Հասարակական-քաղաքական գործիչ, Արցախի Հանրապետության նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանը Ստեփանակերտից առցանց հարցազրույց է տվել Արգենտինայի առաջատար լրատվամիջոցների մի խումբ ներկայացուցիչների՝ խոսելով Արցախում տիրող իրավիճակի և Արցախի նկատմամբ Ադրբեջանի  իրական նպատակների,  շարունակվող շրջափակման ու ճնշումների մասին:

«Շուրջ 5 ամիս է՝ 120 հազար մարդ Արցախում ապրում է  շրջափակման պայմաններում: Ադրբեջանը ձգտում է էթնիկ զտման ենթարկել Արցախի բնակչությանը՝ ստիպելով մեզ լքել մեր հայրենիքը, որտեղ մենք ապրել ենք հազարամյակներ շարունակ: Եվ չնայած բոլոր սպառնալիքներին և դժվարություններին՝ մենք մտադիր չենք լքել մեր տունը և հպարտ ենք, որ ապրում ենք այստեղ, ուր ամենուր տեսանելի են հայության սերունդների ժառանգությունը, հայկականության արմատները: Մենք պայքարում ենք մեր հողի վրա ապրելու մեր իրավունքի համար, և ի տարբերություն Ադրբեջանի՝ մենք որևէ մեկի վրա հարձակվելու մտադրություն չունենք»,-ասել է Ռուբեն Վարդանյանը:

Պատասխանելով  Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքնման հնարավորության մասին հարցին, Ռուբեն Վարդանյանը նշել է.  «Ես չեմ հավատում խաղաղության համաձայնագրին, եթե այն միայն թղթի վրա է լինելու և չի արտացոլելու տեղում առկա իրավիճակը: Ինչպես կարելի է իրական և երկարաժամկետ խաղաղության համաձայնագիր պատկերացնել մի իրավիճակում,  երբ մի կողմը կարծում է, որ հաղթողի իրավունքով պետք է բոլոր հնարավոր միջոցներով զիջումներ կորզել մյուս կողմից, մի իրավիճակում, երբ Ադրբեջանը շարունակում է խախտել 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ համաձայնությունը, մի իրավիճակում, երբ Ադրբեջանը արհամարհում է միջազգային բոլոր կառույցների և դատարանների որոշումները: Եվ ամենակարևորը, Արցախի մասին ոչ մի որոշում չի կարող կայացվել առանց Արցախի ժողովրդի մասնակցության, առանց հաշվի առնելու Արցախի ժողովրդի որոշումը»:

Անդրադառնալով  հարցին, թե ինչ կարող է Սփյուռքն անել այս պահին Արցախին օգնելու համար,  նա նշել է,  որ արցախցիների համար կարևոր է զգալ, որ իրենք միայնակ չեն. «Իմ կոչն է Սփյուռքին՝ չլինել անտարբեր: Արցախում մարդիկ շատ ուժեղ են, բայց նրանք կարիք ունեն զգալու բոլորիս աջակցությունը»:

Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանը հայտարարություն է տարածել․

«Սիրելի՛ հայրենակիցներ,

Այսօր Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի նախագահի կողմից ինձ է փոխանցվել Ստեփանակերտի Վերածննդի հրապարակում տեղի ունեցած հավաքի մասնակիցների հայտարարությունը:

Ելնելով ԱՀ Սահմանադրությամբ իմ ստանձնած պարտավորություններից ու լիազորություններից, հավաքին մասնակցած մեր քաղաքացիների նկատմամբ հարգանքից, հաշվի առնելով լսված լինելու նրանց իրավունքը՝ որոշել եմ ընդառաջ քայլ կատարել: Ուստի, հավաքի ներկայացուցիչներին առաջարկել եմ վաղվանից սկսել քննարկումներ ու խորհրդակցություններ նրանց կողմից ներկայացված առաջարկների ու ծրագրերի շուրջ:

Ինչպես նախկինում, այնպես էլ հիմա պատրաստ եմ օգտագործել յուրաքանչյուրի գիտելիքները և փորձը՝ ի նպաստ մեր երկրի անվտանգության, խաղաղության և մեր ժողովրդի բարօրության:

Միաժամանակ ընդգծում եմ, որ հատկապես այս ճգնաժամային պայմաններում մենք պարտավոր ենք ցուցաբերել զսպվածություն, խոհեմություն և պատասխանատվություն՝ առաջնորդվելով բացառապես Արցախի Հանրապետության ու մեր ժողովրդի շահերով»:

«Բրյուսելյան ձևաչափով» հերթական հանդիպումը կարևոր է կողմերի միջև ամենաբարձր մակարդակով երկխոսությունը խրախուսելու տեսանկյունից։ Այս մասին հայտարարել է Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն՝ մայիսի 14-ին Բրյուսելում Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հանդիպման կապակցությամբ, հաղորդում է Trend-ը։

«Մայիսի 14-ին Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահի և Հայաստանի վարչապետի միջև այս ձևաչափով Եվրոպական խորհրդի նախագահի կողմից կազմակերպված հինգերորդ հանդիպումը օգտակար և արդյունքային ենք համարում երկու երկրների հարաբերությունների կարգավորման օրակարգն առաջ մղելու առումով։ Հանդիպման ընթացքում մտքերի հանգամանալից փոխանակում է տեղի ունեցել Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև երկկողմ խաղաղ համաձայնագրի նախագծի համաձայնեցման, սահմանների սահմանազատման և հաղորդակցության վերականգնման ոլորտներում կոնկրետ արդյունքների հասնելու համար։

Հատկապես կարևոր է պետությունների տարածքային ամբողջականության նկատմամբ հարգանքի ևս մեկ հաստատումը, Հայաստանի կողմից Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքային ամբողջականության ընդունումն այս համատեքստում։

Մենք հայտարարում ենք, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների կարգավորումը՝ հիմնված միմյանց ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և միջազգային սահմանների փոխադարձ ճանաչման և հարգման վրա, միակ ճանապարհն է՝ ապահովելու կայուն խաղաղություն և կայունություն տարածաշրջանում։

Մենք ողջունում ենք ջանքերն այս ուղղությամբ՝ նպաստելով հարաբերությունների կարգավորման առաջընթացի ձեռքբերմանը, վերահաստատելով մեր պատրաստակամությունը շարունակելու երկխոսությունն ու փոխգործակցությունը այդ նպատակը հետապնդող միջազգային գործընկերների հետ»,- ասված է Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի հայտարարության մեջ։

Հիշեցնենք, որ երեկվա հանդիպումից հետո Շառլ Միշելը հայտարարել էր, որ «առաջնորդները հաստատել են միանշանակ հավատարմությունը 1991թ. Ալմա-Աթայի հռչակագրին ու համապատասխանաբար Հայաստանի 29.8 հազար քառ. կմ և Ադրբեջանի 86.6 հազար քառ. կմ տարածքների հարգումը»:

ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. 

«Ինքնորոշման ճանապարհով գնալու որոշումն ու ծանրությունը 3 տասնամյակ առաջ ստանձնել է Արցախը ու շարժվել առաջ:

Այս տարիների ընթացքում` մինչև 2018 թ.-ը, հայաստանյան իշխանությունները գործընթացին սատարելու և Արցախի անվտանգության երաշխավորը լինելու գործառույթ են ստանձնել:
Եթե սրանց իշխանությունը հրաժարվում է իր առաքելությունից և հանձնողի, դավաճանի պիտակ վաստակում, դա դեռ չի նշանակում, որ Արցախը ուր ուզեն կհրեն:

Արցախցիների պայքարի հիմքում միջազգային սկզբունքներն ու ինքնորոշման գործընթացի մեկնարկին խորհրդային միության օրենսդրությունն էր, իսկ այդ ճանապարհի ընտրության և շարժման արմատներում արցախցիներն էին:

Իհարկե, առանց Հայաստանի սատարման չափազանց ծանր է լինելու, բայց կրկնում եմ` Հայաստանը չէր նախաձեռնել ինքնորոշման գործընթացը և ըստ այդմ` չի կարող դադարեցնել այն, այլ բան է, որ ՀՀ իշխանությունը իր հերթին աջակցում է ադրբեջանական երազանքի իրականացմանը:

Արցախը նույնիսկ ծանր բլոկադայի պայմաններում վերահաստատել է իր նպատակը` շարժվել ինքնորոշման իրավունքի ճանապարհով և որևէ պայմաններում չհայտնվել Ադրբեջանի կազմում:
Խնդիրն այն է, որ այս դաժան ճանապարհին Արցախն Ադրբեջանի դիմաց ամբողջությամբ միայնակ է»։ 

Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդները ոչ երկիմաստ հավատարմություն են արտահայտել Ալմա Աթայի հռչակագրին։ Այս մասին Բրյուսելում կայացած բանակցությունների արդյունքում հայտարարել է Եվրոպայի Խորհրդի նախագահ Շարլ Միշելը։

«Առաջնորդները ոչ երկիմաստ հավատարմություն են արտահայտել 1991 թվականի Ալմա Աթայի հռչակագրին և համապատասխանաբար Հայաստանի ամբողջականությանը 29,8 հազ քառ կմ տարածքով  և Ադրբեջանի ամբողջականությանը՝ 86,6 հազ․ քառ կմ տարածքով։ Վերջնական սահմանազատումը կհամաձայնեցվի բանակցությունների ընթացքում»,- հայտարարել է նա։

Ըստ Միշելի, հանդիպման ընթացքում կողմերը քննարկել են օրակարգի բոլոր հարցերը «Միացյալ Նահանգներում վերջերս կայացած դրական բանակցություններից հետո»։

«Անհրաժեշտ է պահպանել վերցված տեմպը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համապարփակ խաղաղության համաձայնագիր ստորագրելու ուղղությամբ վճռական քայլեր ձեռնարկելու համար։ Ինչ վերաբերում է սահմանային հարցերին, ապա մենք քննարկել ենք նաև սահմանազատման հետագա քայլերը։ Եվ այս ենթատեքստում առաջնորդները պայմանավորվել են սահմանային հարցերով երկկողմանի հանդիպումների վերսկսման մասին», ավելացրել է նա։ 

Shamshyan.com-ի տեղեկություններով, մայիսի 12-ին առեղծվածային ու արտառոց դեպք է տեղի ունեցել Երեւանում. 1-03 շտապօգնության 54 խումբը Նոր-Նորքի 2-րդ զանգվածում գտնվող խնամքի կենտրոններից մեկից «կլինիկական մահ» ախտորոշմամբ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ բժշկական կենտրոն է տեղափոխել մի տղամարդու:

Ինչպես հայտնում է ֆոտոլրագրող Գագիկ Շամշյանը, տեղում դատաբժիշկը հայտնել է, որ արտաքին զննությամբ դիակի վրա բռնության հետքեր չեն հայտնաբերվել:

Գ. Շամշյանը հայտնում է, որ խնամքի կենտրոնից տղամարդու մահվան մասին տեղեկությունը փոխանցել են նրա հարազատներին, ու մինչ հարազատները կգնային հիվանդանոց, Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ բժշկական կենտրոնի բժիշկները հիվանդանոցի դիահերձարանից տղամարդուն տեղափոխել են հիվանդանոց, եւ բժիշկների ցուցաբերած բուժօգնության արդյունքում «դիակը» վերակենդանացել է։

Նրան տեղափոխել են վերակենդանացման բաժանմունք։

Սոթքում տեղի ունեցած մասին լուրը ստանալուց անմիջապես հետո դուրս ենք եկել Երևանից, երբ հասանք Վարդենիս ճանապարհն արդեն մեզ համար փակվել էր, բայց պարզ երևում էր, որ այդ արգելքը միայն մեզ համար է։ Այս մասին Ազգային Ժողովում լրագրողների հետ զրույցում ասաց ՀՅԴ անդամ, ՀՀ ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը։

«Մենք հարցրեցինք, արդյո՞ք տարահանում կա գյուղում, ասացին՝ ոչ։ Մեր բազմաթիվ համաքաղաքացիներ զանգում և խնդիրների մասին էին տեղեկացնում։ Թույլ չտալուց հետո մենք այլ ճանապարհով հասանք Սոթք և Կութ, լսեցինք մարդկանց խնդիրները, արձանագրեցինք այն, ինչ կար։ Գիշերը հետ ենք վերադարձել»,- ասաց նա։

Պատգամավորի խոսքով՝ երբ իրենք Սոթքում էին արկերը պայթում էին գյուղից 100-200 մետր հեռավորության վրա էին․

«Մեր աչքով տեսել ենք արկերը։ Ադրբեջաննը հստակ նպատակ ունի և ամեն ինչ անելու է այդ նպատակին հասնելու համար։ Նա ամեն ինչ անելու է որպեսզի նորանոր դիրքեր զբաղեցնի իր համար բարենպաստ՝ հետագայում ավելի լայնամասշտաբ պատերազմ սկսելու ակնկալիքով»,- նշեց նա։

Պատգամավորը նշեց, որ իրենք խնդիրների մասին տեղեկացրել են իշխանություններին, բայց համոզվում են, որ իշխանություններն իվիճակի չեն լուծել այդ խնդիրները։

Մանրամասները՝ տեսանյութում։

Դաշնակցական երիտասարդ Գերասիմ Վարդանյանը գրում է․

«Ուղիղ մեկ տարի առաջ այս օրը կալանավորվեցի և կես տարուց ավել անցկացրեցի բանտում։
Այս գրառումն արել էի՝  լավ իմանալով, որ շատ հնարավոր է հաջորդ օրը զրկվեմ ազատությունից։
Հիմա էլ լավ հասկանում եմ, որ քաղաքական որոշակի ակտիվ պրոցեսների մեկնարկից առաջ կամ դրա ընթացքում հնարավոր է կրկին նիկոլի ապօրինի հրամանով կալանավորվեմ։
Մեկ տարի հետո նորից վերահաստատում եմ այս գրառումս։

Իմ հայացքներում ոչինչ չի փոխվել. ես և իմ ընկերները շարունակելու ենք պայքարը մինչև վերջ։
Ես թքած ունեմ, թե՛  իրենց կողմից տրված  ազատության, թե՛  անազատության վրա, ինձ համար կարևորը մեր Հայրենիքի ազատությունն է։

Քանի դեռ մեր հայրենիքն ազատություն չունի, ինձ համար ավելի պատվաբեր է  այդ ազատության համար լինել բանտում,  քան շատերի նման անտարբեր սեփական գոյությունս քարշ տամ։
Լինենք բանտում, թե ազատության մեջ, մեր պայքարը շարունակելու ենք մինչև վերջ։

Կոչ եմ անում ընկերներիս, հայրենակիցներիս չհուսահատվել, չկոտրվել, չհանձվել.  պետք է պատրաստվել ավելի մեծ կռվի, այն լինելու է, և այս անգամ պետք է պսակվի մեր վերջնական հաղթանակով»։

Հայաստանի արտգործնախարարությունը խուսափում է ուղիղ պատասխանել հարցին՝ հայ-ադրբեջանական բանակցություններում քննարկվո՞ւմ է Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու տարբերակը, և արդյո՞ք Հայաստանն արդեն տվել է իր համաձայնությունը, գրում է «Ազատությունը»:

Ամիսներ շարունակ Արցախի ինքնորոշման իրավունքը չպնդող վարչապետ Փաշինյանն «Ազատության» հետ զրույցում ասել էր՝ Ալիևը պատրաստ չէ լայնարձակ ինքնավարություն տալ Ղարաբաղին։

«Ազատությունը» հարցում էր ուղարկել արտգործնախարարություն՝ ճշտելու՝ «վարչապետ Փաշինյանի այս հայտարարությունը նշանակո՞ւմ է, որ հայ-ադրբեջանական բանակցություններում քննարկվում է Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում ճանաչելու տարբերակը, և Հայաստանը արդեն տվե՞լ է իր համաձայնությունը։ Եթե, այո, այդ դեպքում, ինչպե՞ս է պաշտոնական Երևանը պատկերացնում Ադրբեջանի կազմում Ղարաբաղի հայերի իրավունքների ու անվտանգության պաշտպանությունը, երբ ամենաբարձր՝ վարչապետի մակարդակով մեկ անգամ չէ հայտարարվել, որ Ադրբեջանի նպատակը Արցախի հայերի էթնիկ զտումն ու ցեղասպանությունն է»։

Արտգործնախարարությունից «Ազատությանը» պատասխանել են.  «Հայաստանի Հանրապետությունը բազմիցս արտահայտել է իր դիրքորոշումը առ այն, որ Հայաստանի համար սկզբունքային է միջազգային տեսանելի ներգրավածությամբ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության իրավունքների ու անվտանգության երաշխիքների շուրջ քննարկումը Բաքվի ու Ստեփանակերտի միջև։ ԼՂ-ի ժողովրդի իրավունքների ու անվտանգության խնդիրների հասցեագրումը կարևորագույն նշանակություն ունի տարածաշրջանում երկարատև խաղաղության ու կայունության հաստատման համար»։

Արտգործնախարարների վաշինգտոնյան բանակցություններից հետո Երևանն ու Բաքուն հայտարարեցին՝ «Խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման» համաձայնագրի նախագծի որոշ հոդվածների շուրջ ունեցել են փոխըմբռնման առաջընթաց, մի շարք առանցքային հարցերի վերաբերյալ դիրքորոշումները մնում են տարամետ»:

Առանցքային տարաձայնությունների շարքում վարչապետը նաև Լեռնային Ղարաբաղի հարցն է շեշտել։

«Ադրբեջանական զինված ուժերը ներխուժել են Հայաստանի Հանրապետության տարածք ու հեռանալու մտադրություն, ակնհայտ է,  չունեն»,-այսօր լրագրողների հետ հադիպմանը հայտարարեց  Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամի տնօրեն Արման Թաթոյանը։

Նրա խոսքով, որքան էլ խոսեն սահմանազատման, սահմանագծման, միջազգային սկզբունքների մասին, Հայաստան ներխուժած ադրբեջանցիների գործողությունները բոլորովին այլ բանի մասին են վկայում։

«Նրանք ամրացած են Հայաստանի Հանրապետության սահմանից ներս գտնվող տարածքներում։  Ներքին Հանդ գյուղում մի քանի ամիս առաջ մի փոքր շինություն էր, մի քանի ամիս անց արդեն մեծ շինություններ են, ճանապարհներ, ենթակառուցվածքներ, նույն ճանապարհները, բունկերները մենք արձանագրել ենք նաև Ջերմուկ քաղաքում»,-ասաց Թաթոյանը։

Նրա համոզմամբ, ադրբեջանցիների գործողություններն առաջին հերթին ուղղված են խաղաղ բնակչության կյանքն անհնարին դարձնելուն, որ թողնեն ու հեռանան։

«Մարդկանց զրկում են ջրից։ Հատուկ զավթում են աղբյուրները՝ թույլ չտալով, որ մարդիկ օգտվեն անգամ խմելու ջրից, մարդիկ չեն կարողանում օգտագործել իրենց հողերը, արոտավյարերը։ Յուրաքանչյուր սմ-ի հետևում կանգնած են մարդիկ, ընտանիք, ճակատագրեր»,-ասաց Թաթոյանը։

Նրա խոսքով, Սյունիքի գյուղերի բնակիչներն իր հետ զրույցներում փաստել են, որ ադրբեջանցիները ակնաապտում են գրավված  տարածքները, որոնց վրա կենդանիներ են պայթում ու սատկում։