Տարածաշրջանային գրեթե բոլոր երկրներն ունեն կոնսենսուս 3+3 ձևաչափի շուրջ, 168․am-ի հետ զրույցում ասել է իրանցի վերլուծաբան Ալի Սալամին։ 

Սա, նրա խոսքով, տրամաբանական է, քանի որ չեն ցանկանում ռեգիոնում այլ ուժերի ակտիվություն։ Այլ ուժեր ասելով, ըստ Սալամիի, նկատի ունեն Արևմուտքը։

Վերլուծաբանը հիշեցրել է, որ Իրանի դիրքորոշումն այս մասով հայտնի է, և Իրանը հայկական կողմի հետ իր բոլոր բանակցություններում, հրապարակային հայտարարություններում այդ  մասին հայտնում է, որ տարածաշրջանում երրորդ ուժեր չպետք է լինեն։

«Այս ձևաչափն Իրանին հետաքրքիր է հենց այդ մասով։ Սա հնարավորություն կտա բոլոր հարցերը՝ և՛ քաղաքական, և՛ տնտեսական, ենթակառուցվածքային, քննարկել ռեգիոնալ ձևաչափում, այդ թվում՝ անվտանգային հարցերը, որն իր հերթին՝ կփակի Արևմուտքի համար հնարավորությունը՝ միջամտել տարածաշրջանային հարցերին։ Այդ մասին Իրանը սկսեց շատ ավելի ակտիվ խոսել, երբ հայտնվեցին տարածաշրջանում եվրոպացի դիտորդներ։ Հասկանալի է, որ ռեգիոնում կան անվտանգային խնդիրներ, ՀՀ-ն ունի մտահոգություններ, որոնք Իրանը կիսել է ու ՀՀ-ում հյուպատոսություն է բացել, ուղերձներ հղել, որին հաջորդել է դիտորդների մուտքը ռեգիոն։

Իրանը մշտապես խոսել է այս երևույթի ապակայունացնող ազդեցության մասին։ Եթե ռեգիոնում լինի լավ համագործակցություն և փոխըմբռնում, ռեգիոնալ անվտանգությունը կարող է ամրապնդվել հենց տարածաշրջանային ռեսուրսներով։ Այս հարցում կոնսենսուս ունեն Իրանը, Ռուսաստանը, Ադրբեջանը, Թուրքիան, իսկ Հայաստանն ու Վրաստանը հեռավորություն են պահպանում կարծես, հաշվի առնելով Արևմուտքի հետ իրենց հարաբերությունները։ Սա է պատճառը, որ Թբիլիսին այն մերժել է ի սկզբանե, իսկ Երևանը, կարծում եմ, չի հրաժարվի, սակայն առավելապես կողմնորոշվում է դեպի Արևմուտք։ Հասկանալով Երևանի հարաբերություններն Անկարայի, Բաքվի և Մոսկվայի հետ, այս առաջարկն անում է Թեհրանը, սակայն մեծ հույսեր չկան, որ այս փուլում փորձերը՝ արդյունավետորեն կայացնել այս ձևաչափը, կհաջողվեն։ Դա նշանակում է, որ ամենակարևոր՝ Հայաստան-Ադրբեջան բանակցությունները ևս ռեգիոնալ ձևաչափերում չեն քննարկվի, այլ կբանակցվեն Արևմուտքում»,- ասել է վերլուծաբանը։ 

Տեր Զարեհ Աշուրյանը ֆեյսբուքյան իր էջում հրապարակել է տեսանյութ, որտեղ պատմել է, որ Արարատի Սբ Ամենափրկիչ եկեղեցի՝ կիրակնօրյա պատարագի գնալու ճանապարհին այսօր առավոտյան հանդիպել է երեք մարդկանց, որոնք, քահանայի ներկայացմամբ, աղանդավորներ էին։ Նրանք փողոցում ստենդի վրա դիտարաններ ու բրոշյուրներ էին շարել։

Քահանան մոտեցել է քարոզիչներին ու պահանջել է դադարեցնել իրենց գործունեությունը:

Նա հայտարարել է, որ նրանք «ազգակործան ու պիղծ առաքելություն են իրականացնում»։

Քարոզչություն իրականացնող քղամարդկանցից մեկը նախ հորդորեց չնկարել, քանի որ դա իր իրավունքների խախտում է, իսկ քահանան պատասխանեց՝ «Դիմեք դատարան։ Դուք ո՞վ եք, ի՞նչ գործ ունեք այստեղ։ Ձեր քարոզած ադրբեջանցիները ձեզ համար բարեկամնե՞ր են, թե՞ թշնամիներ։ Էսօր, որ էսքան արցախցիների վտարանդի դարձրեցին ու ցեղասպանեցին։ Հիմա՞ էլ եք կարծում, որ ադրբեջանցին ձեզ բարեկամ է։ Այ սրանք են ազգի իրական թշնամիներն ու դավաճանները։ Ժողովուրդ ջան, ծանոթացեք»։

Քահանան հորդորեց մարդկանց, որտեղ տեսնեն աղանդավորականների տեսնեն՝ մոտենան ու վռնդեն մեր սրբազան երկրից։

Քարոզինչը հավաքեցին նյութերն ու հեռացան։

Այնուհետև քահանան, հրապարակել է ևս մեկ տեսանյութ, որտեղ երևում է, որ ավելի ուշ, երբ Տեր Զարեհ Աշուրյանը նստում էր մեքենայում՝ քարոզիչներից մեկը վերադառնում են ու պահանջում ջնջել ուղիղ եթերը։

«Ադրբեջանը չի սահմանափակվելու Լեռնային Ղարաբաղով, նրա հաջորդ նպատակը Հայաստանն է, ավելի կոնկրետ՝ Սյունիքը»: Այս մասին մեզ հետ զրույցում ասաց ռուս քաղաքագետ Մոդեստ Կոլերովը: Նրա կարծիքով՝ անկախ նրանից, թե Սյունիքի մարզն ինչ կարգավիճակ կունենա, Բաքուն դրա վերահսկողությունն ամեն գնով վերցնելու է իր ձեռքը.

«Պաշտոնական Բաքուն ասում է, որ պատրաստ են կապ հաստատել Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև նաև Իրանի միջոցով, սակայն այդ կապն արդեն իսկ ստեղծված է, միևնույն ժամանակ այն ոչ մի կապ չունի Զանգեզուրի միջանցքի հետ: Այդ կերպ փորձում են տարածաշրջանում մոլորություն ստեղծել: Շատ է խոսվում Իրանով միջանցքի մասին, այո, այն կարող է կառուցվել, սակայն ունենալու է ձևական բնույթ: Բաքուն և Անկարան ցանկանում են ուղիղ ճանապարհ կառուցել Սյունիքով և դա անելու են ամեն գնով»,- ասաց Կոլերովը:

Եթե Վրաստանն ու Մոլդովան սկսեին ազատագրել իրենց տարածքները Ռուսաստանի Դաշնությունից, երբ Ուկրաինայում պատերազմ է, ապա մենք միասին կկարողանայինք շատ ավելի արագ լուծել ագրեսորի կողմից գրավված տարածքների վերադարձի հարցը։

Նման հայտարարությամբ է հանդես եկել Ուկրաինայի Ազգային անվտանգության և պաշտպանության խորհրդի քարտուղար Ալեքսեյ Դանիլովը հեռուստամարաթոնի եթերում:  

«Իմ դիրքորոշումը եղել է դեռ փետրվարի վերջից-մարտի սկզբից, երբ մեզ մոտ սկսվեց ագրեսիան, և ես ասել եմ ՝ եթե վրացիներն ու Մոլդովան սկսեին ազատագրել իրենց տարածքները ռուս օկուպանտներից, մենք այդ ժամանակ շատ ավելի արագ կլուծեինք այդ հարցը։

Բայց դա իրենց կառավարությունների որոշումն է, դա այդ երկրների որոշումն է ։ Նրանք կարծում են, որ մեր օգնությամբ, այսինքն, երբ մենք հաղթենք ռուսներին, նրանք շատ արագ կազատագրեն իրենց տարածքները», — նշել է ԱԱՊԽ քարտուղարը։

Նա հավելեց, որ Ղարաբաղում տիրող իրավիճակը ցույց տվեց ռուսների՝ գործընկեր լինելու, իրենց խոսքերի համար պատասխանատու լինելու լիակատար անկարողությունը, քանի որ նրանք երաշխավորեցին հայերին մի շարք հարցեր։

Հիշեցնենք, որ Ալեքսեյ Դանիլովը ժամանակին հայտարարել էր, որ Արցախում լրացուցիչ ճակատների բացումը Ուկրաինային մեծապես կօգնի պայքարել ռուսական հարձակման դեմ։

Ախալքալաքի հանրակրթական դպրոցներում է հայտնվել ադրբեջաներեն, ռուսերեն և հայերեն լեզուներով տպագրված Վրաստանի պատմության դասագիրքը: Կրթության նախարարությունից Jnews-ին հայտնել են, որ դա ընդամենը տպագրական վրիպակ է, և ամբողջ խմբաքանակը հետ է կանչվել:

Նոր ուսումնական տարին Վրաստանում մեկնարկել է սեպտեմբերի 16-ին, իսկ դպրոցները համալրվել են նոր դասագրքերով: Ախալքալաքի շրջանի հայկական դպրոցների 9-րդ դասարանի Վրաստանի պատմության որոշ դասագրքերում մի քանի թեմաներ ադրբեջաներեն ու ռուսերեն լեզուներով է ներկայացված:

Երեկ՝ սեպտեմբերի 19-ին ուսուցիչները ուսումնասիրելով նոր դասագրքերը պարզել են, որ Վրաստանի պատմության դասագրքերում հայերենի և վրացերենի հետ մեկտեղ ադրբեջաներեն ու ռուսերեն է գրված: Մանկավարժները տեսնելով դասագրքում առկա սխալները չեն բաժանել աշակերտներին:

Ախալքալաքի Կրթական ռեսուրս կենտրոնից Jnews-ին փոխանցել ե, որ 9-րդ դասարանի Վրաստանի պատմության բոլոր դասագրքերը հավաքվել է դպրոցներից, որպեսզի հետ ուղարկվի:

«Բոլոր դասագրքերը ստուգվել է մեր կողմից: Որոշ էջեր հակառակ են կպցված, որոշ էջեր ադրբեջաներեն ու ռուսերեն է: Երևում է, որ տպագրատանն են խառնել: Երկու օրվա ընթացքում նոր դասագրքեր կստանան աշակերտները», – նշել են Ախալքալաքի Կրթական ռեսուրս կենտրոնից:

Վրաստանի Կրթության և գիտության նախարարության մամլո ծառայությունից Jnews-ին հայտնել են, որ իրենք տեղյակ են խնդրի մասին:

«Մենք տեղյակ ենք, որ նման խնդիր է առաջացել: Դա պարզապես տպագրական վրիպակ է: Նախարարությունը արդեն հետ է կանչել այդ դասագրքերի ամբողջ խմբաքանակը: Սխալը կուղղվի և փոխարենը նոր գրքեր կբաժանեն աշխակերտներին»,- ասել ենն նախարարությունից:

Հատկանշական է, որ հայալեզու դասագրքերում ոչ միայն ադրբեջաներեն են ներկայացված դասի թեմաները, այլև ռուսերեն:

«2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից սկսած  պաշտոնական Երևանը Արցախի համար դրաձել է սոցիալական հաբ, մեծ հասարակական կազմակերպություն»,-Հայկական օրակարգի նախաձեռնած «Հայաստանը՝ իբրև մեծ «անկլավ»» խորագրով պանելային քննարկման ժամանակ ասաց «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:

Ընդդիմադիր պատգամավորը նկատեց, որ իշխանությունը խոսում է Արցախում իրավունքների պշտպանության մասին և ոչ մի բառ չի ասում կարգավիճակի մասին:

«0 խոսք կրգավիճակի մասին, երբ դրա մասին խոսում է, օրինակ, Գերմանիայի կանցլերը, պարոն Բորելը, այն ժամանակավա Հայաստանում դեսպանը, ՌԴ նախագահը»,- հայտարարեց Մամիջանյանը և արձանագրեց, որ այն նոր մոտեցում չէ:

Պատգամավորը նկատեց, որ իշխանության կողմից Արցախը քանդելուց հետո վերջինիս տրամադրվող բյուջետային աջակցությունը պետք է աճեր, բայց այդ փաստն իշխանությունը արցախցիներին երեսով է տալիս :

Անդրադառնոլով Նիկոլ Փաշինյանի և իր «խմբակի» շրջանառած կեղծ թեզերին՝ Մամիջանյանն ասաց. «Առաջին կեղծ թեզը գրանադյան այցից հետո տեղի ունեցած հելոունյան քարոզարշավն էր, «հաղթել ենք» կարգախոսի ներքո»:

Նա հայտնեց, որ այդ թեզի մասին խոսում էին այն մարդիկ, որոնք 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ստում էին հայ հասարակությանը և հիշեցրեց, որ իշխանություններն արդեն մի անգամ ասել են, որ «հաղթելու են» և արդյունքը բոլորն են տեսել:

Հայկ Մամիջանյանը անդրադարձավ Գրանադայի հանդիպումների արդյունքներին՝ չչեզոքացված սպառնալիքների առումով և նշեց, որ այնտեղ անկլավների հարցը չի չեզոքացվել :

«Պարզվում է, որ իրենք ինքնիշխանության ասպետներ են, Գրանադայում իրենք հերոսաբար պաշտպանեցին Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու անկախությունը, բայց մինչ այդ այն պաշտպանելու կարիք չուներ, Հայաստանի ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության հարց չկար: Այդ հարցը դուք բերեցիք, հորինեցիք ինչ-որ «կադաստրի թուղթ» հիմարությունը և հիմա հերոսաբար պայքարում եք դրա պահպանման համար»,-ասաց Հայկ Մամիջանյանը :

Բանախոսը նաև նկատեց, որ իշխանությունները նոր սևերի և սպիտակների բաժանելու մեթոդ են գտել, ըստ որի՝ ով իրենց հետ չէ՝ ուրեմն անկխության և ինքնիշխանության կողմնակից չէ:

Անդրադառնալով անկլավների թեմային՝ Մամիջանյանն ասաց. «Մենք ստրատեգիական բարձունքներ ենք տալու, փոխարենը ստանալու ենք արոտավայր»:

Ընդդիմադիր պատգամավորը շեշտեց, որ թշնամուն տրվելու է երկու միջպետական ճանապարհ, ինչն անթուլատրելի է անվտանգության տեսանկյունից:

Վտանգավոր այդ զարգացումները կանխելու համար, «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավարի խոսքով, վերջին անգամ հասարակությանը կոչ է արվելու դուրս գալ փողոց՝ վճռական պայքարի և հաջողելու են :

Ադրբեջանի իշխանությունները հայտարարել են, որ նախատեսում են Լեռնային Ղարաբաղում բնակեցնել 140 հազար ադրբեջանցիների, և դա անել ռեկորդային ժամկետում մինչև 2026 թվականը։ Ինչպես հաղորդում է ԱՊԱ-ն, այս մասին հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահի հատուկ ներկայացուցիչ Էմին Հուսեյնովը։

Այս թիվը տարօրինակ կերպով փոխկապակցված է Լեռնային Ղարաբաղը լքած բնիկ հայ բնակչության թվի հետ՝ 100 հազար սեպտեմբերի 19-20 ագրեսիայից հետո և մոտ 40 հազար, որոնք չեն վերադարձել Լեռնային Ղարաբաղ 44-օրյա պատերազմից հետո։

Պակաս հետաքրքրական չէ, որ Ադրբեջանի իշխանությունները, որոնք երեք տարվա ընթացքում չեն բնակեցրել նախկինում օկուպացված տարածքները, պատրաստ են նույն ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղում բնակեցնել 140 հազար մարդու՝ ուղղակիորեն մատնանշելով ադրբեջանցիներին հայերի տներում վերաբնակեցնելու եւ նրանց գույքը յուրացնելու իրենց մտադրությունը։ Ի դեպ, այս մասին արդեն քննարկումներ են եղել Ադրբեջանի խորհրդարանում։

Այն, որ մինչ պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանցիների թիվը բազմակի անգամ ավելի քիչ էր, Բաքվի իշխանություններին ամենևին չի անհանգստացնում։

Արցախից բռնի տեղահանված քաղաքացիները բողոքի ակցիա են իրականացնում Հայաստանում Արցախի ներկայացուցչության շենք։ Նրանք կարողացան մուտք գործել շենք՝ ճեղքելով ոստիկանության ծառայողների պատնեշը։
 
Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը շենքում է, քաղաքացիներն էլ փորձում են իրենց համար անորոշ հարցերի պատասխանները ստանալ նրանից։
 
Նրանք բողոքում են Արցախի նախագահի` հոկտեմբերի 19-ին ստորագրած հրամանագրից, համաձայն որի` հոկտեմբերի 1-ից մի շարք պետաշխատողներ ազատվել են աշխատանքից ու առհասարակ մինչ օրս չեն ստացել իրենց աշխատավարձերը։
 
Իրավիճակը Արցախի ներկայացուցչության շենքում շարունակում է լարված մնալ։

Հաշվի առնելով սեպտեմբերի 20-ից հետո Արցախի Հանրապետության շուրջ ստեղծված իրավիճակը՝ նախագահ Սամվել Շահրամանյանը ստորագրել է հրամանագիր, համաձայն որի 2023 թվականի հոկտեմբերի 1-ից պետական և համայնքային հիմնարկների, պետության և համայնքների կողմից հիմնադրված, ինչպես նաև դրանց մասնակցությամբ կազմակերպությունների, պետության և համայնքների կողմից ստեղծված հիմնադրամների աշխատողներին համարել ազատված զբաղեցրած պաշտոններից՝ բացառությամբ Արցախի Հանրապետության Նախագահի, Արցախի Հանրապետության Նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, Անվտանգության խորհրդի քարտուղարի, Արցախի Հանրապետության պատգամավորների, Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի աշխատակազմի ղեկավարի, Արցախի Հանրապետության դատավորների, Արցախի Հանրապետության մարդու իրավունքների պաշտպանի, Արցախի Հանրապետության կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահի, Արցախի Հանրապետության գլխավոր դատախազի, Արցախի Հանրապետության պետական նախարարի, Արցախի Հանրապետության նախարարների, Արցախի Հանրապետության Նախագահի աշխատակազմի կառավարության գործերի կառավարչության պետի, Արցախի Հանրապետության պետական կառավարման այլ մարմինների ղեկավարների, Արցախի Հանրապետության բնակարանային հարցերի կոմիտեի նախագահի, Արցախի Հանրապետության ՆԳՆ ոստիկանության պետի և արտակարգ իրավիճակների պետական ծառայության տնօրենի, Ստեփանակերտի քաղաքապետի, Արցախի Հանրապետության շրջանների վարչակազմերի ղեկավարների, Արցախի Հանրապետության համայնքների ղեկավարների, Արցախի Հանրապետության կողմից հիմնադրված ընկերությունների (բացառությամբ պետական ոչ առևտրային կազմակերպությունների) և հիմնադրամների ղեկավարների, ովքեր շարունակում են պաշտոնավարել հասարակական հիմունքներով (առանց վարձատրության): Այս մասին հայտնում են Արցախի տեղեկատվական շտաբից։

Հրամանագրով սահմանվում է, որ 2023 թվականի հոկտեմբերի 1-ից հետո Արցախի Հանրապետության անունից տրվող փաստաթղթերը վավերական են:

Արցախի պաշտպանության բանակի զինծառայողները, որոնք մինչև Հակարիի կամուրջն անցնելը Արցախի իշխանությունների հորդորով այրել են զինգրքույկները՝ ադրբեջանցիների ձեռքը չընկնելու համար, Հայաստանում բազմաթիվ խնդիրների են բախվում։

«Փաստինֆոյի» հետ զրույցում «Հայաստանի ազատագրման բանակ» կամավորական ջոկատի հրամանատար Արսեն Վարդանյանն ասաց, որ ահազանգեր է ստանում Արցախից բռնի տեղահանվածներից, որոնք փորձում են հասկանալ, թե Հայաստանում ինչպես կարող են վերականգնել իրենց զինգրքույկները։

«Կան մարդիկ, որոնք ուզում են դուրս գալ երկրից, բայց նրանց թույլ չեն տալիս սահմանը հատել, քանի որ զինվորական գրքույկ չունեն։ Սա արցախցիներին անելանելի վիճակում է դրել, մարդիկ չգիտեն, կա՞ տարբերակ այդ գրքույկները վերականգնելու, և ինչ պետք է անել»։

Անդրադառնալով Պաշտպանության նախարարության հայտարարությանը, թե արցախցի զինծառայողները կարող են ներգրավվել ՀՀ սահմանների պաշտպանության գործին՝ Վարդանյանը հայտնեց, որ այսօր առավոտյան իրեն ահազանգել էր մի կին, ով ամուսնու հետ զինծառայող է եղել Արցախում։

«Ամուսիններով զինծառայողներ են, ամուսինը մայորի կոչում ունի, իսկ ինքը ենթասպա է, իրենք գաղթելուց հետո եկել են Երևան, դիմել են ՊՆ-ին, բայց իրենց առաջարկում են ծառայության անցնել սահմանամերձ բնակավայրում։ Կինն ասում է, որ իրենք նաև ուսանող երեխաներ ունեն, ասում է՝ լավ, մենք էլ գնացինք Վարդենիս, սա նշանակում է, որ երեխանես այստեղ պետք է տուն վարձեն, իսկ իրենք Վարդենիսում կամ Ջերմուկում։ Հիմա այս մարդը ի՞նչ անի, ինչպես կարող է 2 տուն վարձել, էդ մարդիկ ոչ մի բան չունեն, կարո՞ղ են 2 տեղ տուն վարձել»։