ՀԱՊԿ-ի երևանյան գագաթնաժողովում Հայաստանին օգնության մասին հռչակագրի չընդունումը կասկածի տակ չի դնում այդ կազմակերպության գոյությունը, հինգշաբթի լրագրողներին ասել է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը։ Այս մասին տեղեկացնում է ՏԱՍՍ-ը:

«Ո՛չ»,- ասել է Պեսկովն ի պատասխան այն հարցին, թե արդյոք ՀԱՊԿ-ի ճակատագրի վրա ինչ-որ կերպ կազդի՞ Հայաստանին օգնություն տրամադրելու միջոցառումների մասին հռչակագրի նախագիծը չստորագրելու հանգամանքը։

«Ո՛չ, ոչ մի կերպ (չի ազդի), որոշ կետերի շուրջ կան որոշակի տարաձայնություններ, որոնք, իրոք, երեկ թույլ չեն տվել ստորագրել երկու փաստաթուղթ, բայց դա չի նշանակում, որ դա ինչ-որ կերպ վտանգում է ՀԱՊԿ-ի գոյությունը»,- ընդգծել է նա։

Պեսկովի խոսքով՝ ընդհակառակը, ՀԱՊԿ գագաթնաժողովը և դրանում հնչեցված կողմերի դիրքորոշումները, ինչպես նաև ամբողջ անցած տարին ցույց են տվել մասնակից պետությունների համար նման կազմակերպության աճող անհրաժեշտությունը։

Հիշեցնենք, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը չի ստորագրել ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի հռչակագիրը: Այս մասին նա հայտնել է ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի հերթական նիստում ելույթի ժամանակ:

«Հայաստանն առաջարկում է նաև ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի որոշմամբ արագացնել ադրբեջանական կողմի հետ անհրաժեշտ քաղաքական և դիվանագիտական աշխատանքը՝ ուղղված Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքից ադրբեջանական զորքերի անհապաղ և անվերապահ դուրսբերմանը իրենց սկզբնական դիրքեր՝ 2021 թ. մայիսի 11-ի դրությամբ։

Նման դիրքորոշումը կարևոր է ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքային ամբողջականությունը վերականգնելու, այլև Ադրբեջանին մեր երկրի դեմ հետագա ագրեսիվ գործողություններից զսպելու համար։ Այն, որ Հայաստանի տարածքային ամբողջականության դեմ Ադրբեջանի նոր ագրեսիայի վտանգը պահպանվում է, ս.թ. հոկտեմբերի 28-ին ՀԱՊԿ Հավաքական անվտագության խորհրդի արտահերթ նիստում հայտնել է ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Վասիլիի Զասը։ Այս պայմաններում իրավիճակի քաղաքական հստակ գնահատականի բացակայությունը և վերը նշված որոշումը չկայացնելը կարող է նշանակել ոչ միայն ՀԱՊԿ-ի կողմից դաշնակցային պարտավորություններից հրաժարում, այլ նաև Ադրբեջանի կողմից մեկնաբանվել որպես ՀԱՊԿ-ի կողմից կանաչ լույս Հայաստանի դեմ հետագա ագրեսիայի համար։

Իսկ դա հակասում է ՀԱՊԿ հիմնարար փաստաթղթերի ոչ միայն տառին, այլև ոգուն ու իմաստին։ Ուստի, սրանից ելնելով, հարգելի գործընկերներ, այս պահին կարծում եմ, որ ստորագրման ներկայացված «ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի հռչակագրի և Հայաստանի Հանրապետությանը օժանդակություն ցուցաբերելու համատեղ միջոցառումների մասին» նախագիծը բավականաչափ վերջնական տեսքի չի բերվել, և այս տեսքով, ամենայն հարգանքով, ես պատրաստ չեմ ստորագրել այս փաստաթղթերը»,- ասել է Փաշինյանը։

Ադրբեջանի պետական անվտանգության ծառայության (ՊԱԾ) պետի առաջին տեղակալ, գեներալ-լեյտենանտ Ջեյհուն Շադլինսկին Բաքվում ընթացող համաժողովում հարկ է համարել հատուկ ուշադրություն հատկացնել Հայաստանի «ռեւանշիստական ուժերին, սպառազինությունների գնումներին եւ «սադրանքներին»։

Նշենք, որ Շադլինսկու հայտարարություններն այն գծի շարունակությունն են, որը տվել են Ադրբեջանի իշխանությունները՝ վարկաբեկել ռուս խաղաղապահներին եւ «տեղեկատվական հող» նախապատրաստել Հայաստանի եւ Արցախի դեմ նոր ագրեսիայի համար։

«Հայաստանի ռեւանշիստական ուժերն ամբողջ ուժով փորձում են խանգարել երկու երկրների միջեւ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ տարվող աշխատանքին»,- ասել է ՊԱԾ պետի տեղակալը։ Ինչպես նշել է Շադլինսկին, «մտահոգում է այն փաստը, որ Հայաստանը միջոցներ է տրամադրում սպառազինությունների եւ բանակաշինության համար՝ գերազանցելով իր ֆինանսական հնարավորությունները, փորձում է գնել արդիական սպառազինություն եւ ռազմական տեխնիկա տարբեր երկրներից, բոլոր հնարավոր միջոցներով ձգտում է հետաձգել խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը»։ Նրա խոսքով՝ «հատուկ ուշադրության են արժանի Ադրբեջանի տարածքով, որտեղ ժամանակավորապես տեղակայված է ռուսական խաղաղապահ զորակազմը, ռազմական տեխնիկայի ուղարկման եւ այնտեղ տարբեր սադրիչ գործողություններ իրականացնելու պայմանների ստեղծման հարցերը»։

Հնդկական The Print պարբերականը ծավալուն հոդվածով անդրադարձել է հայ-ադրբեջանական հակամարտությանն ու այդ համատեքստում միջազգային հանրության, այդ թվում՝ Հնդկաստանի դիրքորոշմանը: Ստրոև մասնակի կրճատումներով ներկայացնում ենք հոդվածը:

Հեղինակ Կապիլ Կոմիրեդին գրում է, որ «Հայաստանը ծանր վիճակում է՝ կոռումպացված բռնապետության՝ Ադրբեջանի հետ հակամարտության պայմաններում»:

Լրագրողը հիշեցնում է, որ Եվրամիությունը, փորձելով վերացնել ռուսական էներգակիրներից կախումը, դիմում է էներգիայի այլ մատակարարներին և Ադրբեջանը նրանցից մեկն է:

«Հուլիսին այս մասին հայտարարել է Եվրահանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լեյենը։ Նրա տուն վերադառնալուց շաբաթներ անց Եվրոպայի նոր համարձակ գործընկերը սկսել է սպանել ավելի քան 200 հայի (նկատի ունի սեպտեմբերին Բաքվի ռազմական ագրեսիան ընդդեմ ՀՀ ինքնիշխան տարածքի)՝ Հայաստանին լիակատար ենթարկեցնելու պանթուրքական արշավի նոր դրվագում: Արևմուտքում մեծ աղմուկ բարձրացավ, բայց ոչ մի բովանդակալից միջամտություն չձեռնարկվեց Հայաստանին օգնելու համար…

«Համընդհանուր» սկզբունքները թույլերի համար են. սառը սեփական շահը՝ քողարկված որպես ալտրուիզմ, կառավարում է Արևմուտքի վարքագիծը միջազգային հարթակում:

Եվրոպան ինքնուրույն կամ ամերիկյան ճնշման տակ որոշել է ազատվել ռուսական էներգիայի աղբյուրներից։ Իսկ որպես այլընտրանքային մատակարար ընտրել է Ադրբեջանը։ Կարևոր չէ, որ Ադրբեջանն իր ռևանշիստական պատերազմն է մղում ինքնիշխան հարևանի դեմ, կամ նույնիսկ այն, որ նա ավելի բռնապետական, անազատական և ռեպրեսիվ է, քան Ռուսաստանը: Կարևորն այն է, որ Ադրբեջանը Ռուսաստան չէ: Կարևոր չէ, որ հայերը դարեր շարունակ ենթարկվել են զանգվածային սպանությունների, բռնի կրոնափոխության, տեղահանության իրենց ծննդավայրերից թուրքերի և ադրբեջանցիների կողմից», — գրում է հեղինակը՝ պատմական անդրադարձ կատարելով Հայոց ցեղասպանությանը, այնուհետև Արցախյան հիմնախնդրի պատմությանը:

Կոմիրեդին հիշեցնում է, որ Ադրբեջանը 2020-ի պատերազմում միայնակ չի կռվել. նրա զորքերը վերապատրաստվել և վերահսկվել են ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի կողմից, որը նաև իր միջոցներով հազար սիրիացի մոջահեդի է թրաֆիքինգի ենթարկել՝ որպես թնդանոթի միս ծառայեցնելու համար: 

Այնուհետև հեղինակը հիշեցնում է նրանց արարքները մարտի դաշտում և դրանից դուրս՝ խոշտանգումներ, գլխատումներ, հայ խաղաղ բնակիչների գլխատումներ, ինչպես նաև պատերազմից հետո Բաքվում Իլհամ Ալիևի բացած տխրահռչակ «ռազմավարի պուրակը»:

«Այսօր խաղաղության մասին վեհ քարոզներ տվող ուժերից ոչ մեկն այն ժամանակ մատը չշարժեց: Հնդկաստանն այն սակավաթիվ երկրներից մեկն էր, որը կարիքի պահին Հայաստանին զենքի տեսքով շոշափելի աջակցություն է առաջարկել: Երեք առանձին աղբյուր ինձ հաստատել է, որ Դելին մոտ էր ինքնաթիռով տեղափոխելու բարդ զինատեսակներ, սակայն պատերազմն այնպիսի խառնաշփոթի մեջ էր գցել Հայաստանը, որ Երևանի վարչակազմը, որը գործում էր առանց հրամանատարական կառույցի, չի կարողացել հասկանալ, թե ինչպես ստանալ այդ նյութը», — գրում է հեղինակը։ 

Նա ընդգծում է, որ ստեղծված իրավիճակում Հայաստանը գնալով ավելի է դիմում Հնդկաստանին՝ իր պաշտպանական կարիքների համար։ Վերջերս Երևանը պատվիրել է տեղական արտադրության հրթիռային համակարգ և հրետանային զենք, գրում է Կոմիրեդին:

«Հնդկաստանը, որպես կանոն, չպետք է միջամտի այլ ազգերի գործերին կամ դառնա հեռավոր հակամարտությունների կողմ: Բայց այս կոնկրետ հակամարտությանը Դելիի չմիջամտելը դժվար թե համոզի Հայաստանի հակառակորդներին հեռու մնալ Հնդկաստանի գործերին միջամտելուց: Մեզ պետք է հիշել, որ Հայաստանի բնաջնջման ձգտող ուժերը ձգտում են նաև փոքրացնել Հնդկաստանը։ Եվրասիայում նրանց ամբողջական հաղթանակի ձախողումը նշանակում է հետաձգել և ձախողել Հարավային Ասիայում նրանց ծրագրերը:

Միայն հայերը կարող են վերջնականապես փրկել Հայաստանը. Բայց Հնդկաստանի շահերից է բխում ավելին անել, քան Երևանին զենք տալը։ Այն պետք է առաջարկի Հայաստանի զինված ուժերի վերապատրաստում. Դելին կարող է նաև բարձր մակարդակի պատվիրակություն ուղարկել Երևան՝ Անկարային, Բաքվին և Իսլամաբադին ցույց տալու, որ Հնդկաստանը մեծապես հետաքրքրված է տարածաշրջանի անվտանգությամբ…

Հայաստանի կողքին կանգնելու Հնդկաստանի ընտրությունը խելացի կլինի»,- եզրափակել է հեղինակը:

Aysor.am-ը գրում է․

Ադրբեջանական տելեգրամյան ալիքներից մեկում հայտնված տեսանյութից հարազատները ճանաչել էին ժամկետային զինծառայող, 2002թ․-ին ծնված Դավիթ Գիշյանին։ Տեսանյութից պարզ էր դարձել, որ վերջինս վիրավորում է ստացել ուսի շրջանում և հայտնվել գերության մեջ։

Երեկ, սակայն, հայտնի դարձավ, որ Դավիթ Գիշյանը սպանվել է։

Aysor.am-ի հարցմանն ի պատասխան՝ Միջազգային իրավական հարցերով ՀՀ ներկայացուցչության մամուլի խոսնակ Հասմիկ Սամվելյանը հայտնեց, որ Դավիթ Գիշյանը, փաստացի, սպանվել է գերության մեջ։

«Այսօր տեղեկացրել ենք Եվրոպական դատարան, որ Ադրբեջանը կոպտորեն խախտել է Մարդու իրավունքների Եվրոպական կոնվենցիայի 2-րդ հոդվածը։ Դիմել ենք նաև 3-րդ հոդվածով, որը պաշտպանում է անձին խոշտանգումներից ու նվաստացուցիչ վերաբերմունքից։

Պահանջում ենք Ադրբեջանի նկատմամբ արագ կիրառել հրատապ միջոց, ոչ թե ժամանակ խնդրել պատասխանի համար»,-հայտնեց Հասմիկ Սամվելյանը։

Նշենք նաև, որ այս նույն տեղեկությունը ուղարկվելու է ՄԱԿ-ի Արդարադատության միջազգային դատարան։

Հիշեցնենք՝ սեպտեմբերի 17-ին Ադրբեջանը Հայաստանին է հանձնել 32 հայ զինծառայողի մարմին, որոնց թվում էր նաև Գիշյանը։

BBC-ին մեղադրել են ադրբեջանական բռնապետությանն արդարացնելու մեջ՝ երկրի իշխող ընտանիքի աջակցությամբ նկարահանված եւ բրիտանական նավթագազային հսկա BP-ի հովանավորությամբ նկարահանված ֆիլմի ցուցադրությունից հետո, գրում է openDemocracy պորտալը:

Օգոստոսին BBC World News-ի հեռուստադիտողներին խոստացել էին, որ նրանք կիմանան, թե «ինչպես Ադրբեջանի նավթային հարստությունները թույլ տվեցին մայրաքաղաք Բաքվին բարգավաճել եւ նվաճել արեւելյան Փարիզի հեղինակությունը»  BP-ի կողմից հովանավորվող «Ադրբեջանի հրաշալիքները» ֆիլմում: 

BP-ն 300 000 ֆունտ սթեռլինգ է ծախսել ֆիլմի վրա, որը նկարահանվել է բրիտանական SandStone Global պրոդյուսերական ընկերության կողմից՝ հիմնադրամի եւ մեդիակենտրոնի աջակցությամբ, որը ղեկավարում են Ադրբեջանի իշխող ընտանիքի անդամները։ Ֆիլմը ներկայացրել է հեռուստահաղորդավար եւ պատմաբան Բեթանի Հյուզը՝ SandStone-ի համահիմնադիրը։

2015-ին Ադրբեջանում քաղաքական հետապնդումներից փախած ադրբեջանցի լրագրող Էմին Հուսեյնովը BBC-ին մեղադրել է «բռնապետությանն աջակցելու» մեջ։

Հուսեյնովը оpenDemocracy-ին ասել է, որ BBC-ն ենթարկվել է «խայտառակ վերափոխման եւ աջակցում է աշխարհի ամենակոռումպացված ռեժիմին»։ Նա նաեւ BBC-ին մեղադրել է Ադրբեջանում մարդու իրավունքների հետ կապված իրավիճակը լուսաբանելու հարցում «պասիվության» մեջ եւ կասկածի տակ է դրել Ալիեւի ռեժիմի հետ BP-ի կապերի նկատմամբ անբավարար ուշադրությունը:

BBC-ն openDemocracy-ին հայտնել է, որ «Ադրբեջանի հրաշալիքները» ֆիլմը «ընթացիկ իրադարձությունների ծրագիր չէ»: «Տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական մեծ պատմությունը լայնորեն լուսաբանվել է BBC News-ի ծառայությունների կողմից»,-ասել է հեռուստաալիքի ներկայացուցիչը:

Culture Unstained մշակութային արշավի խմբի Քրիս Հարարդը openDemocracy-ին ասել է, որ BP-ի նման լրատվամիջոցների հովանավորչական մեխանիզմները «օրինականացնում են» հանածո վառելիքի ընկերությունները, քանի որ նրանք շարունակում են ներդրումներ կատարել նոր նավթագազային ենթակառուցվածքներում, այլ ոչ թե փորձում են հասնել զրոյական նպատակների:  

Ֆիլմը նաեւ անուղղակիորեն առաջ է մղում Ադրբեջանի հավակնությունները Շուշիի նկատմամբ՝ քաղաք Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում, որը Ադրբեջանը գրավել է 2020 թվականի երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ։ Այժմ Ադրբեջանը ցանկանում է այդ տարածաշրջանը վերածել «կանաչ էներգետիկ գոտու» BP-ի օգնությամբ։

Այսպես կոչված «դարի պայմանագրի» համաձայն՝ BP-ն Ադրբեջանի բնական ռեսուրսներով հարուստ խոշորագույն օտարերկրյա կորպորատիվ ներդրողն է:

BP-ն openDemocracy-ին հայտնել է, որ ձգտում է աշխատել Կասպից ծովի էներգետիկ ռեսուրսների «արդյունավետ» զարգացման ուղղությամբ։

«Մենք ոչ մի երկրում չենք աջակցում անհատներին կամ քաղաքական խմբերին»,-հավաստիացրել են BP-ում։ 

BBC-ի ֆիլմում մի հատված կար, որտեղ Բեթանի Հյուզը մեկնել էր Լեռնային Ղարաբաղի Շուշի քաղաք։ Ադրբեջանը գրավել է քաղաքը 2020 թվականի նոյեմբերին՝ իր դաժան ռազմական հարձակման ժամանակ։

2022 թվականի հունիսին ելույթ ունենալով Շուշիում՝ BP-ի տարածաշրջանային նախագահ Հարի Ջոնսն ասել է, որ Լեռնային Ղարաբաղն ունի «երկրի լավագույն արեւային եւ երկրաջերմային ռեսուրսները»։ BP-ն նախատեսում է արեւային էլեկտրակայան կառուցել Ջեբրայիլ քաղաքում։ 

«Ադրբեջանի հրաշալիքները», որտեղ չեն հիշատակվել  Հայաստանի կապերը Շուշիի հետ կամ Լեռնային Ղարաբաղի վիճարկվող պատմությունը, հեռարձակվել է օգոստոսի վերջին շաբաթվա ընթացքում։  

Երկու շաբաթ անց ադրբեջանական ուժերը նոր հարձակում են իրականացրել ՀՀ տարածքում, ինչը դարձել է հայ-ադրբեջանական հակամարտության ամենալուրջ էսկալացիան 2020 թվականի պատերազմից ի վեր։

BP-ից Ջոնսը բեմ է բարձրացել սեպտեմբերի վերջին Բաքվում կայացած պրեմիերայի ժամանակ՝ գովաբանելու իր ընկերության եւ նրա գործընկերների անսասան աջակցությունն Ադրբեջանի կառավարությանը։ Ջոնսը խոսել է նաեւ համատեղ ջանքերի մասին, որոնք կիրառվել են վավերագրական ֆիլմի ստեղծման համար։ Նա շնորհակալություն է հայտնել Հեյդար Ալիեւի հիմնադրամին աջակցության համար եւ անձնական վերաբերմունք հայտնել նախագահի դստեր՝ Արզու Ալիեւայի եւ նրա գլխավորած մեդիա կենտրոնի նկատմամբ՝ տեխնիկական աջակցության համար:

Երեւանում արգելվում է պիրոտեխնիկական արտադրատեսակների կիրառումը ցանկացած տիպի շենքերում, պայթյունավտանգ օբյեկտների տարածքներում,  տանիքների, պատշգամբների, բեմերի վրա, ինչպես նաեւ ցույցերի եւ երթերի ժամանակ: Համապատասխան որոշումը նոյեմբերի 22-ին ընդունվել է Երեւանի ավագանու նիստում։

Պիրոտեխնիկական արտադրանքի կիրառման վայրերում չպետք է լինեն ծառեր, էլեկտրահաղորդման գծեր եւ այլ խոչընդոտներ: Երեւանում տեխնիկական եւ հատուկ նշանակության պիրոտեխնիկական արտադրատեսակների կիրառումն իրականացվելու է իրավաբանական անձանց եւ անհատ ձեռնարկատերերի կողմից, որոնք ստացել են քաղաքապետի համապատասխան թույլտվությունը: 

Պիրոտեխնիկական արտադրանքի կիրառումը թույլատրվում է Հանրապետության հրապարակում, Ազատության հրապարակում եւ հարակից տարածքներում տոնական օրերին կամ այլ հատուկ միջոցառումներ, օրինակ՝ Եվրատեսիլի ժամանակ։

Երեւանի փոխքաղաքապետ, նախկին փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը պարզաբանեց, որ ֆիզիկական անձանց արգելվում է հրավառություն իրականացնելը։

Նա տեղեկացրեց, որ իշխանությունը նախաձեռնել է օրենսդրական փոփոխություններ, որոնցով պիրոտեխնիկական արտադրանքի ներմուծումը կարող են իրականացնել բացառապես լիցենզավորված ընկերությունները:

Երեւանի փոխքաղաքապետ Սուրեն Գրիգորյանը պարզաբանեց, որ պիրոտեխնիկական արտադրատեսակների կիրառումն առանց թույլտվության առաջին անգամ կպատժվի 300 հազար դրամից մինչեւ 1 մլն դրամ տուգանքով (750 դոլարից մինչեւ 2500 դոլար-խմբ.): Մեկ տարվա ընթացքում կրկնակի խախտման դեպքում տուգանքի չափը կկազմի 1,3 մլն դրամից մինչեւ 2 մլն դրամ (3200 դոլարից մինչեւ 5000 դոլար-խմբ.):

Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը Հայաստանին մեղադրել է ՀԱՊԿ երկրների հետ Բաքվին բախման մղելու փորձի համար՝ վստահեցնելով, որ այդ փորձերը «տապալվել են»։

«Մենք ՀԱՊԿ անդամ չենք։ Հայաստանն այս կազմակերպության անդամ է, եւ այս կազմակերպության միջոցով նպատակ ուներ անհիմն պահանջներ ներկայացնել Ադրբեջանին, բայց իրականում ուզում էր անդամ երկրներին, որոնք մտնում են դրա մեջ, բախման մղել Ադրբեջանի հետ։ Սա մեծ սադրանք է եւ մեծ հանցագործություն»,- ասել է Ալիեւը՝ հավելելով, որ «Հայաստանի այս սադրանքը ձախողվեց եւ ՀԱՊԿ երկրները չենթարկվեցին դրան»։ «Սա նշանակում է, որ կազմակերպությունում մեր ընկերներն ավելի շատ են, քան Հայաստանինը։ Ինչո՞ւ է Հայաստանի նկատմամբ վերաբերմունքն այդքան բացասական։ Որովհետեւ նրանք ամեն տեղ ստում են, ու իրենց հարցերը լուծելու համար, ինչպես ասում են, դուռ չի մնացել, որ չթակեն։ Այս ամենն ակնհայտ է, բոլորը գիտեն այդ մասին»,- ասել է նա։

Radar Armenia-ի զրուցակիցը «Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր, միջազգայնագետ, վերլուծաբան Շահան Գանտահարյանն է։

-Իլհամ Ալիևը հայտարարել է, թե պատրաստ են խոսել Ղարաբաղում ապրող հայերի հետ, բայց ոչ՝ Մոսկվայի կողմից ուղարկված Վարդանյանի պես մարդկանց հետ։ Այս հայտարարության հասցեատերը Արցա՞խն է, թե՞ Մոսկվան։ Ի՞նչ է փորձում հասկացնել Ալիևը։

-Ադրբեջանի նախագահի նախկին հայտարարությունը պետք է հիշել առ այն, որ Բաքուն ինքը կորոշի, թե երբ և ոնց կխոսի «Ադրբեջանի մաս կազմող Ղարաբաղի» ժողովրդի հետ։ Բնականաբար, դա ենթադրում է, որ Ալիևը հրաժարվելու է Ստեփանակերտի ներկայացուցիչների հետ բանակցել։ Բայց այստեղ ճիշտ մատնանշեցիք՝ կա ուղերձ նաև Մոսկվային։ Բաքվին անհանգստացնում են Մոսկվայի մոտեցումները՝ խաղաղապահ առաքելության ժամկետի հետաձգման, կարգավիճակի ճշտման համար բանակցությունների շարունակման առումներով։

-Ալիևին ինչո՞ւ է անհանգստացնում Արցախում Ռուբեն Վարդանյանի ներկայությունը՝ հաշվի առնելով այս հայտարարությունը։

-Բաքուն փորձում է գործընթացը տանել «Ղարաբաղի հարցն անցյալ է» տրամաբանությամբ։ Անհանգիստ է Մոսկվայի միջնորդությամբ և շտապում է, քանի դեռ աշխարհաքաղաքական կամ տարածաշրջանային իրավիճակի չի փոխվել, լուծել խնդիրը իր մոտեցմամբ։ Բաքուն Մոսկվային ընկալում է իբրև իր շտապողականության արգելք։ Ռուբեն Վարդանյանին Մոսկվայի ներկայացուցիչ համարելով՝ Բաքուն իր այս անհանգստությունն է բացահայտում։

– ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն էլ հայտարարել է, որ Հայաստանն առաջարկում է Ադրբեջանի հետ ստորագրել շրջանակային պայմանագիր՝ չխորանալով դետալների մեջ։ Ձեր կարծիքով՝ ո՞ր տարբերական է ավելի նպաստավոր Հայաստանի ու Արցախի համար։

-Կարծում եմ՝ հայկական կողմի ռազմավարական նպատակը ներկա պահին պիտի լինի գործընթացի ձգումը։ Եվ դրա համար կան միջազգային նախադրյալներ։ Իրանը վճռակամ է իր սահմանամերձ գոտու կարգավիճակը չփոխելու հարցում։ Մոսկվան ուզում է իր խաղաղապահ առաքելության ժամկետը երկարաձգել, իսկ Վաշինգտոնը պարզ դարձրեց, որ հայ-ադրբեջանական տարաձայնությունները թազմաթիվ են, ինչը ենթադրում է ժամանակ։ Անգամ որպես օրինակ ցույց տվեց ԱՄՆ միջնորդությամբ կայացած Իսրայել-Լիբանան ծովային սահմանագծման համաձայնությունը։ Գործընթացից տեղեկացվածները լավ գիտեն, թե դա ժամանակի և ելևեջների իմաստով ինչ է նշանակում։ Ուրեմն կան աշխարհաքաղաքական նախադրյալներ, որ թուրք-ադրբեջանական շտապողականությունը չի աշխատելու։

Իրանի Իսլամական Հանրապետության հոգեւոր առաջնորդի ավագ խորհրդական Ալի Աքբար Վելայաթին Tasnim լրատվական գործակալության համար գրված հոդվածում նշել է, որ Իրանը երբեք մտադրություն չի ունեցել ներխուժելու Ադրբեջան կամ վերահսկողության տակ առնելու այն։

Վելայաթին բարձր է գնահատել ադրբեջանական ժողովրդի առանցքային դերը Իրանի պատմության մեջ եւ կարեւոր քայլերը երկրի պաշտպանության եւ Իրանի հզորության ու տարածաշրջանային նշանակության ամրապնդման գործում։ Նա նաեւ հերքել է մեղադրանքներն ու լուրերն այն մասին, որ Իսլամական Հանրապետությունը ծրագրել է հարձակվել Ադրբեջանի վրա կամ զավթել իշխանությունը հարեւան երկրում։

Խորհրդականն անդրադարձել է նաեւ երկու երկրների միջեւ քաղաքական լարվածությանը, այդ թվում՝ լրատվամիջոցներում՝ կրկնելով, որ բոլոր իրանցիները, անկախ իրենց ազգային պատկանելությունից, համարվում են իրանցիներ։ Նրա խոսքով, Իրանը երբեք չի նախանձել իր հարեւաններին. ընդհակառակը, նա նրանց միշտ վերաբերվել է ուշադրությամբ եւ բոլորի հետ դրական հարաբերություններ պահպանելու ցանկությամբ։

«Յուրաքանչյուր ադրբեջանցի իրանցի է, եւ յուրաքանչյուր իրանցի ադրբեջանցի է։ Սա ճիշտ է, նույնիսկ եթե նրանք իրանական անձնագիր չունեն կամ ապրում են Իրանի սահմաններից դուրս»,- շարունակել է առաջնորդի խորհրդականը՝ նշելով, որ ինքը նույնպես ադրբեջանցի է։

«Հպարտությամբ եմ ասում, որ մյուս իրանցիների նման ես ինձ ադրբեջանցի եմ համարում։ Ես գալիս եմ Ալբարզ լեռների ստորոտից։ Ինչպես մյուս իրանցիները, ես հպարտ Իրանի յուրաքանչյուր հատված համարում եմ իմ հոգու եւ սրտի մի անկյուն եւ նույնիսկ կյանքս կտամ այն ​​պաշտպանելու համար։

Թավրիզում շահ Իսմայիլի գահ բարձրանալուց ի վեր Իրանի ժողովուրդը զգացել է իր ազգային ինքնության եւ անկախության նորացումն ու ամրապնդումը, եւ նրա պատմությունը թեւակոխել է իր քաղաքակրթության փայլուն շրջանը: Սա հատկապես ճիշտ է՝ հաշվի առնելով Շահ Իսմայիլի Թավրիզ ժամանումը, որը նշանակալից իրադարձություն էր Իրանի պատմության մեջ, քանի որ թագադրումից հետո նոր թագավորի առաջին պաշտոնական ակտը ողջ երկրում օրհնված շիա հավատքի պաշտոնական ճանաչումն էր:

Պատմության զարմանալի կողմերից մեկն այն է, թե ինչպես կարող է ամուր կրոնական համոզմունքը արդյունավետ կերպով ջնջել երկրի տարբեր էթնիկ խմբերի միջեւ առկա սուր տարբերությունները եւ օգնել վերականգնել երկիրը:

Շիա հավատացյալներն ամբողջ Իրանում աստիճանաբար մի կողմ են դրել իրենց քաղաքական, ռասայական եւ դասակարգային նախապաշարումները՝ իրենց անվանելով «իրանցիներ» եւ փորձեցին վերակենդանացնել իրանական ազգային ինքնությունը:

Ալլամե Աբդուլ Հոսեյն Ամինի Թաբրիզիի «Ալ Գադիրը» ամենակարեւոր աղբյուրն է նրանց համար, ովքեր ցանկանում են հասկանալ շիիզմի խորությունը եւ Ահլ ալ-Բեյթի արդարությունը, ինչպես նաեւ անփոխարինելի է նրանց համար, ովքեր ցանկանում են դրանք համեմատել արեւմտյան փիլիսոփայության հետ:

Ադրբեջանցիների դերն Իրանում դրսեւորվում է վերը նշված բոլոր դեպքերում, եւ այսօր պետք է բարձրաձայն հայտարարել, որ յուրաքանչյուր ադրբեջանցի իրանցի է, եւ յուրաքանչյուր իրանցի ադրբեջանցի է։ Նույնիսկ եթե այդ իրանցիները կամ ադրբեջանցիները ճանապարհորդում են այլ անձնագրով կամ չեն ապրում Իրանում։

Աշխարհի ցանկացած կետում, եթե որեւէ ադրբեջանցի կարող է ազատ արտահայտել իր կարծիքը, նա կա՛մ Իրանի քաղաքացի է, կա՛մ էլ, եթե ոչ, նա աչքի պոչով նայում է Իրանին եւ Իրանն իր սրտում առանձնահատուկ տեղ ունի. անկախ նրանից Իրանի թշնամիները եւ մեր սիրելի Ադրբեջանը դա ուզում են, թե ոչ:

Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը մշտապես ջանքեր է գործադրել հարաբերությունները բարելավելու եւ իր հարեւանների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի, Հայաստանի եւ Վրաստանի հետ ցանկացած թյուրիմացություն վերացնելու ուղղությամբ»:

Վելայաթիի խոսքերը Թուրքական պետությունների կազմակերպության 9-րդ գագաթաժողովի ժամանակ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւի հակասական հայտարարության արձագանքն են: Գագաթաժողովը պանթուրքիստական ​​հաստատություն է, որը գովերգում է Թուրքիայի միասնությունն ու ինտեգրումը` ի պատասխան Հայաստանի եւ Ադրբեջանի հետ Իրանի սահմանին նախապես ծրագրված զորավարժություններին։

Ավելի վաղ Իրանի ԱԳՆ-ը էր կանչվել Թեհրանում Ադրբեջանի դեսպանը՝ «հակաիրանական քարոզչության եւ Իսլամական Հանրապետության դեմ Ադրբեջանի պաշտոնյաների եւ լրատվամիջոցների կողմից զրպարտչական արշավի համար»։

Իրանի արտգործնախարարության խոսնակ Նասեր Քանաանին, իր հերթին, իր հայտարարության շրջանակում արձագանքել է Ալիեւի վերջին մեկնաբանություններին՝ արտացոլելով Թեհրանի եւ Երեւանի հարաբերությունների վերաբերյալ անհանգստության զգացումը։

«Մեր սկզբունքային քաղաքականությունը հիմնված է բարիդրացիության եւ բոլոր հարեւանների հետ հարաբերությունների ընդլայնման վրա, եւ հարեւանի հետ կապերի ամրապնդումը չի նշանակում, որ այդ հարաբերություններն ուղղված են մեկ այլ հարեւանի դեմ»,- ասել է Քանաանին։

Ջալալ Հարությանի Փաստաբանն անընդհատ փորձում էր տապալումների պատասխանատվության բաշխում անել՝ նշելով, որ ներքևի օղակների ձախողումների պատճառով մտահաղացումը չի իրականացվել, իսկ նրանց կատարողականի, չիրագործած խնդիրների կամ մարտական պատրաստության անհրաժեշտ մակարդակի բացակայության պատասխանատվությունը ներքևի օղակի հրամանատարներն էին։ Այս մասին իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը։

Նա, մասնավորապես, գրել է․

«ՊԲ նախկին հրամանատար Ջալալ Հարությունյանի փաստաբանը պատերազմի մի քանի դրվագների վերաբերյալ ուշագրավ հայտարարություններ է արել։

Սոցիալական ցանցում այն հիմնականում քննարկվում էր ՊԲ նախկին հրամանատարի՝ պատասխանատվությունն ու մեղավորությունը ՀՀ քաղաքական ղեկավարությամբ և անձամբ Փաշինյանին վերագրելու, ինչպես նաև՝ ռազմական գործողությունների տապալումը զինված ուժերի տարբեր օղակների վրա բարդելու համատեքստում։

Այն, որ Նիկոլ Փաշինյանն է պատերազմի, ՀՀ-ի ու Արցախի նկատմամբ ադրբեջանական ագրեսիաների թիվ մեկ պատասխանատուն և մեղավորը՝ որևէ կասկած չկա, իսկ մնացածի հետ կապված հարցերը՝ իշխանափոխությունից հետո։

Պատերազմի դրվագներին, ռազմաճակատի տարբեր ուղղություններում իրականացված գործողություններին, տապալումներին, սխրանքներին և ամենակարևորը՝ ըստ պատասխանատվության փայաբաժնի մեղավորներին, առավել օբյեկտիվ հնարավոր կլինի անդրադառնալ, պարզել, երբ Հայաստանում քաղաքական փոփոխություն կլինի և բարենպաստ դաշտ կձևավորվի պատերազմի հանգամանքները պարզելու համար, սակայն մի քանի դիտարկումներ այս առումով, այնուամենայնիվ կանեմ։

ՊԲ նախկին հրամանատարի փաստաբանն ասում է, որ հոկտեմբերի 7-ի հակահարձակման օպերացիան (Լելե -թեփե) եղել է գործողություն, որը համապատասխան փաստաթղթերով նախատեսվել էր տարիներ առաջ։ Ըստ այդմ՝ եղել են փաստաթղթեր, որի համաձայն՝ հակառակորդի կողմից հարավային հատվածում, առաջխաղացում ունենալու դեպքում մեր քայլը պետք է լիներ հակահարձակումը։

Նախ, որքան ես եմ տեղյակ, նախնական պլանավորումներ տեղի են ունեցել միայն պաշտպանողական գործողությունների համար որովհետև շատ բարդ է կանխատեսել, թե հակառակորդի հնարավոր հարձակման պարագայում, որ ուղղությամբ կլինի մխրճում, որ ուղղությամբ բանակը խնդիր չի լուծի, որ հատվածում հնարավոր կլինի կանգնեցնել հակառակորդին ու ըստ այդմ՝ անցնել հակահարձակման։

Եթե նույնիսկ նախկինից եկող փաստաթղթերով, հրամաններով նախատեսված էլ լիներ հակահարձակման օպերացիայի սցենարներ, ապա դրանք պատերազմական գործողությունների դեպքում՝ իրադրությունից ու մեծ թվով գործոններից կախված, միանշանակ փոփոխությունների պետք է ենթարկվեին։

Եթե չեմ սխալվում պաշտպանության վերաբերյալ օպերատիվ դիրեկտիվներում սահմանվում է կորպուսների, դիվիզիաների, զորամասերի գործողությունները, սակայն հակահարձակվողական գործողությունները պլանավորվում և իրականացվում են ըստ իրադրության դասավորությունների։

Որպես կանոն նախապես պլանավորվում են նաև այն օպերացիաները, որոնք տարբեր սցենարային զարգացումների դեպքում ենթադրում են զորքերի բարենպաստ դիրքեր դուրս գալը, տարբեր մարտավարական, ռազմավարական բարձունքներում տեղակայվելը, անրաժեշտության դեպքում՝ թշնամու որոշ ուղղություններով նախատեսված դիրքերը գրոհով վերցնելն ու դիրքավորվելը, բայց ոչ երբեք հակահարձակվողական գործողությունները։

Երկրորդ, ասուլիսում խոսվում էր այն մասին, որ հակահարձակվողական գործողություններ սկսելու անհրաժեշտություն և համապատասխան պայմաններ եղել են։

Սակայն հակահարձակվողական գործողություններ սկսելու առաջին նախապայմաններից մեկը՝ գրոհող ուժերին կանգնեցրած լինելու հանգամանք է, որը սակայն հակահարձակման պահին չի եղել։

Այսինքն՝ մեր ուժերը հակահարձակում են սկսել այն դեպքում, երբ հակառակորդը ոչ միայն կանգնեցված չի եղել, այլ զարգացնում էր իր հարձակվողական գործողությունները։

Երկրորդ, հակահարձակում իրականացնելուց առաջ պետք է համոզվել, որ թշնամու հարձակումը կանգնեցնելուց բացի սպառված է նրա հարձակվողական հնարավորությունները, ինչը ևս ակնհայտորեն չի եղել, որովհետև Ադրբեջանն այդ ժամանակահատվածում ընդլայնում էր մխրճման ճակատը և զարգացնում հաջողությունը։

Երրորդ, հակահարձակում սկսելուց առաջ պետք է համոզվել, որ թշնամու՝ այդ ուղղությամբ ռեզերվային ուժերը սպառված են, ինչը ակնհայտորեն այդպես չէր, ավելին՝ այդ օրերին, Ադրբեջանը լրացուցիչ ռեզերվներ էր տեղափոխում ռազմաճակատի հարավային ուղղություն, այսինքն՝ ռեզերվները ոչ միայն սպառված չէին, այլ գնալով համալրվում էին։

ՀՕՊ-ի, Հրետանու, մնացած ուժերի գերակայության մասին դեռ չեմ խոսում։

Հակահարձակում իրականացվել է մի փուլում, երբ միայն Ջեբրայիլ-Արա Լեռ հատվածում, Ադրբեջանն արդեն 2 բրիգադ ուներ, որոնք թարմ ուժերով առաջ էր բերվել, դեռ չեմ խոսում այդ բրիգադների և, այսպես կոչված, ՊԲ հակահարձակման արդյունքում մեր ուժերի հակառակ հատվածում գտնվող մեծաքանակ ադրբեջանական խմբավորումների մասին։

Երբ խոսվում է ՊԲ ռեզերվային որոշ ուժերի ժամանակին մատնանշված վայր չհասնելու կամ առաջացած տեխնիկական խնդիրների մասին, ապա պետք է նշել, որ կային զորամասեր, որոնք մարտի մտցվելուց անմիջապես առաջ միջինը 80-90կմ շարժ էին արել և դրանք միջանկյալ տեխնիկական սպասարկման անհրաժեշտություն ունեին։

Այդ ուժերը չէին կարող զրահատանկային ստորաբաժանումներով այդքան երկար շարժ անեին ու առանց նախապատրաստման մտնեին մարտի մեջ։ Եթե չեմ սխալվում, գործող նորմատիվներով, 20-40 կմ-ի սահմաններում պետք է լիներ շարժը, որի պայմաններում մարտի մեջ մտնելը նորմալ կդիտվեր։

Երբ խոսվում է անձնակազմի, հրամանատարների բարոյահոգեբանական վիճակի մասին և դրանից բխող տապալումների մասին, ապա հիշեցնեմ, որ ինչպես անձնակազմի բարոյահոգեբանական վիճակի, այնպես էլ՝ դրա վերականգնելու համար անհրաժեշտ պայմաններ ստեղծելու պատասխանատուն ՊԲ հրամանատարն է։

Եթե անձնակազմը բարոյահոգեբանական առումով նման խնդիրներ է ունեցել, ապա այդ զորքը մարտի մեջ չպետք է մտցվեր։

Փաստաբանն անընդհատ փորձում էր տապալումների պատասխանատվության բաշխում անել՝ նշելով, որ ներքևի օղակների ձախողումների պատճառով մտահաղացումը չի իրականացվել, իսկ նրանց կատարողականի, չիրագործած խնդիրների կամ մարտական պատրաստության անհրաժեշտ մակարդակի բացակայության պատասխանատվությունը ներքևի օղակի հրամանատարներն էին։

Դժվար է պնդել, որ ՊԲ հրամանատարից ներքև՝ հրամանատարի տեղակալներ, դիվիզիա, զորամաս, գումարտակ, վաշտ օղակում խնդիրներ չեն եղել, սակայն նրանց մարտական պատրաստության պատասխանատուն պաշտպանության բանակի հրամանատարն է և նրան դուրս բերել այդ օղակների տապալումների պատասխանատվության դաշտից ուղղակի անհնար է։

Եթե ՊԲ հրամանատարն այդ օղակների պատրաստության հարցում պատասխանատվություն չունի, այդ դեպքում ինչի համար են ՊԲ բաժինները, ծառայությունները, ըստ ուղղությունների համակարգող տեղակալները և այլն։

Սպառազինության մասով երկար կարելի է խոսել, սակայն ասել, թե ՊԲ հրամանատարը տեղեկացված չի եղել կամ չպետք է տիրապետեր զորամասերի սպառազինության վիճակին, ուղղակի լուրջ չէ։

Հենց միայն այն հանգամանքը, որ ամեն շաբաթ ՊԲ-ում զեկույցներ են պատրաստվել սպառազինության ընդհանուր վիճակի մասին՝ տեխնիկական պատրաստության գործակից և այլն, արդեն իսկ խոսում է այն մասին, որ ՊԲ հրամանատարը մինչև պատերազմն էլ շաբաթական կտրվածքով ստացել է զեկույցներ և ներկայացրել վերադասին։

Ըստ զեկույցների, կարծես դրանք եղել են նորմալ վիճակում։

Եթե եղել են խնդիրներ, ապա դրանց փաստման մասին պետք է լինեն համապատասխան զեկույցներ։

Պատերազմը չավարտող թեմա է՝ երկար քննարկումների, վերլուծությունների ու եզրահանգումների համար, սակայն թեման ըստ կոնկրետ հագամանքների, մանրամասների կունենանք, երբ Հայաստանում իշխանություն կփոխվի»։