Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամը ներկայացնում է Վարժական հավաքների վերաբերյալ մասնագիտական ուսումնասիրությունը։ 

«Փաստինֆո»-ի տեղեկացմամբ՝ ուսումնասիրության մեջ նշվում է, որ որքան էլ որ վարժական հավաքներն ունեն մեծ կարևորություն երկրի անվտանգության համար, միևնույն է` չպետք է անցկացվեն Սահմանադրության և օրենքի նպատակների խեղաթյուրմամբ։ Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամի մասնագիտական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ «վարժական հավաքներ» անվան տակ Հայաստանի կառավարությունը փաստացի կոնկրետ քանակի քաղաքացիների նորից ներգրավում է մարտական խնդրի կատարման, այսինքն՝ պահեստազոր հաշվառված անձինք նորից փաստացի ներգրավվում են պարտադիր զինվորական ծառայության, իսկ խուսափելու դեպքում ենթարկվելու են ընդհուպ մինչև քրեական պատասխանատվության։ Ստացվում է, որ այդ քաղաքացիներն անցնում եմ փաստացի մեկ այլ բնույթի «պարտադիր զինվորական ծառայություն»։

Մասնավորապես, 2023 թվականի փետրվարի 2-ին ՀՀ կառավարությունն ընդունել է «Վարժական հավաքներ հայտարարելու և դրա ապահովման համար ռազմատրանսպորտային պարտականություն ունեցող մարմինների տրանսպորտային միջոցները ներգրավելու մասին» թիվ 122-Ն որոշումը, որով հայտարարվում է պահեստազորի առաջին խմբի առաջին և երկրորդ կարգերում հաշվառված շարքային, ենթասպայական և սպայական կազմերի պահեստազորայինների վարժական հավաքներ` 2023 թվականի մարտի 1-ից մինչև մայիսի 12-ը ներառյալ։ Վարժական հավաքներին ներգրավվելու են մինչև 3281 քաղաքացի, որոնցից 2897-ը՝ շարքային և կրտսեր ենթասպայական կազմերի, 152-ը` ավագ ենթասպայական կազմի, 232-ը` սպայական կազմի պահեստազորայիններ՝ համազորային և հրթիռահրետանային մասնագիտություններով։ Հարցն այն է, որ «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» ՀՀ օրենքը հստակ սահմանում է այն նպատակը, որը դրված է վարժական հավաքների անցկացման հիմքում։ Մասնավորապես, օրենքի 58-րդ հոդվածն ամրագրում է, որ վարժական հավաքներն իրականացվում են՝ (ա) պահեստազորի առաջին խմբում հաշվառված քաղաքացիների ռազմական ունակությունները կատարելագործելու և (բ) նրանց վերապատրաստելու նպատակով։

Այլ կերպ ասած՝ վարժական հավաքներն ունեն մեկ հիմնական նպատակ՝ կատարելագործել պահետազորում հաշվառված քաղաքացիների գիտելիքներն ու հմտությունները` ըստ զինվորական մասնագիտացման: Մինչդեռ, Կառավարության նշված որոշմամբ, որով կարծես պետք է փոխված լիներ վարժական հավաքների փիլիսոփայությունը (ինչպես պաշտոնապես հայտարարվել էր),սահմանվել է, որ վարժական հավաքները հայտարարվում են ինչպես պահեստազորայինների ռազմական ունակությունների կատարելագործման, մասնագիտական վերապատրաստման և պատրաստման, բարձրագույն կրթություն ունեցող ենթասպայական կազմից պահեստազորի սպաների պատրաստման նպատակով, այնպես էլ «մարտական հերթապահության ներգրավման նպատակով»։ Ընդ որում՝ քաղաքացիները վարժական հավաքների ներգրավվելու են 25 օրացուցային օրով, որից, ինչպես հայտարարվել էր, 7 օրը քաղաքացին անցնելու է պատրաստություն, իսկ 14 օրը՝ «մարտական հերթապահություն»։

Հիմա հարց է առաջանում. Սահմանադրության և օրենքի այդ ո՞ր դրույթներն են Կառավարությանը տվել լիազորություն քաղաքացուն պարտադիր զինվորական ծառայություն անցնելուց հետո տարիներ անց ներգրավել մեկ այլ՝ իր բնույթով պարտադիր զինվորական ծառայության այլ տեսակի՝ նրանց ներգրավելով մարտական հերթապահության։ Հիմա ի՞նչ է ստացվում՝ մեզ հմտություններով և գիտելիքներով կատարելագորված պահեստազորայիններ են պետք, թե՞ միայն կոնկրետ քանակի «դիրքապահներ»։ Իսկ ինչպե՞ս են այդ մարտական հերթապահությունն անցնելու պահեստազորում հաշվառված այն քաղաքացիները, որոնք ժամանակին ազատվել կամ տարկետում են ստացել պարտադիր զինվորական ծառայությունից օրենքով սահմանված կոնկրետ կանոնների պահպանմամբ (պաշտոնական հայտարարությունների համաձայն՝ վարժական հավաքների ներգրավվելու են բոլորն առանց բացառության)։

Ի՞նչ է՝ պարտադիր զինվորական ծառայությունից ազատված քաղաքացուն ներգրավելու են ծառայության և տալու ենք մարտական առաջադրա՞նք (չմոռանանք, որ պարտադիր զինծառայությունից և վարժական հավաքներից ազատվելու հիմքերը տարբեր են, այսինքն՝ անձը կարող է, օրինակ, իր ընտանեկան դրության բերումով ազատվել պարտադիր զինծառայությունից, բայց ենթակա լինել վարժական հավաքների, և այդ անհամաչափությունը վերանայելու մասին բազմիցս խոսել ենք)։ Որևէ մեկը գնահատե՞լ է այն ռիսկերը, որոնք կարող են առաջանալ այդ քաղաքացիների համար։ Կամ որևէ մեկը մտած՞ել է այն ռիսկերի մասին, որոնք կարող են առաջացնել տևական մարտական պատրաստություն չանցած քաղաքացիները։ Կան նաև այլ խնդիրներ, որոնք Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանի պաշտոնավարման ժամանակ (2016-2022 թթ.) զորամասերում մշտադիտարկումների շրջանակում արձանագրվել էր վարժական հավաքների ներգրավված անձանց խախտված իրավունքների մասով, որոնք, ինչպես ցույց են տալիս բողոքները, ամբողջությամբ չեն լուծվել առ այսօր։ Կառավարությունը պետք է հրապարակի իր նպատակներն ու առաջ եկած իրական խնդիրները, իսկ յուրաքանչյուր խնդրի լուծումը տա բացառապես Սահմանադրության և օրենքի սկզբունքներին համահունչ։

Կառավարությունը պետք է վերանայի Հայաստանում վարժական հավաքներ անցկացնելու իր քաղաքականությունը. սա թելադրված է երկրի անվտանգության և մարդու իրավունքների գերակա շահով։ Եվ այստեղ դժվար է գերագնահատել Ազգային ժողովի ժողովրդավարական վերահսկողության դերը, որը, ցավոք, երբեմն ի սպառ բացակայում է։ Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամն առաջնահերթ է համարում բանակի առաջ ծառացած խնդիրների լուծումը և իր փորձագիտական կարողությունների ու փորձի շրջանակներում մշտապես պատրաստակամ է նպաստել ոլորտում առկա խնդիրների կարգավորմանը։

«Ծնողները համապարփակ ներկայացրել են իրենց պահանջները համապատասխան պաշտոնյաներին, վերջիններս խոստացել են կարճ ժամանակահատվածում տեղեկացնել հանդիպման կազմակերպման հնարավորության մասին»,-կառավարության շենքի դիմաց հայտնեց Գեղարքունիքի մարզի Ազատ գյուղում հունվարի 19-ին հրդեհի հետևանքով մահացած զինծառայողների հարազատների շահերը ներկայացնող փաստաբան Նորայր Նորիկյանը:

Նրա խոսքով՝ այն, ինչ ծնողները հայտարարում են հրապարակային, նույնը ներկայացվել են նաև պաշտոնյաներին:

«Մի բան կարող եմ ձեզ ասել հստակ՝ ծնողների խիստ անվստահությունն սույն քրեական վարույթի նկատմամբ, առակա է: Անվստահությունն ու կասկածանքը ծնվել է սույն թվականի հունվարի 19-ից սկսած, երբ կառավարության նիստում իրավասու պաշտոնատար անձանց և դրան հաջորդող այս գործին մասնակից դարձած այլ սուբյեկտների կողմից  հնչեցրած միմյանց հակասող  տեղեկություններից և օբյեկտիվ իրականությանը հակասող հանգամանքներից: Ծնողները շատ տրամաբանական և հիմնավորված հարցեր են բարձրացնում, որոնք ակնկալում են պարզ լուծումներ»,-հայտարարեց Նորիկյանը:

Փաստաբանը հայտնեց, որ որպես քաղաքացի պահանջում է, որպեսզի այս գործով քննության առարկա դարձնեն բոլոր վարկածները, օրինակ՝ սպանության, դիտավորությամբ կյանքից զրկելու, թունավորման, դիվերսիայի և այլն:

Նորիկյանն ասաց, որ,  համադրելով հրապարակված տեղեկությունները, ստացվում է շատ հակասական պատկեր և երբ վերլուծում են հրդեհի մեջ մեղադրվող կապիտանի ցուցմունքները ակնհայտ է դառնում, որ հրդեհի բռնկման պահից մինչև 15-20 րոպե տևողության ժամանակահատվածը բավարար էր, որպեսզի զինծառայողները դուրս գային այդ տարածքից և փորձեին այն չեզոքացնել:

«Բայց ակնհայտ է, որ զինվորները ոչ մի գործողություն չեն կատարել, ինչը տալիս է մեզ հնարավորություն արձանագրելու, որ զինվորները պարզապես կենդանի չեն եղել, հակառակ դեպքում նրանք կգործադրեին ողջամիտ քայլեր այդ տարածքից դուրս գալու համար: Հետևաբար պետք է պատասխանել հարցին, թե հրդեհը հետևա՞նք է ինչ-որ հետքեր թաքցնելու, թե՞ ամփույտ գործընթաց է, հրդեհի և երեխաների մահվան միջև առկա՞ է արդյոք պատճառահետևանքային կապ, թե՞ ոչ:

Այսօրվա հրապարակային իրողությունները տալիս են մեզ հնարավորություն չվստահելու այդ վարկածին, թե երեխաները մահացել են հրդեհի պատճառով»,- հայտնեց փաստաբանը և հիմնավորեց, որ թե՛ հրդեհի տարածքը, թե՛ դիրքը, թե՛ կենդանի մնացած զինծառայողների ցուցմունքները հարց են առաջացնում, որ եթե հնարավոր է եղել այդ տարածքից դուրս գալ երկու զինվորի, ապա ինչու մնացած զինվորները չեն կարողացել, եթե ծխահարվել են, ապա ինչո՞ւ չեն ծխահարվել փրկված երկու զինծառայողը:

Նորայր Նորիկյանը հայտարարեց, որ այդ դեպքով պայմանավորված այլ ենթադրյալ հանցագործությունների մասին են հայտնել ծնողները և չբացահայտելով դրանք՝ նշեց որ դրանք պայմանավորված են եղել զինծառայողների և սպաների միջև եղած տարաձայնություններով, բուն սպաների միջև եղած հարաբերություններով,  սպաների՝ ենթադրյալ օրինախախտ գործունեությամբ:

Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցերը քննարկելու մի քանի հարթակ կա, ասել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը։ Այս մասին գրում է interfax.ru-ն:

«Դրանցից մեկը, այսպես կոչված, բրյուսելյան ձևաչափն է. Եվրամիության խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի հետ հանդիպման ժամանակ մենք վերահաստատեցինք մեր հավատարմությունը գործընթացին։ Այսօր եռակողմ հանդիպման ժամանակ, որը կազմակերպել էր քարտուղար Բլինկենը, մենք քննարկեցինք նաև Բրյուսելի գործընթացը՝ որպես եռակողմ ձևաչափ։ Եվ կարծում եմ, կա ընդհանուր ըմբռնում, որ սա միայն եռակողմ ձևաչափ է՝ ներառյալ ԵՄ-ն, Ադրբեջանը և Հայաստանը»,- ասել է Ալիևը՝ ելույթ ունենալով Մյունխենի անվտանգության համաժողովի շրջանակում։

Մինչդեռ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափի առնչությամբ նա ասել է.«Մինսկի խումբն արդեն «թոշակի է գնացել և իրականում գոյություն չունի» (չակերտները՝ Tert.am), միգուցե այն կա միայն թղթի վրա, Մինսկի խմբի նախկին համանախագահները, որոնք 28 տարվա աշխատանքի ընթացքում «ոչ մի արդյունք չեն տվել» (չակերտները՝ Tert.am), դեռևս որոշակի լծակներ ունեն իրավիճակի վրա։ Ուստի մենք ունենք հարթակ, որը կազմակերպել են ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը, այժմ՝ Եվրամիությունը»։

Թուրքիայում գնալով ավելի է խորանում անվստահությունը պետական մարմինների նկատմամբ, գնալով ավելի են մարդիկ սկսում բարձրաձայնել իրենց անձնական պատմությունները, որոնք առնչություն ունեն երկրաշրժի , դրա հետևանքի և անուշադրության հետ։ Այդ մասին ֆեյսբուքի իր էջում գրել է ռազմական փորձագետ Կարեն Հովհաննիսյանը։ «Ստամբուլի երկու թաղամասերում՝ Ենիքափիում և Քարթալում, երկրաշարժից հետո բացվել էր օգնությունների հավաքագրման, փաթեթավորման կենտրոններ։

Հատկանշական է, որ պաշտոնապես հայտարարվում է, որ այս երկու կենտրոններում կիսով չափ կրճատվել է կամավորների թիվը, ինչպես նաև օգնություն բերողների թիվը։

Ստամբուլի քաղաքապետ Իմամօղլուն ստիպված իր թվիթերում գրել է, որ օգնության կարիք ունեն։ Նա դիմելով համաքաղաքցիներին գրել է․

«Խնդրում եմ, եկեք շարունակենք մեր համերաշխությունը։ Մենք սպասում ենք ձեզ Ենիքափիի և Քարթալի մեր լոգիստիկ կենտրոններում՝ շտապ բուժօգնության պարագաների և ծանրոցների, հատկապես երկարաժամկետ սննդի , հիգիենայի պարագաների պատրաստման համար»։

Բնակչության շրջանում ակտիվ շրջանառվում են լուրեր, որ երկրաշարժի գոտու համար նախատեսված օգնությունների մեծ մասը հայտնվում է խանութներում վաճառքի։ Թուրքերը իրենց սոցցանցերում քննարկում են օգնությունը տեղ չհասնելու դեպքերը, հրապարակում են անգամ լուսանկրաներ խանութներից, որտեղ ենթադրաբար վաճառում են օգնության համար նախատեսված ապրանքները»,-գրել է նա։

Զորավար Անդրանիկի պես բեղեր պահած մի նախկին ազատամարտիկ ունենք, շարունակ ասում ա, թե՝ Վազգենից հետո բանակ չենք ունեցել:
Ուզում եմ հարցնեմ թուրքին երկիր հանձնած իշխանության ներկայացուցչին. Վազգենից հետո (Վաղարշակը հաշիվ չի) մեր բանակը ղեկավարել են Սերժ Սարգսյանը, շտաբի պետն էր կադրային գեներալ-գնդապետ Միքայել Հարությունյանը, հետո նույն կադրային գեներալ-գնդապետ Միքայել Հարությունյանը երբ դարձավ Պաշտպանության նախարար, այդ ժամանակ գլխավոր շտաբի պետ դարձավ մեկ այլ կադրային գեներալ-գնդապետ Սեյրան Օհանյանը, հետո երբ գեներալ-գնդապետ Օհանյանն էր ՊՆ, իր ժամանակ գլխավոր շտաբի պետ եղավ Յուրի Խաչատուրովը, պատկերացնու՞մ եք, էլի կադրային, մի քանի պատերազմների մասնակից գեներալ-գնդապետ: Հետո, մինչ ձեր թավշյա խուժանությունը, ԳՇ պետն էր, էլի գեներալ-գնդապետ Մովսես Հակոբյանը:
Եկաք, ինչ է, թե ձեզ լոյալ պահեց, ձեր կուսակիցներից մեկի բարեկամին՝ Տոնոյան Դավիթին նշանակեցիք ՊՆ, բանակի ամենից անպատրաստ գեներալին (մեկ այլ գեներալի բառերն եմ մեջբերում), դրիք ԳՇ պետ, մեծ-մեծ խոսացիք, գլուխ գովացիք, կոչումները արագ-արագ բարձրացրեցիք, հետո ինչ է թե Իջևանցի էր, էն վարչական դատարան դիմած Օնիկին դրեցիք, կոչումները տվիք:
Պատերազմից հետո, բերեցիք էն կոչումազրկված ռեստորանի գներալին դրեցիք ՊՆ, էլ չեմ հիշում ում ԳՇ պետ տվիք, հետո հանիք, էլի մի այդպիսինին մեծ ընդմիջումով ճարեցիք, համոզեցիք դրեցիք, մի պայմանով, թե՝ կապիտուլյանտին չեստ տաս, հերիք ա: Հետո բռնեցիք ձեր մեջ պատմության դասատու աշխատածին դրեցիք ՊՆ նախարար, թե՝ կամուֆլյաժ հագի նկարվի, հերիք ա:
Հիմա ցանկացածին որ ցույց տամ այս համադրությունը, չի՞ ասի, այ՜ Անդրանիկի բեղեր պահած ազատամարտիկ, նա բանակ չէ՞ր, ձերնա բանա՞կ, ու բանակի էլիտա՞:
Ձեր պահած բանակում էրեխեքին քնած տեղը էփում եք. մարդը պոստ ա պահում, կինը զանգում ասում ա՝ թող իջի արի մեզ պահի, բերետները կացարանից դուրս են շպրտում:
Անդրանիկի բեղերի պես բեղ պահելով չի, էլի, հաստատ:

Սևակ Հակոբյան

Yerevan.Today-ի գլխավոր խմբագիր

Այս օրը մեր պատմագրության մեջ այն եզակիներից էր, որ խղճի, հեռատեսության ու իմաստնության դեպքում կարող էր գողացված արդարության փոխարեն ապահովել ազգային միասնությունը և կանխել ապագա պատերազմը, պարտությունը, եղերական հայրենազրկումը: Այս մասին ասվում է քաղաքական  գործիչ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի տարածած հայտարարությունում:

«Երեսունևհինգ տարիներով չի սկսվում, չի էլ ավարտվում արևի տակ Հայաստանի և հայության արդար ու արժանի տեղի համար պատմական պայքարը։

Բայց այս երեսունևհինգը մեզ էր տրված՝ մեր սերնդի ժառանգած պատմական շրջանի ազգային պատասխանատվությունը վերասահմանելու, ճեղքելու, շրջելու և նորակերտելու։

Եվ մենք արեցինք ամենքս միասին՝ նաև ի հեճուկս մեզ, կոմիտեներով, ջոկատներով, անհատ հերոսներով, մտավորականներով, հոգևորականներով, զինվորականներով, ապաև հայոց հպարտության բանակով։

Չկարողացանք պահել ո՛չ Հայրենիքը, ո՛չ մեր հերոսներին, ոչ էլ ինքներս մեզ։

Այս օրը մեր պատմագրության մեջ այն եզակիներից էր, որ խղճի, հեռատեսության ու իմաստնության դեպքում կարող էր գողացված արդարության փոխարեն ապահովել ազգային միասնությունը և կանխել ապագա պատերազմը, պարտությունը, եղերական հայրենազրկումը։

Իսկ ընդհանրապես՝ տարեդարձներ նշելուց և անկեղծ, բայց մոդայիկ դարձած ու խիստ ուշացած հավաքներ գումարելուց զատ՝ արժե, որ յուրաքանչյուրը ստանձնի ինքնամաքրող իր մեղքի բաժինը։ Առանց բացառության և առանց արդարացումների։

Նախագահ, պաշտոնյա, ընդդիմախոս, գիտնական, վերլուծաբան, գործիչ, լրագրող, իրավապաշտպան՝ ամեն մեկս։

Որ չփոխեցինք մեր անցյալը, որ բերեցինք այս անտերունչ ներկան։

Ես առաջին օրվանից՝ որպես նախարար, իրավաբան, քաղաքացի, ապաև պատգամավոր, կողմնակից եմ եղել Հայաստանի և Արցախի Հանրապետությունների ինքնիշխանությանը, տարածքային ամբողջականությանն ու սահմանադրականությանը և, ըստ այդմ, նրանց ճանաչմանը՝ իբրև այդպիսին։ Ոչ տանը, ոչ էլ օտար մայրաքաղաքներում որևէ շեղում կամ տարընթերցում երբևէ չի եղել։ Հավանաբար՝ բավարար հետևողական չեմ եղել այս դիրքորոշման կենսակոչման մեջ։

Իմ քվեարկությամբ որևէ իշխանություն՝ նախկին կամ ներկա, չի եկել իշխանության։ Եղել եմ սկզբունքային ընդդիմադիր բոլորին։ Երբեք չեն ասի, բայց նրանք գիտեն իրենց ասելիքն ինձ և մեր ժողովրդին։

Ամենամեղավորը, սակայն, ես եմ, որ, չնայած իմ լիակատար մերժումին, իմ ապրած կյանքով հանդուրժում եմ այսօրվա հայրենասպան, զինվորասպան վարչակարգին՝ իր ուխտադրուժ գերագույնով մեկտեղ։

Ահաև իմ տոնական խոստովանությունը՝ նախագահական երդման փոխարեն, անցողիկ, բայց անհրաժեշտ։

Որովհետև միայն Հայրենիքն է, որ հավերժ է՝ իր գոյամարտով հանդերձ։

Րաֆֆի Կ․ Հովհաննիսյան

18 փետրվարի 2023»:

Չեմ կարծում, թե մոտ ապագայում կարող է բացվել հայ-թուրքական սահմանը։ Սահմանի բացման դիմաց հարաբերությունների զարգացման գործընթաց ծավալելը ճիշտ մոտեցում չէ՝ մանավանդ այն դեպքում, երբ Թուրքիան որպես նախապայման է առաջադրել Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև «խաղաղության պայմանագրի» կնքումը ու, այսպես կոչված, Զանգեզուրով միջանցքի տրամադրումը։ Այդ մասին «Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասաց թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը։

«Եթե Թուրքիան անկեղծ լիներ Հայաստանի հետ հարաբերությունների հաստատման հարցւմ, ապա դիվանագիտական հարաբերություններ կհաստատեր առանց նախապայմանների։ Որոշակի հարցեր կան․

Օրինակ, Իբլիդում կա 5 կմ-ոց միջացք, որի հյուսիսային հատվածում պարեկություն են անում թուրքերը, հարավային հատվածում՝ ռուսները։ Այսինքն՝ միջանցքը Սիրիայի տարածքում է, բայց սիրիացի զինվորականները չկան այնտեղ, որևէ իրավասություն չունեն։ Ի՞նչ գիտենք, թե սահմանները բացվելու դեպքում մեր սահմանային հսկողությունն ովքեր են իրականացնելու»,-ասում է թուրքագետը։

Ուշադրություն հրավիրելով Թուրքիայի՝ տարածաշրջանային գերտերություն դառնալու նկրտումների վրա՝ մեր զրուցակիցը հավանական է համարում այն, որ Թուրքիան հայկական պետություն ներթափանցելու հնարավորությունը կօգտագործի՝ իր նպատակներին ավելի շուտ հասնելու համար։

«Մինչև հիմա Թուրքիան դիվանագիտական չի հաստատել մեր երկրի հետ, որպեսզի առիթի դեպքում հարձակվի Հայաստանի վրա։ Ակնհայտ է, որ հարձակվել մի երկրի վրա, որի հետ չունես դիվանագիտական հարաբերություններ, ավելի հեշտ է, քան հակառակը։ Մյուս կողմից, եթե Թուրքիան ներթափանցի մեր տնտեսության մեջ, ահագին պրոբլեմների առաջ կկանգնենք։ Բնականաբար, սկսելու է գործարաններ սարքել, տարածքներ գնել, ինչպես Վրաստանում է արել, ու արդյունքում մեծանալու է այդ երկրի ազդեցությունը մեր տնտեսության վրա, ինչն էլ հավանական է, որ մեծացնելու է նաև քաղաքական դաշտի վրա ազդելու հավանականությունը»,-նկատում է Չաքրյանը։

Անդրադառնալով երկրաշարժի հետևանքները վերացնելու հնարավոր ժամկետների մասին Էրդողանի հայտարարությանը՝ թուրքագետը հիշեցնում է 2021թ․ Էլյազգում տեղի ունեցած երկրաշարժը, որին զոհ է գանցել մոտ հինգ տասնյակ մարդ, հետևանքները մինչև հիմա վերացված չեն։

«Փլատակների տակ դեռ, թուրք երկրաբաններից  մեկի գնահատմամբ, առնվազն 90-100 000 դիակ կա։ Աղետի գոտում 3․5 մլն մարդ էր ապրում, ներկա պահին 2,2 մլն-ը լքել են այդ բնակավայրերը։ Հիմա այնտեղ առաջնահերթը այդ տարածքներից մարդկանց արտահոսքը կանխելն է։ Հասկանալի է, որ գնացողների մի զգալի մաս հետ չի գալու անգամ այն ժամանակ, երբ վերականգնվի գոտին։ Այդ քաղաքները հիմա ուրվական-քաղաքներ են դարձել»,-ասում է թուրքագետը։

Չաքրյանի խոսքով՝ Էրդողանն ընդհանրապես աղետից տուժած իր քաղաքացիների մասին չի մտածում, կենտրոնացած է բացառապես իշխանությունը պահելու վրա և այդ նպատակին է ծառայեցնում նաև աշխարհի տասնյակ երկրներից ուղարկված հումանիտար օգնությունը։

«Արտասահմանից ուղարկված հումանիտար օգնության վրա կպցնում են Էդողանի կուսակցության անունը, նոր բաժանում կարիքավորերին։ Ահագին օգնություն էլ չի բաժանվել։ Ըստ երևույթին, պահում են, որ ընտրություններին ընդառաջ բաժանեն՝ որպես ընտրակաշառք։ Քահրամանմարաշում մինչև -20 աստիճան ջերմաստիճանի պայմաններում մարդիկ բաց երկնքի տակ են գիշերում, անգամ ջուր չեն հասցնում այդ մարդկանց»,-նշում է Չաքրյանն ու ևս մեկ անգամ վերահաստատում, որ Էրդողանին մարդկային կյանքերը չեն հուզում ու չեն էլ հուզել երբևէ։

Ավարտվել է մի խումբ անձանց կողմից Հնդկաստանի Հանրապետության քաղաքացու նկատմամբ Երևանում կատարված ավազակության, առանձնապես խոշոր չափերով գումար հափշտակելու դեպքի առթիվ նախաձեռնված քրեական վարույթի նախաքննությունը:

ՀՀ քննչական կոմիտեի Երևան քաղաքի քննչական վարչության Կենտրոն և Նորք-Մարաշ վարչական շրջանների քննչական առաջին բաժնում կատարված քննությամբ ձեռք բերված փաստական տվյալների համաձայն, Երևան քաղաքի բնակիչ 23-ամյա երիտասարդը ուրիշի գույքը գաղտնի հափշտակելու հարցի շուրջ նախնական համաձայնության գալով իր հասակակից ընկերոջ հետ, 2022 թվականի մայիսի 31-ին՝ ժամը 17:00-ի սահմաններում, գազի կաթսան վերանորոգելու պատրվակով այցելել են Հնդկաստանի Հանրապետության քաղաքացու կողմից Երևանում վարձակալած բնակարան: 23-ամյա երիտասարդը կատարել է վերանորոգման աշխատանքներ, իսկ հասակակից ընկերը օգտվելով տանտիրոջ ժամանակավոր բացակայությունից՝ սկսել է գումար փնտրել։ Սենյակներից մեկում կախված կոստյումի ծոցագրպանում նա հայտնաբերել է փաթեթավորված գումար, որի մի մասը՝ շուրջ 30.000 ԱՄՆ դոլլար, հափշտակելով, ընկերոջ հետ անմիջապես  հեռացել են՝ այդ կերպ Հնդկաստանի Հանրապետության քաղաքացուն պատճառելով առանձնապես խոշոր չափերով  վնաս:

Շանունակելով հանցավոր մտադրությունը՝ 23-ամյա երիտասարդի ընկերը նյութապես շահագրգռելու եղանակով դրդել է Երևան քաղաքի բնակիչ իր 30-ամյա մեկ այլ ընկերոջ ավազակությամբ հափշտակել հիշյալ բնակարանում եղած գումարի մնացած մասը:

Օրեր անց, վերջիններս երկուսով դիմակավորված, օդաճնշիչ ատրճանակով զինված, այցելել են վերոհիշյալ բնակարան, որտեղ օդաճնշիչ ատրճանակի գործադրմամբ տանտիրոջ կյանքի և առողջության համար վտանգավոր բռնություն գործադրելու սպառնալիքով, պահանջել են գումար։ Վերջինս իր մոտ եղած 60.000 ՀՀ դրամը տվել է նրանց, ինչից հետո, նախապես տեղյակ լինելով բնակարանում ավելի մեծ գումարի առկայության մասին, 23-ամյա երիտասարդն իրեն հայտնի վայրից՝ պահարանում կախված կոստյումի ծոցագրպանից հայտնաբերել ու հափշտակել է մնացած՝ շուրջ 45.000 ԱՄՆ դոլար գումարը: Հնդկաստանի քաղաքացին փորձել է դիմադրել և խլել նշված գումարը, սակայն բռնություն գործադրելով՝ վերջինիս հրել, գցել են մահճակալի վրա, գոտիով կապել ոտքերը և բնակարանի մուտքի դուռը դրսից փակելով դիմել փախուստի:

Ձեռք բերված բավարար փաստերի համադրությամբ՝ 23-ամյա երիտասարդներից մեկին մեղադրանք է ներկայացվել ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով (համապատասխանում է գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 254-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 4-րդ կետին), 23-ամյա մյուս երիտասարդին՝ ՀՀ նախկին քրեական օրենսգրքի 177-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով և 175-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով (համապատասխանում է գործող ՀՀ քրեական օրենսգրքի 252-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 2-րդ և 4-րդ կետերին), իսկ 30-ամյա տղամարդուն՝  ՀՀ քրեական օրենսգրքի 175-րդ հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետով:

Երեք մեղադրյալների նկատմամբ էլ որպես խափանման միջոց է կիրառվել կալանքը։

Նախաքննությունն ավարտվել է և քրեական վարույթի նյութերը, մեղադրական եզրակացությամբ, ուղարկվել են դատարան:

Ծանուցում. Հանցանքի համար մեղադրվողը համարվում է անմեղ, քանի դեռ նրա մեղավորությունն ապացուցված չէ ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքով սահմանված կարգով` դատարանի` օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով:

Այս այցը, Հայաստանի դրսևորած վերաբերմունքը Թուրքիայի նկատմամբ երկրաշարժից հետո ունի հին պատմություն, Հայաստանի իշխանությունները Թուրքիայի նկատմամբ բավականին լավ են տրամադրված, ինչի շրջանակներում էլ երեկ տեսանք Հայաստանի ԱԳ նախարարի այցը Թուրքիա։ Այս մասին Yerkir.am-ի հետ զրույցում ասաց թուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի պատվիրակության այցին դեպի Թուրքիա։

«Հայաստանի կողմից հումանիտար օգնություն ուղարկելը հումանիտար քայլ էր, բարի կամք, եթե մի պահ մոռանանք, թե մինչ այդ ինչ էր տեղի ունեցել, սա նորմալ է, թեկուզ երկու հակառակորդ երկրների համար, դժբախտության ժամանակ օգնելը նորմալ է։ Սակայն մենք տեսնում ենք մի քիչ աննորմալ լավատեսություն, չափը անցած հույսեր։ Այս համատեքստում է ամեն ինչ տեղի ունենում։ Թուրքական կողմը հայկական պատվիրակությանը շատ նորմալ դիմավորեց․ դա «թուրքական դիվանագիտության» շրջանակներում էր»,- ասաց նա։

Անդրադառնալով կառավարության պահուստային ֆոնդից 157 միլիոն դրամ հատկացնելուն Թուրքիային և Սիրիային որպես օգնություն, թուրքագետը նշեց, որ գումարի չափի հետ կապված չի կարող նշել, դա նորմալ թիվ է, թե՝ ոչ։

«Սիրիայի դեպքում ոչ միայն նորմալ է, այլ նաև քիչ է։ 1915թ․-ի կոտորածից հետո Սիրիան է եղել հայերի գլխավոր ընդունողը, որ պահել, փրկել, մեծացրել և այնտեղից ճանապարհել է ավելի ապահով երկրներ։ Սիրիայի դեպքում օգնությունը քիչ էր, ծավալները քիչ էին։ Ոչ մեկը բարոյական իրավունք չունի ասելու, թե ինչի եք Սիրիային գումար տալիս։ Սակայն ցավալի է,որ Սիրիայի մասով չկա շատ բան։ Հիմա Սիրիան է լուրջ խնդիր մեջ, հանրային աղետի մեջ, Թուրքիայի դեպքում շատ երկրներ օգնության ձեռք մեկնեցին, արագ արձագանքեցին, իսկ Սիրիայի ուղղությամբ շատ քչերը։ Ճիշտ կլիներ, որ իշխանության ներկայացուցիչներից մեկը Սիրիա էլ այց կատարեր»,- ասաց թուրքագետը։   

Հարցին, թե ինչու Էրդողանը շնորհակալություն չհայտնեց հայկական կողմին օգնության համար, Անդրանիկ Իսպիրյանը նշեց, որ Թուրքիայի նախագահին Հայաստանի նախագահը զանգեց, ցավակցություն հայտնեց, այդ զրույցի ժամանակ, ըստ հաղորդագրության Թուրքիան շնորհակալություն է հայտնել։

Հիշեցնենք, որ թուրքական իշխանական ԶԼՄ-ները հիմանականում փորձում են չանդրադառնալ Հայաստանի կողմից մարդասիրական օգնության տրամադրմանը և փրկարարներ ուղարկելուն։

«Այսքանով սահմանափակվում ենք, մնացածը թե ինչու է Ադրբեջանի հետ այդպես, բնական է, Ադրբեջանը իրենց եղբայրն է․ ինչպես ասում են՝ «երկու պետություն, մեկ ազգ»։ Էրդողանը նման շռայլություն թույլ  չէր տա Հայաստանի նկատմամբ և առանձին շնորհակալություն հայտներ։ Բացի դրանից Չավուշօղլուի երեկվա խոսքերը Արարատ Միրզոյանի հետ հանդիպման ժամանակ շատ տպավորիչ էր։ Հայկական կողմը ունի չափից շատ լավատեսություն Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը, առանց Ադրբեջանի գործոնի։ Որպես փորձագետ, կտրվենք այդ հասարակական էմոցիաներից, նայենք իրականությանը, Թուրքիան շատ սառնասիրտ արձագանքեց Հայաստանի օգնությանը։ Կարևորը այստեղ Չավուշօղլուի ասածն էր, մնացածը ով ուզում է լինել, շնորհակալություն հայտնելու էին։ Եթե հայկական կողմը առաջարկություն է արել գնալ և ցավակցել, նրանք ընդունել են։ Եթե Թուրքիան ասեր չէ՝ չէր տեղավորվի այդ հարաբերությունների կարգավորման տրամաբանության մեջ»,- նշեց նա։

Թուրքագետը կարծում է, որ այս ամենի մեջ ամենակարևորը Չավուշօղլուի ելույթն էր, որտեղ ակնհայտ էր մեկ բան, որ նրա խոսքերը հիմնականում ուղղված էր Ադրբեջանին և Հայաստանում ապրող հասկացող մարդկանց․

«Նա նշեց, որ հայ-թուրքական հարաբերությունները կապված են Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման հետ։ Հայկական հասարակության մի մասը, առանց որևէ բանի, ցանկանում են արագ կարգավորել հարաբերությունները Թուրքիայի հետ, իսկ Չավուշօղլուն շատ պարզ կրկնեց այդ պահանջը, որը միշտ է այդպես»,- ավելացրեց թուրքագետը։

Անդրանիկ Իսպիրյանը կարծում է, որ Հայաստանի արտգործնախարարը Թուրքիայում իր  գործընկերոջ մոտ կարող էր բարձրացնել Լաչինի միջանցքի փակ լինելու հարցը․

«Միրզոյանը կարող էր դիվանագիտորեն ասել, որ մենք  էլ խնդիր ունենք, Արցախն էլ է աղետի մեջ գտնվում և նրանց էլ է պետք հումանիտար օգնություն ցուցաբերել։ Ձեր եղբայր Ադրբեջանին ասեք՝ արագ բացի սահմանը։ Կարելի էր այսպես ձևակերպել։ Իսկ մենք հրապարակայնորեն չենք տեսնում  նման հայտարարություններ, որովհետև չեն ուզում խախտել հայ-թուրքական հարաբերությունների ձգտումը։ Հարաբերությունների կարգավորումը Թուրքիային է պետք, չեմ հասկանում ինչի է պետք այդ ձգտումը Հայաստանին»,- ավելացրեց նա։

Հենց արևմտյան երկրներն են խաթարել հայ-ադրբեջանական կարգավորման ուղղությամբ ջանքերը՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն «աղբանոց ուղարկելով»: Այս մասին ամենշաբաթյա ճեպազրույցի ժամանակ հայտնել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան: Այսպես է նա մեկնաբանել ԱՄՆ պետքարտուղարության հայտարարությունը, որն իր հերթին մեղադրում էր Ռուսաստանին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափում հայ-ադրբեջանական կարգավորմանն ուղղված ջանքերը խաթարելու մեջ։

«Եթե ​​որևէ մեկը խաթարել է հայ-ադրբեջանական կարգավորման ջանքերը, ապա դա արել են իրենք՝ արևմտյան երկրները՝ ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ: ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափը պատմության աղբանոց է ուղարկվել այն բանից հետո, երբ ամերիկացի և ֆրանսիացի համանախագահները մտացածին պատրվակով 2022 թ.-ի փետրվարին դադարեցրին փոխգործակցությունը ռուս գործընկերոջ հետ», — ասել է Զախարովան։

Դիվանագետը նշել է, որ այդ գործողությունների բացատրությունն այդպես էլ չի տրվել:

«Դա հաշվի առնելով՝ մենք կենտրոնացել ենք եռակողմ ձևաչափերի շրջանակներում Երևանին և Բաքվին օգնություն տրամադրելու վրա՝ հիմնվելով ամենաբարձր մակարդակով համապատասխան համաձայնագրերի վրա, ինչի մասին բազմիցս խոսել ենք», — ասել է նա:

Ինչ վերաբերում է հայ-ադրբեջանական կարգավորման հարցում ԱՄՆ-ի միջնորդությանը, ապա, ըստ Զախարովայի, ՌԴ ԱԳՆ-ն չի տեսնում, որ «այն հագեցած լինի իրական քայլերով և որևէ ավելացված արժեք ունենա»։