Երեւանի պետական տնտեսագիական համալասարանի մի խումբ ուսանողներ բաց նամակ են հղել ԿԳ նախարար Արմեն Աշոտյանին, որտեղ նշում են, որ իրենց համալսարանում թոշակները ժամանակին չեն վճարում:

Բաց նամակում, մասնավորապես, ասվում է.

«Պարոն նախարար, այն, որ Տնտեսագիական համալասարանում թոշակները չեն վճարվում ժամանակին, հայտնի է շատերին: Մեկ շաբաթ առաջ Դուք հայտարարեցին, որ չվճարված թոշակները կփոխանցվեն, չխոսելով նույնիսկ երկու ամիս ուշացնելու պատճառների մասին: Դա թողնենք մի կողմ: Առաջարկում եմ անձամբ կամ Ձեր տեղակալների միջոցով ստուգել ուսանողների քարտային փոխանցումների տվյալները եւ հրապարակել այն: Մենք ուզում ենք օգնել Ձեզ հաղթահարել ԲՈՒՀ ական համակարգում առկա խնդիրները»:

Այսօր ամերիկացի գրող, լրագրող և հասարակական գործիչ Մարկ Տվենի ծննդյան օրն է: Մարկ Տվենը, նույն ինքը` Սեմուել Լենգհորն Կլեմենսը, ծնվել է 1835թ. նոյեմեբերի 30-ին, Ֆլորիդա բնակավայրի Միսսուրի նահանգում, Միսիսիպի գետի ափին: Միսիսիպի գետն իր համար ներշնչանքի աղբյուր մնաց ամբողջ կյանքում: 14 տարեկանում Կլեմենսը սկսել է աշխատել տեղական թերթում, որպես գրագրի աշակերտ: Այսպես նա սկսել է գրել իր առաջին ստեղծագործությունները:

Բազմաթիվ ճանապարհորդությունների ընթացքում կրթություն է ստացել գրադարաններում: 22 տարեկանում ստացել է իր առաջին լուրջ աշխատանքը և շուտով դարձել իր մասնագիտության վարպետ: Նրա ստեղծագործությունը ներառում է բազմաթիվ ժանրեր` ռեալիզմ, հումոր, երգիծանք, փիլիսոփայական ֆանտաստիկա, հրապարակախոսություն և այլն: Առավել հայտնի ստեղծագործություններից են «Տոմ Սոյերի արկածները» (1876, անգլերեն՝ The Adventures Of Tom Sawyer), «Հեքլբերրի Ֆիննի արկածները» (1884, անգլերեն՝ «The Adventures Of Huckleberry Finn»), «Արքայազնն ու աղքատը» (անգլերեն՝ The Prince and the Pauper): Նրա իսկապես ամենահաջողված գրքերը  նվաճել են բազմահազար ընթերցողների մինչ օրս: Ճանապարհորդություններից մեկի ժամանակ նա ծանոթացել է Չարլզ Դարվին հետ, արտահայտելով իր հիացմունքը, դարձել վերջինիս լավագույն ընկերն ու բարեկամն ամբողջ կյանքի ընթացքում:

Մարկ Տվենը մահացել է  1910թ. ապրիլի 21-ին, Ռեդինգ (Կոնեկտիկուտ նահանգ) և թաղվել է Էլմայրում (Նյու-Յորք նահանգ):

Վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի գլխավորությամբ կառավարությունում տեղի է ունեցել Հյուսիս-հարավ ճանապարհային միջանցքի ներդրումային ծրագրի կառավարման խորհրոդի հերթական նիստը: Օրակարգի միակ հարցով՝ անցկացված մրցույցթի արդյունքներով «Հյուսիս-հարավ ճանապարհային միջանցքի ներդրումային ծրագրի իրականացման պետական ոչ առևտրային կազմակերպության» գործադիր տնօրեն է ընտրվել Արա Հովսեփյանը:
Կազմակերպության գործադիր տնօրենի թափուր պաշտոնի համար կազմակերպված մրցոյթին ներկայացվել էր 15 հայտ:

Ոստիկանության Գյումրիի բաժնի ծառայողները, նոյեմբերի 29-ի երեկոյան, թմրամիջոց պահելու կասկածանքով, «Մայր Հայաստան» հուշահամալիրի տարածքից  «Օպել» մակնիշի ավտոմեքենայով բերման են ենթարկել 14-ամյա մի պատանու եւ նրա 17 ու 18 տարեկան 3 ուղեւորներին:

Ոստիկանության մամուլի ծառայությունից  հայտնում են, որ ավտոմեքենայի աջ նստելատեղի տակից հայտնաբերվել է թղթե 2 փաթեթ, որոնց մեջ առկա էր կանեփի կիսաչոր  զանգված, իսկ մեքենայի սրահի մոխրամանից` ցողունի նմանվող զանգված:

Նշանակվել է դատաքիմիական փորձաքննություն:

Կատարվում է հետաքննություն:

Ոստիկանությունից  հաղորդում են, որ նոյեմբերի 29-ին՝ ժամը 18.45-ին, ոստիկանության Մալաթիայի բաժնի ծառայողները, գողություն կատարելու կասկածանքով բերման են ենթարկել 57 տարեկան երկու կանանց:

Պարզվել է, որ նրանք սեպտեմբերի 28-ին Օգանովի փողոցում գտնվող հագուստի խանութում գնումներ կատարող մի կնոջ պայուսակից գողացել են վերջինիս դրամապանակը, որի մեջ եղել է 53.000 դրամ, բանալիներ, բանկի անդորրագիր և այցեքարտեր:

Աշխարհի ուժեղագույն թենիսիստ սերբ Նովակ Ջոկովիչը ճանաչվել է «Տարվա մարզիկ» (Ace of the Year) ըստ GQ ամսագրի։ Պարբերականը դեկտեմբերյան համարում որոշում է տարվա ամենահաջողակ տղամարդուն։
Մասնավորապես, առանձացվել էին այնպիսի հանրահայտ տղամարդիկ, ինչպիսիք են Jay-Z-ն, Ջաստին Թիմբերլեյկը, Դերիկ Ռոուզը և Հարի Օլդմենը։

Նոյեմբերի 29-ին, ժամը 20.40-ի սահմաններում, «ԳԱԶ-24» մակնիշի ավտոմեքենայի վարորդը Թումանյան քաղաքի Զորավար Անդրանիկի փողոցում վրաերթի է ենթարկել 54-ամյա մի տղամարդու և դիմել փախուստի:Տուժածը մարմնական վնասվածքներով տեղափոխվել է հիվանդանոց:

Անցյալ շաբաթ մեծ խառնաշփոթ ստեղծվեց թուրք հասարակության մեջ, երբ վարչապետ Էրդողանն անսպասելիորեն ներողություն խնդրեց 1930-ական թվականներին Թուրքիայի հարավ-արևելքում քրդերի կոտորածների համար, որի մասին մինչ այժմ արգելված էր խոսել:

Քրդերի կոտորածների և հայերի ցեղասպանության միջև մի քանի բացահայտ նմանություններ կան: Ապստամբությունը ճնշելու քողի ներքո Թուրքիայի կառավարությունը Քեմալ Աթաթուրքի գլխավորությամբ հրամայեց սպանել և տեղահանել այժմ որպես Թունջելի հայտնի Դերսիմից տասնյակ հազարավոր ալևի քրդերի: Թուրքական ռազմական ինքնաթիռները ռմբակոծեցին և թունավոր գազեր բաց թողեցին լեռնային քարանձավներում պատսպարված քրդերի վրա:

Ճակատագրի հեգնանքով, ռմբակոծություններին մասնակցում էր Սաբիհա Գյոքչենը՝ Թուրքիայի առաջին կին օդաչուն, ով Աթաթուրքի կողմից որդեգրված մի հայ որբուհի էր: Գյոքչենն անգիտակցաբար մասնակից եղավ ոչ միայն քրդերի, այլ նաև 1915 թվականի ցեղասպանությունից մազապուրծ եղած և Դերսիմի մեկուսացած շրջանում ապաստանած իր ազգակիցների ոչնչացմանը:

Դերսիմի կոտորածների անակնկալ ճանաչմամբ Էրդողանը ոչ թե անկեղծ ցանկություն ուներ ջրի երես հանել պետության կողմից իրականացված հանցագործությունը, որը թաքցվում էր երկար տարիներ, այլև նպատակ ուներ վարկաբեկել իր հակառակորդ քաղաքական մրցակցին՝ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն, ում գլխավորած Հանրապետական ժողովրդական կուսակցությունը (ԺՀԿ) կանգնած էր իշխանության գլխում քրդերի նկատմամբ իրականացված վայրագությունների ժամանակ:

Էրդողանը  խորամանկորեն հաջողեց ձեռք բերել մեծ հասարակական համակրանք, մասնավորապես, երբ Քըլըչդարօղլին, որպես բնիկ Դերսիմցի, կորցրած լինելով իր ընտանիքի շատ անդամների, մերժեց շրջել ԺՀԿ-ի երկարամյա մոտեցումը և բացահայտել թաքցված կոտորածները:

Տեսնելով իր մրցակցին ավելի մեծ հարված հասցնելու հնարավորություն` վարչապետ Էրդողանը ելույթ ունեցավ հեռուստատեսությամբ` պետական արխիվներից ի հայտ բերելով մի շարք կարևոր փաստաթղթեր, որոնք ներկայացնում էին քուրդ տղամարդկանց նկատմամբ իրականացված դաժան խոշտանգումների մանրամասները, կանանց բռնաբարություններն ու երեխաների անդամահատումը: Մի թատերական ժեստով նա պատռեց Դերսիմի կոտորածներին նվիրված կառավարության կեղծ զեկույցը:

Ի պատասխան Էրդողանի հարձակումներին՝ Քըլըչդարօղլուն վերջապես հանդես եկավ անակնկալ հայտարարությամբ: Թեև Քըլըչդարօղլուն չէր ճանաչել Դերսիմի ջարդերը, այնուամենայնիվ նա հայտարարեց, որ ներողություն խնդրելը բավարար չէ: Նա Էրդողանից պահանջեց բացահայտել այս հարցի առնչությամբ արխիվում գոյություն ունեցող բոլոր փաստաթղթերը և վերադարձնել քրդերից առգրավված գույքը:

Վարչապետի անակնկալ ներողությունը Թուրքիայի ներսում մեծ բանավեճի առիթ դարձավ: ԶԼՄ-ների որոշ մեկնաբաններ Էրդողանի կողմից Դերսիմի կոտորածների ճանաչումը դիտեցին որպես ոչ միայն միլիոնավոր ալևի ընտրողների կողմից Քըլըչդարօղլուն ցուցաբերած աջակցությունը խոչընդոտելու, այլ նաև Աթաթուրքի ժառանգությունը արժեզրկելու փորձ: Այլ վերլուծաբաններ հույսի նշույլներ էին տեսնում, որ Էրդողանը պատրաստվում է ճանաչել Թուրքիայի պատմության մյուս մութ դրվագները` ներառյալ Հայոց ցեղասպանությունը:

Քըլըչդարօղլու իր հերթին փորձեց Էրդողանին վարկաբեկել՝ մեղադրելով նրան, որ պատրաստվում է ճանաչել  Հայոց ցեղասպանությունը և նույնացնելով նրա մտածելակերպը սփյուռքահայերի մտածելակերպի  հետ: Էրդողանն անմիջապես հակադարձեց` ընդունելով այդպիսի համեմատությունը որպես վիրավորանք իր անձի նկատմամբ, խստորեն հանդիմանեց և զգուշացրեց իր քաղաքական հակառակորդին, որ նման զուգահեռներ չանցկացնի:

Էրդողանի ռասիստական արձագանքը լավ չընդունվեց նրանց կողմից, ովքեր պնդում էին, որ «հրաշագործ ջին է դուրս եկել շշից»՝ հուսալով, որ քրդերին ուղղված վարչապետի ներողությունը նախադեպ կլինի Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը վերջնականպես ճանաչելու համար: Դերսիմի կոտորածների ուղղությամբ վարչապետի կողմից արված աղավաղված հայտարարություններն ուշադիր ուսումնասիրելիս՝ չես կարող չնկատել ահավոր նմանությունները Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ Թուքիայի ժխտողական տեսակետերի հետ: Դրանք են՝

1) նվազեցնել քրդերի զոհերի քանակը տասնյակ հազարավորներից մինչև 13,800-ի,

2) քրդերի ջարդերը նկարագրել պարզապես որպես «սպանություն» կամ «դեպքեր»,

3)  «սպանությունների» մեղքի բաժինը գցել ավելի շուտ հակառակորդ քաղաքական կուսակցության վրա, քան Թուրքիայի պետության,

4) ոչ մի փոխհատուցում չառաջարկել քուրդ զոհերի ժառանգներին:

Բոլոր նրանք, ովքեր միամիտ հույսեր են փայփայում, որ Էրդողանը շուտով հանդես կգա նմանատիպ ներողությամբ Հայոց ցեղասպանության նկատմամբ, վստահաբար պիտի հուսախաբվեն: Իրականում, Թուրքիայի ներողությունը ավելի շուտ կվնասի հայկական հարցին, քանի որ այն կհուսալքի որոշ հայերի, որպեսզի նրանք Թուրքիայից փոխհատուցում պահանջեն, կապակողմնորոշի միջազգային համայնքին՝ ստիպելով նրանց մտածել, որ հայերի պահանջներն այժմ ամբողջությամբ բավարարված են, և դրանով հայերը կզրկվեն իրենց ազգային դատին հետագա քաղաքական աջակցություն ստանալուց:

Ավելին, եթե Էրդողանը ներողություն խնդրի Հայոց ցեղասպանության համար, ապա միջազգային համայնքը նրա գովքը կհյուսի, կառաջադրի նրա թեկնածությունը Նոբելյան խաղաղության մրցանակի և կաջակցի Եվրոպական Միությանը Թուրքիայի թեկնածությանը:

Միջազգային համայնքը պետք է ավելի շուտ պահանջի, որ Էրդողանն ամբողջությամբ ճանաչի հայերի, ասորիների, հույների և քրդերի ցեղասպանությունը, հանդես գա անկեղծ ներողությամբ, առաջարկի փոխհատուցում և վերադարձնի առգրավված կալվածքները միլիոնավոր անմեղ զոհերի ժառանգներին:

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի խմբագիր

Թարգմանիչ՝ Կարինե Գևորգյան

Հայաստանի տրանսպորտի եւ կապի նախարար Մանուկ Վարդանյանը վրացի իր գործընկերոջ հետ քննարկել է ճանապարհների`մասնավորապես Կազբեգի-Լարս ճանապարհի վիճակը: Այդ մասին նախարարն ասել է Թբիլիսիում` հանդիպումից հետո կայացած ճեպազրույցում:

Կազբեգի — Լարս ճանապարհի վերաբերյալ, որը եղանակային անբարենպաստ պայմանների պատճառով այժմ փակ է և մեր վարորդները այնտեղ պատանդ են մանացել և մեր նախարարության վերաբերմունքը առավել քան տարօրինակ է. Վրացական կողմը նոյեմբերի 12-ից փակել է Վերին Լարսի անցակետը` պատճառաբանելով, որ եղանակային պայմանները թույլ չեն տալիս մեծ մեքենաների անցումը: Մոտ 200 մեքենաներ երեք շաբաթից ավելի է մնացել են այդ հատվածում:

Իսկ Վարդանյանն ասում է, թե «Վրաստանի նախագահը հրահանգել է, որ անհապաղ, երբ թույլ տան եղանակային պայմանները, կարգավորվի այդ մեքենաները դուրս բերելու հարցը», ու ընդամենը հույս հայտնում, որ հնարավոր կլինի մաքրել ճանապարհները:

Որքանո՞վ է արդարացված այս պարագայում հույսով ապրելու հեռանկարը:

Բացի այդ նախարարն նշել է.  «Թեեւ մենք պարբերաբար քննարկել ենք այդ խնդիրները, այս անգամ քննարկվել է Հյուսիս-Հարավ միջպետական ճանապարհի խնդիրը, քանի որ կարիք կա այն զարգացնել Բաթումի ուղղությամբ, որպեսզի առնվազն 150 կմ-ով կրճատենք այն»:

Ճանապարհների վիճակը առավել անմխիթար է նաև Հայաստանում ու խոսելով Տավուշի մարզում սողանքի հետեւանքով քանդված ճանապարհի մասին, նախարարն ասել է, թե Հայաստանի կառավարությունը միջոցներ է ձեռնարկում այլ ճանապարհներով փոխադրումները կազմակերպելու համար:

Ըստ նախարար Վարդանյանի, այս պարագայում, ճանապարհի փլուզումը որեւէ կերպ չի ազդել բեռնափոխադրումների ծավալի վրա, պարզապես սողանքի պատճառով ավելացել է բեռնափոխադրողների ճանապարհի երկարությունը:

Քահանայի կերպարը մեր իրականության մեջ լայն լուսաբանման կարիք ունի. Այս հարցազրույցը, որ վարել է դերասանուհի Կարինե Ջանջուղազյանն իր համակուրսեցու`այժմ շատ հարգված քահանա Տեր Շահե Հայրապետյանի հետ, հենց դրա մասին է. մենք ճշմարիտ մտավորականի կարիք ունենք, իսկ քահանաները պարտավոր են լինել այդպիսին:

«Մենք արժեհամակարգի խնդիր ունենք: Ժամանակը շատ է առաջ վազել, բայց մենք նոր-նոր ողնաշար ենք շտկում», -ասում է Առաջնորդանիստ Ս. Սարգիս եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Շահե քահանա Հայրապետյանը, հավատալով, որ մեր ժամանակի հերոսը դեռ պետք է գա:

— Ո՞րտեղ է հայ մտավորականության ակունքը: Ո՞վ իսկապես կարող է համարվել մտավորական մարդ:

— Միտքը մարդու մեջ դրված մի հզոր դատավոր է, որը ստիպում է մարդուն քննելով ընտրել չարն ու բարին: Մտավորականը անպայման բարին ընտրողն է, որովհետև իր միտքը ուղղում է էնպիսի երևույթների վրա, որոնք հետաքրքրում են հասարակությանը և ինքն էլ դառնում է այդ ժողովրդի, այդ ազգի խիղճը: Դարեր շարունակ մեր մտավորականը եղել է քահանան, վարդապետը: Խրիմյան հայրիկը իր ժամանակի խղճի արտահայտողն էր նաև Ներսես Աշտարակեցին, Նարեկացին: Այսօր մենք ունենք աշխարհիկ մտավորականներ, որոնք , ցավոք, իրենց կերպարը ուղղել են ոչ թէ հոգևորի ծաղկմանը, մտքի ու հոգու աշխատանքին, այլ իրենց ես -ին, անհատի մատուցմանը: Արդյո՞ք դա պետք է մեր ազգին, սա է խնդիրը: Ու դրա համար մեր սերունդները մեզ կօրհնե՞ն , թե՞ կանիծեն: Օրինակ` ին՞չ արեց Խորհրդային միությունը մեր մտավորականության հետ` փչացրեց: Որովհետև, երբ դու չէիր գովերգում Լենին կամ ՍՄԿԿ , չէիր կարող որևէ արտոնություն ունենալ: Իսկ ով փորձում էր ողնաշարը ուղղել, նրան արտաքսում էին: Ցավոք, այդ մտածումը և այդպիսի մտավորականներ դեռ ունենք: Այսինքն` կերպը չի փոխվել: Այսօրվա մտավորականը չի բռնում ազգի զարկերակը, նստել ու սպասում է, որ ժողովուրդը բարեհաճի մոտենալ իրեն: Այսպիսին է իմ տպավորությունը: Թեև կարծում եմ, որ բոլորը չէ, որ էդպես են մտածում: Հավատում եմ, որ կան անհատներ, որոնք հավանական է` ճառագում են, բայց այսօր չենք տեսնում, և կան հոգիներ, որ դեռ խմորվում են ու վաղը պիտի գան::

— Կարո՞ղ է մարդը լինի հոգևոր և չլինի մտավորական:

-Եթե բացենք Ագաթանգեղոսի ՙՊատմություն Հայոց՚-ը, այնտեղ մի հրաշալի պատմություն կա. Գրիգոր Լուսավորիչը առաջին կրոնավորներին ձեռնադրում է հենց քրմերի զավակներից: Նա ընտրում էր կիրթ մարդուն, որովհետև հենց կիրթ մարդը պիտի լիներ մտավորական մարդը, առաջնորդը:

-Գուցե դա աստվածատուր կոչու՞մ է: Մտավորականը տարիքային սահմանափակում ունի՞:

-Եթե սահմանափակում լիներ, Ներսես Շնորհալուց երբեք Շնորհալի չէր ծնվի, որովհետև նա մանուկ հասակից արդեն ճառագում էր և բոլորը հրճվալից տեսնում էին, թե ինչպես է աճում: Շատ երիտասարդ տարիքում նա կաթողիկոս դարձավ: Դա յուրահատուկ պարգև է, որովհետև մտավոր մարդը խորհելու, ընտրելու, կռվելու առիթ ունի իր ներսում, ցավ ունի, որն ուղղում է դեպի այն հավիտենական արժեքները, որին ինքը ձգտում է հասնել, և դա անպայման ունի իր Գողգոթան, իր Փշեպսակը, իր Գեղարդը: Նա պիտի անցնի այդ ճանապարհով:

— Իսկ այժմյան պատկերն ինչպիսի՞ն է

— Մենք ունենք հրաշալի ձայներ, հայ երգիչ, երգչուհիներ, որոնք արտասահմանում են: Մեր երաժշտանոցն ավարտած մարդիկ գնում և աստղեր են դառնում Եվրոպայում: Ունենք գույնի հրաշալի զգացողություն ունեցող նկարիչներ, որոնք գնում, փայլուն դեմքեր են դառնում դրսում, ունենք սպորտսմեններ, որոնք օտար դրոշների տակ են հաղթանակներ ունենում, իսկ Հայաստանում տեղ չունեն:

— Ինչու՞ է այդպես

— Ինչուն քաղաքական է, սոցիալական է, գու՞ցե Խորհրդային շրջանի, պարսկական 400 տարվա լծի, Օսմանայան կայսրության տիրապետության հետևանքն է: Չգիտեմ ինչի՞ հետևանքն է, բայց մենք չենք կարողանում այդ բեռը շպրտել մեր ուսերից, ազատ ապրել, շնչել, պարզ շփվել մեկս մյուսի հետ:

— Ին՞չը կարող է մեր մտավորականներին միավորել

— Միայն հավատքը. մի կոնցեպցիա, որը հազարամյակների ընթացքում մշակել են մեր հոգևոր հայրերը: Ուղղակի վերադառնալ ակունքներին, ինչպես ձուկը, որ ծնվում է, գնում է դեպի օվկիանոս, հետո երբ պետք է ձվադրի, գալիս , վերադառնում է նույն տեղը: Ես հրավիրում եմ մտավորականներին.ՙ Եկեք Ձեր փարախը՚:

— Իսկ ին՞չն է տարանջատում

— Եսականությունը, հպարտությունը, նախանձը, ագահությունը, այսինքն` յոթ մահացու մեղքերը:

— Այսօր հասարակական ին՞չ պահանջ է դրված մտավորականի առջև:

— Ես պիտի խնդրեմ, որ մտավորականը գոնե չծախվի։ Հայերիս համար մեծ ինստիտուտ է ընտանիքը, որն առաջին սնման աղբյուրն է` կրթության առումով: Ճիշտ է, մեր տատիկ-պապիկները սովետական տատիկներ պապիկներ են, որոնք շատ լավ հատկություններ կորցրել են, բայց իրենք ավանդաբար բերում են բարոյական որոշ կատեգորիաներ, որոնք համընկնում են արդեն իրենց տատիկ-պապիկների ավանդական մտածողությանը: Հավանական է, որ սրանից հետո դժվար պիտի լինի, եթե մենք չվերադառնանք այն արժեքներին, որի պահանջն այսօր կա: Մի զուգահեռ անցկացնենք Ռումինիայի կամ Ռուսաստանի հետ, որտեղ մարդիկ վերադարձան իրենց հավատքին, խմբվեցին իրենց տաճարի շուրջը, զորացավ եկեղեցին և երկիրը գնալով սկսեց ծաղկել: Մենք պիտի մտածենք այդ մասին, որպեսզի Աստծո քաղցր սիրտը մեր հանդեպ փափկանա, դառնա աղբյուր, որ մենք սկսենք սնվել: Մենք ինքներս պիտի քայլ անենք դեպի Աստծված: ՙԹակեք դուռը և կբացվի՚: Այդ թակողների կարիքը մենք շատ ունենք:

— Ինչպե՞ս կվերաբերվեր Մաշտոցը այսօրվա կրթական համակարգին

— Մաշտոցի գերխնդիրն այն էր, որ Սուրբ Գիրքը դառնար հայերեն և լիներ մատչելի իր ժողովրդին: Արդյո՞ք այսօր մեր կրթական համակարգում Սուրբ Գիրքը դասավանդվում է: Ոչ: Լավ կլինի արժեհամակարգը վերանայվի:

— Տեր Շահե, ովքե՞ր են ստեղծել մեր ավանդույթները, արդյո՞ք դրանք համահունչ են մեր ժամանակին և որքանո՞վ են այսօր արժեքավոր

— Պատասխանը գտնվում է Թեսաղոնիկեցիներին ուղղված երկրորդ թղթում.ՙԱմուր պահեք այն ավանդությունները, որ սովորեցիք մեզանից, թե’ խոսքով, թե’ թղթով՚: Երկու տեսակի ավանդույթ է եղել` բանավոր և գրավոր: Գրավորը ամբողջ մարդկությունը ունի, դա Սուրբ Գիրքն է, իսկ բանավոր ավանդույթը` եկեղեցին : Աստվածաշունչը առանց եկեղեցու կիսատ է, եկեղեցին առանց Աստվածաշնչի եկեղեցի չէ: Երկնքի ու երկրի միջև կապը տեղի է ունենում, երբ այդ երկու ավանդույթները միանում են: Փառք Աստծո, մենք գոնե այն ազգն ենք, որ 30000 ձեռագիր է արտաշնչել: Ոչ մի ազգ միջնադարում այդքան ձեռագիր չի արտաշնչել` ոչ լատինը, ոչ հույնը, ոչ ասորին և ոչ էլ որևե մեկը: Էլ չեմ ասում, թե Մոնղոլական արշավանքների ժամանակ ինչքան գերևարության տարվեց, կոմունիստական շրջանում մեր վանքերի ինչքան ձեռագրեր այրվեցին: Փառք Աստծո, որ այսքան էլ մնացել ենք:

— Իսկ չե՞ք կարծում, որ մեր ժամանակաշրջանը նոր ավանդույթների կարիք ունի

— Որպեսզի նորը գա, կարիք կա, որ նախ հինը լավ ներշնչենք: Ավանդույթը ներսում մերը չի դառնա , եթե մենք նախ արտաքին պատկերների, նշանների խորհրդաբանությունը չհասկանանք: Օրինակ` խաչի պատկերը, որ կրում են կրոնավորները, իր բովանդակությամբ քրիստոնյայի պարծանքն է, իր խորհրդաբանությամբ կենաց ծառի խաչանման պատկերն է դրախտում, սակայն այն կրում են նաև կիսամերկ երգչուհիները: Նախ գիտակցական ընկալումը պիտի լինի, որ հետո այն ծլարձակի մեր սրտում ու պտղաբեր լինի: Մեր մտավորականները պիտի Նարեկացու,Օձնեցու, Մաշտոցի շարականները մեզ հետ ժամերգությամբ արտաշնչեն: Ինչպես Մարկեսը հին ավանդույթները կուտակեց-կուտակեց ու արտաշնչեց իր ՙՀարյուր տարվա մենությունը՚: Մենք այսօր գործ ունենք անելու:

— Տեր Շահե, մենք իրոք հրաշալի ժառանգություն ունենք, բայց կարծում եմ մատուցման խնդիր ունենք, ինչպես հարկն է չենք մատուցում մեր ժողովրդին: Համաձայն չե՞ք ինձ հետ

— Մենք արժեհամակարգի խնդիր ունենք: Ժամանակը շատ առաջ է վազել, բայց մենք նոր-նոր ողնաշար ենք շտկում: Փառք Աստծո, հիմա հրաշալի հոգևոր գրականություն է տպվում: Թեև արդեն ընթերցողը քիչ է, այնուամենայնիվ մեր կաթողիկոսը չի նայում ընթերցող կա՞, թե՞ չկա, տպագրվում է և մատուցվում: Մեր ժողովրդին ոչ թե սերիալներ, այլ հոգևոր զրույց է պետք: Պետք է մեր հերոսը արթնանա: Բայց հերոսի համար միջավայր է պետք ստեղծել, որ մանուկ հասակից սնվի այդ արժեքներով, և վերջում գա արդյունքը:

— Եկեղեցու ծեսերն ու ավանդույթները ի զորու՞ են փոխելու մեր ժողովրդի արժեհամակարգը

— Նայենք մի քանի կայսրությունների ծեսերին: Նույնիսկ ֆաշիզմը ուներ իր ծիսական կարգը, Խորհրդային միությունը ուներ իր ծիսակարգը, որն ազդում էր հասարակության վրա: Ծեսն անհրաժեշտ է հասարակությանը: Բայց կա Աստվածային երկխոսության տեսակ, որը կոչվում է արարողություն կամ ծիսակատարություն եկեղեցում: Այդ խորհուրդը ինքը` Քրիստոսն է: Մկրտության պահին մարդը զգեստավորվում է ի Քրիստոս և ճաշակում նրա մարմինն ու արյունը: Թեև պահի գիտակցումը շատ խորն է և անբացատրելի, բայց մարդու ներքինը փոխվում է: Այն ծեսերի մեջ, որտեղ չկա փրկության խնդիր, ժամանակավրեպ են, սակայն կան հավիտենական արժեքներ, որոնք կմնան կայուն, մինջև Տիրոջ գալուստը:

— Ինչպե՞ս եք վերաբերվում օտար դավանանքներին

— Մենք երբեք թույլ չենք տվել ձեռնոց նետել որևէ այլ ազգի կամ կրոնի, ընդհակառակը, մենք ընդամենը պաշտպանվել ենք, ինչպես Ավետարանն է ասում. ՙՀավը իր ձագերին հավաքում է թևերի տակ….՚ այդպես էլ մեր եկեղեցին հավաքել, պահպանել է, որ գոնե մեր լեզուն, մեր մշակույթը, մեր հավատը չկորչի: – Այսօր կարելի՞ է մեր ժողովրդին է քրիստոնյա անվանել

— Գիտես, եթե նույնիսկ չմկրտված հայ մարդուն ասես.ՙ դու քրիստոնյա չես՚, կարող է կռիվ անել: Բայց ինքը իրականում հեթանոս է: Սա մտածելու լուրջ առիթ է, որովհետև այն մարդը, որը լրջորեն Քրիստոսին իր սրտի մեջ չի ընդունել, չի ապրում այդ արժեքներով, նույնիսկ ՙ Հայր մեր՚-ը չգիտի, ինչպե՞ս կարող է քրիստոնյա համարվել: Շատերն են այսօր Աստվածաշունչը թևերի տակ գալիս, իբր Քրիստոս են բերում մեր ազգին, բայց իրականում գալիս են իրենց թագավորությունը հիմնելու, տոտալիտար ձևերով խեղելու մեր ժողովրդին: Ես ցավում եմ այս երևույթների համար:

— Կա՞ մի բան, որ դուք չասել չեք կարող

— Ես շատ եմ սիրում իմ պետականությունը, իմ եկեղեցին և բացերի մասին չեմ կարող լռել: Եթե իմ երեխային սիրում եմ, նրա բացերի վրա չեմ կարող աչք փակել, պիտի դաստիարակեմ : Չեմ կարող չասել, որ կարիք ունենք կրթվելու, հոգևոր խորհուրդները ուսումնասիրելու, չինովնիկների տեսակը փոխելու, կաշառակերությունը վերացնելու և, վերջապես, սերը հաստատելու մեր մեջ:

— Ձեր խոսքը` ուղղված հայ մտավորականին

— Երանի հոգով աղքատներին, որովհետև նրանցն է երկնքի արքայությունը: Միշտ քաղցն ու ծարավն ունենաք ավելի մեծ արժեքների: Այսօր շատ կան ալյա-ֆրանկա մտածող գրողներ, որոնք փորձում են իրենց պոեզիան նմանեցնել հաջողակ ֆրանսիացի գրողներին: Ես չեմ հասկանում այդ արվեստը: Կուզեյի, որ մեր մտավորականները իրենց խարիսխները դնեին հենց ազգային հիմքի վրա, իրենց խոյակները զարդարեին մեր մանրանկարների խորանների նման և իրենց գույները որդան կարմիր դառնար:

— Ձեր խոսքը այսօրվա մտածող երիտասարդին

— Ընթերցիր, ով երիտասարդ: Դա արժեք է, որովհետև այն ինչ կատարվում է դպրոցում կամ համալսարաններում ողբերգություն է: Մարդիկ չեն ընթերցում: Աստծո խոսքը իր մարգարեների, ավետարանիչների միջոցով, գրավոր ձևով Աստված ավանդել է մեզ: Այն մի հրաշալի միջոց է, որ մարդը ճանաչի ինքն իրեն, ճանաչի Աստծուն, տիեզերքը: Եթե երիտասարդը ընթեցող է, ես իր կողքին եմ, իր համար աղոթող եմ, Աստծո օրհնությունը պիտի գա իր վրա և պտղաբեր դարձնի: Անգրագիտությունը թշնամի է հասարակությանը: Հիսուսը եկավ` վերականգնելու մարդուն, խոսեց Աստծո խոսքը, որն այժմ ամփոփված է Սուրբ Գրքում:

— Ին՞չ եք երազում մեր ժողովրդի համար:

— Վերադարձել եմ Կիլիկյան Հայաստանից, եղա ողջ Մեծ Հայքում, Կապադովկիայում, Անտիոքում: Այն արժեքները, որ մենք թողել ենք, միայն հողային տարածքներ չեն, դա նաև սուրբ վայրեր են, 3 հազար վանքեր, որոնք լքյալ են: Էլ չեմ ասում ինչքան խաչքարեր, եկեղեցիներ, ձեռագրեր են կորսվել, գնացել Վենետիկ, Ֆրանսիա, Լոնդոնի ազգային գրադարաններ, Երուսաղեմ և այլն: Հորդորում եմ մեր երիտաարդին, որ նա ամպայման անրադառնա այդ արժեքներին, բայց դա միայն ընթերցելու շնորհիվ է լինում: Ընթեցանությունը արթնացնում է մարդու ներքին զգայարանները և կապում ավելի մնայուն արժեքների հետ, եթե այն վերաբերվում է նաև հոգևոր գրականությանը:

-Դուք անձնական երազանքներ ունե՞ք

— Ես իմ կյանքը հանձնել եմ Աստծուն: Պետք է գործել, արարել, Աստծո խոսքը մատուցել, ժամերգություններին զանգակները քաշել, աղոթել հիվանդների համար: Ամենառեալը դա է: Միթե՞ Հիսուսը երազանք ուներ: Աստված մարմնացել էր և ճշմարտություններ էր հաղորդում: Եթե մենք գոնե մի փոքր դառնանք Հիսուսի լեզուն, խոսքը փոխանցողը, կիմանանք, որ մեր երազանքները կատարվել են: Մեզ համար գերխնդիրը թող Քրիստոսը մնա:

— Հավատու՞մ եք մեր ժողովրդի ապագային

— Ապագան մեր ձեռքում է: Այն ժառանգությունը, որ մեզ փոխանցել են մեր հայրերը, ապագայում շատ է փայլատակելու: Մենք դեռ շատ պիտի հպարտանանք մեր հայրերով, բայց նաև հին արժեքների հիման վրա նոր արժեքներ է պետք ստեղծել: Հարկավոր է գոնե հավասարվել մեր պապերի արժեքներին, որ կարողանանք արտաշնչել նորը:

Կարինե Ջանջուղազյան

Շպրտենք բեռը մեր ուսերից, ազատ ապրենք, ու պարզ շփվենք միմյանց հետ

Քահանայի կերպարը մեր իրականության մեջ լայն լուսաբանման կարիք ունի. Այս հարցազրույցը, որ վարել է դերասանուհի Կարինե Ջանջուղազյանն իր համակուրսեցու`այժմ շատ հարգված քահանա Տեր Շահե Հայրապետյանի հետ, հենց դրա մասին է. մենք ճշմարիտ մտավորականի կարիք ունենք, իսկ քահանաները պարտավոր են լինել այդպիսին:

«Մենք արժեհամակարգի խնդիր ունենք: Ժամանակը շատ է առաջ վազել, բայց մենք նոր-նոր ողնաշար ենք շտկում», -ասում է Առաջնորդանիստ Ս. Սարգիս եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Շահե քահանա Հայրապետյանը, հավատալով, որ մեր ժամանակի հերոսը դեռ պետք է գա:

— Ո՞րտեղ է հայ մտավորականության ակունքը: Ո՞վ իսկապես կարող է համարվել մտավորական մարդ:

— Միտքը մարդու մեջ դրված մի հզոր դատավոր է, որը ստիպում է մարդուն քննելով ընտրել չարն ու բարին: Մտավորականը անպայման բարին ընտրողն է, որովհետև իր միտքը ուղղում է էնպիսի երևույթների վրա, որոնք հետաքրքրում են հասարակությանը և ինքն էլ դառնում է այդ ժողովրդի, այդ ազգի խիղճը: Դարեր շարունակ մեր մտավորականը եղել է քահանան, վարդապետը: Խրիմյան հայրիկը իր ժամանակի խղճի արտահայտողն էր նաև Ներսես Աշտարակեցին, Նարեկացին: Այսօր մենք ունենք աշխարհիկ մտավորականներ, որոնք , ցավոք, իրենց կերպարը ուղղել են ոչ թէ հոգևորի ծաղկմանը, մտքի ու հոգու աշխատանքին, այլ իրենց ես -ին, անհատի մատուցմանը: Արդյո՞ք դա պետք է մեր ազգին, սա է խնդիրը: Ու դրա համար մեր սերունդները մեզ կօրհնե՞ն , թե՞ կանիծեն: Օրինակ` ին՞չ արեց Խորհրդային միությունը մեր մտավորականության հետ` փչացրեց: Որովհետև, երբ դու չէիր գովերգում Լենին կամ ՍՄԿԿ , չէիր կարող որևէ արտոնություն ունենալ: Իսկ ով փորձում էր ողնաշարը ուղղել, նրան արտաքսում էին: Ցավոք, այդ մտածումը և այդպիսի մտավորականներ դեռ ունենք: Այսինքն` կերպը չի փոխվել: Այսօրվա մտավորականը չի բռնում ազգի զարկերակը, նստել ու սպասում է, որ ժողովուրդը բարեհաճի մոտենալ իրեն: Այսպիսին է իմ տպավորությունը: Թեև կարծում եմ, որ բոլորը չէ, որ էդպես են մտածում: Հավատում եմ, որ կան անհատներ, որոնք հավանական է` ճառագում են, բայց այսօր չենք տեսնում, և կան հոգիներ, որ դեռ խմորվում են ու վաղը պիտի գան::

— Կարո՞ղ է մարդը լինի հոգևոր և չլինի մտավորական:

-Եթե բացենք Ագաթանգեղոսի ՙՊատմություն Հայոց՚-ը, այնտեղ մի հրաշալի պատմություն կա. Գրիգոր Լուսավորիչը առաջին կրոնավորներին ձեռնադրում է հենց քրմերի զավակներից: Նա ընտրում էր կիրթ մարդուն, որովհետև հենց կիրթ մարդը պիտի լիներ մտավորական մարդը, առաջնորդը:

-Գուցե դա աստվածատուր կոչու՞մ է: Մտավորականը տարիքային սահմանափակում ունի՞:

-Եթե սահմանափակում լիներ, Ներսես Շնորհալուց երբեք Շնորհալի չէր ծնվի, որովհետև նա մանուկ հասակից արդեն ճառագում էր և բոլորը հրճվալից տեսնում էին, թե ինչպես է աճում: Շատ երիտասարդ տարիքում նա կաթողիկոս դարձավ: Դա յուրահատուկ պարգև է, որովհետև մտավոր մարդը խորհելու, ընտրելու, կռվելու առիթ ունի իր ներսում, ցավ ունի, որն ուղղում է դեպի այն հավիտենական արժեքները, որին ինքը ձգտում է հասնել, և դա անպայման ունի իր Գողգոթան, իր Փշեպսակը, իր Գեղարդը: Նա պիտի անցնի այդ ճանապարհով:

— Իսկ այժմյան պատկերն ինչպիսի՞ն է

— Մենք ունենք հրաշալի ձայներ, հայ երգիչ, երգչուհիներ, որոնք արտասահմանում են: Մեր երաժշտանոցն ավարտած մարդիկ գնում և աստղեր են դառնում Եվրոպայում: Ունենք գույնի հրաշալի զգացողություն ունեցող նկարիչներ, որոնք գնում, փայլուն դեմքեր են դառնում դրսում, ունենք սպորտսմեններ, որոնք օտար դրոշների տակ են հաղթանակներ ունենում, իսկ Հայաստանում տեղ չունեն:

— Ինչու՞ է այդպես

— Ինչուն քաղաքական է, սոցիալական է, գու՞ցե Խորհրդային շրջանի, պարսկական 400 տարվա լծի, Օսմանայան կայսրության տիրապետության հետևանքն է: Չգիտեմ ինչի՞ հետևանքն է, բայց մենք չենք կարողանում այդ բեռը շպրտել մեր ուսերից, ազատ ապրել, շնչել, պարզ շփվել մեկս մյուսի հետ:

— Ին՞չը կարող է մեր մտավորականներին միավորել

— Միայն հավատքը. մի կոնցեպցիա, որը հազարամյակների ընթացքում մշակել են մեր հոգևոր հայրերը: Ուղղակի վերադառնալ ակունքներին, ինչպես ձուկը, որ ծնվում է, գնում է դեպի օվկիանոս, հետո երբ պետք է ձվադրի, գալիս , վերադառնում է նույն տեղը: Ես հրավիրում եմ մտավորականներին.ՙ Եկեք Ձեր փարախը՚:

— Իսկ ին՞չն է տարանջատում

— Եսականությունը, հպարտությունը, նախանձը, ագահությունը, այսինքն` յոթ մահացու մեղքերը:

— Այսօր հասարակական ին՞չ պահանջ է դրված մտավորականի առջև:

— Ես պիտի խնդրեմ, որ մտավորականը գոնե չծախվի։ Հայերիս համար մեծ ինստիտուտ է ընտանիքը, որն առաջին սնման աղբյուրն է` կրթության առումով: Ճիշտ է, մեր տատիկ-պապիկները սովետական տատիկներ պապիկներ են, որոնք շատ լավ հատկություններ կորցրել են, բայց իրենք ավանդաբար բերում են բարոյական որոշ կատեգորիաներ, որոնք համընկնում են արդեն իրենց տատիկ-պապիկների ավանդական մտածողությանը: Հավանական է, որ սրանից հետո դժվար պիտի լինի, եթե մենք չվերադառնանք այն արժեքներին, որի պահանջն այսօր կա: Մի զուգահեռ անցկացնենք Ռումինիայի կամ Ռուսաստանի հետ, որտեղ մարդիկ վերադարձան իրենց հավատքին, խմբվեցին իրենց տաճարի շուրջը, զորացավ եկեղեցին և երկիրը գնալով սկսեց ծաղկել: Մենք պիտի մտածենք այդ մասին, որպեսզի Աստծո քաղցր սիրտը մեր հանդեպ փափկանա, դառնա աղբյուր, որ մենք սկսենք սնվել: Մենք ինքներս պիտի քայլ անենք դեպի Աստծված: ՙԹակեք դուռը և կբացվի՚: Այդ թակողների կարիքը մենք շատ ունենք:

— Ինչպե՞ս կվերաբերվեր Մաշտոցը այսօրվա կրթական համակարգին

— Մաշտոցի գերխնդիրն այն էր, որ Սուրբ Գիրքը դառնար հայերեն և լիներ մատչելի իր ժողովրդին: Արդյո՞ք այսօր մեր կրթական համակարգում Սուրբ Գիրքը դասավանդվում է: Ոչ: Լավ կլինի արժեհամակարգը վերանայվի:

— Տեր Շահե, ովքե՞ր են ստեղծել մեր ավանդույթները, արդյո՞ք դրանք համահունչ են մեր ժամանակին և որքանո՞վ են այսօր արժեքավոր

— Պատասխանը գտնվում է Թեսաղոնիկեցիներին ուղղված երկրորդ թղթում.ՙԱմուր պահեք այն ավանդությունները, որ սովորեցիք մեզանից, թե’ խոսքով, թե’ թղթով՚: Երկու տեսակի ավանդույթ է եղել` բանավոր և գրավոր: Գրավորը ամբողջ մարդկությունը ունի, դա Սուրբ Գիրքն է, իսկ բանավոր ավանդույթը` եկեղեցին : Աստվածաշունչը առանց եկեղեցու կիսատ է, եկեղեցին առանց Աստվածաշնչի եկեղեցի չէ: Երկնքի ու երկրի միջև կապը տեղի է ունենում, երբ այդ երկու ավանդույթները միանում են: Փառք Աստծո, մենք գոնե այն ազգն ենք, որ 30000 ձեռագիր է արտաշնչել: Ոչ մի ազգ միջնադարում այդքան ձեռագիր չի արտաշնչել` ոչ լատինը, ոչ հույնը, ոչ ասորին և ոչ էլ որևե մեկը: Էլ չեմ ասում, թե Մոնղոլական արշավանքների ժամանակ ինչքան գերևարության տարվեց, կոմունիստական շրջանում մեր վանքերի ինչքան ձեռագրեր այրվեցին: Փառք Աստծո, որ այսքան էլ մնացել ենք:

— Իսկ չե՞ք կարծում, որ մեր ժամանակաշրջանը նոր ավանդույթների կարիք ունի

— Որպեսզի նորը գա, կարիք կա, որ նախ հինը լավ ներշնչենք: Ավանդույթը ներսում մերը չի դառնա , եթե մենք նախ արտաքին պատկերների, նշանների խորհրդաբանությունը չհասկանանք: Օրինակ` խաչի պատկերը, որ կրում են կրոնավորները, իր բովանդակությամբ քրիստոնյայի պարծանքն է, իր խորհրդաբանությամբ կենաց ծառի խաչանման պատկերն է դրախտում, սակայն այն կրում են նաև կիսամերկ երգչուհիները: Նախ գիտակցական ընկալումը պիտի լինի, որ հետո այն ծլարձակի մեր սրտում ու պտղաբեր լինի: Մեր մտավորականները պիտի Նարեկացու,Օձնեցու, Մաշտոցի շարականները մեզ հետ ժամերգությամբ արտաշնչեն: Ինչպես Մարկեսը հին ավանդույթները կուտակեց-կուտակեց ու արտաշնչեց իր ՙՀարյուր տարվա մենությունը՚: Մենք այսօր գործ ունենք անելու:

— Տեր Շահե, մենք իրոք հրաշալի ժառանգություն ունենք, բայց կարծում եմ մատուցման խնդիր ունենք, ինչպես հարկն է չենք մատուցում մեր ժողովրդին: Համաձայն չե՞ք ինձ հետ

— Մենք արժեհամակարգի խնդիր ունենք: Ժամանակը շատ առաջ է վազել, բայց մենք նոր-նոր ողնաշար ենք շտկում: Փառք Աստծո, հիմա հրաշալի հոգևոր գրականություն է տպվում: Թեև արդեն ընթերցողը քիչ է, այնուամենայնիվ մեր կաթողիկոսը չի նայում ընթերցող կա՞, թե՞ չկա, տպագրվում է և մատուցվում: Մեր ժողովրդին ոչ թե սերիալներ, այլ հոգևոր զրույց է պետք: Պետք է մեր հերոսը արթնանա: Բայց հերոսի համար միջավայր է պետք ստեղծել, որ մանուկ հասակից սնվի այդ արժեքներով, և վերջում գա արդյունքը:

— Եկեղեցու ծեսերն ու ավանդույթները ի զորու՞ են փոխելու մեր ժողովրդի արժեհամակարգը

— Նայենք մի քանի կայսրությունների ծեսերին: Նույնիսկ ֆաշիզմը ուներ իր ծիսական կարգը, Խորհրդային միությունը ուներ իր ծիսակարգը, որն ազդում էր հասարակության վրա: Ծեսն անհրաժեշտ է հասարակությանը: Բայց կա Աստվածային երկխոսության տեսակ, որը կոչվում է արարողություն կամ ծիսակատարություն եկեղեցում: Այդ խորհուրդը ինքը` Քրիստոսն է: Մկրտության պահին մարդը զգեստավորվում է ի Քրիստոս և ճաշակում նրա մարմինն ու արյունը: Թեև պահի գիտակցումը շատ խորն է և անբացատրելի, բայց մարդու ներքինը փոխվում է: Այն ծեսերի մեջ, որտեղ չկա փրկության խնդիր, ժամանակավրեպ են, սակայն կան հավիտենական արժեքներ, որոնք կմնան կայուն, մինջև Տիրոջ գալուստը:

— Ինչպե՞ս եք վերաբերվում օտար դավանանքներին

— Մենք երբեք թույլ չենք տվել ձեռնոց նետել որևէ այլ ազգի կամ կրոնի, ընդհակառակը, մենք ընդամենը պաշտպանվել ենք, ինչպես Ավետարանն է ասում. ՙՀավը իր ձագերին հավաքում է թևերի տակ….՚ այդպես էլ մեր եկեղեցին հավաքել, պահպանել է, որ գոնե մեր լեզուն, մեր մշակույթը, մեր հավատը չկորչի: – Այսօր կարելի՞ է մեր ժողովրդին է քրիստոնյա անվանել

— Գիտես, եթե նույնիսկ չմկրտված հայ մարդուն ասես.ՙ դու քրիստոնյա չես՚, կարող է կռիվ անել: Բայց ինքը իրականում հեթանոս է: Սա մտածելու լուրջ առիթ է, որովհետև այն մարդը, որը լրջորեն Քրիստոսին իր սրտի մեջ չի ընդունել, չի ապրում այդ արժեքներով, նույնիսկ ՙ Հայր մեր՚-ը չգիտի, ինչպե՞ս կարող է քրիստոնյա համարվել: Շատերն են այսօր Աստվածաշունչը թևերի տակ գալիս, իբր Քրիստոս են բերում մեր ազգին, բայց իրականում գալիս են իրենց թագավորությունը հիմնելու, տոտալիտար ձևերով խեղելու մեր ժողովրդին: Ես ցավում եմ այս երևույթների համար:

— Կա՞ մի բան, որ դուք չասել չեք կարող

— Ես շատ եմ սիրում իմ պետականությունը, իմ եկեղեցին և բացերի մասին չեմ կարող լռել: Եթե իմ երեխային սիրում եմ, նրա բացերի վրա չեմ կարող աչք փակել, պիտի դաստիարակեմ : Չեմ կարող չասել, որ կարիք ունենք կրթվելու, հոգևոր խորհուրդները ուսումնասիրելու, չինովնիկների տեսակը փոխելու, կաշառակերությունը վերացնելու և, վերջապես, սերը հաստատելու մեր մեջ:

— Ձեր խոսքը` ուղղված հայ մտավորականին

— Երանի հոգով աղքատներին, որովհետև նրանցն է երկնքի արքայությունը: Միշտ քաղցն ու ծարավն ունենաք ավելի մեծ արժեքների: Այսօր շատ կան ալյա-ֆրանկա մտածող գրողներ, որոնք փորձում են իրենց պոեզիան նմանեցնել հաջողակ ֆրանսիացի գրողներին: Ես չեմ հասկանում այդ արվեստը: Կուզեյի, որ մեր մտավորականները իրենց խարիսխները դնեին հենց ազգային հիմքի վրա, իրենց խոյակները զարդարեին մեր մանրանկարների խորանների նման և իրենց գույները որդան կարմիր դառնար:

— Ձեր խոսքը այսօրվա մտածող երիտասարդին

— Ընթերցիր, ով երիտասարդ: Դա արժեք է, որովհետև այն ինչ կատարվում է դպրոցում կամ համալսարաններում ողբերգություն է: Մարդիկ չեն ընթերցում: Աստծո խոսքը իր մարգարեների, ավետարանիչների միջոցով, գրավոր ձևով Աստված ավանդել է մեզ: Այն մի հրաշալի միջոց է, որ մարդը ճանաչի ինքն իրեն, ճանաչի Աստծուն, տիեզերքը: Եթե երիտասարդը ընթեցող է, ես իր կողքին եմ, իր համար աղոթող եմ, Աստծո օրհնությունը պիտի գա իր վրա և պտղաբեր դարձնի: Անգրագիտությունը թշնամի է հասարակությանը: Հիսուսը եկավ` վերականգնելու մարդուն, խոսեց Աստծո խոսքը, որն այժմ ամփոփված է Սուրբ Գրքում:

— Ին՞չ եք երազում մեր ժողովրդի համար:

— Վերադարձել եմ Կիլիկյան Հայաստանից, եղա ողջ Մեծ Հայքում, Կապադովկիայում, Անտիոքում: Այն արժեքները, որ մենք թողել ենք, միայն հողային տարածքներ չեն, դա նաև սուրբ վայրեր են, 3 հազար վանքեր, որոնք լքյալ են: Էլ չեմ ասում ինչքան խաչքարեր, եկեղեցիներ, ձեռագրեր են կորսվել, գնացել Վենետիկ, Ֆրանսիա, Լոնդոնի ազգային գրադարաններ, Երուսաղեմ և այլն: Հորդորում եմ մեր երիտաարդին, որ նա ամպայման անրադառնա այդ արժեքներին, բայց դա միայն ընթերցելու շնորհիվ է լինում: Ընթեցանությունը արթնացնում է մարդու ներքին զգայարանները և կապում ավելի մնայուն արժեքների հետ, եթե այն վերաբերվում է նաև հոգևոր գրականությանը:

-Դուք անձնական երազանքներ ունե՞ք

— Ես իմ կյանքը հանձնել եմ Աստծուն: Պետք է գործել, արարել, Աստծո խոսքը մատուցել, ժամերգություններին զանգակները քաշել, աղոթել հիվանդների համար: Ամենառեալը դա է: Միթե՞ Հիսուսը երազանք ուներ: Աստված մարմնացել էր և ճշմարտություններ էր հաղորդում: Եթե մենք գոնե մի փոքր դառնանք Հիսուսի լեզուն, խոսքը փոխանցողը, կիմանանք, որ մեր երազանքները կատարվել են: Մեզ համար գերխնդիրը թող Քրիստոսը մնա:

— Հավատու՞մ եք մեր ժողովրդի ապագային

— Ապագան մեր ձեռքում է: Այն ժառանգությունը, որ մեզ փոխանցել են մեր հայրերը, ապագայում շատ է փայլատակելու: Մենք դեռ շատ պիտի հպարտանանք մեր հայրերով, բայց նաև հին արժեքների հիման վրա նոր արժեքներ է պետք ստեղծել: Հարկավոր է գոնե հավասարվել մեր պապերի արժեքներին, որ կարողանանք արտաշնչել նորը:

Կարինե Ջանջուղազյան