Կոմպոզիտորների տան համերգային դահլիճում հուլիսի 29-ին տեղի ունեցավ դաական եւ ժողովրդական երաժշտության բարեգործական համերգ` հանուն մարդկային կյանքի փրկության: Համերգը կազմակերպել էր «ՄաՄաՍյու» բարեգործական հիմնադրամը, որն այս պահին գումար է հավաքում Սյու Սեպետչյանի մայրիկի կրծքի քաղցկեղի բուժման համար  անհրաժեշտ »Հերցեպտին» դեղամիջոցը ձեռք բերելու համար. դեղամիջոցի մեկ արվակն արժե 3000 ԱՄՆ դոլար, անհրաժեշտ է 18 սրվակ…

Բարեգործական համերգին մասնակցում էին միջազգային և հայրենական հեղինակավոր մրցույթների դափնեկիր երաժիշտներ, կատարողներ, անսամբլներ:

Հանդիսատեսը բազամազան էր, ներկա էին տարիքային, սոցիալական տարբեր խմբերի մարդիկ:

Համերգը սկսվեց  ութամյա փոքրիկ դաշնակահարուհի Շուշանիկ Արևշատյանի ելույթով, որը ես ցավոք բաց թողեցի` ուշացա: Դահլիճը լեփ-լեցուն էր` չնայած շոգին, մթնոլորտը` բարի:

Ելույթներ ունեցան նաև «Մեցցո» լարային քառյակը, միջազգային մրցույթների դափնեկիրներ ջութակահարուհի Արուսյակ Հեքիմյանը, «Արահետ» վոկալ անսաբլը, Վիեննայի կամերային թատրոնի մեներգչուհի Լուսինե Ազարյանը, դուդուկահարներ Գեորգի Մինասյանը և Արտակ Ասատրյանը, կիթառահարուհի Լինա Հայրապետյանը, «Գիսանե» վոկալ խումբը, զուռնա-դհոլով` Աննա և Անահիտ Մխիթարյանները, մեներգչուհի Աննա Ավետիսյանը, դաշնակահարուհի Մարիամ Աբրահամյանը:

Ժողովրդական երգչուհի Գայանե Ներսիսյանը, ով նույնպես եկել էր համերգին, երգչուհի Լուսինե Ազարյանի հետ զրույցում ասել է, որ շատ որոգևորված է երիտասարդների այս բարեգործական նախաձեռնությամբ, ու նաև` որ իրենք` ավագ սերնդի արվեստի գործիչները նույպես ցանկանում են մասնակցել բարեգործական միջոցառումներին: Երկու երգչուհիների զրույցի արդյունքում նախանշվեց մոտ ապագայում կազմակերպել և անցկացնել նաև «Սերունդների խաչմերուկ» համերգը, որտեղ ելույթ կունենան հին և նոր սերնդի երաժիշտներ:

Լուսինե Ազարյանը նաև տրամադրել էր Կոմիտասի կատարումների ձայնասկավառակներ, որոնց      վաճառքից      ստացված      հասույթը       նույնպես       հատկացվեց           հիմնադրամին:

Շատ լավ համերգ էր. համ հանդիսատեսն էր գոհ, համ արտիստները, ես կասեի` կրկնակի, քանի որ կատարելուց ու ըմբոշխնելուց բացի նաև  բարի գործ էին արել` մասնակցել մեկ մարդու կյանքի փրկությանը` հավաքելով 305 000 դրամ, որը կազմում է `Հերցեպտինի մեկ սրվակի 1/3-ի համար անհրաժեշտ գումարը :

Օգոստոսի 12-ին One Club -ում տեղի կունենա «DJs FOR LIFE« մեծ տոնախմբությունը` (party), որին կմասնակցի  DJ  Vakcina-ն `«Եկեք ձևավորենք բարեգործության մշակույթ»  կարգախոսով:

Հիշեցնեմ, որ «ՄաՄաՍյու» բարեգործական հիմնադրամը ստեղծվել է երկրում կրծքագեղձի քաղցկեղ ունեցող կանանց բուժման համար դրամահավաք կազմակերպելու նպատակով: Հիմնադրամը փնտրում է համախոհ և աջակից կազմակերպությունների և անհատների, ովքեր պատրաստ են օգնության ձեռք մեկնել և սատարել բուժման կարիք ունեցողներին:

Հ.Գ. Ուզում եմ նշել, որ Սյու Սեպետչյանի մեր մեծամեծներին գրած նամակներից և ոչ մեկը պատասխանի չի արժանացել: Նամակներ ուղարկվել են` Սամվել Ալեքսանյանին, Գագիկ Ծառուկյանին, ներկա և նախկին առաջին տիկիններին` Ռիտա Սարգսյանին ու Բելլա Քոչարյանին, ԱԺ, որտեղ տարածվել է ԱԺ 80 պատգամավորների միջև, նաև` մեծ արտիստ Շառլ Ազնավուրին…  Մտածում եմ` գուցե տեղ չե՞ն հասել նամակները…

Լուսանկարներում` Շուշանիկ Արեւշատյան և Լինա Հայրապետյանը

Սկիզբը նախորդ համարում

Նայում եմ, ու սարափում տեսածիցս: Հակոբիկիս անդամը պոկված ձվերի հետ շալվարի մի անկյունումն ա, Հակոբիկիս մնացած կենդանի մարմինը մյուս:

— Վա՜յ, Հակոբիկ, բա ի՞նչ անենք հիմա: Արի գնանք, տանենք բժիշկը կարի, կարում են հիմա, հաստատ գիտեմ:

— Չէ, ցավդ տանեմ, սենցը չի կարա կարի նույնիսկ Աստված: Սա վերջս ա: Սպանի ինձ էլի, խնդրում եմ, շատ եմ խնդրում, էլ ո՞ւմ եմ ես պետք սենց վիճակում:

— Վայ Հակոբիկ, ինձ ես պետք, ո՞նց թե ո՞ւմ ես պետք: Ցավդ տանեմ, ես քեզ սիրում եմ, ես քեզ ցանկացած վիճակում էլ քեզ սիրում եմ, անդամ ունես, թե չունես, ինձ համար մեկ ա: – Ո՞նց թե մեկ ա, բա սեքս ո՞նց ենք անելու:

— Հակոբիկ, մի բան կմտածենք, վեջդ մի դնի, դու սաղ սալամաթ ես, փառք տուր Աստծուն: Զատո կողքս ես, ես քեզ եմ սիրում, դու էլ ինձ Հակոբիկ, տանձիդ մի դնի:

— է, տանձ ունենամ, որ չդնեմ…

— Վայ, Հակոբիկ, կներես:

Նստում եմ Հակոբիկիս դեմը, սկսում եմ ճղած շորիս լաթերով վերքերը մշակել, պոկված անդամն ու ձվերը խնամքով փաթաթում եմ, դնում կողք, կտանենք էլի հետներս, գուցե՞ կկարան հետ կպցնեն:

Վայ, մեկ էլ Հակոբիկիս ձեռքերն են չքվում աչքիս առաջ:

— Հը, բա հիմա ո՞նց ես, էլի ես սիրում ինձ:

— Հա սիրում եմ:

Չքված ձեռքերի տեղը վերք չկա, այ քեզ բան:

Ոտքերն էլ են չքվում: Կամաց կամաց Հակոբիկիս սաղ մարմինը չքվում ա: Ու ամեն մի օրգանի չքվելուց, Հակոբիկս հարցնում ա.

— Հը՞, էլի ես սիրում, սենց էլ ես սիրո՞ւմ:

Ես էլ ասում եմ հա:

Մնում ա մենակ գլուխը Հակոբիկիս: Գլուխը խոսում ա հետս, ինչ-որ բան ա պատմում, ես էլ նստած լսում եմ: Մեկ էլ աչքերն են անհետանում: Հետո ականջները: Հետո քիթը, ու մնում են ունքերը, մազերն ու բերանը: Ծիծաղս գալիս ա: Հակոբիկ, օյինբազ Հակոբիկ: Հակոբիկը գիտի, թե եթե տենց ֆոկուսներ անի, ես իրան էլ չեմ սիրի:

— Սիրում եմ Հակոբիկ, մեկ ա սիրում եմ:

Հակոբիկիցս մնացել ա մենակ բերանը: Ու էլի սուս չի մնում էլի հարցնում ա, ու ես էլ էլի ասում եմ, սիրում եմ Հակոբիկ, սիրում եմ ցավդ տանեմ:

— էլ ցավ չունեմ որ տանես, էլ մարմին չունեմ, մնացել եմ մենակ մի բերան Հակոբիկ:

Հակոբիկս մի բերան ա: Մի բերան Հակոբիկ ա: Երկու շրթունք, լեզու ու ատամներ:

— Ես սենց էլ կարամ սեքս անեմ, գիտե՞ս:

Ուֆ, զզվացրեց իրա սեքսով:

— Հակոբիկ, սեքսը լավ բան ա, բայց քեզանից լավը չի:

Հակոբիկ-բերանս էլ չքվեց: Տեսա, ոնց թռավ ու մտավ սոսու տերեւի մեջ:

էլ չի խոսում Հակոբիկս: Էլ խոսալու հնար չունի, կարիք էլ չունի: Հակոբիկս դառել ա սոսու տերեւ: Ի՞նչ գիտեմ: Գիտեմ էլի, որովհետեւ էդ տերեւի մեջ էլ կա էն բանիցը, որը Հակոբիկի մեջ կար: Համ էլ վարդի հոտ ա գալիս: Եսիմ ի՞նչ ա դա: Ինչ որ բան ա, էդ են սիրում, որ սիրում են: Թե չէ, ո՞նց Հակոբիկի մարմինը չկա, նույնիսկ բերան-Հակոբիկ չկա, իսկ ես դեռ սիրում եմ, ուրեմն կախարդանք կա, Հակոբիկիս մեջ, որ տերեւ էլ ա դառել, ես իրան մեկ ա սիրում եմ: Հակոբիկ-սոսու- սիրուն տերեւը դնում եմ շալվարիս ջեբն ու գնում եմ դեպի մարդիկ: Բա ի՞նչ եմ ասելու սաղին: Բա Հակոբիկս ո՞ւր ա: Կասեն գժվել ես, եթե ասեմ ոնց որ կա:

— Հակոբիկն ո՞ւր ա բա:

— Կռվեցինք, գնաց, ես ասեցի, որ իրան էլ չեմ սիրում:

— Համա թե անպատկառի մեկն ես հա, այ տենց են կնանիք, էսօր հետդ են, վաղն ասում են հաջող, էլ չեմ սիրում:

— Հա, ես տենց եմ:

Ու ջեբումս շոյում եմ Հակոբիկ-տերեւին:

Նստեցի, խորոված կերա սաղի հետ, ու սաղ վախտը ձեռս ջեբս եմ պահում, հանկարծ, ու Հակոբիկս չչքվի նդեղից:

Չքվեց: Արանքը ճղեց ու չքվեց: Դե եսի՞մ ո՞ւր ա: Մթնոլորտում ա, օդ ա դառել, վարդի հոտ, հիմա ես իրան շնչում եմ երեուի: Հիմա Հակոբիկս ամեն տեղ ա, ամեն ինչի մեջ ա:
Հակոբիկս սեր ա, սերս Հակոբիկ ա, օդս Հակոբիկ ա: Հիմա ես ի՞նչ անեմ, ես ո՞նց ապրեմ, ո՞նց ես ամեն ինչ սիրեմ, եթե Հակոբիկս ամեն ինչի մեջ ա: Ես կգժվեմ:

-Հակոբիկ, թե ինձ լսում ես, նենց մի բան դառ, որ կարամ քեզ տեսնեմ, մեկ-մեկ շոյեմ, կարամ ասեմ սա Հակոբիկս ա: Հակոբիկ ինձ մի տանջի տենց: Հակոբիկ խղճա ինձ: Մեկ էլ մի երիցուկի աղվափետուր եկավ նստեց մկրատիս վրա: Հակոբիկս ա: Ուռա: Հակոբիկիս բռնեցի, մկրատով կիսեցի, էնքան կիսեցի որ Հակոբիկս մտավ մկրատիս մեջ:

Վերջ, հիմա Հակոբիկիս տեղը գիտեմ: Հակոբիկ Հակոբիկ, չհավատացիր ինձ, որ քո բանդեսդենը ինձ պետք չի, դու ես պետք, սենց օյին սարքեցիր մեր գլխին: Դե հիմա արի սենց ապրենք, դու մկրատ դառած, ես էլ ես մարդ մնացած…

Ուֆ, էս ի՞նչ մղձավանջ էր: Երազ էր: Ժամը վեցն ա: Հակոբիկս երկու ժամից կզանգի: Թե՞ չի զանգի, որովհետեւ չկա էլ: Չէ, կա, երազ էր դա: Բայց ի՞նչ էր նշանակում էս երազը: Սա շատ պարզ երազ էր, իսկ պարզ երազներն ասում են, ամեն մեկը մի բան նշանակում ա: Մկրատս ո՞ւր ա:

Վերցրել եմ մկրատս, ու մատներիս կողքերը սաղ կտրտել եմ: Արյուն եմ արել: Սիրում եմ Հակոբիկիս: Հակոբիկ, զանգի էլի:

Զանգեց: Ուռա: Երազ էր: Հակոբիկս էլ սաղ ա, այսինքն երազումս էլ էր սաղ, բայց մկրատ էր դառել, բայց հիմա իսկական սաղ ա, մարմին ունի: Սարսաղ լակոտ: Սեքսի շանտաժ էր ինձ ուզում անի: Հայ հույ, Հակոբիկ, քո մեջ ինչ որ բան կա, ես էլ դա եմ սիրում , ես հիմա հասկացա, ինչի էր երազս, որ ես հասկանամ, որ մարդուն սիրելուց միջի ինչ որ բանն են սիրում, որ եթե էդ մարդը դառնա տերեւ էլ կսիրես, օդ էլ կսիրես, մկրատի մեջ էլ լինի, կսիրես նենց որ նրանով քեզ կսիրես, դե մկրատի սիրելն էլ կտրտելն ա: Հակոբիկ, Հակոբիկ:

— Այլանդակ, անդաստիարակ, լրբի մեկը, դու հեր մեր չունե՞ս, ինքնասիրություն չունե՞ս, ինչ ես տղուն խելքահան անում:

էս ո՞վ ա: Վայ մե՞րն ա: Ինքն ա տվե՞լ հեռախոսը: Հակոբիկ, ես քեզ ի՞նչ վատություն էի արել, խի՞ ինձ տենց արիր: Հակոբիկ Հակոբիկ:

Ընկերուհիներս են շուրջս, տատս ա, բժիշկներ են: Ձեռքերս կապոտել են բինտերով, բժիշկը մի հատ լույս ա գցում աչքերիս մեջ: Զզվում եմ վառ լույսից: չեմ կարում շարժվեմ, ոնց որ գամել են մահճակալից: Տատս լացում ա:

— Ի՞նչ ա եղել:

— Տատդ եկել ա տեսել ա ձեռներդ սաղ ճղոտած պառկած ես արյունլվիկ պոլի վրա: Ի՞նչ ա եղել:

— Սերս մկրատ ա դառել, ոչ մի բան էլ չի եղել…

Արդեն քսանվեց տարի ա անցել:

Ես ու Հակոբիկը երկար տարիներ չէինք խոսում: Հետո իմացա, ճի՞շտ էր, թե՞ սուտ էր, էն հայհոյող կնիկը Հակոբիկենց գիժ հարեւանուհին էր, եկել էր ձու ուզելու, Հակոբիկը գնացել էր որ տա, սա տեսել էր հեռախոսը դրած ա, վերցրել ու տենց վատ բաներ էր ասել ինձ: Հակոբիկը եկել հեռախոսը ձեռից խլել էր, բայց ես արդեն չկայի: Հիմար խռով էր, բայց էլ ի՞նչ արած:

Հակոբիկին մեկ-մեկ տեսնում եմ, բարեւում ենք, իրար հալ ու օր ենք հարցնում, բայց Հակոբիկս վիժեց իրա ինչ որ բանը էն օրը, երբ հեռախոսով կինն ինձ անպատվեց: Ինչ որ բանը, որ ես սիրում էի, տենց էլ մնաց մկրատիս մեջ: Ժամանակ առ ժամանակ մտնում ա մի ուրիշ մարդու մեջ, վարդի հոտ ա առնում ձմեռվա, ամառվա ու աշնան կեսերին, ու ես սկսում եմ նրան սիրել: Մինչեւ միջիցը չի վիժում, ու ինչ որ բանը նորից մտնում ա մկրատիս մեջ: Ես չեմ կարողանում ազատվեմ մկրատի կախվածությունից: Ձեռքերիս նայողը ինձ կհասկանա: Ու երբ մատներիս վերքերը սկսում են լավանալ, երբ ես մոռանում եմ գոնե օրը մի անգամ մկրատը ձեռս վերցնել, ուրեմն «իքս» ժամը մոտ ա: Կլինի՞ մեկը, որի մեջ կմնա Հակոբիկիս վիժած, Հակոբիկ անունը կրող ինչ որ բանը, թե՞ ես տենց էլ միշտ մկրատով կինքնաբավարվեմ:

Ձեռքերս լավանում են: Մկրատս փոխարինվել ա կոմպով: Վարդի հոտ ա գալիս աշնան կեսին: Գարնանային մայիսյան անձրեւ ա սպասվում:

Հակոբիկս գալիս ա՞:

Անկարայում ու Բաքվում հավարները գցել են ` ՀՀ նախագահը, պատասխանելով Արևմտյան Հայաստանին և Արարատ լեռանը վերաբերող ուսանողի հարցին, չի բարեհաճել երդվել, որ Արևմտյան Հայաստան երբեք չի եղել, իսկ Արարատը կոչվում է Աթադաղ: Ավելին` նա համարձակվել է ասել, որ եթե մեր սերունդը Արցախն է պաշտպանել, ապա հաջորդ սերունդը նոր գործեր ու անելիքներ ունի: Ու թուրքի աչքի առաջ անմիջապես գծագրվել են հայ զինվորի նոր հաղթական արշավանքները… Եվ սկսվեց` Էրդողանը պահանջեց Սերժ Սարգսյանից ներողություն խնդրել, իսկ Ալիևը դիմեց ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարին, թե ՀՀ նախագահի պատասխանը հարցականի տակ է դնում Արցախի հարցով նախագահների հաջորդ հանդիպումը:

Թե ինչ կապ ունի Արցախը Արևմտյան Հայաստանի հետ` Ալիևն ինքն իրեն մատնեց: Նա հրապարակավ հաստատեց, որ խոսքը գնում է հայոց տարածքները թուրքի պիղծ տեսակի լծից ազատագրելու մասին: Որ և  ինքը, և Էրդողանը թուրք տեսակի տարբեր հատվածների առաջնորդներն են…

Վախեցել են ՀՀ նախագահի ասածից: Բա պիտի վախենան` Սերժ Սարգսյանը հասկացրեց, որ հայությունն այլևս երբեք չի հնազանդվելու թուրք կոչեցյալին ընդհանրապես: Որ հայոց պետականությունը դա բացառում է: Զարմանալի չէ, որ վախեցել են: Զի նաև վախեցել են Ստամբուլում ապրող Սիբիլ անունով հասարակ հայ աղջկանից:  Քանի որ այդ աղջիկը իր մեղմ մոգական ձայնով համարձակվել է երգել «Տեսնեմ Անին ու նոր մեռնեմ» և «Կիլիկիա»: Եվ տեսահոլովակների վերաբերյալ իրենց հիացմունքը հայտնել են շուրջ կես միլիոն այնպիսիք, որ դեռևս իրենց թուրք են համարում…

Այո, հենց դեռևս… Այդ «դեռևս»-ի պատճառով թուրք կառավարությունը քանիցս փակեց տարատեսակ «յութուբ»-ները: Որովհետև այդ «դեռևս» համարվողները վաղը վերադառնալու են իրենց արմատներին և գիտակցելու են, որ իրենք հայ են, հույն են, լազ են, արաբ են, քուրդ են, բայց ոչ` թուրք: Ու եթե այսօր ենթագիտակցաբար նրանց ձգում է հայոց ծաղկուն մայրաքաղաք Անիի կարոտը, այն էլ` իրենց համար դեռևս (էլի դեռևս) անհասկանալի կարոտը, ապա վաղը իրենք, որպես այդ մայրաքաղաքի օրինական ժառանգորդ, ցանկանալու են սպանել զավթիչին: Եվ 1000 տարվա կարոտի դիմաց արյուն են հեղելու…

Մեր աչքի առաջ կատարվում է մեծն Կոստան Զարյանի կանխատեսումը, որ Թուրքիայում մի օր գենետիկ պայթյուն է տեղի ունենալու: Որ միլիոնավորները հիշելու են իրենց արմատները, և բախվելու են նրանց հետ, ովքեր իրենց դեռևս թուրք են համարում: Արյունալի բախման մեջ իրար են կոտորելու տասնյակ միլիոնավոր` նույն գենետիկ նկարագիր ունեցողները: Արդարության և պատմական հայրենիքի վերանվաճման ճանապարհն ուղեկցվելու է այդ ահեղ քաղաքացիական պատերազմով, որ տանելու է տասնյակ միլիոնավոր կյանքեր… Պատրա՞ստ ենք արդյոք դրան: Մեր 1000 տարվա կարոտը դրանից ավելիի էլ  է արժանի, բայց արդյո՞ք կդիմանանք այդ նվազագույն գնին, թե՞…

Թուրքիայից դուրս` Եվրոպայում, նույնպես հակաթուրքական հուժկու շարժում է ձևավորվում: Ինչպես էլ վերաբերվենք նորվեգացի ահաբեկիչ Անդերս Բրեյվիկին, նրա սահմռկելի արարքը բողոք էր թուրքերի կողմից Եվրոպայի խաղաղ զավթման դեմ: Նրա` «2083. Եվրոպայի անկախության հռչակագիր» գրքում պարզ ծրագիր է ներկայացրած` Վիեննայի մատույցներում օսմանյան զորքերի ջախջախման 400-ամյակին` 2083թ. սեպտեմբերի 11-ին Եվրոպան վերջնականապես թուրքի խաղաղ կամ ոչ խաղաղ նվաճումից լիովին ազատ տեսնել:

Արդյոք նրա արարքը տմարդի էր, թե արդարացված` վերջնական գնահատականը թող տան նորվեգացիները: Բայց մենք չենք կարող չմատնանշել, որ նա իր ծայրահեղ քայլով եվրոպացիներին հորդորեց մայրցամաքն ազատել թուրքական աղբից և ապրել սպիտակ մարդու քաղաքակրթությանը վայել կյանքով:

Սպիտակ մարդու քաղաքակրթության առաջատար մարտիկն, անշուշտ, մենք ենք, այլ ոչ թե կուշտուկուռ եվրոպացիք և ամերիկացիք: Վերջին երկու տասնամյակին հենց իրենք են բարձիթողի վիճակի հասցրել և թույլ տվել, որ իրենց առաջատար երկրները թուրքական տարրի նվաճման օբյեկտ դառնան: Իսկ այսօր զոհեր տալու գնով դուրս են գալիս այդ վիճակից:

Մեր տված զոհերը հազարապատիկ ավել են: Ու այսօր, երբ ռեալ շանս է առաջացել հագեցնելու Անիի հազարամյա կարոտը, մենք պիտի բնական համարենք համայն մարդկության զոհերը դրան հասնելու ճանապարհին:

Շաբաթվա Վարկածները քննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆ

Հակոբիկը իմ առաջին սերն ա իսկական: Մանկապարտեզի ու դպրոցի մնացած սիրածները հաշիվ չեն արդեն, որովհետեւ սա ա իսկականը, նրանք սուտ են եղել: Հակոբիկը ինձ հետ երաժշտական դպրոցում էր սովորում: Քանի փոքր էինք, դասից հետո դուրս էինք գալիս դիմացի կառուսելները, նստում «ռամաշկան» ու գոռգոռալով պտտվում, պտտվում, պտտվում, ու հետն էլ ինչ կար չկար վրեքներս գցելու , հանում էինք, ներքեւ գցում, Կառուսելի հսկող Սերոժ ձյաձյան ջղայնանում էր, ու կառուսելը ժամանակից շուտ կանգնացնում, հետո ճղճղում էր, ասում, որ էլ չի նստացնելու մեզ, մենք էլ ծիծաղում էինք, որովհետեւ մեկ ա թողնելու էր, կառուսելի տակից հավաքում էինք մեր ցելոֆանի «Յունիսեֆ» տոպրակները, նոտայի տետրերն ու գրքերը մեջը, կոշիկները, կուրտկեքը ու փախնում էինք:

Հիմա էլ մեծ ենք, էլ տենց բաներ էլ չենք անում, տասնչորս տարեկան ենք: Մայիս ա հիմա, երաժշտականի դեմի վայրի վարդի թփերը ծաղկել են, ու շուրջ բոլորը լցրել իրանց գարնան ու սիրո հոտերով: Հա մեր սերը տենց հոտ ունի, մեզանից էլ ա ինձ թվում ա տենց հոտ գալիս՝ անսանձ, դեռատի, անմշակ, չպատվաստված վարդի հոտ: Հակոբիկը ամեն առավոտ զանգում ա, ժամը ութին ու մենակ իմ համար հեռախոսով շվի ա նվագում, իրա մերը էդ ժամին քրոջը մանկապարտեզ ա տանում, տատս էլ շուկա ա գնում: Ես ահավոր երջանիկ եմ: Ինձ սիրում են: Չէ, Հակոբիկը ինձ բան չի ասել, բայց ես հո զգում եմ: Ինչի՞ ինքը չի զանգում Աննային, կամ Մարինեին, ինձ ա զանգում: Համ էլ որ կողքս կանգնած ա լինում, հանկարծ ձեռը կպնում ա ձեռիս, միանգամից կարմրում ա: Ես աղջիկ եմ, զգում եմ, սիրում ա: Ես էլ իրան եմ սիրում:

Ի՞նչ եմ իմանում ի՞նչ ա սերը: Դե եսիմ, սերը էն ա, որ կոկորդդ ղդիկ ա տալիս, փորիդ մեջ, պորտիկիցդ քիչ վերեւ խաղ ա անում, որ ուզում ես անկապ երգես, բարձրանաս կտուրին պառկես ու նայես աստղերի վրա, իրանք էլ քեզ վրա, որ ուզում ես անկապ գոռգոռաս, չէ, մարդկանց վրա չէ, չարությամբ չէ, քեզ հետ կատարվելիքի անհավատալի լինելուց, հիացմունքից, զգացմունքների առատությունից ու անղեկավարելիությունից, որ չես իմանում, թե ո՞նց վարվես դրանց հետ:

Որ ուտել չես ուզում, քնել չես ուզում, մենակ պառկում ես, ու ցանցառ բանաստեղծություններ ես գրում, կամ էլ կարդում ես ուրիշների գրածները, ու ընդեղ էլ ես տենց սիրո մասին կարդում, ու դու քեզ աշխարհի մասնիկն ես զգում: Որ կյանքդ կայանում ա նրանում, որ սպասում ես Հակոբիկի հետ հանդիպմանը, Հակոբիկի զանգերին, Հակոբիկի ձեռքի հանկարծակի քո ձեռքին կպնելուն, Հակոբիկի հետ տուն դառնալուն, ապրում ես էդ ամեն ինչը, ու նորից սպասում ես հաջորդ տենց բաներին: Հակոբիկենց շենքի մոտով գնում գալիս ես օրը հազար անգամ, ու չնայած չես տեսնում իրան, բայց հո գիտես, որ Հակոբիկենց տունն ա, ինքը ընդեղ ա ապրում, ընդեղ ա հաց ուտում, ընդեղ ա քնում, ու դու քեզ դրանից լավ ես զգում, մի տեսակ դողալ ես սկսում գարնան կեսին:

Սերը դա յա: Ես հաստատ գիտեմ: Հա, ես հո հետամնաց չե՞մ, գիտեմ, ոնց են երեխա սարքում, ու սեքս են ասում դրան, բայց ինձ ու Հակոբիկին տենց բաներ պետք չեն, մենք իրար տեսնելով ենք սեր անում: Դե կարող ա մեծանանք, դպրոցն ավարտենք, ամուսնանանք ու սեքս անենք, երեխեք սարքենք, բայց դե հիմա հլա սա հերիք ա մեզ: Մենք սեքս-մեքս չենք ուզում: Այ տենց: Հակոբիկ ունեմ, Հակոբիկն էլ ինձ ունի: Գնալու ենք ամառը հանգստյան տուն, ընդեղ լավ ա, սաղ օրը կարանք միասին լինենք: Վարդի հոտն էլ կտանենք հետներս, որովհետեւ մենք վարդի հոտ ենք, վարդի հոտը մեր մեջ ա, մենք էլ վարդի հոտի մեջ ենք: Ես անպայման բանաստեղծ եմ դառնալու, որ գրեմ, թե Հակոբիկիս ո՞նց եմ սիրում: Հակոբիկիս նմանը չկա: Ասում են հերը ման եկող ա Հակոբիկի: Դե հասկանում եմ, բայց դա չի նշանակում, թե Հակոբիկն էլ ա ման եկող: Չէ, Հակոբիկը մենակ իմն ա: Հաստատ: Մերոնք չգիտեն, որ իմանան, ջարդս կտան: Կասեն սիրած-միրած խաղացնելու տարիքդ չի: Բայց ես ի՞նչ անեմ, որ Հակոբիկը ինձ հիմա ա ռաստ եկել, հիմա ա ինձ սիրում, ոչ թե քսան տարեկանում, ես էլ իրան:

Վերջը, լավ եմ ապրում, մենակ վախենում եմ, հանկարծ մարդ չիմանա: Դե ընկերուհիներիցս չէ, նրանք սաղ էլ գիտեն, մեծերից նկատի ունեմ, մեծերը երեւի մոռանում են մեծանալով, որ իրանք էլ են տասնչորս տարեկան եղել, որ տենց սիրել են: Տատս ոնց որ բան ա կասկածում, որովհետեւ ասում ա, թե Սեւակն ասել ա առաջին սերը առաջին լավաշի նման միշտ կուտ ա գնում: Դե կարող ա մեր սերը հմուտ հացթուխ ա թխում: Տենց էլ կարա չէ՞ լինի: Իհարկե կարա, մանավանդ իմ սերը: Իմ սերն ուրիշ ա լինելու: Հիմա քնեմ, վաղն առավոտը Հակոբիկս կզանգի էլի ու շվի կնվագի աշխարհում մենակ ինձ համար: Ո՜ւյ…

Երեսուն տարեկան ենք: Ինչ-որ անտառում ենք: Չեմ հասկանում ո՞նց դառանք տասնչորսից միանգամից երեսուն: Դե լավ, ինչորայա, ինչ կանք` կանք: Հակոբիկը կա, ուրեմն ամեն ինչ նորմալ ա: Երեխեք հըլա չունենք: Բայց ոնց որ թե ամուսնացած ենք, կամ դրա նման մի բան: Որովհետեւ սեքս ենք անում: Սեքսը մի տեսակ չեմ հիշում ո՞նց ենք անում, բայց դե երեւի անում ենք էլի, որ ես գիտեմ դրա մասին: Թե չէ, որտեղի՞ց կարայի իմանամ, որ անում ենք: Համ էլ գիտեմ, որ հաճելի բան ա, որովհետեւ տենց հիշողություն կա մոտս:

Հիմա անտառում քեֆի ենք: Խորոված են անում տղամարդիկ, ես էլ գնացել եմ ու սեւախոտ ու ուրց եմ քաղում: Ամեն ինչից մեր վայրի վարդի հոտն ա գալիս: Ինչ լավ օր ա, արեւը պայծառ ա, բայց չի վառում, հազիվ հազ տաքացնում ա: Գարնանային արեւ ա: Ես էդ արեւը շատ եմ սիրում: Ընդհանրապես, ես եղանակներից կթողնեի գարունն ու աշունը, մեկ էլ հով ամառվա ու ձյունոտ ձմեռվա մասերը: Մնացածը կվերացնեի, եթե Աստված լինեի: Դե հիմա Աստված չեմ, սովորական սիրահարված աղջիկ եմ, չէ, կին եմ, երեսուն տարեկան կին եմ, որովհետեւ գիտեմ սեքսը ինչ ա ու ոնց են անում: Եթե տասնչորս տարեկան լինեի, չէի իմանա, քանի որ գիտեմ, ուրեմն երեսուն եմ, կարող ա մի երկու տարի էսկոմ, էնկոմ, բայց հաստատ տասնչորս չեմ:

էս ի՞նչ գոռոց ա: Անտառը դղրդաց ինչ որ մեկի գոռոցից: Վազեմ տենամ ի՞նչ ա եղել: Սիրտս սկսեց ահավոր անհանգիստ մզզալ, կողքս ծակում ա վազելուց, բայց պիտի վազեմ: Հակոբիիիկ: Հակոբիկիս բան եղած չլինի հանկարծ:

Աման, Հակոբիկս արնաշաղախ պառկած ա ծառի տակ ու գոռում ա. – Արջը, փախի: Ի՞նչ փախի, ես մի փետ եմ վերցնում, ու արջի մռթին տուր թե կտաս, ծալովի մկրատս հանում եմ, ու արջի աչքերը ծակում եմ, արջը ոռնալով փախչում ա:

— Հակոբիկ, Հակոբիկ, ցավդ տանեմ, ի՞նչ ա եղել:

Հակոբիկս «աղվեսանքը» երկու ձեռով բռնել ա ու գալարվում ա ցավից:

— Հակոբիկ, հլա թող, թող նայեմ ի՞նչ ա եղել:

— Զահրումար ա եղել, չոռ ա եղել, կյանքիս վերջն ա եղել: Սաղ ինչ կա-չկա պոկել ա արջը, ահա թե ի՞նչ ա եղել:

— Ի՞նչդ ա պոկել, այ Հակոբիկ:

— Դե տղամարդու բան դես դենն էլի, ձվերս, անդամս, դառել եմ անսեռ հրեշտակ:

— Դե լավ, Հակոբիկ, թող նայեմ էլի:

Շարունակելի

Պետական կառավարման անկատար հիմնաքարի վրա կառուցված բուրգը հիմնականում փլվում է կադրերի հետ սիրողական մակարդակով վարվելու պարագայում: Սա արդեն կադրերին չգնահատելու, սեփական ռեսուրսները ճիշտ չհաշվարկելու և գործի նկատմամբ անհրաժեշտ աչալրջություն չցուցաբերելու հարց է, ինչը առավել վատ է, երբ կատարվում է պետական ամենաբարձր մակարդակով:

Որ պաշտոնը հավիտենական չէ, բոլորը գիտեն: Որ պաշտոնը կարող է նաև փորձանք դառնալ պաշտոնյայի գլխին, և անգամ կարճատև պաշտոնավարումը կարող է ճակատագրական լինել, երևի թե այս դեպքի համար են ասել:

Ըստ մեր տեղեկությունների, Սննդամթերքի անվտանգության ծառայության նախկին պետ Գրիգոր Գրիգորյանին դժբախտություն է պատահել` պաշտոնազրկումից հետո նա տեղափոխվել է Ավանի հոգեբուժարան:

Սա, իհարկե, որևէ կերպ ճշտել հնարավոր չէ, հաշվառումը  հոգեբուժարանում, ինչպես նաև այս հաստատության հետ կապված ամեն բան գաղտնի է պահվում: Սակայն մեր աղբյուրները պնդում են, որ լուրը հավաստի է:

Այստեղ բնական հարց է ծագում` պատճառը պաշտոնը կորցնե՞լն էր, թե՞ Գրիգորյանը նաև նախկինում է ունեցել նման խնդիրներ: Նրան ճանաչողներն ասում են, թե շփումների ժամանակ Գրիգորյանի պահվածքից զգացվել է, որ նյարդերի հետ կապված խնդիրներ ունի: Հայտնի է, որ նա ժամանակին զորակոչվել է բանակ, բայց հետո ինչ-ինչ պատճառներով ազատվել է զինվորական ծառայությունից:

Որ Գրիգորյանն ի վիճակի չէր կրելու իր ուսերին դրված պատասխանատվության ծանր բեռը, պարզ էր դեռ առաջին օրից: Նա ավարտել է նախկին «Զովետ» ինստիտուտը, բայց բոլոր նրան ճանաչողները լավ գիտեին, թե ինչպես է եղել այդ մի կերպ ավարտելը: Արդյունքում`գաղափար անգամ չուներ այն ոլորտից, որի ղեկավար էր նշանակվել: Հետևանքը` երեք ամիս անց խայտառակ պաշտոնազրկումն էր: Հետևանքը` երիտասարդ պաշտոնյայի հոգեբուժարանում հայտնվելն էր:

Ի՞նչ հետևություն կարելի է անել այս ամենից: Եվ ընդհանրապես, ովքե՞ր են մեղավոր այս ողբերգության համար (որ ցանկացած մարդու հոգեբուժարանում հայտնվելը ողբերգություն է, կարծում եմ, կասկածից վեր է): Ըստ էության, անկախ ամեն ինչից, անկախ թույլ տված սխալներից, Գրիգոր Գրիգորյանն ընդամենը զոհ էր` ոչ ավելին. երիտասարդ, հավակնոտ, բարետես անձնավորությունը պարզապես դարձավ հանգամանքների զոհ, զոհը այն մարդկանց, ովքեր, անհասկանալի է, թե ինչ հաշվարկով, պատահական մեկին նշանակեցին բարձր պաշտոնի` առանց մտահոգվելու հետևանքների մասին:

ՕԵԿ փոխնախագահ Մհեր Շահգելդյանն այսօր չի հերքել, որ իրենց կուսակցության շարքերն է համալրել Ազգային Ժողովի նախկին պատգամավոր Հակոբ Հակոբյանը (Ճոյտ):

Ավելի վաղ Արթուր Բաղդասարայանի կուսակիցն էր դաձել, ու ՕԵԿ-ում ազդեցիկ դերակատարություն ստանձնել կապի նախկին նախարար Էդվարդ Մադաթյանը (Խուճուճ Էդո):

Փաստորեն ՕԵԿ-ում էլ են գիտակցել, որ կուսակցությունն ապագա խորհրդարանում հայտնվելու շանս գրեթե չունի եւ ակնհայտորեն փորձում են հենվել կրիմինալի վրա:

Սա հին ձեռագիր է, որից տարբեր ժամանակներում օգտվել են իշխանությանը մաս կազմող կուսակցությունները:

Ժամանակները փոխվել են եւ այն, ինչն աշխատում էր երեկ` այսօր կարող է չաշխատել:

Եթե իշխանություն — ՀԱԿ երկխոսությունը դրական արդյունքներ տա` անդրադառնալու է ընտրությունների որակի վրա:

Քիչ թե շատ նորմալ ընտրությունների պարագայում` ադմինիստրատիվ ռեսուրսի եւ «թաղային հեղինակության» գործոնների ազդեցությունը սահմանափակվելու է:

Երկխոսության կայացման պարագայում` ՕԵԿ-ին այլ բան չի մնա, քան` մի քանի մանդատ մուրալ ՀՀԿ համամասնական ցուցակում` վերջնականապես կորցնելով ինքնուրույն կուսակցության դիմագիծը:

«Եթե երկխոսությամբ արտահերթ ընտրությունների հասնելու հնարավորությունը համարվի սպառված, ապա, բնականաբար, Հայ ազգային կոնգրեսն այդ բանակցություններում անելու բան չի ունենա. անելու բան կունենա Ազատության հրապարակում»,- այսօր մամուլի ասուլիսում հայտարարել է ՀԱԿ կենտրոնական գրասենյակի ներկայացուցիչ, «Հայկական ժամանակ» օրաթերթի խմբագիր Նիկոլ Փաշինյանը: Առհասարակ, նրա ասուլիսում հնչել են իշխանությանը հասցեագրված կոշտ գնահատականներ` տպավորություն ձևավորելով, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի թիմում կամ առնվազն` նրա մի հատվածում, այնքան էլ լավատես չեն երկխոսության դրական ընթացքի վերաբերյալ:

«Չեմ կարծում, որ մեր երկրում առկա է իրավիճակ, որի տրամաբանական լուծումը կարող են դառնալ արտահերթ ընտրությունները»,- մեկ այլ մամուլի ակումբում էլ հայտարարել է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ, երկխոսության նպատակով ձևավորված կոալիցիոն աշխատանքային խմբի անդամ Գագիկ Մինասյանը:

Եթե պատկերավոր ձևակերպենք, ՀԱԿ-ն ուզում է արագ գալ իշխանության, իշխանությունը չի պատրաստվում հանձնել իր ունեցածը:

Ընտրությունների ժամկետի հարցում կողմերն ունեն տրամագծորեն հակառակ մոտեցումներ, և գոնե այս պահին դժվար է պատկերացնել, որ այս հարցում կձևավորվի ընդհանուր հայտարար:

Առհասարակ, կարծում եմ` սխալ է ընթացող երկխոսության համար հիմք ընդունել «համաձայնություն կա, երբ համաձայնեցվում են բոլոր հարցերը» բանաձևը: Նման մոտեցումը երկխոսության գործընթացը կտանի փակուղի:

Թերևս հարկ կա, որ կողմերը նախ քննարկեն այն հարցերը, որոնց շուրջ կարող են համաձայնությունների գալ: Օրինակ, վերացնեն օրենսդրական և այլ կարգի խոչընդոտները, որոնք խանգարում են օրինական ընտրությունների անցկացմանը: Եթե մեկ-երկու նման քայլ լինի, գուցե հասարակությունը հավատա երկխոսության ռացիոնալ ընթացքին, երկխոսության կողմերը վստահեն միմյանց, վերանա անտագոնիզմը, օրինական ընտրություններ անցկացնելու հիմքեր ստեղծվեն:

Այս պարագայում, գուցե ընտրությունների ժամկետի հարցը կորցնի իր սրությունը, և կողմերն ավելի շուտ կարողանան գալ կոմպրոմիսային լուծումների:

Այսօր ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարության Սննդամթերքի անվտանգության պետական ծառայության աշխատակազմի անասնաբուժական տեսչության պետ Հովհաննես Մկրտչյանը լրագրողներին հավաստիացրել է, որ իրենց ծառայությունն ամեն ինչ անում է, որպեսզի Հայաստան ներմուծվի միայն անվտանգ սննդամթերք:Սա մի քիչ տարօրինակ է, քանի որ մի ամբողջ ծառայություն կոչված է հենց այդ գործին, և պետք չէ իբրև գործադրվող ջանք հանրությանը ներկայացնել մի բան, որի համար նշված հիմնարկը բյուջեից աշխատավարձ է ստանում:

Այսօր բավական հրատապ թեմա է մթերքների մեջ գենետիկորեն մոդիֆիկացված օրգանիզմների առկայությունը: Մկրտչյանն ասաց, որ Հայաստանում չկա որևէ իրավական ակտ, որով չի թույլատրվում նման բաղադրիչները ներմուծել ու արտահանել: «Պաշտոնական տվյալներով` ոչ մի գենետիկորեն աճեցված ապրանք ՀՀ-ում չկա: Սննդամթերքի անվտանգության մասին մեր օրենքով` եթե կա գենետիկորեն աճեցված ապրանք, ապա պետք է մակնշվի, իսկ մեկ այլ օրենքով` մանկական սննդի մեջ գենետիկական բաղադրիչ ընդհանրապես չպետք է լինի»,- ասաց նա:

Ամեն ինչ շատ լավ է` պետք է մակնշվի, պետք է չլինի, բայց չէ՞ որ կա՛ և մակնշված չէ: Ստացվում է, որ եթե մակնշված չէ, իրենք էլ չունեն ստուգելու իրավասություն, եթե ահազանգ չկա, հանգիստ կարելի է ներմուծել, թունավորել երկիրը և ջայլամի պես գլուխը ոտքերի արանքում պահելով` հայտարարել, թե նման ապրանք գրանցված չկա, ուրեմն վերջ` չկա: Մինչդեռ պարզից էլ պարզ է, որ չեն գրանցում որովհետև ԳՄՕ-ն մի քանի անգամ էժան է նորմալ սննդամթերքից, և գրանցելը ձեռնտու չէ: Իսկ այն կառույցները, որ աչք են փակում դրա վրա` կիսելով ստացված հսկայական գերշահույթները, մեղմ ասած` հանցագործություն են կատարում ազգաբնակչության հանդեպ, և նրանց ձեռքը այսօր բռնող չկա: Իսկ դրան կոչված կառույցը ըստ էության ոչ լիազորություն, ոչ էլ այդքան «դուխ» ունի դրա դեմն առնելու:

Ես ապրում եմ նենց, ոնց ուզում եմ։ …Ես դրա իրավունքը վաստակել եմ 42 տարվա ընթացքում: Ժամանակին ամուսնացա, բաժանվեցի, մնացի մոլոր, խեղճացա, որ «անտեր» եմ, հետո աբսուրդացա նոր ամուսնու փնտրտուքների մեջ, ինչ ասես, որ չեղավ կյանքիս մեջ, մինչև վաստակեցի իմ անձնական կյանքի իրավունքը` հանդիպում եմ, սիրում եմ… Հետո` նաև բաժանվում եմ, նոր սեր եմ գտնում: Բայց դա ես եմ էդպես անում ու երևի էլի ինչ-որ տոկոս` նույնիսկ երևանաբնակ հայ կանանց: Ու գիտեմ նաև, թե ինչ են խոսում հետևիցս հարևանները, ինչ են մտածում ծնողներս ու տատս. «Դե, էս էրեխեն էլ մի կարգին բախտ չունեցավ»… Իսկ բախտ ունենալը մեր երկրում հաջող ամուսնությունն է, որ «գլխիդ տեր ունենաս»:

Հայաստանաբնակ հայ կանանց ու աղջիկների մեծ մասը դա անել չի կարող (թե ինչու` այլ խոսակցության թեմա է). օրինակ՝ միջին վիճակագրական աղջիկը: Նա, որպես օրենք, ավանդապաշտ ծնողներ ունի։ Խիստը ո՞րն է։ Նրանք կատարյալ բռնապետներ են։ Խեղճ աղջիկն իրավունք չունի անգամ ընկերուհիների հետ զբոսնելու, ինչ մնաց, ասենք` ընկերոջ հետ մի տեղ գնալ:

Նստելու է թախտին, սպասի բախտին…Բախտն էլ սպիտակ ձիով չի լինելու հաստատ։ Գալու են պապայից ուզեն համեստ ու լավ պահած աղջիկ… էս դեպքում ապրա՞նք՝ տեղը տեղին, կարմիր «խնձոր»-ով, բանով…

Հետո էլ հարևաններին ի ցույց են դնելու կարմիր խնձորներով լիքը զամբյուղը, կան բնակավայրեր` հենց մայրաքաղաքում էլ, որտեղ սավանն են ի ցույց դնում: Սարսափելի ստորացում, նվաստացում։ Իսկ ընտանեկան կյանքում էդ ստորացումը շարունակվելու է:

Ի դեպ, երեկ մի ավելի սարսափելի բան կարդացի, Աղասի Թադևոսյանն էր ֆեյսբուքյան մի քննարկման ժամանակ գրել. «Անցած տարի մենք իրականացրել ենք Հայաստանում մինչամուսնական սեռական կյանքի ազատության հիմնախնդրի հետ կապված որակական հարցում և պարզել ենք, որ Երևան քաղաքում բացարձակ մեծամասնություն է կազմում պահպանողական ու ավանդապահ մոտեցումն այդ հարցին: Այսինքն՝ «կարմիր խնձորային» տրամադրությունները Հայաստանում համակարգային բնույթ ունեն: Ավելին, տարիներ առաջ այս հարցը նույնիսկ, որպես «ազգային արժեքների» ցանկում գրանցելու խնդիր, քննարկվում էր ԱԺ-ում, ակտիվ մասնակիցներից հիշում եմ Վիկտոր Դալլաքյանին ու Հրանուշ Հակոբյանին»:

Ինչպիսի անհեթեթություն: Ի՞նչ մշակութային հեղափոխություն, ի՞նչ բան…Պարզվում է, անհատի անձնական կյանքի հանդեպ նման համատարած տհաս մոտեցումը մեզանում տիրապետող է, ուրեմն, մշակութային հեղափոխությունը քաղաքական կամ քաղաքացիական կյանքի ոլորտներից` առաջին հերթին անձնական կյանքի ոլորտում է անհրաժեշտ:

«Մինչև մարդն իր անձնական կյանքում ձեռք չբերի ազատ ընտրություն կատարելու իր իրավունքը և չկիրառի իր սեքսուալ կյանքում, նա չի կարող ընտրություն կատարել ոչ մի այլ ասպարեզում: Կամ ավելի պարզ ասած` նորմալ սեքսուալ կյանք չունեցող հասարակությունը կամ երիտասարդությունը չի կարող նորմալ լինել ընդհանրապես»,- շարունակում է Աղասի Թադևոսյանը:

Հա էլի, անձնական կյանքը «ընտրակեղծիքով» սկսած հասարակությունում էլ ի՞նչ ԱԺ կամ լեգիտիմ նախագահական ընտրություններ։ Բնական է, որ կեղծվելու են, ու այլ կերպ չի էլ կարող լինել:

Ու էդպես, ավանդապաշտ հայերս ամբողջ կյանքում անիծելու ենք բախտը, քննադատելու ենք ընտրություններում տեղ գտած կեղծիքները ու միևնույն է` փակելու ենք մեր աղջիկներին տներում` «կարմիր խնձորի» ակնկալիքով, չմտածելով, որ արատավոր մշակույթի հիմնախնդիրը հենց սրա մեջ է։ Մշակութային հեղափոխությունն առաջին հերթին անձնական կյանքի իրավունքի անհրաժեշտության գիտակցումն է, որը չունի մեր հասարակության բացարձակ մեծամասնությունը ու վախենում է համարձակ ապրել:

Ինքս, ընտրելով համեմատաբար ազատ ու անկեղծ ապրելակերպ, կարողացել եմ դուրս պրծնել էդ արատավոր շրջանից՝ ըմբոստանալով, լուտանքներ լսելով, փսփսոցների տակ շենքի մուտք մտնելով, ծնողներիս համար նեղվելով, որովհետև նրանք են իբր հասարակության առջև ինձ համար պատասխանատու, այնուամենայնիվ համարում եմ, որ ամեն մեկը կարող է հեղափոխություն անել իր կյանքում ու պահանջել ընդունել իրեն` ինչպիսին որ կա, խոսել հայ կնոջ սեռական կյանքի մասին, պահանջել անձնական կյանքի իրավունք: Սեքսուալ հեղափոխությունը, ինչպես նաև` մշակութային, անպայման պետք է նախորդեն ցանկացած լուրջ ներքաղաքական փոփոխությունների: Մինչև մարդկանց ուղեղները չհեղափոխվեն, ոչ մի հեղափոխություն բան չի փոխի` կմնանք նույն «կարմիր խնձորի» կեղծ պաշտամունքը դավանող ու մեր ձայները 5 հազար դրամով ծախող ազգ…

Տղաներ կան, որոնց համար էական չէ իր ապագա կնոջ կուսությունը։ Բոլորն էլ գիտակցում են, որ անվնաս պահվող կուսաթաղանթով աղջիկը շատ ավելին կարող է արած լինել, քան սիրած տղային տրված ու խաբված կամ պարզապես սեռական կյանքով ապրող աղջիկը։ Սակայն կա հայկական մենթալիտետի հարցը. մարդիկ վախենում են, որ մի բուռ երկրում օրերից մի օր մեկը դեմ-դիմաց դուրս կգա ու կասի` ախպերս, էդ աղջկա հետ… ու ամեն ինչ կփշրվի:

ԿԱՐԵԼ ԿՈՒՍԱԹԱՂԱՆԹԸ… Ինչի՞ համար, որ ի՞նչ ապացուցես: Այսինքն, որպեսզի «նամուսով ու պարզերես» մարդու գնաս, սեքս արել ես, թե չես արել, մեկ է՝ անպայման պիտի գնաս գինեկոլոգի մոտ, եսիմ ինչ անես, որ ապագա մարդուդ ազգուտակի մի կաթիլ արյան ծարավը հագեցնես…

Վերջերս մարզերից մեկում բնակվող ծանոթներիցս մեկը, որը քաղաքում հայտնի է որպես «թափով, ունևոր մարդ», մի ոչ այնքան հին պատմություն պատմեց. «Մի օր 17-18 տարեկան մի աղջիկ եկավ մոտս, թե՝ ես չգիտեմ ում դիմել, որոշեցի Ձեզ պատմել, պիտի օգնեք ինձ: Պարզվեց, վերջին զանգի «շրջանակներում» խմացրել են նրան ու բռնաբարել իր իսկ դասարանցի հիպերսեքսուալ տարիքում սոված դեգերող անբավարարված տղաները. ովքե՞ր են եղել՝ կոնկրետ չի հիշում: Նա ոչ ոքի ոչինչ չի ասել, մենակ հաղթահարել է ամենը ու կարողացել շարունակել ապրել: Հետո եկել է ամուսնանալու ժամանակը, ու աղջիկն իր ապագա ամուսնուն չի համարձակվել ասել ճշմարտությունը, բայց առանց կուսաթաղանթի էլ չէր կարող մտնել նրանց օջախ: Եկել էր, որ ես իրեն օգնեմ կուսաթաղանթը վերականգնել: Ես էլ ի՞նչ անեի, վարորդիս հետ դրեցի` ուղարկեցի ծննդատուն: Բարեհաջող կարեցին, բարեհաջող ամուսնացավ, հիմա երջանիկ ապրում է, երկու երեխա ունի: Ու էդ ամենը ընդամենը 50 դոլարի պատմություն էր»:

Այսօր, երբ ուզում էի միայն ճշգրիտ ինֆորմացիա դնել նյութիս մեջ, զանգեցի զանազան գինեկոլոգիական կենտրոններ, ու բոլոր տեղերից ստացա դրական պատասխան՝ կուսաթաղանթ ամեն տեղ էլ կարում են, նայած թե` քանի օր է «պահպանման ժամկետը», մեկ-երկու օրից մինչև մեկ ամիս, տատանվում են նաև գները՝ 100-300 դոլար:

Կարելի է ձեռք թափ տալ երևույթի վրա, կարելի է դա ընդունել որպես պանացեա աղջիկներին ավանդապաշտությունը շրջանցելու ու նորմալ մինչամուսնական սեռական կյանքով ապրելու համար, ինչպես անում են տղաները, բայց կարևորը հո ֆիզիոլոգիական կուսությունը չի՞, որ հիմարի պես տենչում է հայ ավանդապաշտությունը: Էստեղ ուրիշ բան է՝ ամեն բան կեղծիքից սկսելու միտումը. իսկ սկսում են, որովհետև «կարմիր խնձորի» ինստիտուտը հայ հասարակության, նրա մենթալիտետի ու կեղծ ավանդապաշտության հիմքն է, ըստ այնմ՝ այն ֆիզիկական ուղին, որով ապագայի հայը ծնվում է, կեղծված է ի սկզբանե: Խաբում են նրանց, ովքեր ուզում են խաբված լինել: Իսկ ուզում են համարյա բոլորը: Ես մեկ էլ զարմանում եմ, որ մարդիկ ինչքա՞ն կարան տգետ լինել ու բեֆայմ, որ չհասկանան՝ կուսաթաղանթը կարևոր չի, քանի որ կարա լինի կեղծ: Բայց կառչում են, որովհետև եթե չկառչեն, մի ողջ մենթալիտետ կփոխվի … Բայց որ կորցնեն, մնացած կեռչանների հետ միասին էլ չեն կարա իրենց ավանդապաշտությունը դրոշակ սարքեն ու ի ցույց դնեն «հայ կնոջ առաքինությունն ու հայ օջախի մաքրությունը» ողջ քաղաքակրթության առջև, որը վաղուց միայն ծիծաղում է մեզ վրա:

Մեր տարածաշրջանի երկրների ղեկավարներին բնորոշ է կոնյուկտուրային տուրք տալու, պոպուլիստական հայտարարություններով հանդես գալու վարքագիծը: Հատկապես արտաքին քաղաքական հարաբերություններին վերաբերող հարցերում նրանք շատ հաճախ տեղի են տալիս հասարակական տրամադրություններին` ժողովուրդներին ոչ ստանդարտ լուծումների նախապատրաստելու փոխարեն:

ԼՂ կարգավորման գործընթացի, հայ-թուրքական հարաբերությունների հետ կապված հարցերում Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանը նույնպես հաճախ է փոխում մոտեցումները` խաղաղության կողմնակցից մինչև կարծր դիրքորոշման տիրույթում:

Ծաղկաձորում հուլիսի 23-ին Սերժ Սարգսյանը պատասխանել էր Հայոց լեզվի, գրականության և հայագիտական գիտելիքների համահայկական 5-րդ օլիմպիադայի մասնակիցներին հետաքրքրող հարցերին։

Մասնակիցներից մեկը նախագահին ուղղեց հետևյալ հարցը. «…Մեզ սպասվում է ապագա, որը հիշեցնելու է Բաթումի պայմանագի՞րը, որի ժամանակ մի գերմանացի դիվանագետի վկայությամբ՝ մեզ Սևանում լողանալու տեղ թողեցին, սակայն չորանալու տեղ չթողեցին, թե՞ ապագա, որը մեզ կվերադարձնի Արևմտյան Հայաստանը` Արարատով հանդերձ»:

Ըստ իս, Սերժ Սարգսյանը այդ հարցին տվեց հնարավորինս չքաղաքականացված, զուսպ պատասխան: «Այդ ամբողջը կախված է քեզնից և քո սերնդից: Իմ սերունդը, կարծում եմ, իր առջև դրած պարտականությունը կատարեց, երբ 90-ական թվականների սկզբներին անհրաժեշտ էր մեր հայրենիքի հատվածներից մեկը` Ղարաբաղը պաշտպանել թշնամիներից, մենք կարողացանք դա անել: Եվ ես սա ասում եմ ոչ նրա համար, որ որևէ մեկին կշտամբեմ: Ուզում եմ ասել, որ յուրաքանչյուր սերունդ իր պարտականությունն ունի, և այդ պարտականությունը պետք է կարողանա կատարել ու՝ լավ կատարել: Եթե դու և քո հասակակիցները ջանք ու եռանդ չխնայեք, եթե ձեզնից ավագներն ու ձեզնից կրտսերները ձեզ նման վարվեն՝ մենք ունենալու ենք աշխարհի լավագույն երկրներից մեկը: Հավատա, որ շատ դեպքերում հողի չափերով չէ երկրի կշիռը որոշվում. երկիրը պետք է լինի ժամանակակից, երկիրը պետք է լինի անվտանգ, լինի բարեկեցիկ, և սրանք այն պայմաններն են, որոնք հնարավորություն են տալիս ցանկացած ժողովրդի նստել աշխարհի հայտնի, ուժեղ, ճանաչված ժողովուրդների կողքին: Բոլորս մեր պարտքը պետք է կատարենք, բոլորս պետք է լինենք ակտիվ, պետք է լինենք աշխատասեր, կարողանանք բարիք ստեղծել: Իսկ մենք դրան կարող ենք հասնել, շատ հանգիստ կարող ենք հասնել, և մեկ անգամ չէ, որ պատմության ընթացքում հասել ենք դրան: Ես դրանում չեմ կասկածում և ուզում եմ, որպեսզի դու էլ չկասկածես: Մենք մի ժողովուրդ ենք, որ, այո՛, փյունիկի պես միշտ հառնում ենք»,- ասել էր Սերժ Սարգսյանը:

Ըստ այդմ, Սարգսյանն այս պատասխանով երկու շեշտադրում է կատարել.

1. շեշտել է, որ իր սերունդը հաղթանակ է տարել մեզ պարտադրված ղարաբաղյան պատերազմում,
2. «Հավատա, որ շատ դեպքերում հողի չափերով չէ երկրի կշիռը որոշվում. երկիրը պետք է լինի ժամանակակից, երկիրը պետք է լինի անվտանգ, լինի բարեկեցիկ, և սրանք այն պայմաններն են, որոնք հնարավորություն են տալիս ցանկացած ժողովրդի նստել աշխարհի հայտնի, ուժեղ, ճանաչված ժողովուրդների կողքին» նախադասությամբ ձևակերպել է ուժեղ պետության իր պատկերացումը` ակնարկելով, որ Հայաստանը տարածքային հավակնություններ չունի Թուրքիայի հանդեպ: Գոնե նման խնդիր ձևակերպված չէ մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգում:

Ըստ այդմ, բավականին զարմանալի էր այս ելույթի առթիվ Թուրքիայի ԱԳՆ-ի տարածած բավականին կոշտ հայտարարությունը: «Պետական գործիչների հիմնական գործը պետք է լինի այն, որ նրանք իրենց հանրության և հատկապես երիտասարդ սերնդի համար պատրաստեն խաղաղությամբ և բարօրությամբ լեցուն ապագա: Սակայն դրան բոլորովին հակառակ մոտեցմամբ ժողովուրդների միջև թշնամանք և ատելություն սերմանելու ձևով երիտասարդներին և ապագա սերունդներին խորհուրդներ տալը ծայրաստիճան անպատասխանատու գործելաոճ է»,- նշվում է Թուրքիայի արտաքին քաղաքական գերատեսչության հայտարարության մեջ: Հայտարարությունում նշվում է նաև, թե այն ժամանակ, երբ տարածաշրջանում խաղաղության հաստատմանն ուղղված փնտրտուքները թափ են հավաքում, Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունները վկայում են այն մասին, որ նա խաղաղության համար աշխատելու նպատակ չունի:

Այնպիսի տպավորություն է, որ Անկարան շահագրգռված չէ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմամբ և առիթի էր սպասում` պատասխանատվությունը հայակական կողմի վրա գցելու համար: Համենայնդեպս, թուրքերի արձագանքը բացարձակապես ադեկվատ չէր նախագահ Սարգսյանի ելութի տոնայնությանը: