Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նախազգուշացնում է, որ հայ պաշտոնյաների Լեռնային Ղարաբաղ այցերը խոչընդոտում են հարաբերությունների կարգավորմանը: Այս մասին գրում է Tass-ը։

«Ինձ տեղեկացրին, որ Հայաստանի արտգործնախարարը Ստեփանակերտում է։ Թող չմոռանան պատերազմի մասին: Այս այցերը պետք է ավարտվեն: Մենք ձեզ զգուշացնում ենք, որ եթե ձեռնարկվեն նման սադրիչ գործողություններ, ապա Հայաստանը ավելի շատ կփոշմանի», — ասել է Ալիևը։
Ադրբեջանի ղեկավարը նշել է, որ քայլեր են ձեռնարկվում Ռուսաստանի միջնորդությամբ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ:

«Ռուսաստանը կողմերին առաջարկեց իր միջնորդական հնարավորությունները: Վերջերս Հայաստան և Ադրբեջան այցելած Ռուսաստանի կառավարության ներկայացուցիչների պատվիրակությունը հիմնականում քննարկում էր այդ թեմաները: Եթե հարաբերությունները կարգավորվեն, ապա ի՞նչ կարիք կա նման սադրիչ այցերի: Ի՞նչ են ուզում ցույց տալ: Ուստի բոլոր այցերին պետք է վերջ տրվի», — ասել է Ալիևը:

Ըստ նրա՝ ոչ մի օտարերկրյա քաղաքացի, միջազգային որևէ կազմակերպության ներկայացուցիչ, բացառությամբ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի, չի կարող մեկնել Լեռնային Ղարաբաղ՝ առանց Ադրբեջանի թույլտվության:

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը Լեռնային Ղարաբաղի Շուշի քաղաքը հայտարարել է երկրի մշակութային մայրաքաղաք:

Շուշան (Շուշին) նոյեմբերի 8-ին անցել է ադրբեջանական բանակի վերահսկողության տակ՝ Ղարաբաղում ռազմական էսկալացիայի ընթացքում։ Այս մասին հայտնում է ՌԻԱ Նովոստին։

«Ես Շուշի քաղաքը հայտարարում եմ Ադրբեջանի մշակութային մայրաքաղաք, Շուշին արժանի է դրան», — ասել Է Ալիեւը՝ երեքշաբթի օրը տեսահանդիպման ձևաչափում ընդունելով երկրի մշակույթի նոր նախարար Անար Քերիմովին:

Ալիեւի խոսքով՝ քաղաքում կվերականգնվեն կրոնական եւ պատմական հուշարձանները։

Ադրբեջանը կարևորում է Ռուսաստանի և Թուրքիայի դերը որպես Լեռնային Ղարաբաղի հարցով համաձայնագրի երաշխավորներ: Այս մասին հայտնում է «ՌԻԱ Նովոստի»-ն՝  Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարության կողմից տարածված հաղորդագրությանը հղումով:

«Հատկապես կարելի է նշել Ռուսաստանի Դաշնության և Թուրքիայի Հանրապետության դերը որպես նոյեմբերի 10-ի համաձայնագրի երաշխավորներ, որը տարածաշրջանում նոր իրողություն ստեղծեց և կապահովի երկար սպասված խաղաղությունն ու կայունությունը», — ասված է ԱԳՆ հայտարարությունում:

Հիշեցնենք՝ աեպտեմբերի վերջին Լեռնային Ղարաբաղում վերսկսվեցին ռազմական գործողությունները, որոնք դարձան երկարատև հակամարտության շարունակություն և զոհերի հանգեցրին նաև խաղաղ բնակչության շրջանում: Կողմերը մի քանի անգամ փորձեցին զինադադար կնքել, բայց նոյեմբերի 10-ի գիշերը ձեռք բերված եռակողմ համաձայնությունը միակն էր, որ պահպանվեց:

Պաշտոնական Մոսկվայի միջնորդությամբ Ադրբեջանն ու Հայաստանը պայմանավորվեցին ամբողջությամբ դադարեցնել կրակը և փոխանակել գերիներին և մահացածների մարմինները:

18:25 • 25.12.20

Ռուսական lenta.ru կայքը հոդված է հրապարակել, որում վերլուծել է Ղարաբաղյան վերջին պատերազմի ազդեցությունը հայ-ռուսական հարաբերությունների վրա:

Հոդվածում մասնավորապես ասվում է, որ հայ խորհրդարանականներն առաջարկել են երկրում տեղակայել ևս մեկ ռուսական ռազմաբազա՝ այս անգամ Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմի արդյունքներով  Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող հողերի հետ սահմանին: Հայաստանի քաղաքացիները ավելի ու ավելի քիչ են հավատում, որ իրենց կպաշտպանեն սեփական կառավարությունն ու բանակը: Սակայն ներկայիս դրությամբ Ռուսաստանը ավելի սերտ կապեր ունի հենց Հայաստանի հակառակորդի` Ադրբեջանի հետ: Ընդհակառակը, Երևանի և Մոսկվայի միջև հարաբերությունները չի կարելի ջերմ անվանել : Ինչո՞ւ են ոչ վաղ անցյալի դաշնակիցները ավելի ու ավելի քիչ վստահում միմյանց և կարո՞ղ են հայերը շարունակել հույսը դնել ռուսական օգնության վրա:

Հայաստանում պետք է տեղակայվի ևս մեկ ռուսական ռազմաբազա, հայտարարել է «Լուսավոր Հայաստան» ընդդիմադիր խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Էդմոն Մարուքյանը: Նրա խոսքերով, Ղարաբաղյան պատերազմից հետո Հայաստանի անվտանգության համակարգում  «ճեղքեր» են հայտնվել, և բազան անհրաժեշտ է Սյունիքի մարզում: Այս շրջանը սահմանակից է զինված հակամարտության արդյունքում Ադրբեջանին փոխանցված տարածքներին, իսկ տեղի բնակիչները վախենում են, որ իրենք կհայտնվեն թշնամու կրակի տակ:

Նիկոլ Փաշինյանը ստիպված էր գալ այդ խորհրդարան, բայց նրան այնտեղ բարյացակամորեն չեն դիմավորել. փակել էին ճանապարհը և պահանջում էին  հեռանալ: Մեկ ու կես ամիս շարունակ երկրում շարունակվում են զանգվածային բողոքները վարչապետի հրաժարականի պահանջով, որը նոյեմբերի 9-ին Լեռնային Ղարաբաղում զինադադարի մասին հայտարարություն է ստորագրել, որի հետևանքով հայերը տարածքային կորուստներ են ունեցել: Զինված բախումը փոխել է ոչ միայն Փաշինյանի, այլև հայ-ռուսական հարաբերությունների ճակատագիրը: Ոչ բոլորն են համաձայն ընդդիմադիր Մարուքյանի հետ, որ արժե պաշտպանություն խնդրել Մոսկվայից:

Ընդդիմադիր Փաշինյանի իշխանության գալը 2018-ի գարնանը բողոքների ալիքի ֆոնին, ընդհանուր առմամբ, խիստ սառեցրել էր հայ-ռուսական հարաբերությունները: Հարցն այն է, որ նախկին քաղաքական էլիտաները և անձամբ նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանը բավականին լավ անձնական շփումներ են ունեցել Ռուսաստանի ղեկավարության հետ: Ուստի թավշյա հեղափոխության հաղթանակից հետո հարց էր առաջացել Երևանի և Մոսկվայի հետագա համագործակցության մասին, քանի որ ոչ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ Մոսկվայում հեղափոխության նման սցենարներ չեն սիրում:

Սկզբում, կարծես, ամեն ինչ հարթ էր ընթանում: Ռուսաստանը լեգիտիմ էր ճանաչել ՀՀ նոր իշխանություններին, իսկ Փաշինյանը շեշտել էր, որ Երևանի արտաքին քաղաքականության ուղղվածությունը չի փոխվի: Սակայն շուտով խնդիրներ առաջացան երկու երկրների հարաբերություններում: Հայաստանում, 2008 թվականին զանգվածային բողոքի ցույցերը ցրելու գործով ձերբակալվել էին հանրապետության երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը և ՀԱՊԿ գործող գլխավոր քարտուղար Յուրի Խաչատուրովը:

Խաչատուրովը զբաղեցնում էր Ռուսաստանի կողմից գլխավորվող միջազգային կառույցի գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը:

Քոչարյանը տապալված Սարգսյանի նախորդն է և նրա ռեժիմի պաշտպանը, քանի որ 2008-ի բողոքները կապված էին հենց Հայաստանի երրորդ նախագահի ընտրության հետ, այսինքն ՝ նրանք պատկանում են  քաղաքական էլիտաների նույն խմբին, որը, իր հերթին, վաղուց արդեն ծանոթ էր ռուսական էլիտային: Բացի այդ, Քոչարյանը բավականին սերտ անձնական հարաբերություններ ունի Վլադիմիր Պուտինի հետ, ինչը խոստովանել է ինքը ՝ ՌԴ ղեկավարը՝ հեռախոսով շնորհավորելով հայ քաղաքական գործչին տոների կապակցությամբ:

Զարմանալի չէ, որ նրանց աղմկոտ ձերբակալությունը կտրուկ արձագանք էր առաջացրել Ռուսաստանի Դաշնությունում: 

Ռուսաստանը նաև ուներ պակաս աղմկոտ, բայց ոչ պակաս լուրջ պատճառներ դժգոհության համար: Օրինակ ՝ ՀՀ գլխավոր դատախազության կողմից հարուցված քրեական գործը Հարավկովկասյան երկաթուղիներ ընկերության կոնցեսիոն ակտիվներից պետական գույքն օտարելու  վերաբերյալ: 2020 թվականի ապրիլին Ռուսաստանի արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել էր, որ Հայաստանում որոշ ռուսական ընկերություններ «ծանր վիճակում են» և հույս է հայտնել է, որ դատարանները «կկարգավորվեն առանց այնտեղ դաշնակիցներին չսազող բաներ բերելու փորձերի»:

Սակայն այս ամենի հետ մեկտեղ կողմերը շարունակում էին հայտարարել իրենց ամուր բարեկամությանը նվիրված լինելու մասին: Ինչպես Լավրովը հայտարարել էր դեռ 2019-ի նոյեմբերին, Ռուսաստանի հետ Հայաստանի կապերը այնքան լայն են, որ կարող են տարաձայնություններ առաջանալ որոշակի հարցերի շուրջ, բայց դա հիմք չէ կասկածի տակ դնել հարաբերությունները:

Կռվից հետո

Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմը դարձել է ռուս-հայկական հարաբերությունների հերթական փորձությունը: Ռուսաստանը, ինչպես մյուս երկրները, հրադադարի ռեժիմի կոչ էր անում: Փաշինյանը մեկ անգամ չէ, որ զանգահարել է Պուտինին և այլ օտարերկրյա ղեկավարներին: Հակամարտության մեկնարկից անմիջապես հետո հարց էր առաջացել՝ արդյո՞ք Ռուսաստանը ռազմական օգնություն կտրամադրի ՀԱՊԿ-ի մաս կազմող իր դաշնակցին:

Պուտինը հայտարարել էր, որ Ռուսաստանը «միշտ կատարել է, կատարում է և կկատարի» իր դաշնակցային պարտավորությունները, բայց այսօր ռազմական գործողությունները չեն իրականացվում Հայաստանի տարածքում: Երևանում  պնդում էին, որ երրորդ երկրների ռազմական օգնության մասին խոսք չկա, բայց անհրաժեշտության դեպքում կարելի է դիմել Մոսկվա ՝ զենքի նոր մատակարարումներ ստանալու համար:

Չնայած Հայաստանը պաշտոնապես չի դիմել Ռուսաստանին ռազմական օգնություն ստանալու համար (գոնե հրապարակավ), հանրապետության բարձրաստիճան պաշտոնյաները և ԼՂՀ ղեկավարությունը ըստ էության կոչ էին անում Մոսկվային միջամտել հակամարտությանը միջազգային ահաբեկչության դեմ պայքարի պատրվակով,  ինչպես Սիրիայում: Հայկական կողմը պնդում էր, որ իրականում կռվում էր ոչ թե Ադրբեջանի, այլ Թուրքիայի հետ, որն  ուղղակիորեն մասնակցում է ռազմական գործողություններին և Մերձավոր Արևելքից հակամարտության գոտի է բերում ահաբեկիչների:

Ռուսաստանն, իր հերթին, ամեն ջանք գործադրել է իրավիճակը կարգավորելու համար, բայց բանակցություններում ընդգծված չեզոք դիրք է գրավել՝ համապատասխան հակամարտության լուծման միջնորդի կարգավիճակին: Բայց դա Հայաստանում ոչ բոլորն էին հասկանում:

Գտել են մեղավորին

Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունները հայերի համար ազգային ողբերգությամբ են ավարտվել: Նոյեմբերի 10-ի գիշերը Մոսկվայի, Երևանի և Բաքվի միջև անհապաղ կնքված եռակողմ հայտարարության արդյունքում Ադրբեջանը պահպանել է իր դիրքերը և ստացել է երեք շրջաններ, որտեղ պատերազմը չէր հասել: Այժմ Ղարաբաղը Հայաստանի հետ ընդհանուր սահման չունի, դրանք կապվում են միայն Լաչինի միջանցքով, որը հսկում են խաղաղապահները:

Ռուսաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի հետխորհրդային ուսումնասիրությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Ստանիսլավ Պրիտչինը կարծում է, որ Ռուսաստանի և Հայաստանի հարաբերությունները մեծ փոփոխությունների են ենթարկվել: Հայ հասարակությունն իսկապես կարծում է, որ Ռուսաստանը պետք է կռվեր հայկական կողմում, իր զորքերը ուղարկեր Ղարաբաղը պաշտպանելու: «Չնայած այն հանգամանքին, որ, ինչպես գիտենք, դժվարություններ կային նույնիսկ հայկական բանակը Ղարաբաղ ուղարկելու հարցում»,-նշել է փորձագետը:

Մոսկվան ներկա հակամարտությունում որդեգրել է ավելի չեզոք «հավասարաչափ» դիրքորոշում և փորձել է կողմերին բերել բանակցությունների սեղանի շուրջ: «Ռուսաստանի դիրքորոշումը հիմնված էր այն փաստի վրա, որ Հայաստանի տարածքին ոչինչ չի սպառնում: Իրավական տեսանկյունից դա այդպես է, բայց հասարակության ընկալման տեսանկյունից հայերը կարծում են, որ Ռուսաստանը դավաճանել է իրենց»,-նշել է կայքի զրուցակիցը:

Ստանիսլավ Պրիտչինի կարծիքով, Հայաստանը այլ տարբերակներ չունի, քան պահպանել հարաբերությունները Մոսկվայի հետ, ինչը նշանակում է հավատարիմ մնալ Ղարաբաղի հարցով զինադադարի հայտարարությանը, որը ապահովում և որի պահպանումը պնդում է ռուսական կողմը:

Նույնիսկ այն հիպոթետիկ ուժերը, որոնք կարող են իշխանության գալ բողոքի ալիքների վրա, մեծ մասամբ, հասկանում են, որ պայմանագրերի վերանայումը լավագույն լուծումը չէ: Դա կնշանակի զինված հակամարտության նոր սրացում, որի համար Հայաստանը պարզապես ռեսուրսներ չունի: Ղարաբաղյան վերջին պատերազմը փոխել է ստատուս քվոն: Երևանը կորցրել է բոլոր ռազմավարական շահեկան դիրքերը, որոնք ուներ մինչև սեպտեմբերի 27-ը, և նոր բախման դեպքում նա այլևս չի կարողանա հրաձգություն անել սարերում ՝ նվազագույն կորուստներով:

Նաև պետք է հասկանալ, որ առաջին հերթին Ղարաբաղում հայ բնակչության համար խաղաղությունն ու անվտանգությունը, ապահովվում են միայն ռուս խաղաղապահների շնորհիվ, և Հայաստանը դա հասկանում է: Ռուսաստանի դեմ ելույթները նշանակում են խաղաղապահ առաքելության ավարտ, իսկ Հայաստանում ոչ մի ուժ չունի իր սեփական ռեսուրսները այդ խնդիրները կատարելու համար: Հետևաբար, Երևանում նունիսկ իշխանափոխության դեպքում կշարունակեն «ընկերություն անել» Մոսկվայի հետ:

Հիշեցնենք, որ նոյեմբերի 9-ին Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները Լեռնային Ղարաբաղում ռուս խաղաղապահների տեղակայման շուրջ պայմանավորվածություն են ձեռք բերել, ստորագրվել է հայտարարություն, որով Ադրբեջանին են անցնում Արցախի յոթ շրջանները, Շուշին ու Հադրութը` բացառությամբ մի գյուղի, գյուղեր Ասկերանի ու Մարտունու շրջանից, ինչպես նաև Մարտակերտի շրջանի Թալիշ և Մատաղիս գյուղերը։

Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը հավատացյալներին դիմել է Urbi et Orbi («Հռոմին և աշխարհին») ուղերձով, որն ավանդաբար ընթերցվում է Սուրբ Ծնունդի և Հարության տոնական օրերին, գրում է Vatican News-ը։

Իր ուղերձի ընթացքում պոնտիֆիկոսն աղոթել է նաև Լեռնային Ղարաբաղում հարատև խաղաղության հաստատման համար։

Հռոմի պապը ցավով հիշել է նախորդ տարում տեղի ունեցած ռազմական հակամարտությունների մասին, որոնք տեղի են ունեցել Լեռնային Ղարաբաղում, Սիրիայում, Իրաքում, Եմենում, Լիբիայում, Իսրայելում և Պաղեստինում և բազմաթիվ մարդկանց տառապանքների պատճառ են դարձել: Նա այդ երկրներում բանակցությունների միջոցով խաղաղության հետևողական պահպանման կոչ է արել, գրում է Vatican News-ը։

«Թող Բարձրյալի որդին աջակցի միջազգային հանրության և ներգրավված երկրների՝ Լեռնային Ղարաբաղում, ինչպես նաև Ուկրաինայի արևելյան շրջաններում հրադադարի ռեժիմը շարունակելու հանձնառությանը»,- ասել է Հռոմի պապը։

Բացի այդ, նա աշխարհին կոչ է արել համախմբվել և օգնություն ցուցաբերել հակամարտություններից, հումանիտար ճգնաժամից և բնական աղետներից տուժած երկրներին։

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, որ անհիմն է համարում Բաքվի հասցեին հնչած մեղադրանքները, որոնց մասին խոսվում է ղարաբաղյան պատերազմի ավարտից հետո մի շարք արևմտյան երկրների ընդունած բանաձևերում:

«Թող երկրները, որոնք մեր դեմ բանաձևեր են ընդունել, բացեն աչքերն ու նայեն: Կեղծավոր քաղաքական գործիչներ, բացե՛ք ձեր աչքերը, նայե՛ք: Ձեր խորհրդարանները բանաձևեր են ընդունել: Մեզ համար այդ բանաձևերը որևէ նշանակություն չունեն, դա թղթի կտոր է: Բայց մեր դեմ կրկին անհիմն մեղադրքնքեր են հնչում»,-  Ալիևի խոսքը մեջբերում է РИА Новости՝ նշելով, որ նա դիմել է ֆրանսիական, բելգիական և հոլանդական խորհրդարանների պատգամավորներին:

Ֆրանսիայի Սենատը նոյեմբերի վերջին բանաձև էր ընդունել, որով կոչ էր արվում երկրի կառավարությանը ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը և պահանջվում էր Ադրբեջանից դուրս բերել զորքերը տարածաշրջանից: Սենատի որոշումից հետո երկրի ԱԳՆ պետքարտուղար Ժան Բատիստ Լեմուանը հայտարարել էր, որ ԼՂՀ միակողմանի ճանաչումը Ֆրանսիայի կողմից ոչ մեկին օգուտ չի բերի և չի նպաստի խաղաղ կարգավորման գործընթացի առաջխաղացմանը:

Նշենք, որ դեկտեմբերի 18-ին Բելգիայի Ներկայացուցիչների պալատը հատուկ ընդունված բանաձևով դատապարտել էր Ադրբեջանի կողմից ռազմական գործողությունների վերսկսումը, իսկ Նիդերլանդների խորհրդարանը նոյեմբերին հավանություն էր տվել Ալիևի ու նրա կնոջ դեմ պատժամիջոցներ սահմանելու մասին առաջարկին:

Հիշեցնենք, որ Նիկոլ Փաշինյանը նոյեմբերի 10-ին ստորագրել է եռակողմ հայտարարություն, որով Ադրբեջանին են անցնել Արցախի յոթ շրջանները, Շուշին ու Հադրութը, բացառությամբ մի գյուղի, գյուղեր Ասկերանի ու Մարտունու շրջանից, ինչպես նաև Մարտակերտի շրջանի Թալիշ և Մատաղիս գյուղերը։

Ըստ այդ հայտարարության՝ Լեռնային Ղարաբաղում շփման գծի երկայնքով և Լաչինի միջանցքի երկայնքով տեղակայվել է Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորախումբ, այդ թվում՝ հրաձգային զենքով զինված 1960 զինծառայող, 90 զրահամեքենա, 380 միավոր ավտոմոբիլային և հատուկ տեխնիկա:

Ռուսաստանում հայերի միության նախագահ Արա Աբրահամյանն ու ՌԴ քաղաքական գործիչ, Պետդումայի՝ ԱՊՀ հարցերով հանձնաժողովի նախագահի առաջին տեղակալ Կոնստանտին Զատուլինը հանդիպում են անցկացրել, որի ավարտին պատասխանել են լրագրողների հարցերին: Այս մասին տեղեկանում ենք ՌԴ-ում հայերի միության ֆեյսբուքյան էջից:

«Անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի մասին հայտարարությանն ու ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի՝ դրան հաջորդած հայտարարությանն առ այն, որ թուրքերը չեն կարող որպես խաղաղապահ ներկա լինել տարածաշրջանում։

«Պուտինի կարծիքն այդ հարցում հիմնվում է նախևառաջ պատմության վրա: Թուրքերը, 1915 թվականի Ցեղասպանության մեղավորներն են:… Թուրքերը չեն զղջացել և չեն ցանկանում դա անել: Իսկ ինչ վերաբերում է հայ-ռուսական հարաբերություններին, ապա կարող եմ ասել, որ դրանք նախևառաջ նշանակալի են պաշտոնական մակարդակով այն առումով, որ ոչ մի ուրիշ կովկասյան երկրի հետ մենք կապված չենք այնպիսի պայմանագրերով, ինչպես Հայաստանի հետ: Հայաստանը Ռուսաստանի հետ միասին հանդիսանում է ՀԱՊԿ-ի, ԵԱՏՄ-ի անդամ երկիր»,- ասել է Պետդումայի պատգամավորը՝ հավելելով, որ Պետդուման վավերացրել է մի շարք կարևոր պայմանագրեր ևս, ինչպես օրինակ՝ Կովկասում համատեղ խմբավորում ստեղծելու կամ ՀՕՊ համատեղ համագործակցության մասին, որը պետք է ապահովի երկնքի պաշտպանվածությունը և որը գործում է:

Խոսելով Հայաստանի նոր կառավարության հետ ՌԴ իշխանությունների հարաբերությունների մասին՝ Զատուլինն ընդգծել է, որ «վստահություն Նիկոլ Փաշինյանի ղեկավարած իշխանության և ՌԴ իշխանությունների միջև այդպես էլ չի ձևավորվել: Շատ հավանական է, որ այն իրադարձությունները, որ տեղի ունեցան սեպտեմբերին, հոկտեմբերին և նոյեմբերին, իրականություն դարձան դրա պատճառով: Դրանից օգտվեց Ադրբեջանը… Ես անձամբ կարծում եմ, որ եթե մենք նվազագույն հնարավորություն ունենայինք թույլ չտալու ԼՂ պատերազմը, հարկ էր դա անել՝ անկախ մեր հարաբերությունների ներկա իրավիճակից կամ վստահությունից, քանի որ, ինչպես գրել եմ իմ հոդվածում, Փաշինյանները գալիս և գնում են, իսկ հայ ժողովուրդը մնում է: Իսկ եթե քո դաշնակիցը պարտություն է կրում, խոցվում են նաև քո շահերը»:

Վերջինս հավելել է, որ կատարվածի արդյունքում այն, ինչի կարողացել է հասնել ՌԴ-ն, խաղաղապահ առաքելության ստեղծումն է:

Զատուլինն ասուլիսի ժամանակ հիշատակել է նաև Բաքվում Իլհամ Ալիևի արած հայտարարությանը Սևանի, Զանգեզուրի և Երևանի մասին: Վերջինս նշել է, որ այդ հայտարարությունը, որը հնչում է երկրի նախագահի շուրթերից, ունի քաղաքական ենթատեքստ և սադրանք է:

Թեհրանը եւ Բաքուն պայմանավորվել են հիդրոէլեկտրակայան կառուցել Խոդաֆարինի ամբարտակում: Այս մասին հայտարարել է ԻԻՀ էներգետիկայի նախարար Ռեզա Արդաքանյանը (Reza Ardakanian), հաղորդում է Mehr-ը:

«20 տարի առաջ մեր սկսած նախագծերից մեկն է Խոդաֆարինի ամբարտակը Արաքս գետի սահմանին: Այդ ամբարտակը կարեւոր է: Բացի գյուղատնտեսական հողերի ոռոգումից, 280 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ երկու հիդրոէլեկտրակայանները կարող են էլեկտրաէներգիա արտադրել»,-ասել է նա:

Նրա խոսքով՝ 4 տարի առաջ Իրանի եւ Ադրբեջանի կառավարությունների միջեւ ամբարտակի կառուցման ավարտի մասին համաձայնագիր է կնքվել, որին հավանություն է տվել նաեւ Իրանի խորհրդարանը:

Նշելով, որ Թեհրանի եւ Բաքվի միջեւ որոշ տարաձայնություններ կան Խոդաֆարինի ամբարտակում ՀԷԿ ֆինանսական հաշվարկների առնչությամբ, նախարարն ասել է. «Երեկ մենք այդ հարցով պայմանավորվել ենք Ադրբեջանի փոխվարչապետ Շահին Մոստաֆաեւի հետ, եւ մենք անհապաղ կսկսենք Խոդաֆարինի ամբարտակում հիդրոէլեկտրակայանի կառուցումը»: 

Ռուս ճանաչված քաղաքական գործիչ, ՌԴ Պետդումայի պատգամավոր, «Եդինայա Ռոսիա» խմբակցության անդամ, Պետական դումայի ԱՊՀ գործերով, եվրասիական ինտեգրման ու հայրենակիցների հետ կապերի կոմիտեի նախագահի առաջին տեղակալ Կոնստանտին Զատուլինը kp.ru-ում հրապարակված հոդվածում անդրադարձել է Հայաստանում ներքաղաքական բարդ իրավիճակին:

«Հայ ժողովուրդը, իր իշխանությունների կողմից դավաճանված ռազմի դաշտում և դիվանագիտական առճակատման մեջ, արթնացավ սարսափելի երազից և պահանջում է ձախողման պատասխանատուների հրաժարականը: Նրանք դիմադրում են՝ մոռանալով երեկվա սորոսական ելույթները, բռնում են Ռուսաստանի ձեռքն՝ անհույս փորձով կանխել անխուսափելին»,-նշել է Զատուլինը:

Վերջինս համոզմունք է հայտնել առ այն, որ առանց Նիկոլ Փաշինյանի հեռանալու հնարավոր չէ հայ ժողովրդի ոգու և հավատքի վերականգնում իր ուժի նկատմամբ:

«Ես չգիտեմ, թե դա որքան կտևի: Համոզված եմ միայն, որ առանց Նիկոլ Փաշինյանի հեռանալու հնարավոր չէ հայ ժողովրդի ոգու և հավատքի վերականգնում իր ուժի նկատմամբ: Եվ սա Հայաստանի և նրա քաղաքացիների զուտ ներքին, ինքնիշխան գործն է: Մեր գործն է որոշել՝ Կովկասում նոր պատերազմի արդյունքում Խորհրդային միության և ռուսական կայսրության իրավահաջորդ Ռուսաստանի Դաշնությունը շահել է, թե՞ կորցրել: Որո՞նք են Ղարաբաղի դասերը Ռուսաստանի համար»,-ասել է Զատուլինը:

Ռուսական Свободная Пресса հրատարակությունը հոդված է հրապարակել, որում վերլուծել է Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականությունն ու նրա շուրջ ստեղծված իրավիճակը:

Հոդվածում մասնավորապես ասվում է, որ վերջին օրերին շատ անհասկանալի բաներ են տեղի ունենում Նիկոլ Փաշինյանի շուրջ: Նրա քաղաքական գիծը, կարծես, սկսում է հակասել Ռուսաստանի շահերին: Հայաստանում նրա նկատմամբ բազմաթիվ բողոքներ կան: Գլխավորն այն է, որ ընդունելով իր պատասխանատվությունը Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմում կրած պարտության համար, նա հրաժարվում է պաշտոնաթող լինել:

Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարությունը հերքել է Փաշինյանի այն պնդումը, թե ադրբեջանական զինուժը շրջապատել է ռուս խաղաղապահներին Լեռնային Ղարաբաղի Հադրութի շրջանում: Մոսկվան նշել  է, որ ռուս խաղաղապահների բոլոր ստորաբաժանումները առաջադրանքները կատարում են կանոնավոր ռեժիմով և անընդհատ շփվում են Հայաստանի և Ադրբեջանի գլխավոր շտաբերի հետ:

«Այս պարագայում պետք է վստահել Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության տեղեկատվությանը, և ոչ թե Փաշինյանի խոսքերին, որը, ըստ երևույթին, շուտով չի լինի (իշխանության)», -մեկնաբանել է հրատարակության ռազմական թղթակից Դմիտրի Իվանովը, որը վերջերս է վերադարձել Լեռնային Ղարաբաղից և Երևանից:

Հատկանշական է, որ «Ազատություն» ռադիոկայանին (ֆինանսավորվում է ԱՄՆ կառավարության կողմից) Փաշինյանի հարցազրույցից ընդամենը մի քանի ժամ անց ԱՄՆ պետդեպարտամենտը հայտարարել էր Լեռնային Ղարաբաղում Ռուսաստանի մեղքով «ապակայունացման ռիսկի» մասին: Նրանք Ռուսաստանի ներկայությունը մարտահրավեր են համարել բոլոր պետություններին և կողմերին, որոնք մասնակցում են տարածաշրջանում տեղի ունեցող իրադարձություններին:

Ռուսական կողմից պատասխանը եղել է դիվանագիտական:

«Ռուսաստանի միջամտության շնորհիվ իրավիճակը Լեռնային Ղարաբաղում կայունացել է: Իսկ Նահանգներին խաղաղություն պետք չէ այս տարածաշրջանում: Նրանց պետք է թեժ կետ: Նրանք ԽՍՀՄ-ը չեն քանդել, որպեսզի հետխորհրդային տարածքում հանգիստ լինի», -ասել է Դաշնության խորհրդի պաշտպանության և անվտանգության հարցերով հանձնաժողովի անդամ Ֆրանց Կլինցևիչը:

Բայց Հայաստանում այս ամբողջ քաղաքական «խառնաշփոթի» մեղավոր Փաշինյանին արդեն մի կերպ են հանդուրժում: Դեկտեմբերի 16-ին այնտեղ տեղի է ունեցել ընդդիմության հզոր երթ:

«Երեքշաբթի օրը (դեկտեմբերի 22-ին) մենք սկսում ենք համընդհանուր գործադուլ և զանգվածային բողոքի ցույցեր ամբողջ երկրում, ժամը 12:00-ին շրջապատում ենք կառավարության շենքը»,-ասել է Դաշնակցության ներկայացուցիչ Իշխան Սաղաթելյանը:

Բացի այդ, տեղեկություններ են հայտնվել, որ ՀՀ երկրորդ և Արցախի Հանրապետության առաջին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը դեկտեմբերի 17-ին  եռօրյա մասնավոր այց է կատարել Մոսկվա: Քաղաքական այս ծանրակշիռ անձի Ռուսաստան այցը, որից այս պահին մեծապես կախված է Հայաստանի ճակատագիրը, չի կարող պատահական լինել: Բացի այդ, Քոչարյանը Փաշինյանի քաղաքական հակառակորդն է:

«Փաշինյանի հայտարարությունը, թե ռուս խաղաղապահները շրջապատված են, սադրիչ է»,- նշել  է ռազմական փորձագետ Վիկտոր Լիտովկինը: -Սա փորձ է արհամարհել մեր խաղաղապահների հեղինակությունը: Պետք է հասկանալ, որ խաղաղապահ գործողությունները երկու տեսակի են լինում. Առաջինը խաղաղության պարտադրումն է, երբ ՆԱՏՕ-ն ռմբակոծում էր Հարավսլավիան, որպեսզի Սերբիային ստիպի համաձայնվել Կոսովոյում արևմտյան ուժերի ներդրմանը: Բացի դրանից կան խաղաղության պահպանման գործողություններ: Դրանք են Մերձդնեստրը, Աբխազիան, Հարավային Օսիան և այժմ արդեն Լեռնային Ղարաբաղը»:

Ըստ ամենայնի, Հայաստանի իշխանությունները շատ են ցանկանում, որ ռուս խաղաղապահները իրենց փոխարեն կռվեն ադրբեջանցիների հետ: Բայց կան միջազգային կանոններ այն մասին, թե ինչ պետք է անեն և ինչ չպետք է անեն խաղաղապահները:  Նրանք չպետք է զենք օգտագործեն հօգուտ կողմերից որևէ մեկի: Խաղաղապահները զենք կարող են օգտագործել միայն իրենց վրա հարձակման դեպքում: Նրանք կարող են հակահարված տալ: Իսկ հակամարտության պայմաններում նրանք պետք է երկու կողմերին առողջ տրամաբանության բերեն իրենց ներկայության բուն փաստով, տեղեկացնեն ԵԱՀԿ-ին, ՄԱԿ-ին:

Հետևաբար, երբ Փաշինյանը պնդում է, որ ռուս խաղաղապահները շրջապատված են … ո՞վ կարող է նրանց շրջապատել: Ոչ ոք նրանց հետ չի պատերազմում: Իզուր չէ, որ զորամիավորումը ներկա է միայն պատերազմող կողմերի փոխադարձ համաձայնությամբ (Մոսկվան է պնդել դա): Երբ այդպիսի հայտարարություններ են արվում, դա մի կողմից՝ խաղաղապահության էությունը չհասկանալու փաստ է, իսկ մյուս կողմից՝  ինչ-որ սադրանքի մեջ ներքաշելու փորձ` կամ առանց հասկանալու, կամ չարամտորեն»:

Ռուսաստանի Դաշնության կառավարությանն առընթեր ֆինանսական համալսարանի քաղաքագիտության ամբիոնի դոցենտ Գևորգ Միրզայանի խոսքերով՝ Փաշինյանը մեծապես վարկաբեկել է իրեն Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում:

«Նիկոլ Փաշինյան քաղաքական գործիչն այլևս չկա: Նա հանձնել է այն ամենը, ինչ հնարավոր էր, և անձնական պատասխանատվություն է կրում հազարավոր զոհերի, հսկայական տարածքների կորստի համար: Եթե նա ժողովրդավար քաղաքական գործիչ լիներ, ապա պետք է հայտարարի արտահերթ ընտրություններ՝ ժողովրդի վստահությունը հաստատելու կամ հերքելու համար»,-նշել է Միրզայանը:

«Փոխարենը՝ Փաշինյանը սկսում է կառչել իշխանությունից: Նա չի պատասխանում ոչ մի հարցի, որը քաղաքացիական հասարակությունն իրեն տալիս է Ղարաբաղի մասին: Փոխարենը նա սկսում է աշխատել հասարակությունը պառակտելու ուղղությամբ՝  փորձելով իր մեղքը բարդել ուրիշի՝ ՀՀ նախկին իշխանությունների վրա: Միայն թե նախորդ իշխանության օրոք այսպես չէր, և 2016-ին ռազմական գործողությունները պարտության չհանգեցրին:

Փաշինյանը հույս ունի, որ  այս կերպ կկարողանա պաշտոնավարել: Բայց այս փաստարկը երկար չի գործի: Նա ստիպված կլինի այլ մեղավորներ փնտրել: Եվ միանգամայն հնարավոր է, որ նրա արևմտյան ընկերները նրան ասեն, որ Ռուսաստանին պետք է մեղադրել չօգնելու և, ընդհանուր առմամբ, թուրքերի հետ Լեռնային Ղարաբաղը խլելու համար: Բայց  Փաշինյանն առայժմ չի կարող նման բան ասել՝  հույսը դնելով Պուտինի վրա»,-ասել է Միրզայանը:

Հարցին այն մասին, թե հնարավոր է արդյոք, որ Մոսկվան ՀՀ վարչապետի պաշտոնում տեսնում է Քոչարյանին, Միրզայանը նշել է.«Քոչարյանը մեծ հարգանք է վայելում Հայաստանում և Ղարաբաղում: Բայց նա ունի նաև շատ հակառակորդներ: Եթե հիմա ինչ-որ մեկին Հայաստանի ղեկավար նշանակեն, նա կլինի առանց այդպիսի քաղաքական անցյալի մարդ, ոչ հներից: Այդպիսի մարդիկ կան: Ըստ ամենայնի, Քոչարյանի խնդիրն է նրանց անունից խոսել Պուտինի հետ: Նա, Բեռլուսկոնիի և Շրյոդերի հետ միասին, Ռուսաստանի նախագահի երեք անձնական ընկերներից մեկն է, որի հետ նա դեռ շփվում է: Եթե Պուտինը ինչ-որ մեկին վստահում է, դա Քոչարյանն է»-ասել է Միրզայանը:

Հայկական «Ադեկվադ» կուսակցության ղեկավար Արթուր Դանիելյանը կարծում է, որ Փաշինյանը կփորձի պահել իշխանությունն ԱՄՆ-ի աջակցությամբ:

«Փաշինյանը միանշանակ քաղաքական դիակ է: Նա հեռանկար չունի: Բայց դա չի նշանակում, որ նրա քաղաքական մահը իրավաբանորեն կարձանագրվի: Հայաստանում իրավիճակն այնպիսին է, որ ոչ ոք չի կարող երաշխավորել նրա հրաժարականը: Աշխարհաքաղաքական առումով նրա հրաժարականի հարցը ներհայկական չէ:

Ամերիկացիներ կան, որոնք այժմ կմեծացնեն իրենց ներկայությունը, չնայած նրանք երբեք ամբողջությամբ դուրս չեն եկել խաղից: Սա Ջո Բայդենի` նախագահի պաշտոնում ընտրության արդյունքն է: Դեմոկրատական վարչակազմը կմեծացնի իր գործունեությունը Հայաստանում և ընդհանրապես Կովկասում: «Ազատություն» ռադիոյին Փաշինյանի հարցազրույցից անմիջապես հետո Պետդեպարտամենտի «հարվածը» առաջին ահազանգերից մեկն է:

Ի դեպ, մինչ այդ Փաշինյանը հանդիպել է Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանի հետ: Այս հանդիպումից հետո, մեր տեղեկություններով, խախտվել են որոշակի պայմանավորվածություններ, որոնք նա ավելի վաղ ձեռք էր բերել ռուսական կողմի հետ: Ակնհայտ է, որ Փաշինյանը փորձում է հավասարակշռելով Մոսկվայի և Վաշինգտոնի հակասությունների վրա՝ մնալ իշխանության: Այս դեպքում նա պատրաստ կլինի ամեն ինչի:

Ուստի չեմ կարծում, որ դեկտեմբերի 31-ին նա ինքնակամ հրաժարական կտա: Թեկուզ միայն այն պատճառով, որ դա նրան կսպառնա ֆիզիկական մահվամբ: Ես չեմ զարմանա, որ նա պատրաստ լինի գնալ նույնիսկ քաղաքացիական պատերազմ հրահրելու: Այս հարցում նա հույս է դնում Վաշինգտոնի օգնության վրա: Ավելի ու ավելի շատ ազդակներ կան, որ Միացյալ Նահանգները կարող են օգնել: Ընդհանուր առմամբ, իրավիճակը մնում է սուր և անկանխատեսելի»,-նշել է Դանիելյանը: