Դեպքը տեղի է ունեցել 1980-ականների սկզբին։ Սովետաշենի 11-րդ օժանդակ դպրոցի աշակերտուհի Հեղինե Կիրակոսյանը և նրա ընկերուհին՝ Մսրյան Գոհարը մոտեցան լուսավորության նախարարությունից դպրոց եկած ստուգողներին և պատմեցին, որ իրենց հետ դպրոցում դաժան են վարվում։ Իրենց արարքի համար նրանք պատժվեցին- ուղարկվեցին հոգեբուժական հաստատություն։

Իմ հերոսուհին վաղուց անհետացել է իրեն ճանաչող մարդկանց տեսադաշտից։ Նրա անունը մնացել է հիվանդանոցից հիվանդանոց տեղափոխման փաստաթղթերում, հոգեբուժարանների դեղնած արխիվներում և մանկության ընկերուհիների հիշողության մեջ՝ Հեղինե Կիրակոսյան, գերազանցիկ, թմբլիկ, ըմբոստ։ «Հեղինեն վախ չուներ։ Սիրում էր իր ճիշտը տանել առաջ, բայց այդ ժամանակ ճիշտն այստեղ չէր անցնում»,- պատմում է մանկատան նախկին սան Թամար Ա.-ն, որն այժմ քառասունն անց կին է, և որից առաջին անգամ լսեցի Հեղինեի մասին։

Սահակաշվիլին քաշվեց ու քաշվեց: Ոչ միայն ռուսների, այլև հրեաների ձեռամբ: Նա հրեա գործարարներ Ռոնի Ֆուքսին եւ Զեեւ Ֆրենկելին ներում շնորհելու փոխարեն 70 միլիոն դոլար է ստացել: Այս մասին հայտարարել է վրացի փորձագետ Իրակլի Սեսիաշվիլին, գրում է վրացական «Մեդիայնուզ» գործակալությունը:

Փորձագետը գործակալությանը տված հարցազրույցում հռետորական հարց է հնչեցրել. «Ի՞նչ տարբերություն գործարարները կառավարությանը գումարը կտային կաշառելո՞ւ, թե՞ բանտից ազատվելու համար: Գործարարներին դեռ ծուղակը գցեցին, ապօրինաբար ձերբակալեցին, բանտում ստեղծեցին անհանդուրժելի պայմաններ, իսկ հետո ներում շնորհելու փոխարեն պահանջեցին 70 միլիոն դոլար: Դա չի կոչվում ներում շնորհել, դա կոչվում է նրանց վաճառել ազատությունը»:

Ինչպես ասում են` այ էդ բանը չպիտի անեիր… Մանավանդ, որ այս կիրակի Ռուսաստանում գրանցվելու է Սահակաշվիլու համար նույնիսկ հասարակ բարևն ափսոսող Վլադիմիր Պուտինի հաղթանակը: Սեփական թշնամիների քանակն ավելացնելը, մեղմ ասած, խելամիտ չէ: Լավ է գոնե մեր նախագահի այցի ժամանակ ֆահմել է որևէ բանի «ոչ» չասելու: Ճիշտ է, այլ հարց է` արդյո՞ք մերոնք նրանից պոկել են հնարավոր ամեն ինչ, բայց դե փաստ է` պատրաստ է սահմանել այնպիսի ռեժիմ, որ Վրաստան մուտք գործող ՀՀ քաղաքացին ընդամենն ավտոմեքենայի լուսամուտից փաստաթուղթ ցույց տա սահմանապահին: Այսինքն` անցյալ են դառնալու այն խայտառակությունները, երբ Ջավախք եկողից առգրավում էին անգամ հայերեն ցանկացած գիրք ու հետ ուղարկում: Քանի Միշիկոյին լրիվ չեն կերել` պիտի շտապենք երկկողմանի փաստաթղթերով այդ կարգն ամրագրել:

Սակայն անդրադառնանք մեր ներքին նախընտրական կրքերին: Երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հրապարակավ առաջարկեց ԲՀԿ-ին համագործակցել «ընդդեմ ավազակապետության», դա միանգամից դարձավ թիվ 1 ներքաղաքական ինտրիգը: Ոմանք Ռոբերտ Քոչարյանի շրջապատում միանգամից որդեգրեցին այն գիծը, որ ԲՀԿ — ՀԱԿ դաշինքը միակ շանսն է, և ով բացահայտ կամ անուղղակի դեմ է դրան` ոչնչով չի տարբերվում «դատարկ դհոլ» Արտաշես Գեղամյանից: Ու այդ հիմքով արդեն «Սերժի հաճախորդ» հռչակեցին «Հանրապետություն» կուսակցության առաջնորդ Արամ Սարգսյանին: Բայց հարց է ծագում` այդ կրքերի իմա՞ստը որն է: Վաղը, եթե Լևոն Հակոբիչն էլ մի կողմ դրեց այդ գաղափարը, նրա՞ն էլ կհռչակեն «դհոլ» և «հաճախորդ»:

Իշխանության ռեակցիան էլ է հետաքրքիր: Պարզ է, որ ԲՀԿ-ն չի շտապում Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջարկությունը հռչակել անհնարին, ընդամենը մեկ պատճառով` որպեսզի ընտրություններին ընդառաջ ընդամենը սեփական գինը բարձրացնի, մեկ-երկու պատգամավորական մանդատ կամ նախարար-փոխնախարարական պորտվել ավել կորզի: Ուրեմն մի՞թե այդ քվոթաներն այնքան կարևոր են, որ հանուն դրա ոստիկանությունը բերման ենթարկեց ԲՀԿ-ում ու դրա շուրջ եղած բոլոր պլանքաշներին, ոստիկանապետն էլ հայտարարեց, որ պլանքաշաց դասի կուսակցական պատկանելիությամբ չի հետաքրքրվում:

Ախր պարզից էլ պարզ է, որ ԲՀԿ-ն ընդդիմադիր դաշտ չի գնալու: Ձերբալալվածներն էլ քաղբանտարկյալ չեն հռչակվելու: Կա խաղ, կան խաղի կանոններ, շեղվողների աչքի առաջ էլ կա Գռզոյի ու Լեդի Հակոբի ճակատագիրը, դրա կրկնության հեռանկարով խանդավառ «կամավորներ» չկան ու չեն կարող լինել: ԲՀԿ-ի` ՀՀԿ-ից որևէ բանով տարբեր լինելն էլ կատարյալ բլեֆ է: ԲՀԿ-ի պատգամավորները որևէ հարցով երբևէ քվեարկե՞լ են այլ կերպ, քան ՀՀԿ-ականները: ԲՀԿ-ի նախարարները ՀՀԿ-ի նախարարներին հակառակ որևէ դիրքորոշում հայտնե՞լ են: Քանի որ պատասխանը բացասական է, ուրեմն կռիվը պրծավ: Այդ դեպքում ինչո՞ւ կոալիցիայից տարբեր կերպ քվեարկող դաշնակին որակում են կեղծ ընդդիմադիր, իսկ կեսքայլ աջուձախ չշեղվող ԲՀԿ-ն հանկարձ դարձավ ապագա «իշխանափոխիչ», ընդդիմության հույս ու հավատ…

Այլ հարց է, որ ՀՀ նախագահն այնքան է լուծել իշխանության կենտրոնացման խնդիրը, որ արդեն օլիգարխներից կարող է պահանջել հրապարակավ խոստովանել սեփական հնազանդությունը: Ու խոստովանելու են, դիմադրելու ռեսուրս ԱՐԴԵՆ չունեն: Եթե 2 ամիս առաջ նույնիսկ վատ երազում չէին կարող նման բան թողնել, զի իշխանության հույսն ու հենարանն էին, այսօր նրանց կարգավիճակն իջեցվել է: Ճիշտ է, դեռ կան մեկ-երկուսը, որ իրենց «թռփոշ» են զգում, բայց դա էլ է ժամանակավոր: Եթե այսօր «պլանքաշների հաշվառման» ոստիկանական օպերացիաներ են իրագործվում, վաղը կարող է հանկարծ ավելի լուրջ բաներ սկսեն հաշվառել: Իսկ դրա տակից դուրս գալ չեն կարող, նամանավանդ ներկայիս ոստիկանապետը «կոմպլեքսներ» չունի, և ի տարբերություն բոլոր նախորդների, նրա «ձեռը կգնա» ցանկացածի վրա… Դե, Աղվան Գառնիկիչին էլ միայն առիթ է պետք, որ այդ «ձեռը գնացածների» մեղադրական եզրակացությունները հաստատելով, իր հետագայի հարցերը լուծի:

Բայց բոլոր դեպքերում, դեռ ահագին ժամանակ քաղաքական ֆանտաստիկայի ժանրով ժողովրդին կերակրողների պակաս չի լինի: Ժողովրդին էլ ի՞նչ է պետք` հաց և զվարճալիք: Զվարճալիք մատուցողների պակաս հիմա էլ չկա, բայց եթե մայիսից հետո էլ հացը ուշացնեն… Աստված մի արասցե…

Շաբաթվա Վարկածները քննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Հայաստանում երեխա մեծացնելը սխրանք է դարձել։

Առաջին առատ ձյունն էլ եկավ ու հալվեց: Այն չհասցրեց էլ սպիտակ դարձնել երկիրը, զի ներքաղաքական կյանքը Հայաստանում անտանելիության աստիճանի հագեցած է մրով: Օրինակ` վարչապետի և Հարություն Առաքելյանի պատմությունը: Չգրանցված կուսակցապետ, որը հրապարակավ դիմում է վարչապետին` եթե ինձ պաշտոնապես չգրանցեք կուսակցապետ, ապա կբացահայտեմ, թե ինչպես են վարչապետը, յուր եղբայրը և այլոք կերել 31 միլիոն դոլար:

Եթե իրոք կերել են, ապա ի՞նչ կապ ունի կուսակցապետության պաշտոնական գրանցումը: Այդպիսի հանցագործությունը ենթակա է պատժի` ում կողմից էլ  այն կատարված լինի: Այսինքն, եթե գրանցվեց, կարելի է անցնել ծանր հանցագործության պարագայում իմանալ-չհայտնելո՞ւն… Նույն վարչապետի պարագայում էլ է անհասկանալի` ի՞նչ է նշանակում հրապարակավ հայտարարել, թե տեղի ունեցածը շանտաժ է, սակայն շանտաժի համար պատասխանատվության ենթարկելու պահանջ մենք չտեսանք: Այսինքն` ստացվում է զարհուրելի մի բան. Վարչապետն ու կուսակցական գործիչը հրապարակավ խոսում են ծանր հանցագործության մասին, սակայն այդ ծանր հանցագործությունն ընդամենը «բազարի» առարկա է: Հանրությանն էլ համարել են այնքան կեղտոտված, որ մտածում են, թե նույն այդ հանրության աչքի առաջ կարելի է «բազար» անել ծանր հանցագործության շուրջ…

Չնայած այդ հանրության մաս են կազմում նաև այն 300 հազար հոգին, որ 5000 դրամի դիմաց անգամ Ալիևին քվե կտա, բայց մի՞թե դա ամբողջ հանրությունն է: Չէ՞ որ 3 միլիոն մարդ է ապրում Հայաստանում: Չէ՞ որ կան նրանք, ում քվեի հարցը փողով չի լուծվում, ովքեր կամ դեմ են քվեարկում իշխանությանը` ելնելով սեփական ճիշտ կամ սխալ համոզմունքից, կամ կողմ, ու պատրաստ են պահանջներ ներկայացնել իրենց ընտրած իշխանությանը…

Կամ Լիսկա — Սիլվա Համբարձումյան հակամարտությունը: Դա էլ դարձավ հրապարակային «բազարի» առարկա: Մինչդեռ ակնհայտ է, որ Սուրիկ Խաչատրյանը պիտի նստի բանտում մինչև իր վերջին օրը, իսկ գործարարուհին այնպիսի քանակի ստվերային խաղերի մեջ է, որ դա առնվազն հետաքննության կարիք ունի:

Ու այդպես շարունակ: Նաև տեղի ունեցած ցուցերի պարագայում: ՀԱԿ-ի հանրահավաքին, ոստիկանության տվյալներով, 2700 հոգի է մասնակցում. Թամաշա անողների զգալի մասը ցրտին հրապարակ գալու հավես չունի: Ու ի՞նչ է ասվում այդ եկածներին` որ իհարկե ամեն ինչի պատրաստ են ՀՀ նախագահի հրաժարականի համար` գնացեք մասնակցեք հերթական ընտրություններին: Էլ ի՞նչ իմփիչմենթ, ի՞նչ բան, ո՞ւմ եք էշի տեղ դրել… Բայց արի ու տես, որ Գագիկ Ծառուկյանին ու այլ օլիգարխներին նաև հրապարակավ «բազար» են առաջարկում, թե որ դեպքում նրանց կհամարեն «պուպուշ» օլիգարխ: Օլիգարխի «պուպուշը» ո՞րն է. կամ քանդում ենք գրողի ծոցն ուղարկում օլիգարխիկ համակարգը, կամ պահպանում: Նույն օլիգարխների թեմայով Լևոն Հայրապետյանի «սենսացիոն» հայտարարությունը նույնպես ազնիվ չէ: Առաջարկում է «արտագաղթեցնել» մի շարք «արհեստական» օլիգարխների: Ինչ է նշանակում պարտադրել, որ արտագաղթեն. եթե հանցագործ են` պետք է բանտ նստեն, իսկ եթե օրինավոր են, ապա ո՞վ և ի՞նչ իրավունքով նրանց պետք է վռնդի հայրենիքից: Համ էլ ինչպե՞ս եղավ, որ Լևոն Հայրապետյանի նկարագրած «արհեստական օլիգարխի» բնութագրիչները ճիշտ ու ճիշտ համընկնում են Գագիկ Ծառուկյանի կերպարի հետ: Դա ի՞նչ խաղեր են, և հանուն ինչի՞: Մի՞ թե հանրությունը էշ — էշ պիտի հավատա, որ եթե Ծառուկյանին հալածի, ապա երկրում ամեն ինչ կշտկվի: Եթե Ծառուկյանն այդքան վատն է` թող կալանավորեն ու քննություն անցկացնեն, ԲՀԿ-ն էլ սահմանադրական դատարանի որոշմամբ փակեն, իսկ եթե ոչ` քանի՞ կոպեկ արժե այդ սենսացիան իր հեղինակով հանդերձ…

Այլ ցույցեր էլ եղան: Զորօրինակ` «Միասին» երիտասարդական շարժումը պահանջագիր հանձնեց վարչապետին` հայոց լեզվի պահպանման միջոցառումների մասին, հետո էլ երիտասարդները Հյուսիսային պողոտայի բոլոր` օտարալեզու ցուցանակ ունեցող խանութների մոտ կանգ առան ու վանկարկեցին «Ամոթ»: Ու անմիջապես հայնվեցին նրանք, ովքեր հարցադրում են` այդ ինչո՞ւ ՀՀԿ-ի «կոմսոմոլը» որոշեց պաշտպանել հայոց լեզուն, ի՞նչ կա դրա տակ: Հիմա ինչ` վա՞տ բան են արել, որ պաշտպանել են: Թե՞ պաշտպանելը լավ բան կլիներ միայն այն դեպքում, եթե պաշտպանողները ընդդիմադիր լինեին: Կամ էլ ֆեմինիստուհիների ցույցը: Մի աղջկա թիկունքին գրված էր. «Ես 14 տարեկան եմ, և ինձ բռնաբարել է իմ հայրը»: Եթե դա ընդամենը ցուցապաստառ է, մեկը հարցնող լինի. աղջիկ ջան, իսկ ո՞ւր է քո իրական հայրը, և ինչպե՞ս եղավ, որ քեզ թույլ տվեց այդպիսի գրառումով փողոց դուրս գալ: Բա որ մի ասող լինի` ես քո հոր… որ քեզ բռնաբարել է:

Ամբողջ քաղաքական դաշտը լեցուն է հրապարակային կեղտոտ սակարկություններով` հանրության աչքի առաջ: Հանրության, որին մեխի գլխի կամ անլեզու հայվանի տեղ են դրել թե իշխանամետները, թե ընդդիմադիրները: Լավ, բա որ հանրությունն այնպես կատաղի, որ մարտի մեկը ձեզ մանկական խաղ կթվա՞… Կամ էլ ընդհանրապես թքի ձեր վրա ու չգա ընտրատեղամասեր, ու ստիպված լինեք 300 հազար` քվե ծախող թերմացքների շրջանակում մրցակցել, թե ով ավելի շատ կվճարի: Բայց չէ՞ որ այդ ծախուները ձեզանից և ոչ մեկի համար հենարան չեն դառնալու, դրա մասին մտածե՞լ եք… Չնայած` չկա չարիք առանց բարիքի, թող ժողովուդը հասու լինի այն ճշմարտությանը, որ քաղաքական դաշտը գրեթե չի տարբերվում անասնաֆերմայից: Եվ վերջապես  սովորի դատել ըստ ռեալ գործերի, այլ ոչ թե դատարկ խոսքերի:

… Եվ, տեղացած առաջին առատ ձյունը չհասցրեց ասֆալտը պատել թեկուզ բարակ սպիտակ շերտով: Դեռ օդում, այնքան մուր ներծծեց, որ ամբողջովին սևացավ: Միգուցե ասֆալտի մրջուրն իր հետ քաղաքային կոյուղի տանի նաև մթնոլորտում կուտակված անբարո խաղերի թունավոր լիցքե՞րը: Պարզապես չեմ ուզում հավատալ, որ մեր հանրությանն է վերաբերում Եզնիկ Կողբացու խոսքը. «Խոզի համար կոյաջուրը բաղնիք է»:

Վարկածները քննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Հերթական հեռուստամարաթոնն է՝ տելեթոն, կամ ով ոնց սիրում է ասել: Հետո վերջում կասեն`«Հայաստան» համահայկական հիմնադրամից հայտնում են, որ «Հեռուստամարաթոն 2010»-ի արդյունքում հավաքագրվել է XX, YYY, ZZZ ԱՄՆ դոլարի նվիրատվություն ու նվիրատվության խոստում»: Խոստումս ո՞րն ա, ո՞վ ա  ստուգողը

«Կոչ ենք անում բոլորին` արժանի մասնակցություն ունենալ համազգային միջոցառմանը` ի բարօրություն մեր ժողովրդի, հանուն մեր նվիրական իղձերի իրականացման», — ասում են ԼՂՀ պատգամավորները մարաթոնի մեկնարկին: Ո՞ր ժողովրդի, ո՞ր իղձերին: Ինչի՞ են իրանք իրանց փափկասուն ու հեռագնա իղձերը նույնացնում ղարաբաղցի յոլա տանողի առօրյա կարճամիտ իղձերից:

«Հըլը մի հատ գնացեք-տեսեք էն ճանապարհները, էն տները, որոնք դուք սարքում եք Ղարաբաղում»,- ասում էր հաղորդավարն ընտանեկան լոտոյի ձայնով: Բայց ո՞նց էր ցույց տալու և ի՞նչը:

Սփյուռքը մեզ պահում է հիվանդի պես: Իսկ հիվանդը չի ուզում առողջանալ: Հակառակը՝ նա ամեն կերպ ցանկանում է ի ցույց դնել իր վատ վիճակը, օրինակ՝ հեռուստամարաթոնի գովազդային հոլովակում Ղարաբաղը անապատի տեսքով ներկայացնելով, որտեղ երեխաները վարդավառ են խաղում իրար վրա ավազ շփելով: Հոլովակը «Շարմ»-ինն է, արդեն քանի տարի, նկատենք: Ջուր ա պետք Ղարաբաղին: Անջուր ա Ղարաբաղը, մարդիկ ձիերով են ջուր կրում, կեղտոտ են, ջուր չունեն լողանան, մաքրենք Ղարաբաղը, ջուրը մաքրություն է: Ու մեր սփյուռքահայ բարեկամները, ովքեր իրենց լավ բախտից չեն ունեցել մութ ու ցուրտ տարիներ, չգիտեն, որ անջուր էլ կարելի ա լողանալ, մի ձեռքով, վռազ պատկերացնում են բուրավետ ղարաբաղցուն, ու նրան մաքրելու մաքրասիրական մղումից զոհաբերում են դոլարներ, եվրոներ ու ռուբլիներ… Մաքրվեք բա, հայ ենք, պիտի մաքուր լինենք: Հազիվ թե սփյուռքահայերին ցույց տային Ղարաբաղի սառնորակ աղբյուրները, որտեղի անմահական ջրի նման ջուր նրանցից շատերը չեն էլ խմել երբևիցե: Հա, բան չեմ ասում, ջրի խնդիրը կա: Բայց ինչի՞ է պետք էդպիսի ողորմելի տեսքով ներկայացնել ամեն բան: Հա՜, մոռացել էի հիվանդի մասին: Իհարկե, որպեսզի ամրագրեն ու ամրապնդեն հիվանդի կարգավիճակը: Ջրի խնդիրը լուծեք, բան չունեմ ասելու: Բայց ինչի՞ եմ ես էսքան համոզված, որ էդ ավելորդ ծախսերը, Բակոյի ԱՄՆ հասնելը, հետն էլ մի մեծ շքախումբ շոու բիզնեսի տիեզերական անճաշակ համաստեղությամբ: Ու արի ու մի ասա, որ այ մարդիկ, չե՞ք զզվել էս դեմքերից, չե՞ք տեսնում նրանց վատ խաղը, չե՞ք զգում, որ ձեզ մոլորեցնում են: Ախր ամեն հայերեն ասված բառ չի որ ճիշտ բառ է: Ախր ամեն մի հայկական երգ չի, որ երգ է: Էլ չշարունակեմ:

Սփյուռքահայ ընկերուհիս, հուսով եմ, նա դեմ չի լինի իր անունը հիշատակելուն, Շաքե Բերբերյանը երբ Երևանում էր, հարցրեց.

«Իսկ հիմնադրամի դրամը ո՞ղջը կէրթա նպադակին, թե՞ ուդում են»

Իսկ ես ի՞նչ պատասխանեմ, շա՞տ գիտեմ, ես գիտե՞մ ինչ են լինում էդ փողերը:

«Ես վստահում եմ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին», — ժամանակ առ ժամանակ ասում էր ինչ-որ հայտնի դեմք: Ես չեմ վստահում «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին:

Չէ, ստեղ խոսքս ընդհանուր առմամբ հոգաբարձուների խորհրդի, կամ Հիմնադրամի սպասարկող անձնակազմի մասին չի խոսքը, նրանք չեն գնում ճանապարհի ամեն հատված ստուգում, որ ինչպես կտեսնեն սփյուռքահայերը կամ հոգաբարձուները ավտոմայրուղու այն հատվածները, որոնք շահագործման հանձվելուց քիչ անց հերթով փլուզվել են: Ո՞վ է նրանց ցույց տվել ասֆալտը, որի վրա արդեն բուսականություն է աճում ճեղքվածքներից, կամ ակտիվորեն քանդուքարափ  լինող Հադրութ և Մարտունի տանող ճանապարհները, որ նոր են սարքվել կարծես հիմնադրամի փողերով: Ու հետաքրքիրը նա է, որ  այն հատվածներն էն ամենավատ վիճակում, որոնք վերջում են հանձնել: Նենց որ, գտեք էն մարդկանց, ովքեր էդ ամենը կերել են, ու հետ ուզեք ձեր փողերը սփյուռքայհայ բարեկամներ, ձեր հիվանդին դիալիզի տեղ կլիզմա են արել: Այսինքն, փնտրել պետք էլ չի, ոնց հասկացա, դա հենց  Բակո Սահակյանի «պադրյադչիկներն» են, որոնց ինքն ա ընտրել տենդերներով: Լսել եմ, ինքը իրան նույնացնում ա  Հիմնադրամի հետ, ոնց-որ նույնիսկ ինչ-որ պաշտոն են իրա համար Սերժն ու Քոչարյանը տեղ անում ու հիմա էլ, թեև ինքը ընդամենը հոգաբարձուների խորհրդի նախագահի տեղակալն է, և Հիմնադրամն ունի փաստացի գործադիր տնօրեն, նա էլի շարունակում է ստվերային կառավարում իրականացնել և Հիմնադրամ-նախագահական կապի գլխավոր միջոցն է:

Ո՞վ պիտի սրանով զբաղվի, կարաք ասեք: Ինչի՞ պիտի էս հիվանդ հասարակության կոնկրետ հիվանդ մարդիկ, ովքեր կյանքի ու մահվան հարցի առաջ են, օգնություն չստանան, ինչ ա թե էդ օգնությունը գնում ա վերացական ճամփեքի կամ ջրի: Ինչո՞ւ չի կարելի էդ մարաթոնի ընթացքում հավաքել փող կոնկրետ սրտի վիրահատություների, զանազան օրգանների տրանսպլանտացիների կարիք ունեցողների, քաղցկեղով ու ՄԻԱՎ/ԶԻԱՀ-ով, Հեպատիտ C-ով հիվանդներին բուժելու համար: Ինչի՞ չի սփուռքը բուժում իրականում հիվանդին, հիվանդ հասարակությունը պահելու փոխարեն: Ո՞վ կպատասխանի իմ հարցին: Թե՞ էդ ժամանակ հնար չի լինի դեղերից կտրել, շինանյութ չի, կամ լյարդի տեղը թոք պատվաստել: Է՜հ, անտերանոց ա էլի: Գոնե սփյուռքահայերը, իրանք խի՞ չեն էդպիսի մի առաջարկ անում: Ձիով ջուր կրել կլինի, իսկ չաշխատող սրտով ապրել՝ ոչ:

Սիրելի սփյուռքահայեր, մի թողեք ձեզ շլանգի տեղ դնեն, ուշքի եկեք, մարդ եղեք, էս տարի փող փոխանցեք ոչ թե հիպոթետիկ ջրեր քաշելուն կամ ճամփա սարքելուն, այլ կյանքեր փրկեք, իրական, այսօր, այստեղ: Մի խառնեք առաջնայնությունները` (prioritet)Մարդու կյանքից ավելի թանկ բան չկա ախր…

Նրանց համար, ում առաջնայնությունները խախտված չեն` օգնեք այս տարի Էլենին ու Սյուի մայրիկին ապրել: Հաշվեհամարները հղումներով` Ինչ-որ բան մեր մեջ փչացել է… եւ  Փող ունես՝ ապրում ես, փող չունես՝ մեռի՞ ..

Երեկ դարձյալ ավտովթար էր Արշակունյաց պողոտայի «Հայրենիք» կինոթատրոնի խաչմերուկում: ԱՊՊԱ-ին սպասելիս խցանում էր առաջացել, որն  այստեղ արդեն  դարձել է սովորական երևույթ:

Ուղիղ մեկ ամիս  հյուր ունեի, որն ապրում էր նախկին «Հայրենիքի ունիվերմագի» կողքի շենքում, ու որին այցելում էի ամեն երեկո: Աշխատանքային ժամի ավարտից հետո, երբ մթության մեջ մարդիկ ու մեքենաները խառնվում էին իրար,  իրոք վտանգավոր ու տհաճ իրավիճակ էր ստեղծվում: Ու ամեն անգամ,  խաչմերուկն անցնելուց  հետո,  փառք էի տալիս Աստծուն, որ այդ օրն էլ ողջ մնացի:

Անցումը չի գործում անկախացումից ի վեր, երբ ցուրտ ու մութ տարիներին  այն վերածվեց հանրային զուգարանի և բոմժերի բնակատեղիի: Սակայն,  չգիտես ինչու,  տաս տարուց ավելի  չգործող «անհույս»  անցման պարագայում լուսացույցները դրված են միայն մեքենաների համար. կիսամաշ «զեբրերը»  ոչինչ չեն ասում որևէ մեկին: Ու հետիոտնը բացառապես վարորդների քմահաճույքով է հատում փողոցը:

Տարիներ շարունակ  Շենգավիթի թաղապետը չնկատեց  իր նստավայրից մի քանի մետր հեռու գտնվող խայտառակ վիճաը,  ու  սայլը տեղից չէր շարժվում: Եկող — գնացող Քաղաքապետերն էլ ոչինչ չարեցին,  ու վտանգավոր խաչմերուկը դուրս մնաց ուշադրությունից: Գագիկ Բեգլարյանի օրոք տասնյակ բակեր վերաբացվեցին շենգավիթ համայնքում, սակայն  գետնանցումը այդպես էլ մնաց փակ: Պատճառը թերևս մեկն էր. Այստեղ փողեր լվանալու հիմք չկար.մայրաքաղաքի այս  հատվածը` գործարանների փակվելուց հետո սակավամարդ է, անցումի տակ առևտուրը գուցե թե չարդարացնի իրեն, ծախսված գումարները անիմաստ են լինելու:

Ի վերջո  կարծես Բեգլարյանի օրոք անցումների բարեկարգման շրջանակներում ներգրավվեց նաև այս մեկը:

Արդեն մեկ ամիս է  հետևում եմ  իրավիճակին, սակայն շինարարները  այնքան անաղմուկ ու դանդաղ են  աշխատում, որ թվում է,  թե  շինաշխատանքների ավարտը յոթ սարի հետևում է: Փորձեցինք պարզել, ի՞նչ է կատարվում, ի՞նչ կարգի վերանորոգում է, ե՞րբ կբացվի անցումը: Ի պատասխան այս հարցերի  Երևանի քաղաքապետարանի շինարարության և բարեկարգման վարչությունից «Հայկական Վարկած» էլ.օրաթերթին տեղեկացրեցին.

«Ի պատասխան Երևանի քաղաքապետարանին ուղղված ձեր հարցման՝ աշխատակազմի շինբարեկարգման վարչությունը տեղեկացնում է, որ Արշակունյաց պողոտա-Գարեգին Նժդեհ փողոցների խաչմերուկի գետնանցումում իրականացվել են ընթացիկ նորոգման աշխատանքներ. կատարվել են պատերի բազալտե սալերի, բազալտե թասակների վերանորոգման աշխատանքներ, փոխվել է  էլ. լուսավորությունը, կատարվել են  խճաքարե հատակի նորոգման աշխատանքներ։

Աշխատանքներն  ավարտվել են։

Աշխատանքներն իրականացվել են Երևանի քաղաքապետարանի միջոցների հաշվին՝ «Հիմնաքարեր»  ՍՊԸ -ի  կողմից»։

Հարգելի քաղաքապետ Մարգարյանին

Հ.Գ. Ի դեպ պատասխանի օրվանից անցել է  մոտ 5 օր, սակայն անցումը բացված չէ:

Շատ կցանկանայինք, որ քաղաքապետ Տարոն Մարգարյանը ուշադրություն դարձներ, որ իր ղեկավարած կառույցի`քաղաքապետարանի անունից չհնչեր այնպիսի պարզաբանում, որ չի համապատասխանում իրականությանը:

Հ.Գ.2  Շատ հաճախ է հարց հնչում, թե ինչո՞ւ չենք անդրադառնում կրկեսի հատվածի խաչմերուկի երթևեկության խայտառակ վիճակին: Այստեղ ևս չափազանց վտանգավոր է անցումը, թե հետիոտների,  թե  մեքենաների համար: Առաջարկ` եթե ոչ գետնանցում, ապա գոնե կամուրջ կառուցել բազմաֆունկցիոնալ շենքերի  շրջակայքում անհրաժեշտ է: Սա ընդունեք որպես առաջարկ Մամուլի տան և հարակից հրատարակչության աշխատակիցների կողմից:

Նելլին ու Մոսոն դպրոցում տասը տարի իրար հետ են սովորել, առաջին դասարանից էլ նստել են նույն նստարանին: Մոսոն միշտ Նելլիի պայուսակը տանում-բերում էր, դրանով իսկ զրկելով Նելլիին ընկերուհի ունենալու հնարավորությունից, քանի որ աղջիկները, նույնիսկ մանկահասակ, նախանձում են միշտ տղաների ուշադրությունը վայելող իրենց հասակակիցներին: Նելլին մենակ մի ընկերուհի ուներ, Աննան` հարեւանի աղջիկը, որը հինգ տարեկան հասակում ընկել էր ցեպով կարուսելից, ողնուղեղը վնասել ու դառել հաշմանդամ: Քանի Աննան փոքր էր, հաշմանդամի սայլակ չուներ, նրան ծնողները նստացնում էին  Աննայի հին մանկական սայլակի մեջ, որը Աննայի հայրը` վարպետ Սոսոն, որ դզող-փչող էր, վերափոխել էր` անիվները դրել, մեծ սայլակի անիվներ, ամրացրել ինչ-որ կապող ձողով անիվներն ու հենակներն իրար, որով Աննային հնարավորություն էր ստեղծել ինքնուրույն տեղաշարժվելու տան մեջ, ու եթե բակ էին հանում` բակում: Երեխաները մարդկության ամենադաժան մասսան են, ու Աննան միշտ ծաղրուծանակի առարկա էր բակում: Նելլին բարի, սրտացավ աղջիկ էր, կարեկցող բնավորություն ուներ եւ իհարկե չէր կարող անտարբեր մնալ Աննայի դժբախտությանը, որը թռվռան, շեկլիկ աղջկան սարքել էր սայլակի գերի: Նա Աննայի տձեւ սայլակը քշելով հասցնում էր պուրակ, ֆանտաններ, կարուսելներ, ու նրանք զրուցում էին աշխարհումս եղած ու չեղած բոլոր թեմաներով: Նելլին սիրում էր Աննային, Աննան էլ` Նելլիին: Աննան դպրոց չէր գնում, Նելլին էր նրա դպրոցը: Ժողկրթբաժնից մի քանի անգամ ինչ-որ տիկին եկավ, ասեց, որ Աննային պիտի տնային ուսուցիչ վարձեն, քանի որ սովետում անգրագետ մարդ պիտի չլինի, նույնիսկ հաշմանդամ: Աննայի ծնողներն էլ վարձեցին: Ընկեր Մինասյանը միջին հասակի կին էր` ծերացած օրիորդ, ահավոր դյուրագրգիռ ու տարօրինակ պատժամիջոցներ կիրառելու սիրահար: Մի անգամ Աննայի մայրը ներս մտավ սենյակ էն ժամանակ, երբ ընկեր Մինասյանը Աննայի ձեռքը բռնած մզում էր: Հա°, հա, մզում: Ոնց որ շոր են մզում փռելուց առաջ: Աննան էլ ասում էր, որ էլ սխալ չի կարդա: Ձեռքը կարմրել էր ու ցավում էր: Աննայի մայրը Մինասյանին էլ չթողեց ոտք դնի իր տունը: Ու սրանով վերջացավ Աննայի համար տնային դասատու վարձելու պատմությունը: Մի անգամ Նելլին դպրոցից եկավ, իրանց տանը մարդ չկար, գնաց Աննայենց տուն ու նստեց դասերը սովորելու: Աննան նայեց, նայեց թե ոնց ա Նելլին դաս սովորում, բարձրաձայն կարդում, ու մեկ էլ ասեց.

— Նելլի, արի դու ինձ դասատու դառ, ես տառերը գիտեմ, գումարում-հանում, բաժանում-բազմապատկում էլ գիտեմ, դու ինչ դպրոցում տալիս են տանն անելու, արի ստեղ արա, ու ինձ էլ սովորացրու, պատմի դասատուի պատմածը:

— Բա կարա՞մ:

— Հա, խի՞ չես կարա, ոտանավոր սովորացրել ես ինձ, հիշո՞ւմ ես:

— Հա դե ոտանավորն ուրիշ ա, Աննա, ես արդեն չորրորդ դասարան եմ, իսկ դու վաբշե դպրոց չես գնացել:

— Ոչինչ, ես գրքերն ունեմ սաղ դասարանների, դու ինձ դաս կհանձնարարես, ես էլ կսովորեմ ու կպատասխանեմ, դե դասատու-դասատու էլի° կխաղանք, մենակ իսկականից:

— Դե լավ, արի:

Ու Նելլին սկսեց Աննայի հետ պարապել: Մի տարում նրանք հասան Նելլիի հինգերորդ դասարանի մակարդակին: Հիմա Նելլին դասը առավել ուշադիր էր լսում, հետո գալիս` Աննային պատմում, ու միասին դաս էին անում: Աննան էր Նելլիի միակ ընկերուհին, Նելլին էլ Աննայի լույսն ու հույսն էր, ուրախությունն ու մխիթարանքը իր անմխիթար հաշմանդամի կյանքում:

Աննան տասներեք տարեկան էր, երբ Մոսկվայից բերեցին առաջին իսկական հաշմանդամի սայլակը: Նելլին Աննային ման էր տալիս օրերով, մութն ընկած նոր տուն էին գալիս, Նելլին լիֆտով հանում էր Աննային իրանց տուն, հետո ինքն իջնում իրա հինգերորդ հարկը:

Զուգահեռ` կար Մոսոն, որն արդեն սկսել էր սիրահետել Նելլիին: Մոսոն խուժանատիպ տղա էր, լավ չէր սովորում: Նելլիի ու Մոսոյի հերերը միասին էին աշխատում ու ընկերների պես մի բան էին, այսինքն, աշխատավարձի օրը միասին խմում էին, բլոտ, նարդի էին խաղում, դե մի թաղի ժողովուրդ էին: Մոսոն շուտ առնականացավ, բեղեր լույս աշխարհ եկան` տալով ոչ էնքան բոյով Մոսոյին պստիկ պապայի տեսք: Բայց դե Նելլին էնքան էր սովորել Մոսոյին, որ արտաքին ոչ մի փոփոխություն չէր նկատում: Ինչը չէիր ասի Մոսոյի մասին, որը նկատում էր Նելլիի աղջնակից սիրուն, հասունացած աղջիկ դառնալը, նկատում էր, ու քանի որ տեստաստերոն հորմոնները  բեղերի հայտնվելու հիմնական պատճառն էին ու արդեն խաղ էին անում մեջը, սիրահարվեց: Իսկականից սկսվեց Մոսո ու Նելլի սիրավեպը, երբ իններորդ դասարան էին:

Նելլին դառել էր գեղեցկուհի: Ուղիղ, ծանր մազերը, որ վեց տարեկանից չէր կտրել, հասնում էին մինչեւ սիրուն, կլորիկ, քիչ դուրս պրծած տուտուզը: Ունքերը բնականից թելի նման էին, սիրուն ու կամար էին կապում չգիտես ինչ ճանապարհով հայուհի Նելլիին հասած ասիական կտրվածքով սեւ աչքերի վրա: Քիթը փոքրիկ, համարյա ցցված էր, որ Նելլիին տալիս էր ծիծաղելի, բայց շատ թովիչ տեսք: Իսկ ամբողջի պսակը Նելլիի շրթունքներն էին, բանտիկի պես, մեկը մեկին, ու ուժեղ կարմիր, նենց, որ դասատուները միշտ Նելլիին նախատում էին շրթներկ օգտագործելու համար: Տպավորությունն էր տենց: Մի խոսքով, Նելլին յուրահատուկ, ոչ մեր  քաղաքին, ոչ էլ Հայաստանին բնորոշ գեղեցկություն ուներ: Մոսոն խելագարվում էր Նելլիի համար: Նելլին ուր գնում էր` Մոսոն պոչիցը կպած: Ու սաղ գիտեին, որ Նելլին Մոսոյինն ա, իսկ Մոսոն` թաղինը, ուր ինչ կռիվ կար, Մոսոն ընդեղ էր, ուր վատ բաներ կային, Մոսոն ընդեղ էր, ուր անաշա, օղի ու պիվա կար, Մոսոն ընդեղ էր: Բայց Նելլին էդ Մոսոյին չգիտեր, չէր ուզում իմացած լինի:

— Նելլի, Մոսոյին սիրո՞ւմ ես:

— Եսիմ, Աննա, ես չեմ իմանում սիրելն ինչ ա:

Դա տասներորդ դասարանում էր: Աննան դառել էր շեկլիկ, սիրուն կանաչաչյա աղջիկ, ու եթե հաշմանդամի սայլակը չլիներ Աննայի ոտերը, Աննան մի բոլ երկրպագու կունենար:

Դպրոցն ավարտեցին: Աննան էլ էքստեռն քննություններ հանձնեց ու ավարտեց: Աննան ինչ-որ ինստիտուտ գտավ, որտեղ հաշմանդամներին թույլ էին տալիս տանը նստած, փոստով առաջադրանքներ հանձնել, ու միայն մի անգամ ավարտելուց գնալ Լենինգրադ` դիպլոմային պաշտպանության: Աննան ուղարկեց իրա ատեստատը, ու քանի որ լրիվ հինգեր էին, ընդունվեց: Բանասիրական ֆակուլտետ:

Նելլին էլ Աննայի հետ պարապելու վեց տարվա ընթացքում սիրել էր մանկավարժությունը, ու ոնց որ բնականաբար տենց էլ պիտի լիներ, առանց մտածելու նույնիսկ, առանց դասատուի մոտ փողով պարապելու ընդունվեց մանկավարժական ինստիտուտ: Մոսոն իհարկե չընդունվեց, չնայած տվել էր պոլիտեխնիկ: Դե Մոսոն ո՞նց ընդունվեր, խելք չուներ, փող էլ չուներ: Նելլին գնաց Երեւան, Մոսոն մնաց ստեղ: Մի ամիս: Մի ամսից Երեւան գործ գտավ ու գնաց, որ Նելլիի մոտ լինի, որ հանկարծ նրան չկպնեն, չխոսցնեն, Նելլին տղու հետ բառ չփոխանակի, որովհետեւ Նելլին Մոսոյինն ա:

……………………

Անցավ մի տարի, ու էդ մի տարում Մոսոն հա° Նելլիին կպած ման էր գալիս էլի, սաղ օրը պաչպչում էր Նելլիին, փողոցով այլ կերպ, քան գրկած, Նելլիի հետ չէր քայլում: Նելլին էլ ոնց որ դպրոցում էր հանդուրժում Մոսոյին իրան կպած, նենց էլ էդ մի տարին հանդուրժեց, մինչեւ Մոսոյին չտարան բանակ:

Նելլին մնաց Երեւանում մենակ: Մոսոն իրեք պահակ էր դրել Նելլիի վրա` հորողբոր տղաներին: Նրանք Նելլիին տանում էին դասի, դասից բերում տուն: Նելլին իրավունք չուներ նույնիսկ կուրսեցու ծնունդ գնալ, Մոսոն կատաղում էր:

Եկան ձմեռային արձակուրդները, Նելլին եկավ տուն:

— Նելլի, ես առանց քեզ ոնց որ առանց ձեռքերի լինեմ, քիչ ա` ոտքերս չեն աշխատում, հըլը դեռ ձեռքերս էլ գնացին Երեւան: Ո՞նց ա Երեւան կյանքը, ուսանողությունը երեւի լավ բան ա չէ՞:

— Է¯, եսիմ, Աննա, ես ուսանողություն չեմ անում, ես գնում եմ ինստիտուտ ու գալիս տուն, Մոսոյի ախպերներն են տանում-բերում: Ոչ մի տեղ չեմ գնում, դասից բացի:

— Վա¯յ, ախչի, ո՞նց ես դիմանում տենց: Ես չնայած հաշմանդամ եմ, բայց էլի ուր ուզում եմ, կարամ գնամ, ինձ «չէ» ասող չկա, մենակ թե կարամ աստիճաններով բարձրանամ իջնեմ, ազատ մարդ եմ: Քեզ չի՞ ճնշում քո վիճակը:

— Եսիմ, Աննա, իսկ ե՞րբ ա ուրիշ ձեւի եղել որ: Ինչքան ինձ հիշում եմ, մոտս Մոսո ա եղել, Մոսոն տարել-բերել ա դպրոցում, Մոսուն տարել-բերել ա ինստիտուտում, հիմա էլ ախպերներն են տանում-բերում: Ես ուրիշ կյանք չգիտեմ, Ան:

— Բա տենց ո՞նց կլինի Նել, տենց ախր չի կարելի: Կյանքը հո մենակ Մոսո չի՞: Ես չեմ ասում` գնա սիրածներ փոխի, վատ բաներ արա, որ կյանք կոչվի, բայց տարրական մարդկային շփում մի՞թե քեզ պետք չի:

— Եսիմ, Ան, չեմ հասկանում ոչ մի բան: Ո՞նց կարաս մի բան ուզես ուտես, եթե հըլը չես կերել: Ես ազատություն չեմ կերել, դրա համար էլ չեմ տանջվում, որ չկա:  Դե ի՞նչ ա որ, Մոսոն ա էլի, պարզ ա, որ ամուսնանալու ենք, էլ ինչի՞ս ա պետք ազատ կյանքը իրեք տարվա համտեսեմ, եթե հետո տան կնիկ եմ դառնալու ու Մոսոյով եմ ապրելու, նեղվելու եմ, որ ազատությունս չկա:

— Բայց սիրո՞ւմ ես գոնե:

— Եսիմ է, դե երեւի սիրում եմ էլի:

— Եսիմս ո՞րն ա, Նել, մարդ կամ սիրում ա, կամ` չի սիրում, եսիմ չկա, հո դու անզգա, անկամ անասուն չե՞ս:

— Երեւի անասուն եմ, Ան ջան, որովհետեւ իրոք չգիտեմ: Դե Մոսոն ա էլի, սաղ կյանքս հետն եմ եղել, հիմա մոտս չի, հա°, կարոտում եմ, ոնց որ մորս, հորս, ախպորս: Բայց քեզ հատուկ եմ կարոտում, մենակ քեզ եմ տենց կարոտում, այ քեզ սիրում եմ:

— Չէ, ես ուրիշ եմ, ես ընկերուհիդ եմ, դու ինձ որպես մարդ ես սիրում, իսկ սիրածին սիրելը ուրիշ բան ա:

— Դու որտեղից գիտե՞ս, Աննա աղջիկ, թե սիրածն ի՞նչ, ա, սիրածին ո՞նց են սիրում:

— Դե երեւի գրքեր եմ  էլի  կարդում քո շնորհիվ, ընդեղ Մոսոյի ու Նելլիի նման անկապ սիրո մասին չեմ կարդացել, չկա, աննորմալ սեր ա ձեր սերը, Նելլի ջան:

— Ռադ եղի, նորմալ ա, ոչ մի աննորմալ բան չկա: Ուղղակի ես կրքոտ չեմ, սառը մարդ եմ:

— Չէ, հեչ էլ սառը չես, Մոսոդ ա անտաշ:

— Աննա, Մոսոս քեզ ի՞նչ ա արել, որ տենց չես սիրում:

— Քեզ չի թողնում ապրես, քեզ սարքել ա թելով պար ածվող տիկնիկ` խամաճիկ, գիտես չէ՞, մարիոնետներ են ասում դրանց: Դու չկաս, երբ մոտդ Մոսո կա, կա միայն Մոսոյի Նելլի, իսկ իմ իմացած Նելլին չկա:

— Դե չկա` չկա, ի՞նչ անեմ: Տենց ա իմ կյանքն էլ, մերոնք Մոսոյենց հետ մոտ են, ամեն ինչ արդեն որոշված ա, Մոսոն բանակից գա` ամուսնանալու ենք:

— Հա, խազ են քաշե՞լ օրորոցիդ վրա տասնհինգ թվին, չէ՞: Է¯, Նելլի, հետո ես գլխիդ տալու, Մոսոն քո թայը չի, նա հոգով սրտով-խուժան ա, ուղեղն էլ մի բուռ ա մենակ, ուղիղ էնքան, ինչքան պետք ա մեր ջհանդամում ապրելու ու «գողական» լինելու, մեկ էլ քեզ իրան կպցնելու ու կպած պահելու, սրա-նրա մոտ իրա սիրուն Նելլիով պարծենալու  համար: Մոսոն հըլը քեզ  ցույց կտա, թե ինչ տականք ա:

— Է¯, բոլ ա, Աննա, տենց անես, էլ չեմ գա ձեր տուն: Ինձ վատ մի տրամադրի իմ նշանածի նկատմամբ: Որ մատանի չեմ դնում, դա չի նշանակում, որ նշանված չեմ: Ուղղակի նշանը ծախսեր ա պահանջում, դե փողն էլ գնաց Մոսոյի բանակի քեֆին, հենց գա` կնշանվենք: Բայց ինձ համար Մոսոն իմ նշանածն ա ու վերջ: Լավ ա, վատ ա` էդ ա:

— Նելլի, հըլը մի հատ անկեղծ ասա, սկի ձեր կուրսում նենց տղա չկա՞, որ դուրդ լինի եկած էս մեկուկես տարվա ընթացքում:

— Է¯, էլի մի սկսի պրովոկացիոն հարցեր տալ, Աննա:

— Չէ լավ, ասա էլի, գոնե նենց, մի քիչ, կամ էլ դու իրան դուր գաս, չկա՞ տենցը:

— Կա մի տղա, կիրովականցի ա, ծնողները մանկավարժներ են, տատն ու պապն էլ են եղել մանկավարժներ, հիմա էլ ինքն ա եկել դառնա: Միշտ ինձ ա նայում դասերին: Գիտեմ, որ դուրն եմ գալիս: Ես նենց չեմ պահում ինձ, որ Մոսոյիս բանակում եղած վախտը մեկն ինձ ռիսկ անի մոտիկանա: Պետքս չի:

— Պարզ ա, աղջիկ ջան, քեզ հետ ամեն ինչ: Ասում են` հնարավոր չի փրկել նրան, ով չի ուզում փրկվել: Գնա, գնա Մոսոյիդ գիրկը, բայց որ ցավի, չգաս ասես` յոդ քսի ու կապի, Աննա: Ես քեզ զգուշացրել եմ, կողքից լավ ա երեւում, դու կարող ա սաղ կյանքդ Մոսոյի հետ ես եղել, չես նկատում, բայց ես տեսնում եմ, որ Մոսոն քեզ հըլը էնքան ցավ ա պատճառելու, որ չես ուզելու, թե ունենաս էս կյանքը:

— Չէ, տենց չի լինելու: Հենա, Մոսոյի հերը կոոպերատիվ ա գրվել, կակռազ Մոսոյի բանակի վերջանալուն կստանա: Մենք առանձին կապրենք, իսկ եթե ամուսնանում են ու առանձին են ապրում, ամեն ինչ լավ ա  լինում, ներվերդ ուտող չի լինում, կենցաղդ քոնն ա` կուզես ամանները կլվաս, կուզես հեռուստացույց  կնայես` առավոտը կլվաս:

— Հա Մոսոյից բացի տենցը էդ բնակարանում չի լինելու, ճիշտ ա: Քո կյանքն ա, Նելլի, դու ես որոշողը, ես ուրախ կլինեմ, եթե դու երջանիկ լինես, Մոսոյի հետ, թե Փլանի-Փստանի, կարեւոր չի: Բայց որ տեսնում եմ հիմիկվանից` ինչ ա սպասվում քեզ, սարսափում եմ քեզ համար:

— Չէ, Ան ջան մի սարսափի, լավ ա լինելու: Մոսոյի նման ինձ ոչ ոք չի սիրի կյանքում: Պիտի նենց մարդու հետ կյանքդ կապես, որը քեզ շատ ա սիրում: Դե իսկ դու էլ կսիրես էլի ժամանակի հետ, հո քար չե՞ս:

— Լավ, Նելլի ջան, կապրենք` կտեսնենք: Բայց իմացի, որ ես միշտ կամ, միշտ պատրաստ եմ քեզ օգնելու ցանկացած հարցում, մանավանդ մոսոյատիպ հարցերում:

— Գնանք կատաց անենք, Աննա:

— Գնանք, Նելլի:

………………………

Անցավ Մոսոյի բանակի երկու տարին, Մոսոն եկավ, ու եկան Նելլիին նշանելու: Կոոպերատիվ տունն արդեն ստացել էր Մոսոյի հերը, ու հարսանիքի օրն էլ նշանակված էր: Նելլին էդ մի ամիսն անցկացրեց Մոսոյի ակտիվ սիրահետումներից խուսափելով: Մոսոն ասում էր` մեկ ա ամուսնանալու ենք, ի՞նչ տարբերություն, երբ կքնենք որպես մարդ ու կնիկ: Իրավիճակը դժվարանում էր նրանց Երեւանում գտնվելով` ուր Նելլին վարձով էր ապրում:

— Մոս ջան, չէ, բան չմնաց, համբերի էլի, թող պարզ երեսով ձեր ընտանիքը մտնեմ, հերս իրան լավ զգա: Ընկերներ են հորդ հետ, միասին նստած վախտը երեսով չտա, չասի` աղջիկդ մատչելի ապրանք ա: Դիմացի, Մոս ջան:

— Է¯, Նելլի, հերս տենց բան կյանքում չի ասի, գիտեն, որ մանկուց իրար հետ ենք, իրար համար ենք ստեղծված սենց ասած, ոչ մեկն էլ բան չի ասի, ազիզ, թող էլի:

— Չէ°, Մոսո, չէ°:

Ու տենց, ամեն Աստծու օր, մինչեւ չեկավ հարսանիքի սպասված օրը, որ Մոսոյին պիտի թեթեւություն պարգեւեր: Հարսանիքի նախօրյակին Նելլիի մերը որոշեց ծնողական պարտքը կատարել, ու իրիկունը նստած, Նելլիին բացատրեց, թե ոնց են երեխա սարքում: Նելլին սուս-փուս լսեց ու գնաց քնելու: Երազում տեսավ մահացած տատին, որը կանչում էր Նելլիին, թե արի, արի հետս տանեմ: Տատը քաշում էր Նելլիին դեպի իրան, չգիտես որտեղից ռաստ եկած Աննան էլ` իրան: Նելլիին քիչ էր մնացել միջիցը կես անեն:

Նելլին արթնացավ սառը քրտինքով պատված: Ոչ մեկին չպատմեց երազը:

Հարսանիքն արեցին կենցաղի տանը, ամեն ինչը տեղը տեղին: Նելլիին լիքը ոսկեղեն նվիրեցին, սերվիզներ, նույնիսկ չեխական խրուստալից ջահ նվիրեց Մոսոյի Մոսկվա ապրող մորաքույրը: Մի խոսքով, ամեն ինչ լավ անցավ:

Նորապսակներին որպես ժամանակակից մարդիկ ճամփեցին թազա տուն, որ մենակ անցկացնեն առաջին գիշերը: Ուտելիք դրին հետները, նույնիսկ խմիչք: Մոսոն ու Նելլին գնացին իրանց տունը, ընդեղ պիտի առաջին գիշերն անցկացնեին համատեղ կյանքի, ընդեղ էլ պիտի ապրեին հետագայում: Հիմարի երազանք:

Նելլին հագավ տատի կենդանության օրոք իրան բաժինք առած գերմանական գիշերանոցը, պենյուարն էլ վրայով, ու նստեց մահճակալին:

Մոսոն խմել էր հարսանիքին, բայց հարբած չէր: Մոսոն խմիչքից կատաղում էր, դառնում էր մի տեսակ ագրեսիվ: Նելլին մի քիչ վախենում էր Մոսոյից տենց վախտերը, բայց հիմա Մոսոն իրա ամուսինն էր, հիմա նա Նելլիին պիտի պաշտպաներ, պիտի սիրեր:

— Հը՞, պատրա՞ստ ես:

— Հա, Մոս ջան, պատրաստ եմ, կարաս քո բաժին օրինական սեքսը ստանաս:

Մոսոն բնույթով կոպիտ էր, «գողական» տղա էր, ի՞նչ երկարացնեմ: Նելլիին հանվացրեց, պառկացրեց, ինքն էլ հանվեց ու պառկեց վրեն: Նելլին հնազանդ պառկել էր: Մոսոն իրա գործը արեց, որից Նելլին ոչ մի բան չհասկացավ: Չհասակացավ, թե էդ ինչ մի լավ  բան ա, որ էդքան գովում են, փսփսում են անկյուններում, մի անամոթ մարմնամարզություն ընդամենը, իսկը նենց, ոնց որ Նելլին կարդացել էր «Էգլեթիերների ընտանիքը» գրքում: Ընդեղ տենց էլ գրված էր. «Եւ այս անամոթ մարմնամարզությունից, եթե Աստված կամենում է, երեխա է ծնվում»: Հիմա Նելլիի համար առաջին անգամվա սեքսը տենց էր: Անամոթ մարմնամարզություն: Ի՞նչ իմանար Նելլին, որ իրա Մոսոն ա եզ, որ ինքը հըլը դեռ չփխրեցված, առու չգցած բոստան ա, որը ինչքան էլ ցանես, ջրես, մինչեւ չփխրացնես` բերք չի տա: Մոսոն փխրացնել չգիտեր: Նա մենակ առանց առու գցելու ցանում էր իրա անպետք սերմը:

— Հը՞, Նելլի, ո՞նց բան ա սեքսը:

— Եսիմ, Մոսո, բան չհասկացա:

— Ցավե՞ց երեւի դրա համար: Ոչինչ, հետո լավ կլնի: Հըլը վեր տենամ արյունդ:

Նելլին վեր կացավ, բացեց վերմակը:

Արյուն չկար:

— Ախչի, բա խի՞ արյուն չկա:

— Եսիմ, Մոսո, երեւի տենց էլ ա լինում:

— Չի լինում, եթե աղջիկ են լինում անպայման արյուն ա լինում: Նելլի, պոզեր ես դրել ինձ դու, հա՞: Երբ ես արանքը կարացե ճղես, այ բոզ:

Նելլին ցնցվեց «բոզ» բառից: Ի՞նչ ա ասում է՜ էս Մոսոն:

— Մոսո, ի՞նչ ես հիմար-հիմար դուրս տալիս, ե՞րբ կարայի ես քեզ պոզեր դնեմ, մի քայլ անգամ չէի գցում առանց ախպերներիդ պոչիցս կապած լինելու:

— Չեմ իմանում, արյուն չկա, ուրեմն դրել ես:

— Չէ, Մոս, ցավդ տանեմ, ճիշտ եմ ասում, ես քեզ հավատարիմ սպասել եմ երկու տարի, ում ուզում ես` հարցրու:

— Ինչի՞ս ա պետք հարցնեմ, ես տեսնում եմ, փաստը մնում ա փաստ: Արյուն չկա: Բոզի մեկը, այլանդակ, փչացած, ոռ էիր խաղցնում էսքան վախտ, նշանված վախտերն ասում էի` տուր, ասում էիր` չէ, բա հերս ինձ համար ամաչի՞: Դե հիմա ես սաղին կպատմեմ, թե դու ով ես, ինչ պոռնիկ ես, հիմա տենամ ի՞նչ ես անելու: Ես քեզ դուրս չեմ անի, շատ ես սիրուն, քեզ հետ մարդամեջ գնալիս սաղ ինձ են նայում, ես քո նմանը չեմ կարա  ճարեմ, բայց սաղ կյանքդ կզած ես մնալու իմ առաջ, ռեժիմով տփելու եմ: Ես նենց կանեմ, Նելլի աղջիկ, որ դու կիմանաս, թե ինչ ա նշանակում Վալուց Մոսոյին խաբելը, պոզեր դնելը: Ես քու բոզ մերը…

Նելլին կծիկ ա դառել, նստել ա ցածր աթոռին ու հոնգուր-հոնգուր լաց ա լինում: Ի՞նչ ասի նա Մոսոյին, Մոսոն ընդունակ չի ոչ լսելու, ոչ էլ հասկանալու Նելլիի պատճառաբանությունները: Բա հե՞րը: Հերը հիմա չի կարալու քաղաքով ման գա, ո՞նց ա գնալու հանք գործի, էն էլ Մոսոյի հոր  հետ միասին մի հերթափոխի: Ջհանդամը թե չի տփի, մենակ բան չասի մարդու: Նելլին չգիտեր, թե ուր ա կորել իրա կուսաթաղանթը, ինքը կիրթ աղջիկ էր, հասկանում էր, որ երբեմն չեն ունենում ընդհանրապես, իրանք ֆելդշերի կուրս են անցնում ինստիտուտում, ընդեղ պատմել են, բայց դե Մոսոն չի հասկանա, չի հավատա, եթե նույնիսկ Վիկտոր Համբարձումյանն ասի նրան դրա մասին: Բա ի՞նչ անի Նելլին:

Մոսոն գնաց խոհանոց, նստել ա, արաղը դրել դեմն ու խմում ա` բաժակ բաժակի հետեւից:

Նելլին լացել, լացել ու քնով էր անցել, երբ վեր թռավ կողքին հասցրած հարվածի անտանելի ցավից:

— Բոզի աղջիկ, ցիրկի պոռնիկ, տրասսի բոզ, ես քու մերը, ես քու …

Մոսոն համ հայհոյում ա, համ էլ ամեն բառի հետ տալիս քացով, բռունցքներով Նելլիի մարմնի տարբեր մասերին, ու նենց չի խփում, իմիջիայլոց, այլ ոնց որ բռնցքամարտիկը կատաղած զարկեր կհասցներ հակառակորդին: Նելլին գալարվում ա, սենց ա շրջվում, նենց ա շրջվում, Մոսոն տալիս ա փորին, գլխին, կողքին, երեսին, վաղը սաղ կապտած ա լինելու Նելլին, ու սաղ իմանալու են, որ Նելլին աղջիկ չի եղել… Նելլին ի վիճակի չէր դիմադրելու, Մոսոն էլ ծեծեց Նելլիին, հետո պառկեց վրեն, կատաղած բռնչալով տիրեց ու մեռածի նման քնեց:

Նելլին վեր կացավ, շորերը հագավ ու դուրս եկավ փողոց: Վերջ: Նելլին դառավ վատը: Նելլին հիմա պիտակ ունի: Նելլին էլ չի բարեւի Հռիփսիկ տոտային, Սերոժ ձյաձյային ու մնացած հարեւաններին պարզ երեսով: Նելլին հիմա իրա մնացած ողջ կյանքը գլխիկոր պիտի մնա: Երեւի մենակ Աննան նույն ձեւի կվերաբերվի Նելլիին: Գնա Աննայենց տուն, Աննան իրան լավ բաներ կասի, Աննան իրան կստիպի ապրել: Ինչի՞ չլսեց Աննային, Մոսոն իրան զոմբի էր սարքել, իրա հնարած սցենարին համաձայն Նելլիին դեր էր տվել, Նելլին էլ հլու հնազանդ կատարում էր էսքան տարի: Եւ ի՞նչ: Եւ ինչ որ հիմա կա`  անպատիվ, ծեծված, բոզ հանված Նելլի, որի կյանքը պիտի լինի իրան ռեժիմով տփող անտաշ Մոսոյի կողքին: Չէ՛, չի գնա Աննայի տուն, Աննան կասի` ասում էի չէ՞: Չէ՛, չի գնա:

Մոստի վրայով անցնելիս Նելլիի հայացքն ընկավ դիմացի բարձրահարկին: Նելլին գնաց վերելակով բարձրացավ տասներեքերորդ հարկ, հետո ման եկավ, գտավ դեպի տանիք տանող դուռը ու դուրս եկավ…

Քաղաքը ափիդ մեջ ա: Սիրուն ա շատ: Արեւը նոր-նոր ծագում ա: Նելլին նայեց արեւին, մինչեւ նա դուրս եկավ: Նայեց ներքեւ, տեսավ մարդ չկա, ու թռավ տատի մոտ…

Մոսոն արթնացավ դռան թակոցից: Միլիցեքն են: Ի՞նչ են ուզում, կրիմինալ բան-ման չկա մոտը:

— Մոսո, կնիկդ իրան վիսոտկից գցել ա, չգիտե՞ս ինչու:

Մոսոն անակնկալից ու վախից տեղը ճպաղեց:

— Չէ, չգիտեմ:

— Բայց խի՞ ես դու քնած, իսկ կինդ ծեծվածի վնասվածքներով շենքից գցված: Հը՞, ասա հըլը:

— Դե, աղջիկ չէր, մի երկու անգամ հասցրի, որ իմանա, որ ես դուռակ չեմ: Հետ չէի տալու հո հորը, սիրում եմ մանկուց:

— Բա մանկուց սիրած աղջկան տենց ծեծո՞ւմ են, անասուն: Հասցնում են էն աստճանի, որ նա գնա գցվի՞: Հավաքվի գնանք, տեղում կպարզենք քո մեղքի աստիճանը:

Մոսոն գնաց շորերը հագնի, նասկիներն էր ման գալիս, մեկ էլ վերմակը հետ տարավ…

Նելլիի կուսաթաղանթի արյունն էր, ո՞նց էր եղել առաջին անգամը չկար, հետո երեւի եղավ… Վա՜յ, ափսոս, Նելլի…

Մոսոյին չնստացրին, համարեցին, որ մեղք չունի Նելլիի մահվան մեջ:

Աննան Մոսոյին տեսավ մի օր փողոցում, հանեց վաղօրոք նախապատրաստած երկաթի ձողը ու տուր թե կտաս Մոսոյի բութ ու անտաշ, զըռգլուխ գանգին` հետեւից: Մոսոն ընկավ հիվանդանոց, հազիվ փրկեցին: Աննայի հանդեպ հայց-մայց չներկայացրեց, քաք կերած շան նման հենց հիվանդանոցից դուրս եկավ, փախավ գնաց ռուսաստանները, ու էլ մեր քաղաքում երեսը ցույց չի տվել…

Նելլիի ու Մոսոյի հայրերը մի երկու տարի խռով մնացին, հետո ինչ-որ առիթով մի տեղ էին միասին հայտնվել, հաշտվեցին ու էլի դառան ընկերներ: Դե Մոսոյի հերն ի՞նչ աներ, որ Մոսոյի հերն ա:

Աննան ապրում  ա Լոնդոնում, ասում են` դառել ա պահանջարկ ունեցող սցենարիստ: Ամուսնացել ա: Նույնիսկ կեսարյան հատումով աղջիկ ա ունեցել, անունն էլ Նելլի ա դրել:

Նելլիի գերեզմանը հերը սիրուն սարքել ա, մարդ շատ ա գնում գալիս, անծանոթ մարդիկ ծաղիկներ են դնում Նելլիի գերեզմանին, հետն էլ պուլպուլակ ա սարքել` խմում են ջրից: Աննայի նախաձեռնությամբ քարի վրա գրել են.

Նելլի Վաղարշակի Աբգարյան

1968-1988

«Ձոն կուսաթաղանթին»

Հետաքրքիր ժամանակներ ենք ապրում: Նախընտրական մթնոլորտը այնքան է ազդել ոմանց վրա, որ անհավասարակշիռ  ու անիմաստ բաներ են անում: Այսպես, ՀՌԱԿ ատենապետի անունից հայրենի կառավարությունը ֆաքս է ստացել, որ եթե իրեն չճանաչեն ՀՌԱԿ ատենապետ, ապա վարչապետի ստվերային տնտեսական խաղերի մասին շատ բան կպատմի: Մի ողջ մարզի ղեկավար մարդկանց աչքի առջև քացով կին է ծեծում ու դեռ պաշտոնավարում է: Մի վարորդ էլ հաջողացնում է ավտոմեքենայով հարվածել ՀՀ նախագահի նստավայրի դարպասին, ու ոմանք էլ ուզում են դրան քաղաքական աստառ տալ…. Կարճ ասած` մեր հայրենակիցների մի մասը մտել է հոգեկան շեղման գործընթացի մեջ:

Դե մթնոլորտն է այդպիսին: Ոչ մի պաշտոնյա չգիտի` վաղը պաշտոնավարելո՞ւ է, թե՞ ոչ: Ոչ մի օլիգարխ չգիտի` կմնա՞ որպես այդպիսին, թե՞ բոմժի կվերածվի: Ոչ մի քաղաքական գործիչ չգիտի` կհայտնվի՞ համամասնական ընտրացուցակի անցողիկ մասում. և դա վերաբերում է ինչպես իշխանությանը, այնպես էլ ընդդիմադիրներին: Հա, հենց ընդդիմադիրներին: ՀԱԿ-ը կարծես սսկվել է ու հավանաբար կբավարարվի մանդատների այն քանակով, որը համապատասխանում է 7 տոկոսանոց մինիմումին, եթե իհարկե դա էլ շատ չհամարեն: Այսինքն` ՀԱԿ-ի 18 կուսակցությունների մեծ մասի քաղաքական ապագան զերոյացվում է…

Բայց խորհրդարանական ընդդիմության վիճակն էլ լավ չէ: Դաշնակներն ու «Ժառանգությունը» կարծես թե ուզում են միավորվել, սակայն առաջինները կողմ են Եվրասիական միություն մտնելուն, իսկ երկրորդերը` դեմ: Սակայն Հայաստանի` Եվրասիական միություն մտնելու հեռանկարը ավելի ստույգ փաստ է, քան անգամ Գալուստ Սահակյանի ապագա պատգամավորությունը: Ու այդ գծով ջրբաժան առաջացավ նաև կոալիցիայում:

Այսպես, ՀՀԿ-ն ու ԲՀԿ-ն դրան միանշանակ կողմ են, իսկ ՕԵԿ-ը փորձում է դեմ գնալու խաղեր տալ: Դե եթե հիշենք, որ ժամանակին Ռոբերտ Քոչարյանը գլխավոր ախքիկին անգլիական շպիոն էր հանել, ապա պարզ է դառնում, թե ինչու է դա տեղի ունենում: Հո նախկին ստվերային կապերը չեն անհետացել կոալիցիայի մեջ լինելու և բարձր պաշտոն զբաղեցնելու զորությամբ…

Այնպես որ նախընտրական դասավորումը կարող է նոր և անսպասելի ելևէջներ ունենալ: Ու եթե հանկարծ «Ժառանգությունը» ոչ թե դաշնակների, այլ ՕԵԿ-ի հետ դաշինք կազմի, այնքան էլ զարմանալի չի լինի: Ի վերջո աշխարհաքաղաքական տրամաբանությունը զորավոր բան է: Իսկ դաշնակների` Եվրասիական միությունը սիրելը բխում է թերևս Տիգրան Սարգսյանի ասած «չկոտրած տաշտակի» հարցից: Սակայն Եվրասիական միության տրամաբանության բերումով «կոտրած տաշտակի» թեկնածու կարող է դառնալ և վարչապետը: Հո պատահական չէ՞ր, որ նրա «ձայնային խոտանով» և փաթ ընկած լեզվով տեսագրությունն այդքան լայն տարածում գտավ: Պատահական չէ նաև Հարություն Առաքելյանի ոչ այնքան ադեկվատ ֆաքսը… Ի վերջո, Տիգրան Սարգսյանը Արևմուտքի մարդ է համարվում, և միգուցե նրան պարզապես չհաջողվի «եվրասիական կրոն» ընդունել: Չէ՞ որ «Ժառանգության» պատգամավորների մեծ մասը հաստատ կուզենային այդ «կրոնի» շվաքի տակ իրենց մի կտոր մանդատի հարցը լուծել, սակայն հենց Աղվան Գառնիկիչի հայրենակից Արմեն Մարտիրոսյանին ստիպեցին ասել, որ Եվրասիական միությունը «քըխ» է, զի դա գալիս է Րաֆֆի Հովհաննիսյանեն և Ամերիկայեն…

Մյուս ստույգ փաստն այն է, որ Լիսկայի երգը երգված է: Նրանից արդեն երկրից չբացակայելու ստորագրություն են վերցրել, այսինքն` ՀՔԾ-ն խափանման միջոց է կիրառել, այլապես նա չէր սկսի հերքել իր` Ֆրանսիա մեկնելու ցանկությունը այդքան ջանադրաբար, որ երդում տար, թե Հայաստանից երբևէ հեռանալու ցանկություն չի ունեցել ու ահավոր հայրենասեր է: Աղվեսի` այսինքն Լիսկայի դունչը խաղողին (Ֆրանսիային) չի հասնում, դրանի՞ց է խակ: Ու, եթե արտակարգ իրավիճակային հոտառություն ունեցող Հմայակ Հովհաննիսյանը հայտարարում է, որ պետք է դատել ոչ միան մարզպետ Սուրիկ Խաչատրյանին, այլև այն պատգամավորներին, որ ծեծը տեսել են ու հրապարակավ սուտ են վկայել, ուրեմն իրոք մի բան կա… Գումարած դրան` Լիսկայի համար շատ վատ նշան է, որ ՀՀԿ վերջին «աշխատանքային նիստին» նրան ոչ թե առաջարկել են դիմում գրել, այլ որոշել են սպասել «նախաքննության արդյունքին» և «չմիջամտել» իրավապահների գործերին:

Ի դեպ, սխալված չենք լինի, եթե ասենք, որ Հայաստանի` Եվրասիական միության մեջ մտնելու հեռանկարն ուղղակի կապ ունի Լիսկայի գործի հետ: Պարզապես Լիսկայի նման տեղական ֆեոդալները ոչ մի կերպ չեն տեղավորվում ապագա միության ձևաչափի և վարչական կարգի մեջ, ուստի… Դե, մյուսների հերթն էլ է հասնելու, սկիզբն է միշտ զոռ: Ի վերջո, այդ խորամանկ սյունեցուն քեֆը լավացնելուց հետո անպայման «Մարիոտ» հասցնելը հո պատահականություն չէր…

Ինչևէ, որոշ արտաքին գործոններ էլ են վկայում հօգուտ Եվրասիական միության անխուսափելիության: Հո հենց այնպես չէ, որ «պարիտետի սիրահար» բրիտանական շպիոն Թոմաս դե Վաալը, որի մուտքը Ռուսաստան արգելված է, հանկարծ հայտարարում է, որ Ադրբեջանը Արցախի ու հարակից տարածքների երես երբեք չի տեսնի, ինչքան էլ միլիարդավոր դոլարներ ծախսի սպառազինության վրա: Եվ դեռ ինչքան «ոսկե սարերով» Արևմուտքը կփորձի գայթակղել Հայաստանին, միայն թե գոնե ուշացնենք մեր մուտքը Եվրասիական միություն, զի չմտնելու տարբերակները այլևս ֆանտաստիկայի ոլորտից են:

Շաբաթվա Վարկածները քննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Ջերմիկ մի անկյունում ապրում են 13 երիտասարդներ։ Սա նրանց կղզյակն է, միակ տեղն աշխարհում, որտեղ նրանք ցանկալի են։

Այսօր տոլերանտության` թարգմանում են հայերեն հանդուրժողականություն միջազգային օրն է: Մենք իրար սիրել, հարգել պարտավոր չենք համայն աշխարհով, բայց մենք պարտավոր ենք հանդուժել այլը, եթե այն ոտնձգություն չի անում քո իրավունքներին:

Մեր հասարակությունը մենթալ ավանդապաշտական ու կրոնական պատնեշ է դնում ամեն այլի ու այսպես կոչված նորմայի մեջ: Ու ոչ միայն դնում է տարբերելու համար, կամ բնորոշելու, դնում է խարանելու ու պախարակելու, նողկալու ու լավագույն դեպքում` խղճալու համար: Մեր հասարակությունը տոլերանտ չէ: Թարգմանում են հանդուրժողական, բայց դա մի տեսակ վիրավորական է հնչում, ասես ընդունում են քեզ, որպես այդպիսին, բայց համդուրժում են, այլ ոչ հավասարի պետ ընկալում, ըմբռնում ու հետո նոր` ընդունում: Այս անհանդուրժողականությունը ամենավառն է հասարակության տարասեռական հատվածի մոտ նույնասեռականների հանդեպ:

Իսկ եթե ընտանիքիդ անդամն է հայտնվում «փոքրամասնության» մեջ, ապա առաջանում է շոկային իրավիճակ, որտեղ ծնողական սերն ու «թասիբ»-ը անհավասար պայքարի մեջ են մտնում: Վերջերս ծանոթացա մի աղջկա հետ, ու ինչ-որ խաղի ժամանակ, երբ անկեղծությունը նախապայման է, նա պատմեց իր կյանքի պատմությունը, որը մեր օրերի համար, կամ գուցե իմ հանդուրժողական դիրքից, անհեթեթ ու դաժան թվաց՝ ծանր ու դրամատիկ հնդկական կինոյի նման:

Նրա անունը ասենք՝ Սոնա է, նրան բոլորն ասում են Սաննի հայերենով` Արևիկ: Ու իրոք աղջիկն էդպիսին է՝ համեստ, կամեցող ու բարյացկամ: Ապրում է Երևանից ոչ հեռու, մի փոքրիկ քաղաքում: Ես պատմում եմ նրա պատմությունն այնպես, ինչպես ինքն է ինձ պատմել:

«Այս պատմությունը սկսվեց նրանից, երբ ծնողներս ինձ մոտ նկատեցին որոշ շեղվածություն նորմալ համարվող սեռական կողմնորոշվածությունից՝ ինձ դուր էին գալիս կանայք: Ես կասկածները փարատելու համար սկսեցի հանդիպել մի տղայի հետ, մեր շփումը տևեց վեց ամիս: Հետագայում, հասկանալով, որ չեմ կարող շարունակել, նրան ասացի, որ էլ չեմ ուզում ընկերություն անել, և որ նա ինձ այլևս չանհանգստացնի զանգերով ու այցերով, քանի որ ես նրա հանդեպ ոչինչ չեմ զգում: Հաջորդ օրը համալսարանից դուրս էի գալիս, երբ նա փորձեց ինձ «փախցնել», բայց չստացվեց: Ես հասցրեցի դուրս նետվել մեքենայից: Դրանից հետո մոտ երկու ամիս նա ինձ հանգիստ չէր տալիս ու մեր մեջ շարունակվում էին վեճերը: Հետո ծնողների հետ վեր կացան ու եկան ինձ նշանելու, իսկ ես տեղյակ էլ չէի: Մի խոսքով, ծնողներս իմ կամքին հակառակ նշանեցին նրա հետ: Մի տարի նշանված մնացինք: Էդ ընթացքում բազմիցս փորձել եմ հետ վերադարձնել նշանի մատանին, բայց ծնողներս անընդհատ խանգարում էին:

Հետո, բանը հասավ հարսանիքին: Դեկտեմբերի 5-ին մեր հարսանիքն էր: Ամուսնությունից հետո պարզվեց, որ նրա մոտ թույլ արտահայտված իմպոտենցիա կա, ու դա ինձ ձեռք էր տալիս: Երկու ամիս շարունակ քուն ու դադար չունեի: Ես իհարկե, լավ օգտվում էի նրա իմպոտենտության հանգամանքից, բայց երբեմն ստացվում էր, որ նա կարող էր, էդ դեպքում ես զանազան պատճառներ էի հորինում: Մի անգամ նույնիսկ եղունգս եմ քաշել, որ նրա հետ չսեռահարաբերվեմ: Որոշ ժամանակ անց, ես հասկացա, որ էլ չեմ դիմանում, ահավոր նիհարել էի, ոչ ուտում էի, ոչ խմում: Մոտս նևրոզ էր ու ես անընդհատ վախի մթնոլորտում էի գտնվում: Նամակ թողեցի ու փախա: Նամակում գրեցի, որ էսպես բաներ, որ ես այլ կողմնորոշում ունեմ, որ ես չեմ կարող նրա հետ լինել: Ամուսնուս հորաքույրը էդ նամակը պատճենահանել էր ու տարածել ողջ քաղաքով: Մի ամսից վերադարձա տուն, որ վերջ դնեմ էդ խոսակցություններին: Մի քանի օր հետո ամուսնուս կողմը եկավ մեր տուն, ու սկսեցին ծնողիս հետ կռվել, թե՝ ինչի՞ է նա ինձ հետ ընդունել, ինչի՞ չի վռնդում: Մորս ասում էին, որ նա պետք է ինձ տնից դուրս անի, քանի որ ես լեսբուհի եմ, ու վատ օրինակ եմ ծառայում մյուսներին:

Հիմա որոշ չափով հանդարտվել է, ապրում եմ մորս հետ, որին սկսել եմ խաբել, ասելով, թե՝ նամակում ստիպված էդպես եմ գրել, որ ամուսինս հիասթափվի ու հանգիստ թողնի ինձ: Ծնողս հոգու խորքում գիտի, բայց կարծես չի ուզում դրան հավատալ: Նա ասում է, եթե դու էդ մարդն ես, ապա դու ապրելու իրավունք չունես: Երբ հանդարտվում է, ասում է, որ բարկացած էր, դրա համար է ասել: Ու նաև, որ եթե այդպիսին եմ, ապա հետ կանգնեմ ու կյանքս չկործանեմ ու իրենց էլ խայտառակ չանեմ: Լեսբուհի լինելու պատճառով թողեցի նաև ուսումս… Համալսարանում նույնպես ինձ չընդունեցին ու չհասկացան: Թե´ դասախոսները, թե´ ուսանողները: Ամեն օր փսփսոցի առարկա էի ու ասես ծաղրածու լինեի, որին լավագույն դեպքում մատնացույց էին անում ու ծիծաղում, իսկ լինում էին դեպքեր, երբ բորոտի պես խոշում էին: Մատնացույց են անում ամենուր, երբ ինչ-որ կերպ զգում են, որ լեսբուհի ես: Բայց չնայած էդ ամենին, որ Հայաստանում շատ դժվար է լեսբուհի լինել, ես ինձ իմ տեղում եմ զգում, նույնիսկ էս կարգավիճակում: Ես ահավոր տհաճություն եմ զգում տղամարդկանց հանդեպ, և´ ֆիզիկապես, և´ զգացմունքային դաշտում: Սա իմ կյանքն է, ու ես ուզում եմ տնօրինել այն, ինչպես կամենում եմ: Հիմա ես աշխատանք եմ փնտրում, որպեսզի կարողանամ անկախ լինել, ու բնակվել գոնե Երևանում, որտեղ էդ ամենը գավառի պես սուր չի ընկալվում: ՉնայածԵրևանում էլ մի բան չի…. Ես մեղավոր չեմ, որ լեսբուհի եմ, դա մեղք չի, որ ես փորձեմ քավել, ու ոչ էլ հիվանդություն է, որ բուժվեմ: Ամենաշատը, որ կարող եմ անել, դա իմ բնույթին դեմ գնալով, ստիպեմ ինձ զզվելով ապրել տղամարդու հետ և լրացնել դժբախտ կանանց ցուցակը: Այնինչ՝ կարող եմ նաև երջանկացնել …»

Մեր կողքին բազում մարդկային ճակատագրեր են խեղվում կապված սեռական կողմնորաշվածության հետ: Վաղուց ապացուցված է, որ նույնասեռականությունը հիվանդություն չի, որ այն հոգեկան շեղում չի, այլասերվածություն չի, վերջապես, այնքան էլ գիտակցված ընտրություն չի, դա սեռական կողմնորոշվածություն է, որը պայմանավորված է հիմպատալամուսի՝ ուղեղի այն հատվածի հետ, որը պատասխանատու է զգայական դաշտի համար՝ սեռական հակում, գրգռվածություն ու բավարարվածություն, սովի ու ծարավի հագեցում, եւ այլ հաճույքի աղբյուրներ: Միասեռականությունը, կամ նույնասեռականությունը (նախկինում օգտագործվում էին արվամոլ ու համասեռամոլ տերմինները, բայց քանի որ դրանք պարունակում են «մոլ» արմատ, հետևաբար՝ գինեմոլ, կնամոլ, խաղամոլ, բառերի կարգին դասվելով դառնում է վիրվորական), անձի զգայական, հուզական, ֆիզիկական նախասիրությունն է նույն սեռի ներկայացուցչի նկատմամբ։ էդպես է, համենայն դեպս ուղն ու ծուծով միասեռական մարդու համար, որը բիսեքսուալ չի, ու օրգանապես չի կարող զույգ կազմել հակառակ սեռի ներկայացուցչի հետ: Թվում է, թե 21-րդ դարում ենք, ու՞մ ինչ գործն է ուրիշի սեռական կյանքը։

Հանդուրժենք միմյանց, ջհանդամ թե տոլերանտ չենք, թող Սաննին ապրի իրեն բաժին ընկած կյանքը, ամենքս թող տանենք մեր խաչերը, առանց ուրիշի խաչը ծանրութեթեւ անելու, մանավանդ, որ չենք պատրաստվում օգնել, կամ տանել նրա խաչը…