«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնը համառոտ տեղեկություններ է ներկայացրել անցած շաբաթվա ժամանակամիջոցում Ադրբեջանի հետ կապված կարևոր իրադարձությունների մասին:

Ադրբեջանի ռազմական ոլորտին վերաբերող իրադարձություններ

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները, հղում կատարելով Թուրքիայի ՊՆ-ին, հայտնել են, որ  Ադրբեջանում գործող Թուրքիայի ԶՈւ զինվորական խմբի հրամանատարությունը զորավարժություններ է անցկացրել ադրբեջանական բանակի ցամաքային զորքերի համար։ Վարժանքների հիմնական նպատակն է «կոմանդոս» ստորաբաժանումների հետագա մարտունակության բարձրացումը։ Նշվում է, որ հունվարի 17-ից մեկնարկած և ռելիեֆային ու եղանակային բարդ պայմաններում ընթացող զորավարժությունները շարունակվել են մինչև հունվարի 30-ը։

Պաշտոնական այցով հունվարի 25-ին Իրան մեկնած Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովը հանդիպել է այդ երկրի ԶՈւ Գլխավոր շտաբի պետ Մոհամմադ Հոսեյն Բաղերիի հետ։ Հանդիպմանը նշվել է, որ անհրաժեշտ հիմքեր կան Ադրբեջանի և Իրանի միջև երկկողմ, տարածաշրջանային և միջազգային մակարդակներում դրական համագործակցության հետագա զարգացման համար։
Բաղերին հայտարարել է, թե Իրանը միշտ ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։ Նրա խոսքով՝ «Իրանն ուրախ է, որ Ադրբեջանը «օկուպացիայից ազատագրել» է իր տարածքները: Ադրբեջանի տարածքների «օկուպացիայից ազատագրումը» ուրախացրել է իրենց գերագույն հոգևոր առաջնորդին և Իրանի ժողովրդին»։ Հունվարի 26-ին Հասանովի գլխավորած պատվիրակությանն ընդունել է Իրանի նախագահ Իբրահիմ Ռայիսին։

Globalfirepower.com-ը կազմել է 2022 թ-ի ուժեղագույն բանակների վարկանիշը` հաշվի առնելով 50 գործոն, ինչպիսիք են՝ տեխնոլոգիական գերազանցությունը, ֆինանսական հնարավորությունները, նյութատեխնիկական հնարավորությունները, բանակի թվաքանակը և այլն։ Ադրբեջանական լրատվամիջոցները նշել են, թե աշխարհի ուժեղագույն բանակների շարքում Ադրբեջանը զբաղեցրել է 63-րդ հորիզոնականը։

Հունվարի 28-ին Զաքիր Հասանովի գլխավորությամբ տեղի է ունեցել Ադրբեջանի ՊՆ կոլեգիայի նիստ՝ նվիրված 2021թ. արդյունքներին: Տեսակապով նիստին միացել են նաև Արցախից գրավված տարածքներում տեղակայված զորամիավորումների հրամանատարները։ Հասանովը նշել է, թե ռազմական բարեփոխումների շարունակությունը և զորքերի մարտունակության, այդ թվում՝ օպերատիվ կարողությունների հետագա բարձրացումը առաջնահերթային են լինելու նաև 2022 թ-ին։

Ադրբեջանի ՊՆ-ն հաղորդագրություն է տարածել, որում նշվում է, թե ադրբեջանական բանակի չորս զինծառայողներ, այդ թվում՝ մեկ սպա, վատ եղանակի պատճառով մոլորվել են Քարվաճառի տարածքում՝ դժվարամատչելի հատվածում։ Որոնողական աշխատանքների արդյունքում հունվարի 29-ի առավոտյան հայտնաբերվել են կրտսեր սերժանտն ու շարքայինները: Նրանց տեղափոխել են Քարվաճառի զինվորական հոսպիտալ։

Ադրբեջանական մամուլում հրապարակումներ են եղել այն մասին, թե Օվդա (Իսրայել)-Բաքու երթուղիով շարունակվում են գերժամանակակից զինտեխնիկայի մատակարարումները Ադրբեջան։ Պաշտպանական նպատակներով ձեռք են բերվում իսրայելական նորագույն զինտեխնիկա, որը նախկինում չի եղել Ադրբեջանի ԶՈւ հաշվեկշռում:

Հայ-ադրբեջանական սահմանային իրավիճակի մասին

ՌԴ ԱԳՆ տեղեկատվության և մամուլի վարչության պետի տեղակալ Ալեքսեյ Զայցևը նշել է, թե հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման երկկողմ հանձնաժողովի հանձնաժողովի ձևավորումը և սահմանազատման գործընթացի մեկնարկը հնարավորություն կտան կանխել սահմանային միջադեպերի առաջացումը։
ՀԱՊԿ նախկին գլխավոր քարտուղար Նիկոլայ Բորդյուժան հայտարարել է, թե հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատումն ու սահմանագծումը կբացառի տարբեր տեսակի միջադեպերը։

Արցախից գրավված տարածքներում ադրբեջանական նախագծերի մասին

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ Բաքվից Շուշի մեկնող երկու ավտոբուս է գործարկվել: Նշվում է, որ մինչև փետրվարի 15-ը նշված ուղղությամբ բոլոր տոմսերը սպառված են։
Բաքվի միջազգային և միջքաղաքային ավտոկայանից ավտոբուս է մեկնել նաև Ակնայի (Աղդամի) ուղղությամբ։ Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարությունից հայտնել են, թե դեպի Ղարաբաղ ուղևորափոխադրումների երթուղիների ցանկն աստիճանաբար կընդլայնվի։

Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարարությանից հայտնել են, թե Բաքուն և Թեհրանը պայմանավորվել են արագացնել Արաքս գետի վրա «Խուդաֆերին» և «Գըզ Գալասը» հիդրոհախնգույցների ՀԷԿ-երի կառուցման աշխատանքները։
Ադրբեջանի էկոնոմիկայի նախարարությանն առընթեր Փոքր և միջին բիզնեսի զարգացման գործակալության (KOBIA) վարչության նախագահ Օրխան Մամեդովը հայտարարել է, թե Արցախից գրավված տարածքներում բիզնես հիմնելու համար տնտեսվարող սուբյեկտներից ստացել են 945 դիմում։ Նրա խոսքով՝ այդ դիմումներից 446-ը վերաբերում են ներդրումային ծրագրերին, 499-ը՝ գործունեության այլ ոլորտներին և ծառայություններին:

Ադրբեջանի տնտեսության նախարարության Ձեռնարկատիրության զարգացման հիմնադրամի նախագահի պաշտոնակատար Օսման Խալիևը հայտարարել է, թե  Արցախից գրավված տարածքներում ձեռնարկատիրության ֆինանսավորման մեխանիզմներ են մշակվում։
Շաբաթվա ընթացքում Ադրբեջան է այցելել Իրանի ճանապարհների և քաղաքաշինության նախարար Ռուստամ Ղասեմիի գլխավորած պատվիրակությունը։ Ադրբեջանական լրատվամիջոցները նկատել են, թե ինքնաթիռը, որում եղել է Ղասեմիի գլխավորած պատվիրակությունը, վայրէջք է կատարել Ֆիզուլիի օդանավակայանում։

Իրանական պատվիրակությունը Ադրբեջանի փոխվարչապետ Շահին Մուստաֆաևի հետ այցելել է Արցախից գրավված տարածքներ։ Նրանք ծանոթացել են այս տարածքներում իրականացվող տրանսպորտային և այլ ենթակառուցվածքային նախագծերին։ Ղասեմին հայտարարել է, թե Իրանը Ադրբեջանի հետ համագործակցության շրջանակներում իր ավանդը կներդնի Արցախից գրավված տարածքներում վերականգնողական աշխատանքներում։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցները գրել են «Զանգեզուրի միջանցքի» երկայնքով փորձնական գնացքների գործարկման մասին։ «Ադրբեջանական երկաթուղիներ» ընկերությունը հայտարարություն է տարածել՝ նշելով, թե «Զանգեզուրի միջանցքի» կարևոր մաս հանդիսացող Հորադիզ-Աղբենդ երկաթուղու նախագծի առաջին փուլում նախատեսված շինարարական աշխատանքներն արդեն ավարտվել են 70%-ով։ Անհրաժեշտ պայմաններ են ստեղծվել Հորադիզ կայարանից դեպի Ջրականի (Ջաբրայիլի) շրջանի Մահմուդլու կայարան աշխատանքային գնացքների շարժման համար։

Ադրբեջանի Մաքսային պետական կոմիտեի նախագահ Սաֆար Մեհդիևը գրել է, թե Արցախից գրավված տարածքներում մաքսային ծառայությունը կազմակերպելու համար ստեղծվել և շահագործման են հանձնվել մաքսակետեր՝ «Ղուբաթլի» մաքսակետը Սանասարի շրջանում, «Գազանչին»՝ Կովսականի (Զանգելանի) շրջանում և «Ֆիզուլիի միջազգային օդանավակայանը»՝ Վարանդայի (Ֆիզուլիի) շրջանի տարածքում։

Ադրբեջանի գյուղատնտեսության փոխնախարար Իլհամա Գադիմովան հայտարարել է, թե Արցախից գրավված տարածքներում նախատեսվում է գյուղմթերք վերամշակող ձեռնարկություններ հիմնել:
Ադրբեջանում ՌԴ դեսպան Միխայիլ Բոչարնիկովը հայտարարել է, թե մինչ այժմ 14 ռուսական ընկերություն հայտ է ներկայացրել Արցախից գրավված տարածքների վերականգնման նախագծերին մասնակցելու համար։ Նրա խոսքով՝ այդ ընկերությունները գործում են տարբեր ոլորտներում, այդ թվում՝ գյուղատնտեսության, տրանսպորտի և այլն։

Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի փոխնախարար Ռովշան Ռուստամովը հայտարարել է, թե ներկայումս Ղարաբաղի տարածքի 35%-ը ապահովված է հեռուստատեսային հեռարձակմամբ։ Մինչև այս տարվա վերջը հեռուստատեսային հեռարձակումը 100%-ով կընդգրկի Ղարաբաղի տարածքը։

Ադրբեջանական լրատվամիջոցների փոխանցմամբ՝ բացի Վարանդայի (Ֆուզուլի) օդանավակայանից, երկրի իշխանությունները պատրաստվում են ևս երկու օդանավակայան կառուցել՝ Կովսականում (Զանգելան)  և Լաչինում։ Ըստ իշխանությունների՝ դրանք  կունենան «միջազգային օդանավակայանների» կարգավիճակ։ Փորձագետների կարծիքով՝ չնայած հայտարարված քաղաքացիական նպատակին՝ օդանավակայանները լինելու են զուտ ռազմական՝ ԱԹՍ-ների, ուղղաթիռների և ինքնաթիռների բազավորման համար։
Ադրբեջանի թվային զարգացման և տրանսպորտի նախարարությունից հայտնել են, թե դրական եզրակացություն են ստացել Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպությունից (ICAO)՝ կապված Ղարաբաղում կառուցվող Կովսականի (Զանգելանի) օդանավակայանին ծածկագիր հատկացնելու հետ։ Նշվել է, որ օդանավակայանին հատկացվել է ICAO-ի քառանիշ «UBBZ» ծածկագիր։
Նասրեդդին Թուսիի անվան Շամախիի աստղաֆիզիկական աստղադիտարանի գործադիր տնօրեն Նարիման Իսմայիլովը նշել է, թե ապագայում Ղարաբաղում կկառուցվի նոր աստղագիտական կայան: Ակնկալվում է, որ կայանում կտեղադրվեն ժամանակակից ռոբոտացված աստղադիտակներ, ինչպես նաև տիեզերական փորձադաշտ։

Ադրբեջանի հանցագործությունները ներկայացնող War.karabakhrecords.info-ն հաղորդել է, որ 2020թ.-ի վերջից Արցախից գրավված տարածքներում Ադրբեջանի իրականցված մշակութային ցեղասպանության օրինակներին ավելացել է նաև Հադրութի շրջանի Վանք գյուղի Սպիտակ Խաչ եկեղեցին:

Սոցցանցերի ադրբեջանական տիրույթում տարածված տեսանյութից պարզ է դառնում, որ ադրբեջանցիները հանել են եկեղեցու խաչը: Ադրբեջանական կողմը վերանորոգման քողի տակ բացի խաչից քանդել է նաև եկեղեցու տանիքը՝ այդ կերպ փորձելով ամբողջապես վերացնել հայկական մշակութային հետքը և հերթական հայկական եկեղեցին ներկայացնել որպես «ուտիական»:

Տարածաշրջանային նախագծերի մասին

Իլհամ Ալիեւը տեսակապի միջոցով ընդունել է Իրանի ճանապարհների և քաղաքաշինության նախարար Ռոստամ Ղասեմիի գլխավորած պատվիրակությանը։ Ալիևն իր խոսքում կարևորել է «3+3» համագործակցության հարթակի նշանակությունը և իրանցի նախարարին հայտնել «Զանգեզուրի միջանցքի» հարցով «Հայաստանի կողմից դրական ազդանշանների» մասին։
Ռոստամ Ղասեմիի՝ Ադրբեջան կատարած այցի ընթացքում պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել Ադրբեջանի և Իրանի ընդհանուր սահմանին Աստարաչայ գետի վրայով մեծ կամրջի կառուցման վերաբերյալ։ Կամրջի երկարությունը մոտ 100 մետր կլինի, լայնությունը՝ 31 մետր, նախագիծը հաշվարկված է 18 ամսվա համար։

Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության (SOCAR) պաշտոնական ներկայացուցիչ Իբրահիմ Ահմեդովը հայտարարել է, թե Ադրբեջանը Թուրքիայից խնդրանք է ստացել գազի լրացուցիչ մատակարարումների վերաբերյալ՝ կապված Իրանից գազի մատակարարման տեխնիկական խնդիրների հետ։ Որոշում է կայացվել ավելացնել դեպի Թուրքիա մատկարարումները։
ԵՄ դիվանագիտության ղեկավար Ժոզեպ Բորելը հայտարարել է, թե ԵՄ-ն գազի շուրջ բանակցություններ է վարում ԱՄՆ-ի, ինչպես նաև Կատարի և Ադրբեջանի հետ այն դեպքում, եթե Ռուսաստանը որոշի կրճատել կամ դադարեցնել մատակարարումները: Մեծ Բրիտանիայում Ադրբեջանի դեսպան Էլին Սուլեյմանովը հայտարարել է, թե Բաքուն պատրաստ է լրացուցիչ գազ մատակարարել Եվրոպա, եթե Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև լարվածությունը խաթարի մատակարարումները։ ։
Ադրբեջանական լրատվամիջոցները տեղեկություններ են տարածել, որ ռուսական «Լուկօյլ» ընկերությունը ընդլայնում է իր ազդեցությունը Կասպից ծովում, նախատեսում է մեծացնել իր մասնաբաժինը Ադրբեջանում գազի արդյունահանման նախագծերում և Շահ Դենիզ գազի հանքավայրում իր մասնաբաժինը հասցնել 25%-ի:

Իսկ Արևմտյան ընկերությունները աստիճանաբար հեռանում են Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհանից, ինչպես նաև Ադրբեջանում և մերձկասպյան այլ երկրներում հանքարդյունաբերական նախագծերից։ Սրան նպաստում է նաև ԵՄ-ի՝ «կանաչ էներգիայի» վերաբերյալ օրակարգը։
Բուլղարական լրատվամիջոցների համաձայն՝ աշխատանքից ազատվել է «Bulgargaz» ընկերության ղեկավարությունը, ինչի պատճառն այն է, որ էներգետիկ ճգնաժամի և գազի գնի կտրուկ աճի ֆոնին ընկերության ղեկավարությունը չի ապահովել Ադրբեջանից կապույտ վառելիքի արդյունավետ մատակարարումը։

Գերիների ու ականապատման մասին

Բաքվում շարունակվել է հայ ռազմագերիների հետ կապված դատական ֆարսը, ովքեր «ահաբեկչության» մեջ են մեղադրվում։ Գյանջայի ծանր հանցագործությունների դատարանի դատավոր Էլմին Ռուստամովի նախագահությամբ փաստաթղթեր են ուսումնասիրվել։ Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ) նորընտիր նախագահ Թինի Կոքսը հայտարարել է, թե «Գերեվարված բոլորն անձինք պետք է ազատ արձակվեն ու վերադառնան իրենց տները»։
Ադրբեջանի ականազերծման գործակալությունը (ANAMA) շաբաթական տեղեկատվություն է ներկայացրել Արցախից գրավված տարածքներում իրականացվող գործողությունների վերաբերյալ։ Նշվել է, թե ականներից ու չպայթած զինամթերքից մաքրվել է 67,4 հա տարածք։ ANAMA-ն Ակնայի (Աղդամի) շրջանում նոր շարժական ճամբար է ստեղծել գործակալության ականորսների համար։
Ադրբեջանում Նախարարների կաբինետի ապարատի ղեկավար Ռուֆաթ Մամեդովը հայտարարել է, թե Արցախից գրավված տարածքներում սկսվել է օդից ականապատ դաշտերի հետազոտման համակարգի կիրառումը։ Ըստ նրա՝ այդ նպատակով անցյալ տարվանից նախաձեռնվել է արհեստական բանականությամբ ԱԹՍ-ների օգտագործումը։
Ադրբեջանական լրատվամիջոցների հաղորդմամբ՝ շաբաթվա ընթացքում Վարանդայի (Ֆիզուլիի) շրջանում ականի վրա տրակտոր է պայթել: Միջադեպի հետևանքով տրակտորը վնասվել է, տուժածներ չեն եղել։

Այլ թեմաներ

Եվրոպայի Խորհրդի մարդու իրավունքների հարցերով հանձնակատար Դունյա Միյատովիչը կոչ է արել Ալիևին մշակման վերադարձնել մեդիայի մասին վերջերս ընդունված օրենքը, քանի որ այն չի համապատասխանում միջազգային չափանիշներին մարդու իրավունքների, խոսքի ազատության և լրատվամիջոցների ազատության ոլորտներում։

«Նորանկախ Հայաստանի բոլոր իշխանությունները կողմնակից են եղել առանց նախապայմանների Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը, հետևաբար բոլոր իշխանությունների համար Հայոց ցեղասպանության հարցը չի դիտարկվել որպես հարաբերությունների կարգավորման նախապայման»,- ԱԺ-ում կազմակերպված ասուլիսում ասաց  ԱԺ արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ Էդուարդ Աղաջանյանը:

Ասուլիսի բանախոսը նշեց՝ այդ համատեքստում միանշանակ կիսում է Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունը, որ Հայաստանը երբեք Հայ դատի քաղաքականություն չի վարել և Հայոց Ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի շարժիչ ուժը միշտ եղել է Սփյուռքը և նրա կազմակերպությունները:

Աղաջանյանը վստահություն հայտնեց, որ Փաշինյանը հենց այդ համատեքստում է արել իր վերոնշյալ հայտարարությունը:

Նա նաև շեշտեց, որ այն չի նշանակում, թե ճանաչման ողջ գործընթացը վերագրվում է Սփյուռքի ներուժին, այլ ընդամենը պետք է արձանագրել՝ Սփյուռքի դերակատարությունն ավելի էֆեկտիվ է եղել, քան ՀՀ-ինը՝ որպես պետություն:

«Խաղաղության օրակարգի վերջնական նպատակը խաղաղության պայմանագիրն է, որը հընթացս բավականին երկար, խորը և համապարփակ քննարկումների արդյունքում երկկողմ ընդունելի տրամաբանության մեջ պետք է տեքստի տեսքով հրապարակվի Հայաստանի և Ադրբեջանի հասարակության համար»,- ասաց Աղաջանյանը և հավելեց, որ դրա վերաբերյալ որևէ դետալային քննարկում չի եղել, քանի որ նույնիսկ սահմանագծման և սահմանազատման հարցի վերաբերյալ  դժվարանում են կոնկրետ քայլեր իրականացնել:

Նրա խոսքով՝ այս պահի դրությամբ դեռ վաղ է խոսել խաղաղության պայմանագրի մասին, որտեղ ցանկացած դետալ կարևոր նշանակություն է ունենալու ՀՀ-ի համար:

Հանձնաժողովի ՔՊ-ական նախագահը որևէ խնդիր չի տեսնում, որ հայ-թուրքական հարաբերություններին վերաբերող գործընթացների մասին հայ հանրությունը առաջինը տեղեկանում է Թուրքիայի պաշտոնյաներից՝ շեշտելով, որ դրանք տեխնիկական հարցերի մասին արված հայտարարություններ են, ինչը չի նշանակում, որ օրակարգը Անկարան է թելադրում:

ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը հրաժարական է տվել: Այս մասին նա հայտարարություն է տարածել :

«1990-ականների սկզբին աշխարհաքաղաքական մեծ փոփոխությունների հետևանքով մեր ժողովրդին մեծագույն հնարավորություն ընձեռվեց ստեղծել իր անկախ պետությունը: Մեր առաքելությունը ոչ թե մի դրոշը մեկ ուրիշով փոխարինելն էր, այլ՝ կառուցել երկիր, որը դարեր անց վերստին կապահովի հայերի անվտանգությունը, առաջընթացը և բարգավաճումը:

Ընդգծում եմ՝ անկախ պետության գոյության հիմնական իմաստը պատասխանատվություն ստանձնելու ու կրելու կարողությունն է, երբ ինքներս ենք գիտակցում, որ միայն մենք ենք, որպես մեկ միասնական մարմին, սեփական հաղթանակներ կերտողը և սեփական պարտությունների մեղավորը:

Նման պատմական հնարավորությամբ ոգևորված՝ ես, ինչպես և իմ շատ հայրենակիցներ, նվիրվեցի այդ առաքելությանը: Տարբեր պատճառներով այս կամ այն փուլերում իմ մասնակցության ակտիվությունը փոխվում էր, բայց ես չէի դադարում հավատալ մեր վերջնական համազգային հաջողությանը: Եվ հենց դա էր Հայաստանի նախագահի պաշտոնը զբաղեցնելու առաջարկությանը համաձայնելու իմ գլխավոր շարժառիթը:

Ընդունելով այդ կարևոր որոշումը՝ ես ելնում էի ինձ արված առաջարկությունից, ըստ որի՝ նախագահական նոր ինստիտուտը ունենալու է գործիքներ և հնարավորություններ՝ ազդելու արտաքին քաղաքական և տնտեսական, ներդրումային քաղաքականության վրա, Սփյուռքի հետ հարաբերությունների վրա, ինչպես նաև միջազգային ասպարեզում համազգային շահերն առաջ մղելու և նոր գիտակրթական ու բարձր տեխնոլոգիական միջավայր ձևավորելու համար: Որոշ ժամանակ անց տեղի ունեցան 2018թ. ապրիլ-մայիսյան իրադարձությունները…

Կարող է հարց ծագել՝ ինչու՞ ես հրաժարական չտվեցի այդ պահին: Պատասխանն ակնհայտ է՝ այն պատասխանատվության պատճառով, որը ես վերցրել էի ինձ վրա՝ ստանձնելով Հանրապետության նախագահի պաշտոնը: Ես պարտավոր էի անել ինձնից կախված ամեն ինչ՝ բացառելու ներքին պառակտման հետագա խորացումը, հնարավոր բախումները, որոնք կարող էին հանգեցնել չափազանց բացասական հետևանքների: Ես նաև ձգտում էի իմ երկարամյա աշխատանքի շնորհիվ ձեռք բերած հեղինակությունը, կապերը և իմ միջազգային քաղաքական ու տնտեսական ներուժը ծառայեցնել ուժեղ և կայուն պետականության կառուցմանը

Կրկին կարող է հարց առաջանալ, թե ինչու՞ Նախագահը չկարողացավ ազդել այն քաղաքական իրադարձությունների վրա, որոնք մեզ հասցրել են ներկայիս համազգային ճգնաժամի: Պատճառը կրկին ակնհայտ է՝ համապատասխան գործիքների պակասը, գործիքներ, որոնցով ցանկացած պետական պաշտոնյայի օժտում է բացառապես մեկ փաստաթուղթ՝ Սահմանադրությունը: Հենց գործող Հիմնական օրենքի մեջ են թաքնված մեր որոշ կարևոր խնդիրների արմատները:

Մենք ունենք պարադոքսալ իրավիճակ, երբ Նախագահը ստիպված է պետականության երաշխավոր լինել՝ փաստացի չունենալով որևէ իրական գործիք: Սահմանադրությունը նաև ենթադրում է մեկ ինստիտուտի գերակայություն մյուսի նկատմամբ, Սփյուռքի հայտնի մասնագետների համար ստեղծում է խոչընդոտներ՝ պատմական Հայրենիքի պետական ինստիտուտների կառավարմանը մասնակցելու համար, և այլն։

Մենք խորհրդարանական հանրապետություն ենք ձևով, բայց ոչ բովանդակությամբ: Իմ առաջարկության իմաստը և նպատակը եղել է ոչ թե կառավարման մի ձևից մյուսին (խորհրդարանականից կիսանախագահականի կամ նախագահականի) անցնելը, այլ՝ զսպումների և հակակշիռների վրա հիմնված պետական համակարգ ստեղծելը: Առանց դրա դժվար է խոսել նշանակալից ձեռքբերումների մասին, քանի որ առաջընթացի և հաջողության հնարավոր է հասնել միայն կանխատեսելի և ներդաշնակ համակարգի պայմաններում:

Ուրախ եմ, որ ստեղծվել է սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողով, ինչի համար շնորհակալություն եմ հայտնում կառավարությանը: Ես հույս ունեմ, որ, ի վերջո, սահմանադրական փոփոխությունները տեղի կունենան, և հաջորդ նախագահն ու նախագահական ինստիտուտը կկարողանան աշխատել ավելի հավասարակշռված և համակարգված միջավայրում:

Մենք ապրում ենք յուրատեսակ իրականության մեջ, իրականություն, որտեղ Նախագահը չի կարող ազդել պատերազմին և խաղաղությանը վերաբերող հարցերի վրա:
Իրականություն, երբ նա չի կարող վետո կիրառել այն օրենքների վրա, որոնք համարում է պետության և ժողովրդի համար ոչ նպատակահարմար:

Իրականություն, երբ Նախագահի հնարավորություններն ընկալվում են ոչ թե որպես առավելություն պետության համար, այլ՝ տարբեր քաղաքական խմբերի կողմից դիտարկվում են որպես իրենց սպառնացող վտանգ:

Իրականություն, որտեղ Նախագահն իր ներուժի գերակշիռ մասը չի կարողանում օգտագործել ի նպաստ համակարգային ներքին և արտաքին քաղաքական խնդիրների լուծման:

Իրականություն, որտեղ աշխարհը գտնվում է մշտական տուրբուլենտության գոտում, սակայն Նախագահը սահմանադրական գործիք չունի՝ օգնելու իր երկրին:

Իրականություն, որտեղ պետության գլուխը և երբեմն նաև նրա ընտանիքը թիրախավորվում են տարբեր քաղաքական խմբավորումների կողմից: Վերջիններս այնքան էլ հետաքրքրված չեն նախագահական ինստիտուտի կողմից ի շահ երկրի իրականացված ձեռքբերումներով, որքան իմ անցյալով, դավադրության զանազան տեսություններով ու միֆերով: Իմ անձի հանդեպ այդ «մտահոգվածությունը» դուրս է գալիս նաև բարոյականության սահմաններից՝ վերջնական արդյունքում ուղղակիորեն բացասաբար ազդելով առողջության վրա:

Ես շատ երկար եմ մտածել և որոշել եմ մոտ չորս տարի ակտիվ աշխատելուց հետո հրաժարական տալ Հանրապետության նախագահի պաշտոնից:

Այդ որոշումը բացարձակապես էմոցիոնալ չէ և բխում է որոշակի տրամաբանությունից:

Նախագահը չունի անհրաժեշտ գործիքներ՝ երկրի և ազգի համար ներկայիս բարդ ժամանակներում ազդելու ներքին և արտաքին քաղաքականության արմատական գործընթացների վրա:

Մեր պետության համար այս բարդ փուլում, երբ անհրաժեշտ է համազգային միասնություն, նախագահական ինստիտուտը չպետք է դառնա բամբասանքների ու դավադրության տեսությունների թիրախ՝ դրանով իսկ շեղելով հասարակության ուշադրությունը կարևորագույն խնդիրներից:

Այսօր, ինչպես երբեք, անհրաժեշտ են իմաստալից, խորը մտածված,կշռադատված և բովանդակալից գործողություններ: Այլապես մենք՝ ողջ աշխարհի հայությունը, չենք հասնի մեր առաքելության նպատակին և կհայտնվենք պատմության լուսանցքում:

Մենք այլևս սխալվելու իրավունք չունենք:

Վերջում ցանկանում եմ առանձնակի երախտագիտություն հայտնել մեր քաղաքացիներին և Սփյուռքի մեր հայրենակիցներին՝ երկրի համար այս բարդ ժամանակներում հաստատակամություն, տոկունություն, համբերատարություն և արիություն ցուցաբերելու համար:

Առանձնահատուկ շնորհակալություն մեր քաջարի բանակի զինվորներին և սպաներին, խոնարհումս մեր Հայրենիքի համար իրենց կյանքը զոհաբերած հերոսների ընտանիքներին:

Շնորհակալ եմ նաև Հանրապետության նախագահի աշխատակազմի բոլոր աշխատակիցներին և պետական կառույցների իմ գործընկերներին՝ համատեղ արդյունավետ աշխատանքի համար»,-  ասվում է հայտարարությունում:
 

Ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի ղեկավար Ալվինա Աղաբաբյանը գրում է.

«Շփման գծից Հայաստանի զինված ուժերի և Ադրբեջանի օկուպացիոն զորքերի հայելային հետ քաշումն ուղղակի ԱՆԸՆԴՈՒՆԵԼԻ է և ԱՆԹՈՒՅԼԱՏՐԵԼԻ։

Ընդամենը մի քանի օրինակ՝

▪ Կապան քաղաք։ Քաղաքի հենց մուտքի մոտ գտնվող Կապանի օդանավակայանը ներկայիս շփման գծից հեռու է ընդամենը 50-100 մետր։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման» դեպքում մեր զորքերը մինչև ու՞ր են հետ քաշվելու և որտե՞ղ են տեղակայվելու, քաղաքի կենտրոնական հրապարակու՞մ, թե՞ մոտ 43000 բնակչություն ունեցող մարզկենտրոն Կապանն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտում և հայաթափվելու է։
▪ Սյունիքի Խնացախ գյուղ։ Ներկայիս շփման գծից հեռու է մոտ 200-300 մետր։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման« դեպքում մեր զորքերը մինչև ու՞ր են հետ քաշվելու և որտե՞ղ են տեղակայվելու, գյուղի սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցու բակու՞մ, թե՞ գյուղն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտում և հայաթափվելու է։
▪ Սյունիքի Կոռնիձոր գյուղ։ Ներկայիս շփման գծից հեռու է մոտ 500 մետր։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման« դեպքում մեր զորքերը մինչև ու՞ր են հետ քաշվելու և որտե՞ղ են տեղակայվելու, գյուղի միջնակարգ դպրոցի բակու՞մ, թե՞ գյուղն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտում և հայաթափվելու է։
▪ Սյունիքի Շուռնուխ գյուղ։ Ներկայիս շփման գիծն անցնում է գյուղի հենց միջով։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման» դեպքում գյուղն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտու՞մ և հայաթափվելու՞ է։
▪ Սյունիքի Ճակատեն գյուղ։ Ներկայիս շփման գծից հեռու է մոտ 350-400 մետր։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման» դեպքում մեր զորքերը մինչև ու՞ր են հետ քաշվելու և որտե՞ղ են տեղակայվելու, գյուղի 10-րդ դարի սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցու կամ դպրոցի բակու՞մ, թե՞ գյուղն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտում և հայաթափվելու է։
▪ Սյունիքի Ներքին Հանդ գյուղ։ Ներկայիս շփման գծից հեռու է 250-300 մետր։ Զորքերի «հայելային հետ քաշման» դեպքում մեր զորքերը մինչև ու՞ր են հետ քաշվելու և որտե՞ղ են տեղակայվելու, գյուղի դպրոցի բակու՞մ, թե՞ գյուղն ամբողջությամբ հայտնվելու է չեզոք գոտում և հայաթափվելու է։
Այս շարքը կարելի է շարունակել։ Մի քանի տասնյակ գյուղեր ու քաղաքներ են հայտնվելու աղետի առաջ։

Եզրահանգումը մեկն է․
«Հայելային հետ քաշում»-ը հակահայկական օրակարգ է՝ հղի նոր տարածքների կորստով, ինչն էլ իր հերթին անվտանգային նորանոր խնդիրներ է առաջացնելու մեզ համար, դարձնելու է մեզ էլ ավելի անպաշտպան և խոցելի։ Աղետի սոցիալ-տնտեսական, ժողովրդագրական, լոգիստիկ, հոգեբանական-ինքնութենական և այլ խնդիրների մասին դեռ լռում եմ․․․»։

«Լոս Անջելես Թայմս» թերթը 2022 թվականի հունվարի 11-ին հրապարակեց Ջոնա Գոլդբերգի խմբագրականը՝ «Պուտինի հետ պարզապես հանդիպումը զիջում է. «ԱՄՆ-ը պետք է զգուշանա ավելին տալուց» վերնագրով: Այս մասին իր հոդվածում գրել է «Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր Հարութ Սասունյանը:

Նա, մասնավորապես, նշել է. «Գոլդբերգը հայտնում էր իր դժգոհությունը, որ Ռուսաստանը և նրա ռազմական դաշինքի՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) մյուս անդամները, ներառյալ Հայաստանը, այս ամսվա սկզբին «խաղաղապահ» առաքելությամբ զորքեր ուղարկեցին Ղազախստան։ Իր հոդվածում Գոլդբերգը քննադատական անդրադարձ է կատարել Հայաստանին. «ՀԱՊԿ անդամներից ոչ մեկը՝ Ռուսաստանը, Հայաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը և Տաջիկստանը, ժողովրդավարական երկրներ չեն։ Հայաստանը ավելի է մոտենում դրան. Freedom House-ն այն անվանում է «կիսահամախմբված իշխանատիրական վարչակարգ», որի «ժողովրդավարության միավորը» 100-ից 33 է: Մնացածը «հաստատուն իշխանատիրական վարչակարգեր են»:

Գոլդբերգի նվաստացուցիչ նկարագրությունը Հայաստանի մասին, որը 2018 թվականին վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալուց ի վեր հայտարարվում էր որպես ժողովրդավարության ամրոց, տհաճ էր հայերի համար։

Վաշինգտոնում գործող Freedom House հետազոտական հաստատությունը, որը հիմնականում ֆինանսավորվում է ԱՄՆ կառավարության կողմից, ցավոք ապացուցում է, որ Գոլդբերգը չէր սխալվել Հայաստանի հասցեին իր քննադատության մեջ: Freedom House-ը հրապարակում է «Ազատությունն աշխարհում» ամենամյա զեկույցը, որը գնահատում է յուրաքանչյուր երկրի ժողովրդավարության աստիճանը, ներառյալ քաղաքական ազատությունը և քաղաքացիական արտոնությունները: Երկրները դասակարգվում են որպես «ազատ», «մասամբ ազատ» կամ «ոչ ազատ»։

Երբ Փաշինյանը դարձավ վարչապետ, նա արժանացավ միջազգային հանրության և ամբողջ աշխարհի հայության ծափահարություններին՝ իր «Թավշյա հեղափոխության» միջոցով ժողովրդավարական իշխանություն հաստատելու համար։ Սակայն, Freedom House-ը 2018-2021 թվականներին շարունակում էր Հայաստանը դասակարգել որպես «մասամբ ազատ»: Հայաստանը  համարվում է նաև «ոչ ժողովրդավարական ընտրության երկիր»՝ ելնելով «քաղաքական իրավունքների» և «քաղաքացիական ազատությունների» ցածր վարկանիշներից: Եթե ադրբեջանցիներն ու թուրքերը ցանկանում են ուրախանալ Հայաստանի ցածր վարկանիշի վրա, ապա նշենք, որ թե՛ Ադրբեջանը, թե՛ Թուրքիան շատ ավելի ցածր են դասվում որպես «ոչ ազատ»։

Ահա Freedom House-ի 2020 թվականի 30 էջանոց մանրամասն զեկույցի կարևորագույն կետերը Հայաստանի վերաբերյալ.

«Ազգային ժողովրդավարական կառավարում» անվանակարգում՝ մեկը որպես  լավագույն և յոթը վատագույն վարկանիշ,  Հայաստանը գնահատվել է 2.25: Այն «դիտարկում է կառավարական համակարգի ժողովրդավարական բնույթը. օրենսդիր և գործադիր իշխանությունների անկախությունը, արդյունավետությունը և հաշվետվողականությունը»:

«Ընտրական գործընթաց» անվանակարգում Հայաստանը գնահատվել է 3.25։ Այն «ուսումնասիրում է ազգային գործադիր և օրենսդիր ընտրությունները, ընտրական շրջանակը, բազմակուսակցական համակարգերի գործունեությունը և բնակչության մասնակցությունը քաղաքական գործընթացներին»:

«Քաղաքացիական հասարակություն» անվանակարգում Հայաստանը գնահատվել է 4.5։ Այն «գնահատում է քաղաքացիական հատվածի կազմակերպչական կարողությունները և ֆինանսական կայունությունը. իրավական և քաղաքական միջավայրը, որտեղ այն գործում է. արհմիությունների գործունեությունը․ շահագրգիռ խմբերի մասնակցությունը քաղաքականության գործընթացին. և հակաժողովրդավարական ծայրահեղական խմբավորումների սպառնալիքը»:

«Անկախ լրատվամիջոցներ» անվանակարգում Հայաստանը գնահատվել է 3։ Այն «ուսումնասիրում է մամուլի ազատության ներկա վիճակը, ներառյալ զրպարտության մասին օրենքները, լրագրողների նկատմամբ ոտնձգությունները և խմբագրական անկախությունը. ֆինանսապես կենսունակ և անկախ մասնավոր մամուլի գործունեությունը, և հանրային լրատվամիջոցների գործունեությունը»։

«Տեղական ժողովրդավարական կառավարում» անվանակարգում Հայաստանը գնահատվել է 2.25:

Այն «դիտարկում է իշխանության ապակենտրոնացումը. տեղական ինքնակառավարման մարմինների պարտականությունները, ընտրությունը և կարողությունները. և տեղական իշխանությունների թափանցիկությունն ու հաշվետվողականությունը»:

«Դատական շրջանակ և անկախություն» անվանակարգում Հայաստանը գնահատվել է 2.5: Այն «գնահատում է սահմանադրական և մարդու իրավունքների պաշտպանությունը, դատական անկախությունը, էթնիկ փոքրամասնությունների իրավունքների կարգավիճակը, օրենքի առջև հավասարության երաշխիքները, կասկածյալների և բանտարկյալների նկատմամբ վերաբերմունքը և դատական որոշումների կատարումը»:

«Կոռուպցիա» կատեգորիայում Հայաստանը գնահատվել է 3: Այն «դիտում է կոռուպցիայի մասին հանրային ընկալումները, բարձրագույն քաղաքականություն մշակողների բիզնես շահերը, ֆինանսական բացահայտման և շահերի բախման մասին օրենքները և հակակոռուպցիոն նախաձեռնությունների արդյունավետությունը»:

Հայաստանի վերաբերյալ երկրորդ զեկույցը հրապարակել է Human Rights Watch-ը (HRW) 2022 թվականի հունվարի 14-ին։ HRW-ը միջազգային ոչ կառավարական կազմակերպություն է (կենտրոնը՝ Նյու Յորքում), որը զբաղվում է մարդու իրավունքների հետազոտությամբ և պաշտպանությամբ:

HRW-ն հայտնում է, որ թեև «քաղաքական ճգնաժամը» Արցախյան պատերազմից հետո «հիմնականում վնասազերծվեց 2021 թվականի հունիսի արտահերթ ընտրություններում…ընտանեկան բռնությունը, հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ  խտրականությունը, ցավի արդյունավետ բուժման և սփոփիչ խնամքի խոչընդոտները, ինչպես նաև սեռական կողմնորոշման և ինքնության վրա հիմնված բռնությունն ու խտրականությունը հարատևել են: Ձգտելով պայքարել ատելության խոսքի աճող դեպքերի դեմ՝ իշխանությունները ներմուծել են կանոնակարգեր, որոնք կարող են խաթարել խոսքի ազատությունը»:

Ինչ վերաբերում է «իրավապահ մարմինների չարաշահումների և կալանքի տակ խոշտանգումների համար պատասխանատվության ենթարկելուն», HRW-ն հայտնում է, որ «կալանքի տակ խոշտանգումները և վատ վերաբերմունքը մնում են խնդիր, որոնք հաճախ գործադրվում են անպատիժ: Նույնիսկ երբ քրեական հետաքննություն է սկսվում, ի պատասխան խոշտանգումների մեղադրանքների, դրանք հազվադեպ են արդյունավետ լինում»:

2021 թվականի առաջին կիսամյակում արձանագրվել է «փաստագրված 15 դեպք՝ 17 տուժածով՝ լրագրողների նկատմամբ ֆիզիկական բռնությամբ, ինչպես պետական պաշտոնյաների, այնպես էլ մասնավոր անձանց կողմից»։ Եղել են նաև «բուռն հանրային քննարկումներ, որոնք հաճախ ներառել են խորհրդարանի անդամների և այլ պետական պաշտոնյաների բորբոքված ելույթները, որոնք երբեմն ուղղված են եղել իրավապաշտպանների և ակտիվիստների դեմ»:

HRW-ը նաև հայտնել է, որ «հաշմանդամություն ունեցող շատ երեխաներ մնում են առանձնացված մանկատներում, հատուկ դպրոցներում կամ տներում՝ թերի կրթությամբ կամ առանց դրա»: 2021 թվականի մայիսին «Խորհրդարանն ընդունեց «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին» օրենքը, որը ներառում է մատչելիության, անկախ կյանքի և արդարադատության մատչելիության երաշխիքներ և արգելեց հաշմանդամության վրա հիմնված խտրականությունը»:

Ըստ HRW-ի՝ «կանանց և երեխաների նկատմամբ բռնությունը… մնում է մշտական խնդիր»: Բացի այդ, «Հայաստանում լեսբուհի, գեյ, բիսեքսուալ և տրանսգենդեր (ԼԳԲՏ) մարդիկ շարունակում են ենթարկվել ոտնձգությունների, խտրականության և բռնության»։

Այն, որ Հայաստանը կորցնում է ժողովրդավարական երկրի իր վարկանիշը, վկայում է այն փաստը, որ անցած մարտին ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը վարչապետ Փաշինյանի հետ հեռախոսազրույցում նրան խորհուրդ է տվել «օրենքի գերակայության և ժողովրդավարական հաստատությունների կարևորության վերաբերյալ»։

Վարչապետ Փաշինյանը իշխանության եկավ 2018 թվականին՝ քաջալերելով  ժողովրդավարությանը՝  դրանով իսկ մեծ աջակցության և գովասանքի արժանանալով միջազգային շրջանակներում։ Ցավոք, Փաշինյանի իշխանության մենաշնորհը և կառավարության բոլոր որոշումները միայնակ կայացնելու աճող միտումը Հայաստանը վերածում են միանձնյա կառավարման, ինչը կհանգեցնի նրան, որ երկիրը կկորցնի իր ժողովրդավարական հեղինակությունը և միջազգային աջակցությունը»։

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

Ադրբեջանը վայրագությունները կատարել են ոչ միայն Թուրքիայի հովանու ներքո, ոչ միայն իրենց անօդաչու սարքերով են գնդակոծել մեր բնակավայրերը, այլ նաեւ ընդդեմ Արցախի հրահրված ռազմական գործողություններում ներգրավված ահաբեկիչների տեղափոխությունը կազմակերպել էր այդ երկիրը՝ Թուրքիան։ — «Փաստինֆո»-ի եթերում ասել է ՀՀ ՄԻՊ Արման Թաթոյանը՝ անդրադառնալով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորելու շուրջ տեղի ունեցող բանակցություններին։

Ա. Թաթոյանը նկատել է, որ տեղի ունեցող գործընթացը քաղաքական է, որին ինքը չի միջամտում, սակայն արձանագրել է, որ Թուրքիայի կազմակերպմամբ ահաբեկիչների օգտագործումը հանցագործություն է՝ ՄԱԿ մարդու իրավունքների խորհրդի բանաձեւի ներքո։

«Հատուկ բանաձեւ կա, որը կոչվում է ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքը խոչընդոտելու համար վարձկանների օգտագործումը։ Հարց է առաջանում՝ ունե՞նք երաշխիքներ՝ հետագայում մեր իրավունքների պաշտպանության համար»,- նշել է ՀՀ ՄԻՊ Արման Թաթոյանը։

Օմբուդսմենը խոսել է նաեւ պատերազմի հետեւանքով սահմանամերձ դարձած բնակավայրերի բնակիչների իրավունքների խնդրի մասին՝ հայտարարելով, որ դրանք շարունակաբար են խախտվում։

Ադրբեջանի զինված ուժերի ներկայությունը՝ զինված, մեր գյուղերի հարեւանությամբ, արդեն կյանքի իրավունքի խախտում է, — նշել է ՄԻՊ-ը՝ հավելելով, որ սահմանափակված է նաեւ նրանց ազատ տեղաշարժվելու, սեփականության իրավունքը։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

Հունվարի 14-ին Մոսկվայում տեղի է ունեցել Հայաստան-Թուրքիա կարգավորման գործընթացի հատուկ ներկայացուցիչներ ՀՀ ԱԺ նախագահի տեղակալ Ռուբեն Ռուբինյանի և դեսպան Սերդար Քըլըչի հանդիպումը։

ՀՀ ԱԳՆ-ն նշում է, որ կառուցողական մթնոլորտում կայացած առաջին հանդիպման ընթացքում հատուկ ներկայացուցիչներն իրենց նախնական մտքերն են փոխանակել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև երկխոսության միջոցով կարգավորման գործընթացի վերաբերյալ։ Կողմերը համաձայնել են շարունակել լիարժեք կարգավորմանն ուղղված բանակցությունները՝ առանց նախապայմանների։

«Պոլիտէկոնոմիա» հետազոտական ինստիտուտի քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը Gazeta.ru-ի հետ զրույցում նշել է, որ կարծում է, որ հարաբերությունների «նորմալացման» ներկայիս փորձը կարելի է անվանել «դարակազմիկ», քանի որ Երևանը դե ֆակտո արետն կատարել է բոլոր այն պահանջները, որոնք Անկարան ներկայացրել է իրեն։

«Ավանդաբար, հայ-թուրքական սահմանը բացելու դիմաց Հայաստանից պահանջվում էր հրաժարվել հայկական Լեռնային Ղարաբաղից և հրաժարվել 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման պետական քաղաքականությունից: Դե ֆակտո այդ պահանջներն արդեն իսկ կատարվել են Հայաստանի իշխանությունների կողմից»,- ասում է քաղաքագետը։

«Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ կապված նախապայման ի հայտ եկավ, և փաստացի նաև այն կատարեց հայկական կողմը, քանի որ երկրի ղեկավարի մակարդակով խոսվում է, որ երկրների միջև հաղորդակցությունը բաց է լինելու, իսկ ապրանքներն ու բեռները միջանցքով կտեղափոխվեն զինվորականների ուղեկցությամբ»,- հավելեց փորձագետը։

Մաթևոսյանի կարծիքով հայ-թուրքական ներկայիս օրակարգը հակահայկական, հակառուսական և հակաիրանական բնույթ ունի։ Այդուհանդերձ, փորձագետի կարծիքով, Հայաստանի ղեկավարությունն այդ հարաբերություններում տեսնում է հանրապետության «տնտեսական վիճակի բարելավման, ինչպես նաև արևմտյան երկրների հետ մերձեցման հնարավորություն»։

«Նրանք անկեղծորեն հավատում են, որ Անկարայով «տրանզիտով» կարող են ինտեգրվել արևմտյան աշխարհին, ՆԱՏՕ-ի կառույցներին և վերջնականապես ազատվել ռուսական կապերից։ Հայ-թուրքական «երկխոսությունն» ակնհայտորեն տեղի է ունենում ԱՄՆ-ի հովանու ներքո։ Այս «երկխոսության» իրական նպատակը Ռուսաստանին մեր տարածաշրջանից դուրս մղելն է։ 

Այս մոտացման հեղինակներին չի հետաքրքրում, որ դրա արդյունքում Հայաստանը կհայտնվի թուրք-ադրբեջանական ճիրաններում, կստեղծվեն պայմաններ, որոնցում նրանք կապրեն «ոչ թե հայերի հետ», այլ «հայերի փոխարեն»։ Այս գործընթացի արտասահմանյան ղեկավարները մեծ խնդիր են լուծում, և «մանրադրամի» ճակատագիրը նրանց չի հետաքրքրում»,- կարծում է փորձագետը։

 Ի՞նչ է սա նշանակում Ռուսաստանի համար։

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանի կարծիքով՝ Մոսկվան հասկանում է Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների հաստատման հնարավոր հակառուսական վեկտորը բայց և ունի իր ծրագրերն ու շահերն այս գործընթացում։

«Մոսկվան ամեն դեպքում կփորձի առավելագույնը քամել գործընթացից (նույնիսկ իմանալով, որ մյուս կողմն ունի իր ծրագրերն այս գործընթացի համար): Ռուսաստանին Երևանի և Անկարայի հարաբերությունների կարգավորումն անհրաժեշտ է իր պատճառով. եթե «Զանգեզուրի միջանցքը» բացվի և կայուն գործի Մոսկվայի վերահսկողության ներքո, ապա Ադրբեջանը և Թուրքիան կապող ամենակարճ ճանապարհը կանցնի ոչ թե Վրաստանի, այլ Հայաստանի տարածքով դրանից բխող բոլոր հետևանքներով», — նշել է Մաթևոսյանը:

12․01․2021 թվականին պաշտոնական հայտարարությունների azdarar.am հարթակում հրապարակվել է «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ի կողմից բնական գազի սակագնի վերանայման դիմումը, ըստ որի՝ հիմք ընդունելով՝ 29.10.2021 թ. լրացուցիչ համաձայնագիրը՝ 2022 թ. ապրիլի 1-ից Հայաստանի Հանրապետություն առաքվող բնական գազի փաստացի գինը սահմանվում է հավասար 165 ԱՄՆ դոլար հազար խորանարդ մետրի դիմաց՝ 7900 կկալ/խմ ստորին ջերմատվության պայմաններում և 177,53 ԱՄՆ դոլար հազար խորանարդ մետրի դիմաց՝ 8500 կկալ/խմ ստորին ջերմատվության պայմաններում: Այսինքն՝ 2 ամիս առաջ հանրությունից, քաղաքական և մասնագիտական շրջանակներից գաղտնի կնքվել է հերթական գազային համաձայնագիրը, ըստ որի՝ 2022 թվականի ապրիլի 1-ից բնական գազի գինը սահմանի վրա և երկրի ներսում բարձրանալու է։

Բնական գազի սակագնի հաշվարկման նոր մեթոդաբանությունը բավականին բարդ է և կապվում է գազի ջերմատվության փաստացի ցուցանիշների հետ։

Վերջերս ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ Գարեգին Բաղրամյանը հայտարարեց, որ նախորդ տարի բնական գազի ջերմատվությունը կազմել է 8300 Կկալ և ավելի (առանձին ամիսներին՝ մինչև 8500)։ Հիմք ընդունելով նախորդ տարվա նվազագույն՝ 8300 Կկալ ջերմատվության ցուցանիշը՝ առաջարկվող հայտը ՀՀ ՀԾԿՀ-ի կողմից հաստատվելու դեպքում 2022 թվականի ապրիլի 1-ից կունենանք հետևյալ սակագները՝

• Սահմանի վրա ռուսական գազի գինը կլինի 173,3 ԱՄՆ դոլար, այսինքն՝ ներկրվող գազի գինը կավելանա 8,3 ԱՄՆ դոլարով կամ 5 տոկոսով,

• Ընտանեկան կամ սոցիալական նպաստի իրավունք ունեցող սպառողների համար (տարեկան մինչև 600 խորանարդ) բնական գազի սակագինը 1 խմի հաշվով կկազմի 133,1 ՀՀ դրամով, այսինքն՝ կավելանա 33,1 տոկոսով կամ 33.1 ՀՀ դրամով,

• Ջերմոցային տնտեսությունների համար բնական գազի սակագինը 1000 խմ հաշվով կկազմի 277,3 ԱՄՆ դոլար, այսինքն՝ կավելանա 23,8 տոկոսով կամ 53.3 ԱՄՆ դոլարով,

• Վերամշակող կազմակերպությունների համար բնական գազի սակագինը 1000 խմ հաշվով կկազմի 277,3 ԱՄՆ դոլար, այսինքն՝ կավելանա 23,8 տոկոսով կամ 53.3 ԱՄՆ դոլարով,

• Ամսական մինչև 10 հազար խորանարդ մետր սպառում ունեցող սպառողների համար(օրինակ՝ բնակիչների համար) բնական գազի սակագինը 1 խմի հաշվով կկազմի 133,1 ՀՀ դրամ, այսինքն՝ կնվազի 4,2 տոկոսով կամ 5.9 ՀՀ դրամով,

• Ամսական 10 հազար խորանարդ մետր և ավելի սպառում ունեցող սպառողների համար (օրինակ՝ ԱԳԼՃԿ-ների, ՋԷԿ-երի և մյուս խոշոր սպառողների համար) 1000 խմ հաշվով բնական գազի սակագինը կկազմի 277,3 ԱՄՆ դոլարով, այսինքն՝ կավելանա 8,3 տոկոսով կամ 21.39 ԱՄՆ դոլարով։

Այսպիսով՝ ամփոփելով ստեղծված իրավիճակը պետք է արձանագրել՝

1․ Փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի ձախողված գազային բանակցությունների արդյունքում՝ միջինում 4,7 դրամով թանկացավ էլեկտրաէներգիան (միայն 31,79 մլն ԱՄՆ դոլար «Գազպրոմ Արմենիայ»-ի Հրազդանի էներգոբլոկի համար), իսկ ջերմատվության գործակցի ներդրման հետևանքով սահմանի վրա նվազագույնը 5 տոկոսով կթանկանա ռուսական գազը (8,3*220000=18,2մլն ԱՄՆ դոլար)։ Հանրագումարում տարեկան մոտ 50 մլն ԱՄՆ դոլարի չափով լրացուցիչ ուղղակի ծախս կդրվի մեր տնտեսության և ազգաբնակչության վրա։ Ըստ էության՝ սահմանի վրա 1000 խմ գազի գինը տարբեր խորամանկ մեխանիզմներով փաստացի բարձրացել է 22,7 ԱՄՆ դոլարով ((50մլն ԱՄՆ/2,2 մլրդ խմ)*1000),

2․ 2022 թվականի ապրիլի 1-ից վերացվելու են սոցիալապես խոցելի ընտանիքիներին, ջերմոցներին և գյուղմթերք վերամշակող ընկերությունների տրամադրվող արտոնությունները, և նրանց համար կտրուկ թանկանալու է գազի սակագինը։ Հետևաբար, շարունակելու է սննդամթերքի գնաճը՝ խորացող աղքատության պայմաններում,

3․ Բնակչության կամ ամսական մինչև 10000 խմ սպառողների համար 4,2 դրամով կնվազի գազի սակագինը։ Այս չնչին նվազեցումը գործող իշխանությունները, իրենց պոպուլիզմի համաձայն, կներկայացնեն որպես «աննախադեպ» ձեռքբերում՝ փորձելով խուսափել քաղաքական պատասխանատվությունից։ Նման իրավիճակ եղել է նաև նախկինում, երբ 2019 թվականին սահմանի վրա 10 տոկոսով թանկացավ գազը, իսկ թանկացման բեռը դրվեց միայն բիզնեսի վրա՝ խուսափելով հանրային ուղղակի դժգոհությունից։ Հետագայում, թանկացած ապրանքների համար նույն քաղաքացին վճարեց,

4․ Խոշոր՝ ամսական 10000 և ավելի սպառում ունեցող սպառողների՝ ըստ էության բիզնեսի համար զգալի ավելանալու է գազի սակագինը։ Թանկացած էլեկտրաէներգիայի և գազի ծախսերը բիզնեսը դնելու է ապրանքների գների վրա կամ դրանք փակելու է շահույթի հաշվին, այսինքն՝ տեղական արտադրությունը կշարունակի կորցնել իր մրցունակությունը և դուրս կմղվի ոչ միայն արտահանման, այլ նաև Հայաստանի շուկայից։

Հուսամ՝ ՀՀ հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը կփորձի մասնագետների հետ քննարկել և գտնել բնական գազի սակագնի իջեցման հնարավորություններ, ինչը թույլ կտա նվազեցնել մեր տնտեսության խորացող ճգնաժամը։ Գազի թանկացումը շղթայական թանկացումների նոր ռեակցիա է առաջացնելու։

ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի պատասխանատու,

տնտեսագետ Սուրեն Պարսյան

Համացանցում հայտնվել է տեսանյութ, որում երևում է, թե ինչպես են այրվում ադրբեջանական դիրքերը երեկ տեղի ունեցած ռազմական բախումների ժամանակ։ Հայկական զինուժի հրետանու հարվածներից որոշ ադրբեջանական դիրքերի այրվելու հետ մեկտեղ պայթել են նաև այնտեղ եղած արկերը։ 

«Երեկ ես գրել էի, որ մեր զինվորները մեծ վնաս են հասցրել թշնամուն, ավելին, քան նրանք մեզ: Չգիտեմ, թե ինչու մեր ՊՆ-ն չի ցանկանում ապացույցներ ցույց տալ, որ թշնամին նշանակալի կորուստներ է կրել, բայց դա ես անպայման կանեմ: Վայելեք»,- իր թելեգրամյան ալիքում գրում է Միկա Բադալյանը:

Հիշեցնենք, որ Ադրբեջանը հայտնել է միայն մեկ մարդկային կորստի մասին:

Այն, որ պատերազմից հետո Ադրբեջանը զարգացրել է թշնամանքի քաղաքանությունը, վկայում են խոշտանգման նոր ձևերը հայ գերիների նկատմամբ: Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը ներկայացնելով թշնամու հայատյաց քաղաքականությունն ապացուցող օրինակներ։

«Օրինակ մի դեպքում ադրբեջանական ծառայողները հայ զինծառայողից պահանջել են հրաժարվել քրիստոնեությունից ու ընդունել մահմեդականություն, այսինքն կրոնափոխ լինել: Երբ հայ զինծառայողը հրաժարվել է կատարել պահանջը, այրել են նրա ոտքը, դաժան ծեծի ու ծաղրի են ենթարկել: Այսպիսի բան մենք դեռ երբեք չենք արձանագրել:

Մեկ այլ դեպքում նկատել են խաչի դաջվածք և այրել են կրակայրիչով մարմնի այդ մասը, դաժան ծեծի են ենթարկել:

Ում մոտ եղել է խաչ, այն կա´մ վերցրել են, կա´մ ոչնչացրել: Երբ մեր գերիները պահանջել են վերադարձնել խաչերը, դաժան ծեծի ու ծաղրի են ենթարկվել: Ծաղրել են կրոնը:

Այս դեպքերն ադրբեջանական իշխանությունների հայատյացության հովանավորության ու թշնամանքի քաղաքականության ուղիղ հետևանքն են:

Ապացույց են առ այն, որ պատերազմից հետո այս քաղաքականությունը միայն ամրացել է ու որքան խորն է արմատներով:

Ավելին, շեշտադրումներն են անգամ փոխվել. բացի էթնիկականից, այսինքն հայ լինելուց, ներառում են նաև կրոնական պատկանելիությունը:

Հ.Գ. Այս դեպքերն արձանագրվել են Ադրբեջանում հայ գերիների խոշտանգման վերաբերյալ ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանի վերջին արտահերթ զեկույցից հետո:

Հատուկ զգուշացնում եմ բոլոր նրանց, ում մտքով կանցնի հերքել այս հրապարակումը, որ առկա են հավաստի օբյեկտիվ ապացույցներ, որոնք, սակայն, մարդկանց չթիրախավորելու համար չեմ հանրայնացնում: Այս հրապարակումն էլ անում եմ նրա համար, որ թե´ մեր, թե´ միջազգային հանրությունը տեղյակ լինի, թե իրական վիճակը որն է և իրավունքների ինչ խախտումներ են տեղի ունենում»,-գրել է Արման Թաթոյանը։