Այսօր «Հետք» լրատվականը գրել է, որ  Գորիսում տարածված լուրերի համաձայն` երեկվանից ոստիկանությունը փնտրում է քաղաքացի Վ.-ին, ով մեղադրվում է 14-ամյա դստեր բռնաբարության մեջ: Այդ մասին աղջկա մայրն իմացել է հիվանդանոցում, երբ որովայնի ցավի պատճառով երեխային տարել էր բուժզննության, որտեղ և պարզվել է, որ աղջիկը հղի է:

Ականատեսների պատմելով՝ աղջիկը հաճախ տանը բռնության է ենթարկվել և փողոցում հաճախ հայտնվել է կապտուկներով: Երկու անգամ ծնողները փոխել են աղջկա դպրոցը: Արդեն 7 ամիս է, ինչ աղջիկը դպրոց չի հաճախում: Այդ ընթացքում ծնողները նրան մի քանի օր պահել են Կապանի նյարդաբուժական հիվանդանոցում: Մինչև անցյալ ամառ աղջկա վարքագծում նրան ճանաչողներն արտասովոր ոչինչ չեն նկատել:

Մենք փորձեցինք մանրամասներ պարզել այս զարհուրելի դեպքի վերաբերյալ:

Գորիսի հիվանդանոցի գինեկոլոգ Մամիկոն Հարությունյանը հաստատեց տեղեկությունը: 14 — ամյա աղջիկը իրոք մոտ 3 շաբաթական հղիություն ունի: Իրենք սպասում են բաժնի ղեկավարին, որը կորոշի , իհարկե իրավապահների թույլտվությամբ, թե որտե՞ղ պետք է ընդհատեն անցանկալի հղիությունը, իրենց մոտ, թե՞ Երևանում: Հայրն իրոք փնտրվում է ոստիկանության կողմից, որպեսզի նախևառաջ  հետազոտեն ու պարզեն արդյո՞ք երեխան նրանից է:

Այս ընտանիքը սոցիալական խնդիրներ ունեցողներից է, նրանք վարձով են ապրում: Հայրն ու մայրը ուրիշների տներում գործ անելով են վաստակում օրվա հացը: Մայրը մաքրություն է անում, հայրը օրավարձով աշխատող է: Աղջիկը տան միակ երեխան չէ: Մայրը արդարանում է, թե ինքը չի իմացել, որ աղջիկը հղի է, բայց չէր կարող չիմանալ, որ նրա հետ քնում է հարազատ հայրը: Աղջիկն արդեն կես տարի է, ինչ որ հոգեկան շեղումներ է ձեռք բերել, մինչդեռ նախկինում նրա մոտ նման բան չի նկատվել:«Ոչ մեկի մտքով չէր անցնի,  որ նման բան կարող է լինել, սոսկալի  է», ասաց բժիշկը, որը ճիշտ է հեռվից, բայց ճանաչում էր այդ ընտանիքը:

Երբևէ պատկերացնո՞ւմ եք, որ Հայաստանում հարցում անցկացվի, ու դրա արդյունքներով Արդրբեջանն ընդգրկվի բարեկամ երկրների հնգյակում: Մոտ ապագայում նման բան հնարավոր չէ: Հնարավոր չէ նաև, որ տեսանելի ապագայում Հայաստանի նկատմամբ բարեկամական տրամադրություններ լինեն Ադրբեջանում:

Թեմայի շուրջ սկսեցի մտածել, երբ երեկ ծանոթացա ռուսաստանցիների շրջանում «Լևադա» կենտրոնի անցկացրած հարցումներին: Ռուսաստանցիները Գերմանիան նշել են իրենց երկրի հինգ բարեկամների շարքում:

Եվ սա այն դեպքում, որ անցյալ հարյուրամյակում Ռուսաստանն ու Գերմանիան ունեցել են, մեղմ ասած, ոչ բնականոն հարաբերություններ, իսկ ավելի ստույգ` երկու աշխարհամարտերում ոխերիմ թշնամիներ էին:

Հարցման արդյունքներն ինձ ուրախացնում են, որովհետև, տվյալ պարագայում, ռուսները չեն դարձել պատմության գերին և հարցին պատասխանել են` ապագային նայելով:

Ինչևէ, սոցհարցման տվյալները չեն հուշում այն մասին, թե ռուսները մոռացել են իրենց պատմությունը: Բնավ` ոչ: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, դրանում հաղթանակը համարյա ֆետիշացվում են նրանց կողմից:

Աշխարհն է փոխվել, այդ թվում` Գերմանիան և Ռուսաստանը: Գերմանիան դարձել է ֆաշիզմն ու բռնությունը դատապարտող համաշխարհային դերակատարներից մեկը, և այսօրվա ռուսաստանցին պատճառ չունի այդ երկիրը Հիտլերի հետ նույնացնելու: Ռուսաստանն էլ է փոխվել: Չնայած այս երկրի ավտորիտար բնույթին` այլևս չկա այն «երկաթյա վարագույրը», որը սովետական մարդուն, ռուսաստանցուն անջատում էր քաղաքակիրթ աշխարհից:

Մի օր Հայաստանում և Ադրբեջանում նույնպես կփոխվեն հասարակական տրամադրությունները, մեկս մյուսի մեջ թշնամիներ չենք փնտրի: Գուցե մեր սերունդը չտեսնի, բայց այդ օրը գալու է: Այդ օրը գալու է, երբ տեղի ունենա մտածողության փոփոխություն, և հայն ու ադրբեջանցին գիտակցեն, որ իրենք մի մասնիկն են միասնական աշխարհի, որտեղ սահմանները խիստ հարաբերական նշանակություն ունեն:

Հունիսի 25-ին Կազան քաղաքում, Ռուսաստանի նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևի միջնորդությամբ, հերթական անգամ կհանդիպեն Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներ Սերժ Սարգսյանը և Իլհամ Ալիևը:

Գուցե այս հանդիպումը համարվեր հերթականը, և դրա շուրջ մեծ հետաքրքրություն չլիներ, եթե դրան նախորդած չլիներ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների նախագահների հայտարարությունը, որը նրանք հրապարակեցին մայիսի 26-ին, Ֆրանսիայի Դովիլ քաղաքում ընթացող Մեծ ութնյակի գագաթնաժողովի շրջանակներում:

Մինսկի խմբում համանախագահող երկրների ղեկավարները կոչ են արել Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահներին՝ «քաղաքական կամք ցուցաբերել և հունիսին կայանալիք իրենց գագաթնաժողովի ընթացքում ավարտին հասցնել կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ աշխատանքը»։ «Ուժի կիրառումը հանգեցրել է առճակատման և անկայունության այսօրվա իրավիճակին, որի կրկնությունը կբերի միայն նոր տառապանքներ ու ավերածություններ և կդատապարտվի միջազգային հանրության կողմից: Մենք կոչ ենք անում կողմերի առաջնորդներին իրենց երկրների բնակչությանը նախապատրաստել խաղաղության, այլ ոչ թե պատերազմի»,- ասված է Բարաք Օբամայի, Դմիտրի Մեդվեդևի և Նիկոլա Սարկոզիի համատեղ հայտարարությունում։ «Հետագա ձգձգումը միայն հարցականի տակ կդնի կողմերի հանձնառությունը՝ հասնելու համաձայնության: Երբ համաձայնությունը ձեռք բերվի, մենք պատրաստ ենք վկա լինել դրանց պաշտոնական ընդունմանը, աջակցել խաղաղ համաձայնագրի մշակմանը և հետագայում, մեր միջազգային գործընկերների հետ միասին, սատարել դրա կատարմանը»: Նախագահներն արձանագրում են, որ կողմերի և համանախագահող պետությունների ջանքերի արդյունքում հակամարտության կարգավորման գործում զգալի առաջընթաց է ձեռք բերվել։ «Հիմնարար սկզբունքների վերջին տարբերակը, որը քննարկվել է մարտի 5-ին՝ Սոչիում, հիմք է ստեղծում համընդհանուր խաղաղ կարգավորման համար։ Այդ փաստաթուղթը կողմերին հնարավորություն է տալիս հաղթահարել ներկայիս անընդունելի պայմանները», -նշված է նրանց հայտարարությունում։

Օբամայի, Սարկոզիի և Մեդվեդևի համատեղ հայտարարությունն արդեն արժանացել է պաշտոնական Երևանի և Բաքվի դրական արձագանքին, ավելին` երկու կողմերն էլ արձանագրում են, որ սպասելիքներ ունեն առաջիկա եռակողմ հանդիպումից:

Հետաքրքիր է նաև, որ Հայաստանի իշխանության և ընդդիմության ներկայացուցիչները գրեթե չեն թաքցնում, որ իրենց առաջիկա երկխոսության գլխավոր շարջառիթներից մեկը հենց ԼՂ կարգավորման գործընթացում ստեղծված վիճակն է: Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը երեկվա հանրահավաքում անգամ արձանագրեց, որ կարգավորման գործընթացը մոտ է հանգուցալուծման` Ռուսաստանի ակտիվ դերակատարության շնորհիվ:

Կարգավորման գործընթացում շրջադարձ կանխատեսող գործիչները` որպես հիմնական փաստարկ, նշում են, որ միջնորդ երկրների նախագահներն առաջին անգամ իրենց հայտարարության մեջ վերջնաժամկետ են նշել:

Հակամարտության կողմերի դիրքորոշումները, հատկապես` Արցախի կարգավիճակի հարցում, հակադիր են, և դժվար է ենթադրել, որ Կազանում ավարտին կմոտենա աշխատանքը կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ: Ենթադրելի է, որ Ռուսաստանի, Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահները հանդես կգան հերթական եռակողմ հայտարաությամբ:

Բայց Օբամա-Մեդվեդև-Սարկոզի հայտարարությունը հուշում է նաև, որ կարգավորման գործընթացում ստատուս քվոն պահելու ռեսուրսներ արդեն չկան: Առաջիկա ամիսներին, ամենաուշը` Հայաստանի և Ադրբեջանի ընտրություններից հետո, սպասվում են զարգացումներ, որոնք չեն կարող չազդել Հայաստանի և Ադրբեջանի ներքաղաքական զարգացումների վրա:

Այնպես է ստացվել, որ Ազգային ժողովի նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը դարձել է իշխանության այն ներկայացուցիչն, ով առաջինն է հրապարակավ արձագանքում ընդդիմությունից եկող ազդակներին: Ընդ որում, այդ արձագանքը հետո սովորաբար դառնում է իշխանության հավաքական կարծիք:

Երբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը հացադուլ էր անում ու իշխանության եւ ընդդիմության քարոզչամեքենան հեգնում էր նրան, հենց Աբրահամյանն այցելեց «Ժառանգություն» կուսակցության առաջնորդին, ու այդ այցը դրական նշանակություն ունեցավ. մեկ-երկու օր հետո Րաֆֆին դադարեցրեց հացադուլը:

Երբ արդեն պարզ էր, որ քաղկալանավորներին ազատ են արձակելու` դարձյալ առաջին նախաձեռնությունը պատկանեց ԱԺ նախագահին: Նա հանրապետության նախագահին միջնորդեց, որպեսզի վերջինս ներում շնորհի Սասուն Միքայելյանին: Իհարկե, այդ միջնորդությունն ոչ մեկին պետք չեղավ, որովհետեւ Սասուն Միքայելյանն ու մյուս քաղկալանավորներն ազատություն ստացան համաներման շնորհիվ: Բայց փաստն է կարեւորը: Օրինակ, նման միջնորդություն կարող էր, բայց չարեց Մարդու Իրավունքների Պաշտպանը, ով նոր իմիջ ձեռք բերելու խնդիր, անհարժեշտություն ուներ:

Այսօր էլ պարոն Աբրահամյանը` բարձարստիճան պաշտոնյաների մեջ առաջինը, անդրադարձել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի երեկվա հանրահավաքային ելույթին, ավելի ստույգ դրա այն հատվածին, որը վերաբերում էր իշխանության հետ երկխոսությանն եւ ասել է. «Դա շատ ողջունելի է, որ արմատական ընդդիմությունը նման առաջարկ է ներկայացնում իշխանություններին։ Իմ կարծիքով՝ հանրապետության նախագահը կգնա այդ քայլին, և կկազմակերպեն այդ երկխոսությունը, որն, իհարկե, համոզված եմ, որ բխելու է Հայաստանի Հանրապետության և ժողովրդի շահերից»։

Քանի որ Հովիկ Աբրահամյանի նախկին քայլերը զարգացում են ունեցել, այսինքն` կա նախադեպ, վստահաբար կարելի է պնդել, որ իշխանություն-ՀԱԿ երկխոսությունը կայանալու է:

Ինչ մնում է խորհրդարանի ղեկավարի «քաղաքական պայծառատեսությանը»` կարելի է երկու հետեւություն անել:

Իշխանությունները գուցե նրա միջոցով են ուզում փորձարկել իրենց մտադրությունները, հնարավոր քայլերի հասարակական արձագանքը որոշել: Կամ էլ` պարոն Աբրահամյանն ինքն է փորձում ազդել իշխանության վարքագծի վրա` նաեւ իր անձի շուրջ հասարակական բարենպաստ ֆոն ստեղծելով, մանավանդ ` առջեւում խորհրդարանական ընտրություններն են, որոնց արդյունքում Աբրահամյանը ձգտում է առնվազն պահպանել իր այսօրվա դիրքերը:

Ամեն դեպքում, Հովիկ Աբրահամյանի հրապարակային վարքագիծն որոշակի փոփոխությունների է ենթարկվել, ինչը նկատելի է նույնիսկ անզեն աչքով:

Ով երեխաներին չի սիրում, նա չի կարող լավ մարդ լինել: Դա իմ խորը համոզմունքն է: Բնազդի մակարդակի վրա դրված մարդկային ցեղի շարունակելիությունը քարե դարում, միայն մոր պատասխանատվությունն ու խնամքը երեխայի հանդեպ մինչև այսօր ենթարկվել է էվոլյուցիոն ու քաղաքակրթական զարգացումների ու փոխակերպումների: Այսօրվա քաղաքակիրթ երկրներում երեխան, մանուկը, նրա իրավունքները, առողջ մանկությունը, զարգացման ու կրթության ապահովումը, ծնողների, հասարակության ու պետության կողմից երևի թե ամենալավն են պաշտպանված, ու այդ ամենը փոխկապակցված է:

Ինչպե՞ս կարելի է այս անարդարության պայմաններում խոսել երեխայի պաշտպանության մասին, եթե ծնողը սոցիալապես պաշտպանված չէ: Փաստորեն, պետությունը խաբո՞ւմ է: Կասեք` ինչո՞վ է խաբում: Խաբում է նրանով, որ հայտարարելով «Երեխայի պաշտպանության օր»՝ կազմակերպում է աչք փակող, աչք ծակող միջոցառումներ, որոնց ժամանակ սոցիալապես անապահով երեխան իրեն է´լ ավելի անապահով է զգում:

Երեխաների իրավունքների մասին կոնվենցիան Հայաստանը վավերացրել է 1992 թվականին, որից հետո 1996-ին ընդունվել է «Երեխայի իրավունքների մասին» ՀՀ օրենքը:

Բոլորս էլ երեխա ենք եղել, բոլորս էլ ուզեցել ենք մեծանալ, որովհետև մտածել ենք, որ երեխաներին չի կարելի շատ բան, որ մեծերին է կարելի, ու երևի թե մեծանալով` հուսախաբ ենք եղել, քանի որ, էդ «կարելիների» հետ միասին, ստացել ենք պրոբլեմներ, որոնք պետք է լուծել, և որոնք չունեն երեխաները: Ովքեր չեն ուզեցել` չեն մեծացել: Դե, իսկ մեծերն էլ պատասխանատու են փոքրերի համար և պետք է հոգան նրանց կարիքները: Իսկ էդ կարիքները շատ-շատ են, մանավանդ՝ մեր սոցիալապես անապահով երկրում:

Հիշո՞ւմ եք, սովետի տարիներին կային իմպորտնի կալգոտկաներ, որոնցով էին միայն դպրոցական ֆորմա հագնող դպրոցականների մեջ Մոսկվա գնացող-եկողների երեխեքը շահավետ տարբերվում սովետական փոթեր տվող, ներվայնացնող ռետուզներ հագնողներից. այլ ձև չկար, բոլորը միանման էին հագնվում: Հիմա ստացվում է՝ ավելի՞ վատ է: Ըստ իս՝ այո: Եւ էդ ամենը առավել սուր զգացվում է նմանատիպ օրերին` Նոր Տարի, Զատիկ, Հունիսի 1 և այլն: Մտածում եմ, որ անապահով խավի երեխաները սովորական օրերից ավելի են ատում  էդ օրերը, ամեն անգամ հուզմունքով սպասում են, որ բարի ձյաձյան կամ ծյոծյան կգա, ու իրենց համար պաղպաղակ կառնի, կնստեցնի կարուսել:

Ընտանիքներ կան, որոնց կենսամակարդակն էնքան ցածր է, որ չեն կարողանում ապահովել իրենց երեխաներին ամենաառաջին անհրաժեշտության իրերով, դասագրքերով, որոնք վճարովի են: Այս պարագայում չգիտես՝ ասել, թե լա՞վ է երեխան մանկատանը մեծանա ու ունենա գոնե նվազագույնը, թեկուզ կողքը ծնող չլինի, թե՞ ունենա ծնող և անապահով մանկություն…

Չի իմացվի: Բայց որ՝ երեխայի մանկությունից է կախված, թե նա ինչպես կդիմակայի կյանքի հարվածներին, անժխտելի փաստ է: Լավ մանկություն տեսած երեխան շատ ավելի վստահելի ու «առողջ» մարդ է դառնում:

Եթե ծնողը լավ չի հոգ տանում երեխային, այլ երկրներում սոցիալական ծառայությունները ուշի ուշով հետևում են ընտանիքին ու, բավականաչափ հիմքերի դեպքում, կարող են ծնողին զրկել ծնողական իրավունքներից: Երեխան կարող է զանգահարել հեշտ հիշվող հեռախոսահամարով ու տեղեկացնել ոստիկանությանը, սոցիալական կառույցներին, եթե տանն իր հանդեպ բռնություն է կիրառվում կամ նույնիսկ, իր կարծիքով, ոտնահարվում են «Երեխայի իրավունքները»:

Եղբորս ընտանիքն ապրում է Գերմանիայում, երեխաները համ հայ են, համ եվրոպացի. այսինքն, Մարիամիկը 8 տարեկանում գիտեր իր իրավունքները ու երբեմն, երբ մայրը ձայնը բարձրացնում էր նրա վրա, սպառնում էր. «Պոլիցային կասեմ, երեխայի վրա չի կարելի գոռալ ու ծեծել»: J

Կարող ենք ասել. «Ով մայրական ծեծից չի լացել՝ որբ է մեծացել»՝ մեջբերելով ռաբիսի դասական Տոտիկին, ու որ Մարիամիկը «փչանում է եվրոպաներում»՝ էդ ո՞նց կլինի, երեխան ծնողների վրա «գործ տա»: Իսկ ո՞նց է հնարավոր 21-րդ դարում երեխաների պարբերական բռնաբարություններ ընտանիքի ներսում ՝ընտանիքի անդամների կողմից, էլ չեմ ասում դրսի մասին:

Հայ մանուկը, երեխան այսօր, էս ազիզ ՝ Երեխաների պաշտպանության միջազգային օրով մեր երկրում պաշտպանված չի: Ինչևէ, ինչպես ամեն ինչում, այնպես էլ այս հարցում մենք մեր խոցելի խավին, իսկ երեխաները 1959 թ. ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից ընդունված 1989 թ. Երեխաների իրավունքների մասին կոնվենցիայով, ըստ էության, համարվեցին խոցելի հատուկ խումբ, հիշում ենք միայն նրանց համար որոշակի ընտրված օրերին:

Այսօր երեխաների 80 տոկոսը պարբերական բռնության է ենթարկվում։ Եթե նախկինում նվաստացման դեպքերն էին գերակշռում, ապա այսօր ֆիզիկական և սեռական բռնություններն են աճել: Մեր օրենքով ծիծաղելի պատժաչափ է սահմանված մանկապղծության համար, մանկապիղծների համար մեր երկիրը սարքելով դրախտ՝ ո՞նց կարող է մեր երեխան պաշտպանված լինել:

Մեր երեխան սոցիալապես լավ չի ապրում:

Մեր երեխան իրավականորեն ու սոցիալապես պաշտպանված չի:

Մեր երեխան իրազեկված չի իր իրավունքների մասին:

Մեր երեխան, որպես հասարակության մոդել, վատ օրինակ ունի իր աչքի առջև:

Մեր երեխան հեռուստատեսությունից է սնվում հիմնականում, իսկ հեռուստատեսությամբ ոչ մի իրազեկում չկա, քարոզվում են կեղծ արժեքներ, շատ են բռնության տեսարանները, որոնք երեխան ընկալում է որպես գործող օրինակներ:

Հազարավոր երեխաներ օրվա հացի խնդիր ունեն, հազարավորները՝ հագուստի: Մեր ծնողազուրկ երեխաներն ապրում են կասկածելի կառույցներում, նրանք բարեգործության շղարշի դեր են կատարում սևը սպիտակացնել ցանկացող օլիգարխների համար:

Մեր երեխաները, մեծանալով, կյանքից հավաստի ակնկալիքներ չեն կարող ունենալ:

Մեր երեխաները վաղվա մեր հույսն են, մեր ապագան կերտողները, մենք պետք է նրանց պաշտպանենք, հոգանք նրանց, կրթենք, դարձնենք քաղաքակիրթ երկրի արժանապատիվ քաղաքացիներ, որ մի օր էլ նրանք ստիպված չլինեն «սոցիալականով» մեզ հանձնել ծերատներ:

Պաշտպանենք երեխաներին, խնամենք ու հոգանք նրանց, որ երբ մեծանան, կարողանանք  պահանջել նրանցից նույնը՝ ծերերի հանդեպ:

ՅՈւԿՕՍ-ի նախկին սեփականատեր, ազատազրկված գործարար Միխայիլ Խոդորկովսկու հայցի հիման վրա Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանն այսօր վճիռ է կայացրել:

Վճռի բովանդակությունն ուսումնասիրելով` երկակի զգացում ենք ունենում: Մի կողմից այն կասկածի տակ է դնում ռուսական արդարադատության օրինականությունը, մյուս կողմից` չի ընդունում, որ Խոդորկովսկու առաջին դատավճիռը քաղաքականապես մոտիվացված է:

Խոդորկովսկուն ձերբակալել են օրենքի խախտումներով,  դատական առաջին գործընթացի ընթացքում չեն պահպանվել քրեադատավարական նորմերը: Այս ամենը հստակ ամրագրված է Եվրադատարանի վճռի մեջ: Առանց Եվրոպական հեղինակավոր կառույցի այս եզրակացության էլ` դա հայտնի էր բոլորին, հատկապես ռուսաստանյան հասարակության լիբերալ շերտերին, որոնք առավել քան վստահ էին, որ Խոդորկովսկին պատժվում է ոչ թե տնտեսական հանցագործությունների համար, այլ` այն բանի, որ փորձում է իրականացնել քաղաքական նախագծեր, որոնք դուրս են Կրեմլի վերահսկողությունից:

Բայց Եվրոդատարանն այլ կարծիքի է. Ստրասբուրգում կարծում են, որ Խոդորկովսկու գործը քաղաքական շարժառիթներ չունի: Կասկած չկա, որ ռուսական քարոզչամեքենան թմբկահարելու է հենց այս դրվագը: Փույթ չէ, որ քրեադատավարական ինչ-որ նորմեր խախատելու համար Ռուսաստանի բյուջեն տուժելու է 10 հազար եվրո: Կարևորն այն է, որ Ռուսատանի պաշտոնյաները, ի պատասխան միջազգային կազմակերպությունների բուռն քննադատության, լեգալ հիմք ունեցան պնդելու, որ Խոդորկովսկին քաղբանտարկյալ չէ:

Լավ, բա այդ դեպքում ինչո՞ւ էին Խոդորկովսկու գործի նախաքննության և դատավարության ժամանակ այդքան ակնհայտ ոտնահարվում օրենքները:

Տրամաբանությունը հուշում է, որ դա կարող էր երկու պատճառ ունենալ.

1. Խոդորկովսկին, քաղաքական առումով, վտանգավոր է, ու այլակարծություն չհանդուրժող պուտինյան ռեժիմը չեզոքացնում է նրան, ինչպես և` ռեժիմի մյուս քաղաքական հակառակորդներին:
2. Պուտինի թիմը որոշել էր սեփականության տոտալ վերաբաժանում անել և այդ համատեքտսում` Բերեզովսկին ու Գուսինսկին դարձան վտարանդիներ, իսկ Խոդորկովսկին` կալանավոր: Ի դեպ, այս պատճառը պակաս քաղաքական չէ, որովհետև սեփականության դեմ ոտնձգությունը քաղաքական խնդիր է:

Ըստ այդմ, Եվրոդատարանն արձանագրել է ռուսական արդարադատության թշվառությունը, բայց ձեռնպահ է մնացել կոշտ ձևակերպումներից` երևի Կրեմլին շատ չզայրացնելու համար: Երկակի ստանդարտների կիրառումը սովորական պրակտիկա է դարձել Եվրոպական կառույցների համար:

Բելառուսում հայկական կոնյակ կարտադրի՞ Գագիկ Ծառուկյանը, թե ոչ՝ հարցը կրկին բուռն քննարկման թեմա է դարձել: Այսօր «Արարատ» կոնյակի, գինու և օղու գործարանի տնօրեն Մարինե Հարությունյանը հատուկ հաղորդագրությամբ «հանգստացրել է» «հայկական կոնյակի պատվով մտահոգ բոլոր մարդկանց», ըստ որի՝ Բելառուսում արտադրվող կոնյակը չի կրելու «հայկական կոնյակ» անվանումը, և արտադրանքը լիովին համապատասխանելու է Հայաստանի ու Բելառուսի օրենսդրությամբ ամրագրված պահանջներին: Զարմանալի է, որ նման հայտարարություն տարածելուց առաջ տնօրենը չի ջանացել բացել ռուսական և բելառուսական կայքերը և ուսումնասիրել, թե ինչ հրճվանքով են այդ կայքերը, անցյալ տարվա կեսերից սկսած, տեղեկացնում, որ Բելառուսում հայկական կոնյակ է արտադրվելու: Նույնիսկ մեջբերում են նախագահ Լուկաշենկոյի խոսքը. «Մեզ համար կարևոր է, որ Բելառուսում լավ կոնյակ արտադրվի» (ԱԻՖ, 23 սեպտեմբերի, 2010 թ.): Թեև իրականում Մինսկի արտադրամասն ուղղակի շշալցնելու է Հայաստանում արտադրելիք մեր բրենդը, դրա մասին պայմանավորվածությունն ավելի վաղ էր ձեռք բերվել: Ի դեպ, Լուկաշենկոն երբեք էլ չի թաքցրել իր հետաքրքրությունը մեր կոնյակի հանդեպ: Դեռևս օգոստոսին նա այցելել էր «Մուլտի Գրուպ»-ի կոնյակի գործարան և բացեիբաց խոսել Մինսկում հայկական կոնյակ արտադրելու մասին: Ճիշտ է, հետագայում հայկական մամուլն անհանգստացավ, և էկոնոմիկայի նախարար Ներսես Երիցյանը 2010 թվականի սեպտեմբերի վերջին ստիպված եղավ հանգստացնել լրագրողներին, թե քիչ հավանական է համարում հայկական կոնյակի արտադրությունը Բելառուսում, սակայն միաժամանակ հայտարարեց, որ կոնյակը արտադրվելու է զուտ հայկական տեխնոլոգիայով: Ահա այսպես. իսկը մեր պաշտոնյաներին բնորոշ «համ նալին, համ մեխին» ձևով:

Այս ամենից կարելի է եզրակացնել, որ Գագիկ Ծառուկյանի և բելառուսական բարձրագույն ղեկավարության միջև պայմանավորվածությունը վաղուց է ձեռք բերվել, և հազիվ թե հիմա ինչ-որ բան փոխվի: Ճիշտ է, կարելի է հույս տալ մեզ, որ, ինչպես «Արարատ»-ի տարածած հայտարարության մեջ է ասված՝ «նախագծի իրականացումը թույլ կտա էականորեն մեծացնել Երևանի «Արարատ» կոնյակի, գինու և օղու գործարանի կողմից խաղողի մթերումների ծավալը», որ գյուղացիները դրանից կշահեն, որ նրանց ցածր գին չեն թելադրի, որ ամեն ինչ օրենքով կլինի, որ շշի մեջ հայկական կոնյակ կլինի, իսկ շշի վրա բոլորովին այլ բան է գրվելու և այլն, և այլն… Բայց անգամ այս դեպքում առնվազն անտրամաբանական է, թե ինչու պետք է բելառուսական կողմն այդքան ծախսեր կատարի, արտադրանքը տարաներով հասցնի Մինսկ, այնտեղ շշալցնի, վերջում էլ թաքցնի գնորդից, որ կոնյակի շշի միջինը ոչ թե, ասենք, «Բելառուս» բրենդի է, այլ մաքուր հայկական կոնյակ:

Մինչեւ երեկ երեկո բոլորը վիճում էին այն հարցի շուրջ, թե արդյո՞ք քաղբանտարկյալներն ազատ կարձակվեն մինչեւ մայիսի 31-ի հանրահավաքը:

Այսօր` ընդամենը մեկ օր անց, այս հարցադրումը կորցրեց իր հրատապությունը: Առավոտից արդեն պարզ էր, որ քաղբանտարկյալներ Նիկոլ Փաշինյանն ու Սասուն Միքայելյանն ազատ են արձակվելու հենց այսօր: Իրադարձությունները հենց այդպես էլ զարգացան:

Երբ խոսվում էր քաղբանտարկյալների ազատարձակման կամ համաներումը նրանց վրա տարածելու հնարավորության մասին, համատարած մի մտավախություն կար, որ բոլորը գուցե ազատության մեջ հայտնվեն` բացառությամբ Նիկոլի եւ Սասունի: Եթե երկու քաղբանտարկյալը հիմա ազատության մեջ են, պարզ է, որ մնացածների խնդիրը տեխնիկայի հարց է, ու, հավանաբար, իսկապես մայիսի 31-ին մենք կունենանք երկիր` առանց քաղկալանավորների:

Սա ինքնին ենթադրում է քաղաքական մինգամայն նոր իրավիճակ, Հայաստան, որն իրականում ձերբազատվել է Մարտի 1-ի հետեւանքներից գոնե մեկից:

Միամիտ չեմ, որ կարծեմ, թե քաղբանտարկյալների ազատ արձակումով երկրում վերացվել են քաղաքական բոլոր բարիկադները: Բայց այդ ուղղությամբ նշանակալի քայլ է արվել, ավելին, քան` քաղաքական ժեստն է: Եթե նույնիսկ քաղաքական անտագոնիզմը պահպանվում է, ապա` միայն իներցիայի մակարդակով:

Հայտնվել ենք միանգամայն նոր քաղաքական իրավիճակում, որը նոր լուծումներ է պահանջում նաեւ քաղաքական սուբյեկտներից:

Հայաստանի քաղաքացին, հասարակությունը տեւական ժամանակ սովոր են եղել մի իրականության, երբ իշխանությունը բացառում էր ընդդիմության նույնիսկ գոյությունը, ընդդիմությունը իր գոյության միակ նպատակ համարում էր իշխանության հրաժարականի պահանջը:

Մի խոսքով, տոտալ հակադրության ռեժիմ էր, որը գուցե սնուցում էր տալիս հակամարտության երկու կողմերի էլիտաներին, բայց դարձել էր խոչընդոտ երկրի զարգացման համար:

Այսօրվանից սկսած` թե իշխանությունը, թե ընդդիմությունն ազատվում են տարիների բարդույթից: Իշխանությունը հնարավորության է ստանում ազատվել «ավտորիտարի» խարանից, ընդդիմությունը` պատանդի կարգավիճակից:

Երբ երկրում քիչ են ներքաղաքական պրոբլեմները, փոքր է նաեւ արտաքին միջամտության դաշտը, միեւնույն ժամանակ` մեծանում է քաղաքական դերակատարների պատասխանատվությունը:

Հակադրության ռեժիմը քաղաքական ուժերից ստեղծագործական մոտեցում կամ կրեատիվ ռեսուրս չի պահանջում: Տրամաբանությունը նման ռեժիմներում շատ պրիմիտիվ է. իշխանության ռեսուրսը ոստիկանական մահակն է, ընդդիմությանը` բարձրաձայն հայհոյող զանգվածը: Երկու պարագայում էլ` ինտելեկտուալ կարողություններ պետք չեն:

Երկխոսությունն ու քաղաքական մրցակցությունն ենթադրում է կենսունակ համակարգերի ստեղծում: Խոսքը վերաբերում է թե իշխանությանը, թե ընդդիմությանը:

Արդ, քաղաքական նոր ցիկլի հիմնական հարցը` անձնակենտրոն համակարգերից հրաժարումն է, բաց համակարգերի ստեղծումը: Հենց այս դաշտում էլ ընթանալու է մրցակցությունը: Քաղաքական օրակարգ ձեւավորելու հնարավորություն ստացել են թե իշխանությունը, թե ընդդիմությունը: Նախաձեռնության առաջնությունը կտրվի այն կողմին, որը նոր իրավիճակին ադեկվատ համակարգ կձեւավորի:

Օրեր առաջ բացահայտվեց Աբովյան քաղաքում «Էլիզա» գիշերային ակումբի սեփականատիրոջ սպանությունը, որը տեղի էր ունեցել այս տարվա հոկտեմբերի 2-ին: Այս մասին ոստիկանության տրամադրած տեղեկությունները չափազանց ժլատ են: Դա թերևս իր պատճառներն ունի: Նախնական վարկածով, սպանությունը կատարվել էր  գիշերային ակումբի պարուհու պատճառով:

Դեպքն, իրոք, տեղի է ունեցել Նանարիկ կեղծանունով սթրիփ պարուհու պատճառով: Սպանվածը, սթրիփ ակումբի սեփականատերը` եղել է Նանարի սիրեկանը: Սպանության մեջ կասկածվող Երեւանի բնակիչ 24-ամյա  Հրանտ Ալոյանը, ևս ինտիմ կապի մեջ է եղել աղջկա հետ:

Հենց Ալոյանի հետ հանդիպման գնալիս էլ, օպերատիվ  տվյալներ իրացնելով «No Problem» հյուրանոցային համալիրում ոստիկանները ձերբակալել են դեռևս հոկտեմբերից  հետախուզման մեջ գտնվող 24ամյա երիտասարդին:

Այնթափ գյուղի բնակիչ, 37-ամյա Հայկ Հովակիմյանը, ով «Էլիզա» գիշերային ակումբի սեփականատերն էր, Նանարի համար արել է ամեն հնարավորը, որպեսզի աղջիկը ոչնչի կարիք չունենա. մեքենա  է գնել նրա համար, ապահովել նրան: Սակայն աղջիկը միաժամանակ մտերմություն է արել նաև Հրանտի հետ:

Դեպքի օրը Հայկ Հովակիմյանը գնացել է Աբովյան քաղաքում գտնվող աղջկա տուն, որը, ըստ որոշ տեղեկությունների ինքն է գնել Նանարի համար: Սակայն Նանարի փոխարեն տանը «գտել» է Հրանտին, սկսվել է ռազբորկա, որի ժամանակ էլ Հայկը հայհոյել է Հրանտին:

Վրեջինս դաժանաբար ծեծի է ենթարկել, իր նանարի ընկերոջը: Որից հետո գիշերային ակումբների անվտանգության հարցերով զբաղվող երկու տղաներ, որոնցից մեկն ի դեպ` դատավորի որդի է, ակումբի սեփականատիրոջը հասցրել են հիվանդանոց` Միքայելյանի անվան վիրաբուժության ինստիտուտ, մեքենան թողել հիվանդանոցի բակում և հեռացել: Ասում են վնասված է եղել  Հովակիմյանի գլխի հատվածը: Հայտնի չէ, եթե նրանք այդ ժամանակ, չվախենային ու ծեծված տղամարդուն հանձնեին բժիշկներին կհաջողվե՞ր փրկել նրա կյանքը: Չի բացառվում, որ մարդը մահացած լինի մեքենայում` զրկված լինելով առաջին օգնությունից, ինչպես որ չի բացառվում, որ հիվանդանոց է հասցվել Հովակիմյանի դիակը:

Ինչև, Հետախուզման մեջ գտնվող Հրանտ Ալոյանը, այս ամբողջ ժամանակ առանձնապես չի էլ թաքնվել ոստիկաններից, թե ինչ նպատակ է հետապնդել նրան միայն  երկու ամիս անց գտնելը, այս պահին դժվար է ասել. Շատ հնարավոր է, որ դա արվել է օպերատիվ նկատառումներից ելնելով: Սակայն չի բացառվում նաև, որ այն պայմանավորված լինի սպանություն կատարած անձի հանգամանքով: