Եվրախորհրդարանի ավելի քան 120 պատգամավոր դիմել են Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենին և Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելին՝ կոչ անելով պահանջել Ադրբեջանից Հայաստան վերադարձնել բոլոր հայ ռազմագերիներին:

Ինչպես հաղորդում է «Արմենպրես»-ը, նախաձեռնության հեղինակներն են Եվրոպական խորհրդարանի պատգամավոր, Հայաստանի հարցով հիմնական զեկուցող Անդրեյ Կովաչևը, ԵԽ պատգամավորներ Ֆրանսուա-Քսավիե Բելամին և Լուկաս Ֆուրլասը:

ԵԽ պատգամավորներն իրենց նամակում հիշեցրել են, որ Հայաստանը ազատ է արձակել պահվող բոլոր ռազմագերիներին՝ հավատարիմ մնալով 2020 թվականի նոյեմբերին ստորագրված եռակողմ հայտարարության ոգուն: «Ադրբեջանը ոչ միայն շարունակում է պահել իր մոտ հայ ռազմագերիներին, այլև կասկած կա, որ նա նոր անձանց, այդ թվում և քաղաքացիականների է գերեվարել ռազմական գործողությունների պաշտոնական դադարից հետո: Դժվար է հստակորեն նշել ռազմագերիների ու գերիների թիվը, քանի որ մեծ թվով անձինք անհետ կորած են, իսկ ադրբեջանական կողմը պատշաճ կերպով չի համագործակցում, սակայն խոսքը 72 անձանց մասին է, ում գերեվարման փաստն Ադրբեջանն ընդունում է, ինչպես նաև՝ այն 112 անձանց մասին, ում վերաբերյալ Ադրբեջանը չի տրամադրում որևէ տեղեկություն և այն 61 անձանց մասին, ում գերեվարման փաստը, թեև Ադրբեջանը հերքում է, սակայն նրանց մասին առկա են հակառակն ապացուցող փաստեր»,- նշել են եվրապատգամավորները:

Նրանք հատուկ ընդգծել են, որ սա ոչ միայն միջազգային իրավունքի խախտում է, այլև հակասում է հարաբերությունների կարգավորման և հաշտեցման շուրջ Ադրբեջանի պնդումներին։

Խորհրդարանականները հայտարարել են, որ ադրբեջանական կողմում պահվող հայերը պետք է ազատ արձակվեն առանց որևէ նախապայմանի:

Նրանք անդրադարձել են նաև գերության մեջ գտնվող զինվորականների ու քաղաքացիական անձանց նկատմամբ խոշտանգումների ու բռնությունների փաստերին, որոնց անհերքելի ապացույցները հենց ադրբեջանցիների կողմից այդ տեսանյութերի հրապարակումներն են համացանցում:

«Եվրոպայի բարեկամ երկիրը՝ Հայաստանը, արդեն իսկ շատ բարձր գին է վճարել այս հակամարտությունում ու շարունակում է տառապել այս անմարդկային իրավիճակում: Շատ հայ ընտանիքներ դեռևս սպասում են՝ իմանալու, թե արդյոք իրենց երեխաները զոհվել են պատերազմի ընթացքում, թե գերեվարվել են ու հետևաբար նրանց կյանքը սպառնալիքի տակ է:

Եվրամիությունն այլևս չի կարող միայնակ թողնել Հայաստանին այս անտանելի իրադրության պայմաններում, մենք պետք է գործենք, որպեսզի բռնությունը ևս մեկ անգամ գերակա չդառնա օրենքին: Մենք հպարտ ենք այն սկզբունքներով, որոնք միավորում են մեզ, և այդ արժեքները պետք է ստիպեն մեզ օգտագործել մեր կշիռն ու բոլոր լծակները՝ պահանջելու Ադրբեջանից հարգելու միջազգային օրենքը: Եթե Եվրոպան ցանկանում է կյանքի կոչել իր հանձնառությունները, ապա պետք է վստահեցնի, որ միջազգային իրավունքի խախտումներն իր հարևանությամբ չեն դառնա ողբերգական նախադեպ: Հակառակ դեպքում, լռությունն ու անգործությունը կվերածվեն պատմական պատասխանատվության:

Որպես Եվրախորհրդարանի պատգամավորներ՝ հորդորում ենք ձեզ գործել ու պահանջել վերադարձնել բոլոր հայ ռազմագերիներին իրենց երկիր»,- ասվում է նամակի եզրափակիչ հատվածում:

Ընտանեկան բռնության խնդիրը առկա է բոլոր երկրներում. Թուրքիան բացառություն չէ, որտեղ կանանց նկատմամբ մինչ օրս առկա է դարերով եկած խտրական վերաբերմունք։ Բայց վերջին տարիներին օրենսդրության մեջ զգալի փոփոխություններ են տեղի ունեցել հօգուտ կանանց: Օրերս Թուրքիայի Հանրապետությունում դատարանը ազատ է արձակել Մելեք Իփեկին: Նրա պատմությունը հասարակության շրջանում մեծ արձագանք էր առաջացրել և տարածվել նաև երկրի սահմաններից դուրս. հայտնում է Euronews-ը:

Բանն այն է, որ այս տարվա հունվարին 30-ամյա կինը որսորդական հրացանից կրակել ու սպանել էր ամուսնուն: Ողբերգությունը տեղի էր ունեցել այն բանից հետո, երբ ամուսինը երկար ժամեր ծեծել էր նրան ու  սպառնացել սպանել երկու դուստրերին:

Մելեքը ընդունել էր իր մեղքը, բայց խնդրել էր հաշվի առնել ամուսնու՝ բռնակալ լինելու փաստը, որն անընդհատ ձեռք էր բարձրացնում իր վրա: Դատախազությունը կնոջ համար պահանջել էր վեց տարվա ազատազրկում:

Հաշվի առնելով երեխաների ցուցմունքները, որոնք երկար տարիներ եղել են նաև ընտանեկան բռնության զոհեր, Անթալիայի դատարանը վճռել է, որ այս գործում հանցակազմ չկա: Դատարանն արդարացրել է ինքնապաշտպանության դիմած կնոջը:

Ռուսաստանի Դաշնության Անվտանգության խորհրդի նախագահի տեղակալ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարել է, որ Ռուսաստանը խաղաղասեր պետություն է, և իր շահերից չի բխում ներքաշվել պատերազմների մեջ, փոխանցում է «ՌԻԱ Նովոստի»-ն։

«Ուզում եմ մեկ անգամ ևս հիշեցնել այն դիրքորոշման մասին, որը Դաշնային խորհրդում արտահայտել է պետության ղեկավարը: Ես լիովին կիսում եմ այս դիրքորոշումը. Ռուսաստանը խաղաղասեր պետություն է և մեր շահերից չի բխում՝ ներգրավվելը որևէ պատերազմի: Դրանք ոչ մի լավ բանի չեն բերում, սա շատ վտանգավոր պատմություն է, և մենք պատրաստ ենք բոլոր երկրների հետ հավասար, բարեկամական և խաղաղ հարաբերություններ կառուցել »,- ասել է Մեդվեդևը։

Նա նշել է, որ Ռուսաստանը որևէ ռազմատենչ նկրտում չունի։

Մեդվեդևի խոսքով, գլխավորն այն է, որ այնուամենայնիվ, որևէ պետություն չպետք է հատի սահմանը ՌԴ-ի հետ հարաբերություններում։

ԱՄՆ-ում ՀՀ դեսպան Վարուժան Ներսեսյանը հարցազրույց է տվել CNN-ին։ ՀՀ ԱԳՆ-ն ներկայացնում է հարցազրույցից մանրամասներ․

Բեքի Անդերսոն․ Վարուժան Ներսեսյանը ԱՄՆ-ում ՀՀ դեսպանն է: Նա միացել է մեր ուղիղ եթերին Բոստոնից: Նախագահ Ջո Բայդենը Օսմանյան կայսրության կողմից Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում հայերի զանգվածային ջարդերը որպես ցեղասպանություն ճանաչելով, իհարկե, խախտում է իր նախորդների ու ԱՄՆ տասնամյակների քաղաքականությունը: Կցանկանայի, որ Դուք բացատրեիք սրա կարևորությունը և այն ազդեցությունը, որ այն կունենա Հայաստանի և ամբողջ աշխարհի հայության վրա:
 

Վարուժան Ներսեսյան․ Շնորհակալ եմ, Բեքի: Իհարկե, ապրիլի 24-ին նախագահ Ջո Բայդենը պատմական կարևորության որոշում ընդունեց՝ ճանաչելով Օսմանյան կայրությունում տեղի ունեցած հայերի ցեղասպանությունը. սա եղավ ի հավելումն 2019թ. ԱՄՆ կոնգրեսի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը, որով այժմ Միացյալ Նահանգները պաշտոնապես ճանաչում է 1,5 մլն հայերի ցեղասպանությունը իրենց պատմական հայրենիքում և սա, որպես այդպիսին, պատմական կարևորություն ունի: Իհարկե, սա վերաբերում է ոչ միայն անցյալի դաժանություններին ու ցեղասպանություններին: Սա նաև շատ հստակ ուղերձ է արդի ժամանակներին և ապագային: Հայոց ցեղասպանությունը 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունն էր և, որպես այդպիսին, քանի որ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում այն չճանաչվեց ու չդատապարտվեց որպես ցեղասպանություն, շատ ողբերգական նախադեպ ստեղծեց մարդկության պատմության այլ ցեղասպանությունների համար: Հետո մենք ականատեսը եղանք մարդկության դեմ այլ հանցագործությունների, ինչպիսիք են Հոլոքոստը, Ռուանդայում, Դարֆուրում ու այլուր տեղի ունեցած ցեղասպանությունները և այլն: Ահա թե ինչու, ճանաչումը շատ կարևոր է և նաև Հայոց ցեղասպանության նախադեպի հիման վրա էր, որ Ռաֆայել Լեմկինը սահմանեց ցեղասպանություն տերմինը: Այսպիսով, իհարկե սա շատ մեծ կապ ունի նաև մեր ժամանակների հետ:
 

Բեքի Անդերսոն․ Այսպիսով, այս հայտարարությունն արդյունավետ կերպով հավասարեցնում է իր ծավալներով Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում տեղի ունեցած   հակահայկական բռնությունները այն ամենի հետ, ինչ տեղի է ունեցել նացիստական Գերմանիայում և Ռուանդայում, ինչպես որ Դուք ճշմարտացիորեն նկատեցիք: Օսմանյան Կայսրությանն էր, որ Ջո Բայդենը մեղադրեց այս զանգվածային սպանությունների համար և բնորոշեց դա որպես ցեղասպանություն, այլ ոչ թե՝ Թուրքիային: Սակայն Թուրքիան ասում է, որ ցեղասպանության վերաբերյալ պնդումները վիրավորական են և նրանք ասել են Միացյալ Նահանգներին, որ այս հայտարարությունը, թույլ տվեք մեջբերել  Անկարային՝ երկու երկրների հարաբերություններում վերք բացեց և դա Ձեզ անակնկալի չի բերի ընդհանրապես: Ինձ հետաքրքիր է՝ Ձեր կարծիքով որոնք կլինեն Ամերիկայի կողմից այս հայտարարության հնչեցումից հետո ավելի լայն աշխարհաքաղաքական ազդեցությունները այն բանից հետո, ինչ Դուք և վստահաբար Ձեր նախորդները տարիներ շարունակ լոբինգ են արել Վաշինգտոնում՝ վստահ լինելու համար, որ ամերիկացիներն ի վերջո կանեն այդ հայտարարությունը:

Վարուժան Ներսեսյան․ Շնորհակալ եմ, Բեքի: Իհարկե, այս հայտարարությունը հնարավորություն է հենց Թուրքիայի համար՝ հաշտվելու իր անցյալի հետ ու ճանաչելու: Եթե Թուրքիան ցանկանում է բուժել վերքերը, այլ ոչ թե բացել դրանք: Սակայն այս հայտարարությունը հնարավորություն է ընձեռում բուժել վերքերն ու հնարավորություն տալիս հենց Թուրքիային ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունն ու դրանից հետո բարելավել հարաբերությունները հարևան Հայաստանի հետ: Սակայն, Թուրքիան ոչ միայն չի ճանաչել Ցեղասպանությունը, այլև ամբողջովին հերքել է դա և այդ մերժողականությունը հենց այն է, ինչը պատճառ է հանդիսանում ճանաչման այս ալիքների համար: Եվ մենք խորապես շնորհակալ ենք նախագահ Բայդենին այս պատմական ճանաչման համար: Այսպիսով, այս ճանաչումն ավելի է ամրապնդելու մեր տարածաշրջանը և միտված է ապագային:

Բեքի Անդերսոն․ Ես գիտեմ, թե ինչի էիք Դուք ուզում հասնել, բայց ինձ հետաքրքիր է, արդյոք դրան կհասնե՞ք, քանի որ Անկարան, նախագահ Էրդողանի գլխավորությամբ, վրդովված է այս կապակցությամբ:  Տեսեք, Հայաստանի վարչապետը երեկ հրաժարական ներկայացրեց, որպեսզի խթանի հունիսին նախանշվող արտահերթ ընտրությունները, և նա անընդհատ է քննադատության՝ ենթարկվել կապված անցյալ տարի հրադադար հաստատելու իր որոշման հետ: Հայաստանը հակամարտության մեջ էր հարևան Ադրբեջանի հետ, որին նշանակալի կերպով աջակցում էր Թուրքիան: Հայաստանի, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի շուրջ տարածաշրջանում նաև շատ քաղաքական անհանգստություն  կա: Սարսափելի շատ բողոք կա: Ինձ պարզապես հետաքրքիր է, արդյոք Դուք կարծում եք, որ ընտրությունները կարգավորելու են այդ լարվածությունը Ձեր երկրում և արդյոք անկեղծորեն հավատում եք, որ ԱՄՆ կողմից այս հայտարարությունը, որը հրաշալի է ամբողջ աշխարհի հայության համար, կվերականգնի տարածաշրջանային ճեղքերը, թե իրականում ավելի կվատթարացնի դրանք:
 

Վարուժան Ներսեսյան․ Ես անկեղծորեն հավատում եմ, որ այս հայտարարությունը նպաստելու է տարածաշրջանային խաղաղությանն ու անվտանգությանը: Սակայն, ցանկանում էի ասել, որ Թուրքիան ոչ միայն չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը և մերժողականություն է դրսևորել, այլև մեր օրերում շարունակում է սպառնալ Հայաստանին, ինչպես՝ անցյալ սեպտեմբերին, երբ Ադրբեջանը լայնածավալ ագրեսիա սկսեց Թուրքիայի ամբողջական մասնակցությամբ ու աջակցությամբ ընդդեմ Արցախի ժողովրդի: Թուրքիան մասնակցում էր դրան՝ տեղակայելով օտարերկրյա ահաբեկիչ զինյալների, ջիհադիստ-ահաբեկիչների և մահացու անօդաչու սարքեր, ինչպես նաև աջակցելով իր հրամանատարությամբ: Այսպիսով, Թուրքիան շարունակում է իր քաղաքականությունը: Ահա թե ինչու, Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը չափազանց կարևոր է, քանի որ Թուրքիան մինչ օրս շարունակում է նույն ցեղասպանական մտադրությունները ու քաղաքականությունն ընդդեմ արդի Հայաստանի Հանրապետության: Ահա թե ինչու հայտարարությունը ոչ միայն 106 տարի առաջ տեղի ունեցած ոճրագործության մասին է, այլ նաև արդի ժամանակների, որը փորձում է կարգի հրավիրել բոլոր նրանց, ովքեր հակված են իրականացնել ագրեսիայի քաղաքականություն և հարձակողական քաղաքականություն: Սա համաշխարհային անկարգության ժամանակ չէ, կարգուկանոնի ու միջազգային անվտանգության ժամանակաշրջան է: Ինչ վերաբերում է հայաստանյան ընտրություններին, կարող եմ ասել, որ, իհարկե, աժմ Հայաստանում կան ներքին քննարկումներ, սակայն Հայաստանը հաստատակամ է իր ընտրած ժողովրդավարական ճանապարհի հարցում, ի տարբերություն Ադրբեջանի ու Թուրքիայի՝ մեր տարածաշրջանի երկու ավտորիտար պետությունների: Հայաստանը կհաղթահարի այդ դժվարությունները և Ցեղասպանությունը վերապրած հայ ժողովուրդը հաստատակամություն ու քաղաքական կամք կունենա կառուցելու համար ժամանակակից ժողովրդավարական, ամուր ժողովրդավարական հասարակություն: Եվ քանի որ Հայաստանը շարժվում է դեպի հունիսի 20-ի ընտրություններ, մարդիկ հնարավորություն կունենան որոշելու և այնուհետև շարունակելու իրենց ճանապարհը:

Բեքի Անդերսոն․ Եկեք ավարտենք զրույցը՝ խոսելով այն մասին թե ինչ է սա նշանակում հայերի, աշխարհասփյուռ հայերի համար, որոնցից շատերը իհարկե կոնկրետ սերնդից են, որոնք ապրում են այս ցեղասպանության ստվերների հետ և սա եղել է Ձեր ազգի ինքնության մեծ մասը: Գիտեմ, որ Դուք նաև կընդունեք, որ կլինեն ավելի երիտասարդ սերունդներ, որ պարզապես ցանկանում են առաջ շարժվել նրանից, ինչ տեղի է ունեցել անցյալում: Ինձ պարզապես հետաքրքիր է, ինչպիսի եզրահանգման է բերում Սպիտակ տան այս հայտարարությունը հայերին:

Վարուժան Ներսեսյան․ Բեքի, այս հայտարարությունն ամերիկահայ համայնքին և աշխարհասփյուռ հայերին մեծ հույս է ներշնչում ապագայի հանդեպ, որ սա կնպաստի տարածաշրջանային անվտանգությանը մեր տարածաշրջանում, քանի որ իրերն իրենց անունով կոչելը, ճանաչելով իրականությունը, մենք հող ենք նախապատրաստում, ամուր հիմք ենք ստեղծում մեր տարածաշրջանի ապահով ապագայի համար: Ես հուսով եմ, ինչպես սկզբում ասացի,որ  Թուրքիան կճանաչի և կհաշտվի իր պատմության հետ՝ հիմք դնելով մեր տարածաշրջանում ավելի լավ ապագայի համար: Ա ամենը ինչ ուզում է հայ ժողովուրդը  խաղաղ ու ներդաշնակ ապրելն է իրենց հարևանների հետ, սակայն ճշմարտությունը, իրականությունը հնչեցնելը և ավելի լավ հիմքեր սահմանելն է տարածաշրջանային խաղաղության ու անվտանգության համար:

Բեքի Անդերսոն․ Սրանով, պարոն դեսպան, մենք կավարտենք: Իսկապես շատ շնորհակալ ենք մեզ միանալու համար: Հանգստյան օրերին ԱՄՆ վարչակազմը իրապես պատմական հայտարարություն արեց:       

Թուրքիայի գլխավոր ընդդիմադիր Ժողովրդահանրապետական կուսակցության ղեկավար Քեմալ Քըլըչդարօղլուն հայտարարել է, որ Էրդողանը պատշաճ կերպով չի արձագանքել ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչման փաստին:

Այդ մասին գրում է «ՌԻԱ նովոստի»-ն:

Ապրիլի 24-ին Բայդենը պաշտոնապես ցեղասպանություն որակեց 20-րդ դարի սկզբին Օսմանյան կայսրությունում կազմակերպված հայերի կոտորածները: Ի պատասխան, Թուրքիայի նախագահ Թայիփ Էրդողանը ասաց, որ ինքը խորապես վշտացած է այդ «անարդար խոսքերի համար, որոնք հիմնված չեն պատմության վրա», բայց միևնույն ժամանակ կարծիք էր հայտնել, որ հունիսին Բրյուսելում կայանալիք ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովի շրջանակներում Բայդենի հետ իր հանդիպումը կբացի երկկողմ հարաբերությունների նոր էջ:

«Սա այն կետն է, ուր ապաշնորհ վարչակազմը հասցրել է Թուրքիային: Բայդենը հայտարարեց (Ցեղասպանության մասին), որից հետո Էրդողանը երեք օր լռեց: Ինչ-որ մեկը սպասում էր, որ Էրդողանն առյուծի պես մռնչալու է, և բոլորը լսելու են նրան: Բայց մոռացեք առյուծին, նա խոսում էր կատվի նման: Ցավոք սա է փաստը»,-ասել է Քըլըչդարօղլուն` ելույթ ունենալով իր կուսակցության խորհրդարանական խմբակցության առջև:

«1915 թվականի իրադարձությունները ցավոտ են, և եթե պետք է, ապա դրանք պետք է ուսումնասիրվեն: Այդ խնդիրը պետք է լուծեն պատմաբանները: Թուրքիան հայտարարել է, որ միշտ պատրաստ է դրան: Թող Հայաստանը բացի իր արխիվները: Թող պատմաբաններն ուսումնասիրեն իրական փաստաթղթեր»,-ասել է Քըլըչդարօղլուն:

Նշենք, որ Հայաստանում Բայդենի հայտարարությամբ հանրությունը անհիմն ուրախացած չէ։ Բայդենի հայտարարությունը ուշացած է ու, կարծիքներ կան հասարակությունում, որ ընդամենը Արցախի Հանրապետության մեծ մասը ու հազարավոր հայորդիներ կորցնելու «մխիթարություն» է, ավել ոչինչ։ 

Թող մեր Արցախը մերը լիներ, մեր որդիները ողջ ու անվնաս, թող Բայդենը չարտասաներ այդ բառը,-գրում են սոցիալական ցանցերում։

Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատար Դունյա Միյատովիչը ապրիլի 20-ին նամակ է հղել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւին, որում անդրադարձել է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը եւ դրա հետեւանքներին:

Ինչպես հայտնում է Turan-ը, մասնավորապես, Միյատովիչը գրում է, որ «անցյալի հաղթահարումը պետք է առաջնահերթություն դառնա հաշտության եւ ամուր խաղաղության ուղին ապահովելու համար», եւ «չափազանց կարեւոր է ապահովել միջազգային մարդասիրական եւ իրավապաշտպան կազմակերպությունների մշտական, ազատ եւ անկաշկանդ մուտքը այն վայրեր, որտեղ ապրում է տուժած բնակչությունը՝ ոչ միայն օգնության եւ վերականգնման համար, այլ նաեւ մարդու իրավունքների պաշտպանության, հակամարտության զոհերի եւ նրանց ընտանիքների համար»: Հանձնակատարը ափսոսանք է հայտնել Բաքվում «ավարի պուրակի» բացման կապակցությամբ: Նրա խոսքով՝ այնտեղ պատկերված են «մահացած ու մահացող հայ զինվորների» մոմե մանեկեններ:

«Ես կարծում եմ, որ նման պատկերները շատ անհանգստացնող եւ նվաստացուցիչ են: Նման դրսեւորումը կարող է միայն ավելի սրել վաղեմի թշնամանքը, նպաստել անհանդուրժողականության դրսեւորումներին եւ սահմանափակել համայնքների միջեւ իրական հաշտեցման հնարավորությունները»,- գրել է Միյատովիչը:

«Ես կոչ եմ անում օգտագործել ձեր հեղինակությունը եւ հաստատուն դիրքորոշում ցուցաբերել ցանկացած հռետորաբանության կամ գործողության դեմ, որը հանգեցնում է թշնամանքի կամ ատելության հրահրման, եւ լիարժեք քաղաքական աջակցություն ցուցաբերել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ խաղաղությանն ու հաշտեցմանը նպաստող ջանքերին»,- ասված է ուղերձում:

Եզրափակելով՝ Միյատովիչը Ադրբեջան այցելելու պատրաստակամություն է հայտնում է, եթե իրեն «մարդու իրավունքների հետ կապված» բոլոր վայրեր այցելելու իրավունք երաշխավորվի:

Այս կոչին պատասխանել է ոչ թե Իլհամ Ալիեւը, այլ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ը: Պատասխանը պատրաստելու համար մի ամբողջ շաբաթ է պահանջվել: Արտաքին գործերի նախարարությունը ափսոսանք է հայտնել, որ Եվրախորհրդի հանձնակատարը ոչ մի կերպ չի արձագանքել Ադրբեջանի խաղաղ քաղաքների վրա հայկական հրթիռային հարձակումներին եւ տասնյակ մարդկանց մահվան դեպքերին պատերազմի ընթացքում։ Եվրախորհուրդը չի արձագանքում նաեւ ականապատված դաշտերի քարտեզներ ներկայացնելուց Հայաստանի հրաժարվելուն, որի պատճառով ազատագրված տարածքներում տասնյակ քաղաքացիներ են զոհվում եւ վիրավորվում, իսկ հարյուր հազարավոր փախստականներ չեն կարողանում վերադառնալ: Հաշտեցումը պահանջում է համապատասխան վերաբերմունք անցյալի հանցագործությունների եւ նրանց զոհերի նկատմամբ, ներառյալ մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելը եւ վնասի հատուցումը: Եւ հետո մի քանի էջեր մեղադրանքներ:

«Անհիմն է նաեւ հանձնակատարի «ափսոսանքը» Բաքվում ռազմական ավարի պուրակի բացման կապակցությամբ: «Ավարի պուրակը» խորհրդանշում է միջազգային իրավունքի եւ արդարադատության հաղթարշավը: Հաղթանակ ազատության, ինքնիշխանության եւ տարածքային ամբողջականության համար պատերազմում: Պուրակը, ինչպես նպանատիպ այգիները աշխարհի այլ անկյուններում, կծառայի որպես վառ հիշեցում այն բանի, որ ռասիզմը, խտրականությունն ու անհանդուրժողականությունը հաջողության շանս չունեն: Դա ներկա եւ ապագա սերունդներին ագրեսիայի եւ անհանդուրժողականության քաղաքականության վտանգների մասին տեղեկացնելու վայր է: «Անմարդկային տեսարաններ» կամ «տագնապալի եւ նվաստացնող պատկերներ» պետք է փնտրել այլ վայրերում՝ Եվրոպայում, որտեղ դրանք վկայում են գաղութացված ժողովուրդների դեմ սարսափելի հանցագործությունների ապացույցների մասին, նշվում է պատասխանում:

Եզրափակելով՝ Ադրբեջանի ԱԳՆ-ը հայտարարել է, որ 2021 թվականի ապրիլի 20-ի նամակը կասկածի տակ է դնում Միյատովիչի աշխատանքի անկախությունն ու անկողմնակալությունը, ինչը կարող է բացասաբար ազդել հանձնակատարի եւ Ադրբեջանի հարաբերությունների վրա:

«Նամակը հեռու է անաչառությունից եւ ակնհայտորեն հակասում է «խաղաղությանն ու հաշտեցմանը նպաստելու» հայտարարված վեհ նպատակին: Ընդհակառակը, դա ոգեշնչում է ռեւանշիստական շրջանակներին՝ սպառնալիքի տակ դնելով տարածաշրջանում բարիդրացիական հարաբերությունների հաստատման փխրուն գործընթացը:

Ադրբեջանը հանձնակատարին կոչ է անում իր մանդատին համապատասխան անաչառ մնալ եւ զերծ մնալ գործողություններից ու հայտարարություններից, որոնք բացասաբար են ազդում Եվրոպայի խորհրդի հեղինակության վրա»,- ասվում է Ադրբեջանի ԱԳՆ պատասխանում:

Հայ կաթողիկե համայնքը հույս է հայտնում, որ արաբական երկրները կհետևեն ԱՄՆ օրինակին ու կճանաչեն Հայոց ցեղասպանության փաստը։ ՌԻԱ Նովոստիի հետ զրույցում  նման կարծիք է հայտնել Եգիպտոսի հայ կաթողիկե եկեղեցու արքեպիսկոպոս Կրիկոր Ավգուստինը:

Հիշեցնենք՝ ապրիլի 24-ին՝ Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցին, ԱՄՆ 46-րդ նախագահ Ջո Բայդենը Օսմանյան Թուրքիայում իրագործված զանգվածային սպանությունները որակեց «ցեղասպանություն»: Դրան անմիջապես հաջորդեց Թուրքիայի արտգործնախարարության արձագանքը։ Արտգործնախարար Մևլութ Չավուշօղլուն Բայդենի հայտարարությունը պոպուլիստական անվանեց՝ ընդգծելով, որ Թուրքիան մերժում է այն։

«Մեզ համար կարևոր է Բայդենի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը։ Դա երաշխիք է տալիս թույլ չտալու նման սարսափելի իրադարձությունների կրկնությունը», — ասել է արքեպիսկոպոսը:

Նա կարծում է, որ ԱՄՆ նախագահի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը «խիզախ և խորաթափանց քայլ է, որը հաստատում է, որ տեղի ունեցածը երբեք մոռացության չի մատնվի»:

Արքեպիսկոպոսի կարծիքով՝ ԱՄՆ-ի առաջնորդից հետո այլ երկրներում ևս նման հայտարարություններ կհնչեն։ «Բայդենն առաջինը չէ, որ ճանաչել է Ցեղասպանությունը, բայց չեմ կարծում, որ նա նաև վերջինը կլինի», — ասել է նա՝ հիշեցնելով, որ մոտ 30 երկիր, ինչպես նաև Եվրամիությունը և Վատիկանը նախկինում նման քայլ արել են:

«Մենք հույս ունենք, որ մյուս երկրները ևս կճանաչեն ցեղասպանության փաստը, հատկապես արաբական պետությունները, որոնք ջարդերից հետո ընդունել են գաղթական հայերին», — ընդգծել է նա: Ընդ որում, Կրիկոր Ավգուստինը հիշեցրել է, որ հայ կաթոլիկ համայնքը «ցեղասպանությունը չի կապում իսլամական աշխարհի կամ արաբական երկրների հետ»:

Հայոց ցեղասպանությունը ավելի վաղ պաշտոնապես ճանաչել են Լիբանանն ու Լիբիան, 2020 թվականին նրանց օրինակին հետևել է Սիրիան`երկրի խորհրդարանն ընդունել է 1915-ին հայերի զանգվածային ոչնչացման և տեղահանության ճանաչման ու դատապարտման մասին օրինագիծը:

Հեղինակավոր միջազգային լրատվամիջոցները ողողված են ծավալուն հոդվածներով և անդրադարձերով, որոնք վերաբերում են ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի կողմից այս տարի Հայոց ցեղասպանության պաշտոնապես ճանաչման հավանականությանը: Լրատվամիջոցներն ու փորձագետներն ԱՄՆ ղեկավարին կոչ են անում հավատարիմ մնալ դեռևս նախագահի թեկնածու եղած ժամանակահատվածում տված խոստմանն ու հաստատել հայերի նկատմամբ պատմական արդարությունը: Նրանցից շատերը համոզմունք են հայտնում, որ դեմոկրատ նախագահը, ի տարբերություն իր նախորդների, այս տարի պատրաստվում է ապրիլքսանչորսյան ուղերձում ի լուր աշխարհին կիրառել Հայոց ցեղասպանություն արտահայտությունը:

Ամերիկյան KTLA5 հեռուստաալիքն իր ռեպորտաժում նշում է, որ ներկայում Բայդենի նկատմամբ Հայոց ցեղասպանության պաշտոնապես ճանաչման առանչությամբ մեծ ճնշում կա: Ոլորտի բազմաթիվ փորձագետներ հավատացած են, որ Բայդենն այս տարի իսկապես պատմական քայլ կկատարի: KTLA5-ի լրատվական ծառայության մեկնաբան Էլինա Աբովյանի փոխանցմամբ՝ ԱՄՆ բնակիչները Բայդենից պահանջում են կատարել իր խոստումը, որը նա տվել էր նախագահի թեկնածու եղած ժամանակ:

«Այնուամենայնիվ, նման քայլը կարող է էլ ավելի բարդացնել Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ առանց այն էլ լարված հարաբերությունները»,- նկատում է մեկնաբանը: 

Newsweek պարբերականը հրապարակել է էսսեների հեղինակ Դենիել Չոլակյանի թեմատիկ հոդվածը:

«Արդյոք այս տարի ԱՄՆ-ն կնկատի՞ մեր կրած ծանր բեռը, մեր ընտանիքների ճշմարտությունն ու մեր պատմությունը: Մեր քվեների կարիքն ունեցող քաղաքական գործիչները միշտ խոստանում են, որ կանեն դա: Օրինակ՝ նրանք ասում են այսպիսի բաներ. «Ամերիկան արժանի է մի առաջնորդի, որը ճշմարտացիորեն խոսում է Հայոց ցեղասպանության մասին»: Եվ մենք նրանց անընդհատ տալիս ենք մեր վստահությունը, մեր ձայները և էներգիան, որովհետև ի՞նչ ընտրություն ունենք բացի հուսալուց: Միգուցե հույսը հիմարի թթվածինն է, բայց առանց դրա մեր կրակը կմարի: Բայց ամեն տարի նրանք ստում են: Նրանք անընդհատ ստում են մեզ և մեր մասին»,-գրում է հեղինակը:

Իսրայելական Jerusalem Post հայտնի պարբերականն անդրադարձել է Հայոց ցեղասպանության թեմային և իսրայելական պետության կողմից այս պատմական փաստի ճանաչման կարևորությանը:

«Մեկ ու կես միլիոն հայ տղամարդ, կին և երեխա սպանվել է Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին տարիներին: Այս իրադարձությունը հայտնի է որպես Հայոց ցեղասպանություն: Չնայած Հոլոքոստից անմիջապես հետո ստեղծված երկիր լինելուն` Իսրայելում այս թեմայով շատ բան չեք լսի: Դա այն պատճառով է, որ հրեական պետությունը՝ այն մարդկանց տունը, որոնք տեսել են նացիստների կողմից ոչնչացված վեց միլիոն ազգակիցների սպանությունը, դեռ պաշտոնապես չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը: Ժամանակն է, որ սա փոխվի: Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Օսմանյան կայսրության կողմից հայերի կոտորածի հիշատակի պաշտոնական օրն ապրիլի 24-ն է: Հինգշաբթի Սպիտակ տան աղբյուրները հայտնել են, որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենը պատրաստվում է պաշտոնապես ճանաչել սպանդը որպես ցեղասպանություն, չնայած որ այդ քայլը, անկասկած, կբարկացնի Թուրքիային և էլ ավելի կխորացնի արդեն խարխլված կապերը ՆԱՏՕ-ի երկու դաշնակիցների միջև: «Եթե մենք լիարժեքորեն չառերեսվենք անցյալին, ապա «այլևս երբեք» բանաձևը կկորցնի իր ողջ իմաստը»,- հայտարարել էր Բայդենը և 2020 թվականի ապրիլին խոստացել ընտրվելու դեպքում պաշտոնապես ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը»,-գրում է պարբերականը:

Ջո Բայդենը կարող է դառնալ ԱՄՆ առաջին նախագահը, որը հայերի դեմ Օսմանյան կայսրությունում տեղի ունեցած վայրագությունները կճանաչի որպես Ցեղասպանություն: Այս մասին գրում է The National-ը՝ վկայակոչելով ամերիկացի պաշտոնյային, որը գաղտնիության սկզբունքով, հայտնել է, որ Բայդենը կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը ոգեկոչման 106-րդ տարելիցին նվիրված հայտարարությամբ: «Բայդենի հայտարարությունն առաջին անգամ համաձայնության կբերի ԱՄՆ կառավարության գործադիր և օրենսդիր մարմիններն այս հարցի շուրջ»,- գրում է պարբերականը՝ նշելով, որ Կոնգրեսը ճնշող մեծամասնությամբ ճանաչել է Ցեղասպանությունը 2019 թվականի դեկտեմբերին: Դրանից հետո երկու կուսակցության անդամները բազմիցս կոչով դիմել են Սպիտակ տանը՝ հետևելու իրենց օրինակին:

Ակնկալվում է, որ ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենն Օսմանյան կայսրության կողմից Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ հայերի կոտորածը պաշտոնապես կճանաչի որպես Ցեղասպանություն: Այս մասին գրում է The Guardian-ը՝ հղում անելով ամերիկացի պաշտոնյաներին:

«Ակնկալվող քայլը, մի բան, որը Բայդենը խոստացել էր անել թեկնածու եղած ժամանակ, կարող է հետագայում ավելի բարդացնել թուրք առաջնորդ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի հետ արդեն իսկ լարված հարաբերությունները: Վարչակազմի պաշտոնական ներկայացուցիչները չորեքշաբթիի դրությամբ Թուրքիային ոչինչ չեն տեղեկացրել, և Բայդենը դեռ կարող է փոխել իր միտքը»,- ասել է պաշտոնյաներից մեկը: Ըստ աղբյուրի՝ հնարավոր է, որ Բայդենը Ցեղասպանության ճանաչումը ներառի ոգեկոչման օրվան նվիրված ամենամյա հայտարարության մեջ, որով հանդես են գալիս նախագահները: «Բայդենի նախորդ գործիչները խուսափել են «ցեղասպանություն» եզրույթից՝ ոգեկոչելով պատմության այս մութ էջը»,- նկատում է պարբերականը:

The Fresno Bee ամերիկյան պարբերականը հրապարակել է ամերիկահայ վիպասան Քրիս Բոհջալյանի հոդվածը, որում հեղինակը գրում է.«ԱՄՆ-ի ոչ մի նախագահ երբևէ չի օգտագործել «ցեղասպանություն» բառը Հայոց ցեղասպանության հիշատակի օրը՝ ապրիլի 24-ին` վախենալով զայրացնել Թուրքիային, որը կատաղիորեն պնդում է, որ իրենց օսմանյան պապերի ու նախապապերի ձեռքերն արյունոտ չեն: Փոխարենը, ամերիկացի նախագահները միշտ գտել են հոմանիշներ, որոնք ավելի ականջահաճո են Թուրքիայի համար:Ես հավատում եմ, որ այս տարի կարող է այլ լինել: Քարոզարշավի ժամանակ, նախագահի թեկնածու Բայդենն ասել էր, որ սպանդը կկոչի «ցեղասպանություն»: Ես նրան ընկալում եմ որպես իր խոսքի տեր մարդ»:

Ամերիկյան հեղինակավոր Boston Globe պարբերականի թղթակից Սառա Լի Ուոթսոնը ծավալուն հոդված է հրապարակել` նշելով.«Քանի որ Կոնգրեսի երկու պալատներն արդեն իսկ վերահաստատել են Ցեղասպանության ճանաչումը,  Բայդենը մեծ աջակցություն է վայելում՝ ամերիկյան կառավարության դիրքորոշումը պարզ դարձնելու հարցում: Նման քայլով Բայդենը կապացուցի այն փաստը, որ իր վարչակազմի համար մարդու իրավունքները առաջնահերթություն են: Նա կարող է օգնել, որ միջազգային հանրությունը ծաղկեպսակ դնի պատմության այս բծի վրա և ավելի լավ ապագայի հույս ունենա»:

Հեղինակավոր The Washington Post պարբերականի սյունակագիր Դևիդ Իգնատիուսը ծավալուն հոդված է հրապարակել, որում նշել է, որ «ամբողջ աշխարհով մեկ սփռված հայերը, անշուշտ, կուրախանան Բայդենի ծրագրած հայտարարությունից: Այսքան տասնամյակների թուրքական ժխտումից հետո նրանք տոնելու են 1915 թվականի սարսափելի իրադարձությունների արդարության և ճշմարտության հաստատումը: Բայց հուսով եմ, որ նրանք նույնպես կմտածեն այն մասին, թե ինչպես այժմ կամուրջներ կառուցել, որպեսզի օգնել Թուրքիային փրկվել իր պատմության սարսափներից»:

ՀՅԴ Հայ դատի Կենտրոնական Խորհուրդը, ապրիլի 9-ին հայտնել էր, ԱՄՆ Հայ դատի հանձնախմբի գործողությունների շնորհիվ՝ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի հայկական հանձնախումբը նախաձեռնել էր երկկուսակցական ստորագրահավաք, որով ԱՄՆ նախագահ Բայդենին կոչ է արվում ապրիլի 24-ի ուղերձում ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը։ Ստորագրահավաքը նախաձեռնել են հայտնի կոնգրեսականներ և մեր ժողովրդի մեծ բարեկամներ Ադամ Շիֆը, Գուս Բիլիրակիսը, Ֆրենք Փալոնը, Դեյվիդ Վալադաոն, Ջեքի Սփեյերը։

Սույնով հայտնում ենք, որ երկկուսակցական նամակին են միացել ԱՄՆ Կոնգրեսի ներկայացուցիչների պալատի թվթվ 107 կոնգրեսականներ։

Հայ դատի Ամերիկայի հանձնախմբի գործադիր տնօրեն Արամ Համբարյանը նկատում է. «Մենք շնորհակալ ենք կոնգրեսական Շիֆին, Հայկական խմբի ղեկավար կազմի իր գործընկերներին և բոլոր նրանց, ովքեր ստորագրել են այս երկկուսակցական նամակը, որով նախագահ Բայդենին կոչ են անում վերջ տալ Ամերիկայում թուրքական ժխտողականությանը։ Միանալով ԱՄՆ Սենատին և Ներկայացուցիչների Պալատին` դատապարտելով ու ոգեկոչելով Հայոց ցեղասպանությունը, Սպիտակ տունը կարող է այս շաբաթ ավարտել Անկարայի ժխտողականությանը ամերիկյան մեղսակցության ամոթալի դարաշրջանը»:

Ստորև ներկայացնում ենք նախագահ Բայդենին ուղղված երկկուսակցական նամակի հայերեն թարգմանությունը։

«Մեծարգո նախագահ Բայդեն

Այս ամսվա վերջին՝ ապրիլի 24-ին, աշխարհը կհիշատակի Հայոց ցեղասպանության 106-րդ տարելիցը՝ Օսմանյան կայսրության կողմից 1.5 միլիոն հայերի համակարգված սպանությունը և միլիոնավորների տեղահանությունը 1915-1923 թթ.: Արդեն տասնամյակներ աշխարհի առաջնորդները ճանաչում են 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանությունը, սակայն Միացյալ Նահանգների նախագահը լռություն է պահպանում: Մենք միանում ենք Ամերիկայի հպարտ հայ համայնքին և բոլոր նրանց, ովքեր սատարում են ճշմարտությանն ու արդարությանը՝ խնդրելով Ձեզ ապրիլի 24-ի հայտարարության մեջ հստակ և ուղղակիորեն ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը:

Մենք գիտենք, որ սա մի հարց է, որին դուք քաջածանոթ եք Սենատում գտնվելու և իբրև փոխնախագահ պաշտոնավարելու ժամանակահատվածից, ներառյալ 212-րդ բանաձևի պաշտպանությունը, որով 1990 թ. ապրիլի 24-ը հայտարարվեց որպես Հայոց ցեղասպանության 70-րդ տարելիցի ազգային ոգեկոչման օր։ Մենք նաև գնահատում ենք, որ իբրև փոխնախագահ, 2015 թ. Դուք Ազգային տաճարում ներկա գտնվեցիք Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի ոգեկոչմանը։ Այդ նույն ընթացքում, Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը Սուրբ Պետրոսի տաճարում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ հայտարարեց. «Չարիքը թաքցնելը կամ ժխտելը նման է նրան, որ թողնես վերքը արնահոսի՝ առանց վիրակապելու»:

Մեկ դար առաջ տեղի ունեցածի պատմական փաստը վիճարկման ենթակա չէ: Ժամանակի ամերիկյան դիվանագետները փաստաթղթավորել են հայերի զանգվածային սպանդը, չնայած նրանք խոսք չունեին այն բանի համար, ինչի ականատեսն են եղել: Միայն տասնամյակներ անց էր, որ Ռաֆայել Լեմկինը ստեղծեց «ցեղասպանություն» տերմինը, և դա արեց հատուկ ` հաշվի առնելով հայ ժողովրդի բնաջնջման փորձը:

Այս տարի պատշաճ կերպով որակելով ցեղասպանությունը, Դուք կմիանաք Ներկայացուցիչների պալատին և Սենատին, որոնք ճնշող մեծամասնությամբ 2019 թ․ ընդունեցին ճանաչման բանաձևեր։ Ավելին, Կոնգրեսի գրադարանը արդեն ձեռնարկել է կարևոր մի քայլ և Հայոց ցեղասպանության թեմայով գրքերը դասակարգել «Հայոց ցեղասպանություն»՝ պատմականորեն ճշգրիտ խորագրի ներքո:

Պարո՛ն նախագահ, ինչպես նախորդ տարի ասացիք ապրիլի 24-ի ձեր հայտարարության մեջ՝ «Լռությունը հանցակցություն է»: Հայոց ցեղասպանության պատմական փաստի վերաբերյալ Միացյալ Նահանգների կառավարության ամոթալի լռությունը չափազանց երկար է տևել և այն պետք է ավարտվի: Մենք ձեզ հորդորում ենք հետևել ձեր հանձնառություններին և ասել ճշմարտությունը»:

ՀՅԴ ՀԱՅ ԴԱՏԻ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ԳՐԱՍԵՆՅԱԿ

22 ապրիլի 2021 

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը հայտարարել է, որ արտասահմանյան որոշ մայրաքաղաքներում «իրեն տապալելու ծրագիր է մշակվում»:

«Իմ դեմ պետական հեղաշրջման փորձեր են եղել: 2005-ին նրանք ցանկացել են «նարնջագույն հեղափոխություն» կազմակերպել Ադրբեջանում: Նրանք արդեն նարնջագույն թեւկապներ ունեին: Բերել էին նարնջագույն վրաններ: Ո՞րն էր նպատակը։ Նպատակը դավաճաններին իշխանության բերելն էր, Ղարաբաղը հայերին հանձնելն ու Ադրբեջանը ղեկավարելը»,- ասել է Ալիեւը: «Այն ժամանակ նորաձեւ էր «նարնջագույն հեղափոխությունը»: Այստեղ-այնտեղ հեղափոխություններ էին տեղի ունենում: Այժմ բոլորը կարող են տեսնել, թե ինչ տեղի ունեցավ այս հեղափոխությունների հետ: Երկրները գտնվում են անմխիթար վիճակում, չեն կարողանում դուրս գալ ճգնաժամից, ճգնաժամը տեւում է 15-17 տարի: Այս երկրները դժվար թե դուրս գան ճգնաժամից»,- հայտարարել է նա, հաղորդում է «ՌԻԱ Նովոստին»: