«Եթե ամեն շրջանում Ձեզ նման գոնե յոթ ուսուցիչ ունենայինք`աշխարհի տակ ու գլխից այսպես քաջատեղյակ, ապա… ցեղի մեր տեսակը երազում ափ մը կունենար: Էս դժվարին կյանքում հավատի, սիրո էն սարն եք, որ պատանիներ և պատանուհիներ կտանեք առաջ: Երանի Ձեր աշակերտներին»:

Հրաչյա Մաթևոսյանն այսպես է բնորոշել Լոռվա լավագույն մանկավարժ, Ստեփանավան քաղաքի վաստակաշատ ուսուցիչ, իրական մտավորական Էմմա Մկրտչյանին:

-Տիկին Էմմա, իսկ դուք ինչպե՞ս կներկայացնեք Լոռվա մտավորականին:

— Լոռին հայտնի է իր մտավորականներով, որոնցից մի ամբողջ սերունդ աճել, մեծացել է Ստեփանավանում: Ինքս էլ ինձ Ստեփանավանցի մտավորական եմ համարում, թեև ծնվել, մեծացել եմ Լենինականում: Կյանքիս հիսուն տարիները նվիրել եմ այս քաղաքի մանուկ սերնդի դաստիարակությանը: Մտավորական բառը արտաբերելն այսօր շատ պատասխանատու է, որովհետև վառ անհատներն այնքան էլ շատ չեն: Ուրախանում եմ նրանցից յուրաքանչյուրի գործով` լինի դերասան, երաժիշտ կամ քաղաքական գործիչ: Կարևորում եմ միայն այն, որ յուրաքանչյուրը գտնվի մտավորականի իրական բարձրության վրա:

— Իսկ ինչպե՞ս է Լոռին կարևորում, գնահատում իր մտավորականներին:

— Յուրաքանչյուր անձ իր արժանի գնահատանքը ստանում է աշխատանքին համապատասխան: Ունենք մտավորականներ, որոնք մեծ հարգանք ու համբավ են վայելում ժողովրդի կողմից: Այդ մարդկանց աշխատանքը պահպանվել է շատ շատերի սրտում, նրանց հետքը մնացել է հասարակության վարքի մեջ, իսկ նրանց աշխատանքը վարակել է սերունդներին:

-Ի՞նչ սերունդ է այսօր բարձրանում:Լոռին ունի՞ վաղվա մտավորականը:

-Հիմա դպրոցն ապրում է ծանր տարիներ, որակյալ ուսուցիչներն էլ շատ քիչ են: Քիչ են, որովհետև դպրոցից գնում են կիսագրագետ, բուհը ավարտում են հազիվհազ և նորից վերադառնում դպրոց: Հասարակության կողմից մտավորականի զգալի պահանջ էլ չկա, քանի որ հասարակական-քաղաքական կյանքը շատ հեղհեղուկ է դարձել: Այն մշակույթի կենտրոնները, որտեղ երևում էր մտավորականության դեմքը, կայանում ժողովրդի և մտավորականի կապը, փակվել են: Չկա հոգևոր սնունդ, չկա գիրք, թերթ կարդացող, ամբողջ քաղաքում գրախանութ չկա: Երեք հազար կտոր գրականություն ունեմ, որը տրամադրված էր Լոռվա հասարակությանը, իսկ հիմա գրադարանս ընթերցող չունի, գրքի կարիք չկա: Ուսուցիչն առանց գիրք կարդալու դասավանդում է, իսկ ուսանողն առանց կարդալու քննություն է հանձնում: Զարմանալի բան է:

-Պատճա՞ռը:

-Պարզապես ամեն ինչ նյութականացվեց, գիտելիքն ու դիպլոմը սկսեցին գնել փողով, ինստիտուտն էլ ավարտում են առանց գիրք կարդալու:

-Ու՞ր ենք գնում, ի՞նչ է մեզ սպասվում:

-Ինչպես Իսահակյանն է ասել. «Կգա հոգու սով»: Ահա, եկել է այդ ժամանակը: Սակայն ես հույսս չեմ կորցնում, որովհետև նկատել եմ, որ ժողովուրդը դառնում է գրագետ մարդը: Սա հուսադրող է: Թեպետ, կարծես կապիտալի նախնական կուտակման ժամանակաշրջան լինի: Հրաշալի է բնորոշել Թումանյանը.- «Մեր հին հավատից ընկել ենք, կորել, նորն էլ չգիտենք, թե ի՞նչ է եկել»:

-Թումանյանից մինչև օրս միթե՞ ոչինչ չի փոխվել` նոր հնարավորություններ, գործելու նոր ասպարեզներ:

-Այո, չկա ասպարեզ և շատ շնորհալի մտավորականներ մնում են պարփակված գավառական նեղ շրջանակներում: Ցավոք մեր հասարակությունը համակերպվել է այս միապաղաղությանը, միօրինակությանը:

-Ո՞րն է Ձեր հուզումը որպես մտավորական:

-Ամբողջ կյանքում պայքարել եմ անգրագիտության դեմ։ Ամեն չարիքի արմատը անտարբերությունն է. հատկապես, երբ մտավորականը հասուն չէ և իր խոսքը չի ասում հասարակական արատավոր երևույթի մասին, ես չեմ ընդունում: Լավ մարդը պայքարում է չարիքի դեմ: Ես դա փոխանցել, խրատել եմ իմ սաներին և ուրախ եմ, որ հատկապես որդիս`գեներալ- լեյտենանտ Հրաչյա Հարությունյանը, նվիրված է այդ առաքելությանը: -Ո՞րն է Էմմա Մկրտչյանի խրատը:

-Դատարկ հասկը գլուխը միշտ ցից է պահում: Երբևէ տեսե՞լ եք, որ հասուն հասկը ցից մնա: Հասուն հասկի գլուխը խոնարհ է: Այդպես են դատարկ մարդիկ, գլուխնրը միշտ ցից են պահում: Խրատս`որքան հնարավոր է խոնարհ լինել: Դա ցույց է տալիս մարդու խելացի, հասուն լինելը:

— Ձեր երազանքները, Ձեր հույսը…

-Մեր ազգի դժբախտությունը ցաքուցրիվության մեջ է: Ես պայքարում եմ բոլոր նրանց դեմ, ովքեր լքում են հայրենիքը, որքան հնարավոր է փորձում եմ կանխել, հետ պահել նրանց: Ու՞ր է մեր տղամարդը: Մեր կանանց, երեխաների դժբախտությունը առանց տղամարդ ապրելն է: Տղայի գլխին տղամարդու ձեռք է պետք:

-Այնուհանդերձ, հավատու՞մ եք մեր ժողովրդի ներուժին:

-Հավատում եմ: Դարեր են անցել և ինչպես Տերյանը կասեր. «Ուր է Բաբելոնը, ուր է Ասորեստանը»: Չկան, իսկ մեր ժողովուրդը կա: Մնաց, որովհետև կենսունակ է, արմատը մաքուր է, ամուր։ Հավատում եմ` մեր ժողովուրդը անպայման կհասնի իր լավ օրվան: Չնայած բոլոր նեգատիվ երևույթներին, ժողովուրդը կհաղթահարի այս դժվարին ժամանակները և դուրս կգա լայն ճանապարհ:

-Անշուշտ. մենք կարիք պիտի ունենանք ազնիվ, նվիրյալ առաջնորդների:

-Ժողովրդի առաջնորդը մտավորականը պիտի լինի, նրա հոգու ցավերի արտահայտողը: Նա է, որ պիտի սատար կանգնի ժողովրդին: Ուղղակի ազնվություն և նվիրվածություն է պետք:

-Իրականացած համարու՞մ եք Ձեր բոլոր երազանքները:

-Իմ և անձնական և հասարակական կյանքում ոչինչ թերի չի մնացել: Բոլոր երազանքներս իրականացել են: Ավելին, ես ինձ երջանկագույն ուսուցիչ եմ համարում: Միակ երազանքը, որ ունեմ այսօր, իմ ժողովրդի հաջողությունն է: Պիտի յուրաքանչյուր մարդկային հոգու մեջ բարություն սերմանել, որ բարությունն իր հետ բարություն բերի: Ժողովրդի մեջից պետք է չարությունը վերացնել, որը բումերանգի պես միշտ հետ է դառնում: Աշակերտներիս երջանկությունն եմ երազում: Նրանք շարունակում են իմ գործը ու հպարտ եմ նրանցով, սակայն միշտ անհանգստանում եմ նրանց համար:

-Ինչու՞ եք անհանգստանում Ձեր սաների համար:

-Ինձ անհանգստացնում է օլիգարխների ագահությունը: Ճիշտ է, նրանք ինչ որ բան ստեղծում են, բայց երբ ստեղծում են թալանի միջոցով, ես դա չեմ ընդունում: Արդար աշխատանքով ստեղծածն է ընդունելի, բայց երբ առյուծի բաժինն են խլում` անընդունելի է:

-Որպես վերջաբան, ի՞նչ կասի մեր ժողովրդի սերն ու հարգանքը վայելող ուսուցիչը:

-Կարծես իմ կյանքի ողջ ընթացքը ինձանից լավ բնորոշել է Թումանյանը. «Քանի ձեռից եմ վառվել, վառվել ու հուր եմ դարձել, հուր եմ դարձել լույս տվել, լույս տալով եմ սպառվել»:Ես ցանկանում եմ, որ մեր մտավորականությունը սպառվի: Սպառվի, լույս տալով, որովհետև դա է մտավորականի իրական կոչումը` լույս տալ իր ժողովրդին:

Կարինե Ջանջուղազյան

Էս գործի մեջ, ոնց պատմեցի նախորդ նամակիս մեջ, շատ մարդկային կողմ կա:
Էստեղ մարդու մարմնի հետ ես աշխատում: Անծանոթ մարդու հետ շատ շուտ և հեշտ մոտենում ես: Նրա մարմինը կապկպում ես, աչքերը փակում, ու նա քո գերու նման դեմդ կանգնում ա, որ իրան ստորացնես, ստրկացնես, տիրես… Հաճախ մտածում եմ, ինչի՞ եմ ես էս ամենն անում, հատկապես երբ շատ տհաճ կլիենտ ա լինում կամ, երբ քո ուզած ձև չի ստացվում սեսսիան: Դու ոչ թե միայն իրենց ամենաամոթալի ֆանտազիաներն ես իրականացնում, այլ նրանք, տղամարդ լինելով հաճախ սխալ բաներ են անում, ու դու էլ չես ուզում աշխատես:

Ուզում եմ էդ զզվելի բաների մասին էսօր պատմել, գիտեմ, որ ականջ ա ծակում, բայց սա նույնպես մեր իրականությունն ա, ու ես երբեք չէի մտածի, որ մի օր էսպիսի գործ կանեմ, ու առավել ևս դրա մասին կգրեմ: Ես անում եմ, որովհետև ինձ փող ա պետք: Ընկերուհիս հիվանդ է, ու ապրելու համար էլ է փող պետք: Իմ ստացած 55 հազար դրամով երկուսով չեն ապրի: Բայց միայն դրա համար չէ: Չնայած ես տանջում եմ, բայց անում եմ նաև իրենց համար, իրենք են էդպես ուզում: Բայց նրանք էստեղ էլ օգտագործում են իրանց տղամարդու դիրքն ու երբեմն զզվացնում ու վիրավորում են:

Ռիմային հաճախ մարդիկ են զանգում ու սեսսիա պատվիրում, իմանալով, որ նա տանջատուն ա պահում: Հարցնում են, թե ո՞վ ա աշխատում, քանի տարեկան ա, ի՞նչ տաղանդներ ունի, այսինքն՝ ի՞նչ գիտի անել: Հաճախ շատ անկեղծ են, ասում են. «Մաստուրբացիա կանե՞ն », ասում է`դա կախված է քո տիրուհուց:

Ասում է` «Լիլիթ կա , 26 տարեկան, ամեն ինչ անում է, չի մերկանում, միզում է, ստորացնում է, ծեծում… Ի՞նչ ուզում եք անում է, բացի ներթափանցող սեքսից»: Ու նրանք գալիս են, դեռ ինձ չճանաչելով, միայն Ռիմայի հետ խոսալով, ու կարծում են, թե ամեն ինչ էլ կլինի, ամեն ինչ կընդունեմ: Բայց դա տենց չի, ես եմ ընտրում ինչ անեմ ինչ չանեմ, ու Ռիման էլ իմ քեֆով ա գնում, ասում ա՝ «Իրա որոշումն ա»: Բայց ինձ էլ ասում է, որ ինչքան շատ բան անեմ, շատ փող կաշխատեմ, ու շատ կլիենտներ կունենամ:

Բայց տղամարդիկ հաճախ իրենց շատ վատ են պահում:

Օրինակ, մի քանի օր առաջ Ռիման ասեց, որ իրա հին կլիենտը, որ 10 տարի ա իր մոտ գալիս է, ուզում ա հետս խոսի, հասկանա՝ ի՞նչ տեսակի մարդ եմ, մինչև բուն տանջանքի սեսսիային անցնելը:
Դուռը բացեցի, ներս մտա, տեսնեմ մի շատ-շատ չաղ տղամարդ մխրճված ա բազմոցի մեջ, հենց ոստիկանի շորերով, ջոկեցի, որ շտապելով է եկել ստեղ, որ իրան տանջենք ու ստորացնենք: Չգիտեմ, ինչի՞ են մարդիկ գալիս էստեղ, գուցե՞ ստանալու էն մարմնական հաճույքը, որ սեփական կանայք չե՞ն կարող տալ … Կարծում եմ այո:

Էդ օրը իմ լատեքսի կոստյումը մոռացել էի տանը, ու մի ուրիշ տիրուհի՝ մեր աղջիկներից ինձ փոխ էր տվել իր սև, կարճ հագուստը: Շատ կարճ ու թափանցիկ մետաքսից էր: Ինքս ինձ չհավանելով գնացի դեպի սենյակի խորքը: Նա ասեց՝ «Արի մոտս խոսանք» ու ձեռը թփթփացրեց գոգին, յանըմ՝ արի նստի գոգիս` չաղ գոգին, որ փոր էր, գոգ չկար: Ասեցի՝ «Չէ, մերսի, ես էս աթոռին ինձ ավելի լավ եմ զգում»: Երևի սովոր չէր, որ կինը իր հետ էդպես կարա խոսի: Մի վախտ սսկվեց, հետո շարունակեց խոսալ: Ֆանտազիան նախապատրաստած էր… Ուզում էր ես իրա ուսուցչուհին լինեմ, ու ամեն անգամ, երբ սխալ պատասխան տա, իրա հետույքին խփեմ փետով, բայց շատ ուժեղ չէ: Բայց դա դեռ բոլորը չի: Ասեց՝ «Ուզում եմ ինձ տկլորացնես փոքր երեխայի նման ու մարմնիս ստուգես, հետո …. հաճույք զգամ»: Զզվելով ընդունեցի, բայց պայմանով: Էս գործի մեջ սկզբից ահավոր զզվում ես, և շատ ուժեղ զգացողություններ ես ունենում, բնականաբար՝ տհաճ, բայց պետք է վախդ մոռանալավ առաջ գնաս, որովհետև սա թատրոն է` դու դերասան: Անվախ ու պատրաստ պիտի լինես տիրապետելու, քո գերիշխանությունը ցուցադրելու ու կիրառելու: Լինում են օրեր, երբ սեսսիայից հետո ես ինձ շատ վատ եմ զգում, եթե զգում եմ, որ չեմ կարողացել տղամարդուն կարգին տիրապետել: Շատ բարակ է էդ գիծը՝ սահմանաբաժանը, որ բաժանում է ստորանալն ու ստորացնելը, հատկապես կնոջ տեսանկյունից ու դիրքից:

Մի օր մեկն ինձ ասաց. «Մի հատ կանգնի ու պտտվի դիմացս», ուզում էր մարմինս գնահատել: Էդ օրը ես ինձ վատ էի զգում, ուզում էի շուտ ավարտեմ ու տուն գնամ:

Էնպես ջղայնացա, որ ուզեցի ուժեղ խփել դրան: Շատ ջղայնացա, որ ինձ մսի կտորի տեղ ա դրել:

Ի՞նչ էր սպասում, որ մեջքիս սապատներ կա՞ն: Ու քանի որ անընդհատ փողի մասին էի մտածում, սկսեցի չարախնդալ վրան. «Մարմինս ես ուզում տեսնե՞ս: Հա՞ Ուզում ես տեսնես, հա՞: Լավն ա՞ մարմինս: Դուրդ եկա՞վ: Սիրեցի՞ր իմ կանացի մարմինը»:

Ու նա, չհասկանալով, որ կինն էլ կարա սարկաստիկ կատակներ անի, ձեն չհանեց:

Գնացինք տանջասենյակ, ես վերջին ձևով սրան ստրկացրեցի, էնքան տանջեցի, որ ինքս հոգնեցի, մուռս հանեցի:

Ընդհանրապես, էս տեսակի ծառայություններից օգտվող նորմալ մարդու համար կան էթիկական նորմեր, ու էստեղ ընդունված չի տիրուհուն դիմացդ պտտեցնել կամ հիմար հարցեր տալ: Բայց էդ օրը ես էնքան թույլ էի զգում ինձ, որ թույլ տվեցի էշը ինձ պոռնիկի պես գնահատի:

Շարունակեմ չաղ մենթի պատմությունը:

Գնացինք սենյակ, ուսուցիչ եղա, ահագին ծիծաղելի էր: Մեկ էլ սա սկսեց ինձ քաշքել, թե ՝ արի էստեղ, ուզում եմ ես հետույքիդ խփեմ: Ոտքի ելա, կողքս մի փոքր փետ կար, դրանով տվի դեմքին: Ասեցի. «Մի մոռանա, որ ես եմ ստեղ ուսուցչուհին, դու էլ աշակերտը»: Հետո անցանք նրան, որ ինքը իբր պուճուր է։

Նայեմ՝ կանգնել ա սպասում ա, որ իրան տկլորացնեմ: Ասեցի. «Արի, արի շուշուտ տկլորացի»: Էնքան դանդաղ էր հանվում, որ քունս տարավ էդ ընթացքում, սկսեցի ինքս տկլորացնել, որ շուտ պրծնեմ էդ զզվանքից: Մեկ էլ տեսնեմ դրա թևի տակ մի մեծ մսագունդ կա: Վախեցի, ասի էս մարդը հիվանդ ա, բան չխոսացի: Ես մի տեսակ վախենում էի դրանից, մտածում էի, կարող ա ատրճանակ, դանակ-բան պահած լինի, մենթա վսյո ժե: Փոքր առնանդամիկը անհետացել էր սրա ահռելի փորի տակ: Ուրախացա, որ ավելի մոտիկից չեմ տեսնում էդ զզվանքը՝ անճար ու անօգտագործելի…

Տենց ա: Կան տղամարդիկ, որոնք կարծում են, թե էդ կանայք իրանց ծառայելու են… Իմ մոտ երբ գալիս են, պետք ա անուշ հոտ ունենան, մաքուր սափրված լինեն, ու հետս ամաչելով խոսան: Հարգանքի պակաս ա ինքդ քո հանդեպ, երբ թույլ ես տալիս, որ քեզ մսի կտորի տեղ դնեն:

Բայց սենց շատ հազվադեպ ա լինում, երբ նրանք կոնկրետ մեզ հետ չեն պայմանավորվում, այլ ուրիշի ասածով են գտնում մեզ, էսպես ասած մշտական աղջիկ չեն ունենում:

Ուրախ եմ, որ ավելի վատ բաներ չեն կատարվում ինձ հետ: Շատերին բռնաբարում են, եսիմ ի՞նչ են անում: Ուրախ եմ, որ աշխատում եմ ապահով տան մեջ, ու կա տիկին Ռիման ու ուրիշ աղջիկներ, որ եթե ես գոռամ, նրանք կհասնեն ու կօգնեն: Ռիման մոտը մի ատրճանակ ունի կեղծ փանփուշտով, ու մի մեծ դուբինկա: Կարանք ոստիկանություն էլ զանգենք, եթե շատ վտանգավոր մի բան լինի: Կլիենտներ, բացի զզվելի չաղից, էլի ունենք, որ ոստիկան են: Բայց դե ստեղ էլ պիտի իրանց փողեր տաս, որ չբացահայտեն, մարմնավաճառության համար ճիշտ ա, չեն նստացնում, բայց լավ փողեր են պոկում, փողոցի աղջկերքից են օրը 5000 դրամ պոկում, պատկերացրում եմ ինչքան կպոկեն մեզնից, եթե իմանան: Համ էլ Ռիմային հո կարող են նստացնել: Չնայած, մեկ-մեկ ինձ թվում ա, թե էս հաստատության «կռիշը» շատ վերևներումն ա, ախր շատ ֆանտաստիկ ա հայկական իրականության մեջ էսպիսի բանի գոյությունը, էն էլ նենց, որ չտարածվի…

Մի քանի տարի առաջ մի աննորմալ տղա ինձ հետապնդում էր: Էդ վախտ Վիվասելլում էի աշխատում: Գործից մինչև տուն հետևցս գալիս էր: Բանը հասել էր նրան, որ քնածս ժամանակ մտել էր ննջարանս, ու ինձ` քնածիս նայում էր: Գոռացի՝ հիմա միլիցիա կկանչեմ: Փախավ: Դե, զանգեցի ոստիկանություն: Առաջին հարցը՝ «Ի՞նչ եք աշխատում» : Ասում եմ՝ «Դա ամենակարևո՞ր հարցն ա էս րոպեին»: Ասում ա՝ «Հա, եթե սթրիփ կլուբի պարուհի ես, կամ տենց տեղերի մատուցող, հասկանալի ա խի են հետապնդում»: Իյա՜: Տնաշենները լրիվ են իրանց կորցրել: Ուրեն, եթե սթրիփ ես պարում, կամ մատուցող ես, թե մատուցողը ի՞նչ կապ ունի ստեղ, չեմ հասկանում, պիտի քեզ հետապնդե՞ն ու միլիցիան մարդ չուղակի՞: Քեզ սպանեն, բռնաբարեն, թալանեն, միլիցիան ասի՝ «Ձեր աշխատանքի բնույթը ռիսկի զոնայի մեջ է, չենք կարող ոստիկան ուղարկել»: Ասեցի, որ Վիվասելլում եմ աշխատում ոստիկան ուղարկեցին:

Տենց ա: Հաճախ տղամարդը չգիտի ինչն ա մեզ վիրավորում: Կամ էլ գիտի, բայց նենց ա անում, որ դու համոզված լինես, որ արժանի ես դրան….

Հիմա ես կաշխատեմ, ինձ դաս կլինի էս գործը: Ու ինձ կամ ավելի ուժեղ կսարքի, կամ կչարացնի ու կփչացնի…

Կապրենք՝ կտեսնենք…

Շարունակելի…

Լուսինե Վայաչյան

Վաղը գիտելիքի օրն է։ Անկեղծ ասած, այնքան էլ հստակ չէ, ինչ ասել է գիտելիքի օր։ Բայց ի պատիվ այդ օրվան Գարեգին Բ կաթողիկոսը զարմանալիորեն խախտել է լռության ուխտը։ Նա սովորբար չի հանդիպում լրագրողների հետ, այս հանդիպումը գալիս է փաստելու, թե ինչքան է արժևորում վեհափառը գիտելիքը։

Օգոստոսի 31-ին Գիտելիքի օրվան ընդառաջ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Գարեգին Բ Կաթողիկոսի ձեռամբ տեղի կունենա կրթության բնագավառի ներկայացուցիչների օրհնության արարողություն։ Իսկ ո՞վ ասաց, որ միայն կրթության բնագավառի աշխատակիցը գիտելիք ունի և ունի արդյո՞ք։ Կամ միայն նրա՞նք ունեն վեհափառի օրհնության կարիքը։

Արարողության ավարտին Նորին Սրբությունը և ՀՀ կրթության և գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանը կհանդիպեն լրագրողներին` տեղեկացնում է Մայր Աթոռը։

Այս տարվա օգոստոսի սկզբին Երևանի Ֆրանսիական համալսարանի 29 դասախոսներ ծանուցագիր են ստացել և ազատվել աշխատանքից: Նրանք մինչ այժմ չեն կարողացել պարզել, թե որն է իրենց հեռացման պատճառը: Նրանցից մի քանիսն այսօր հանդիպել են լրագրողների հետ և ներկայացրել իրենց պահանջները:

Ֆրանսիական համալսարանի անգլերենի ամբիոնի արդեն նախկին վարիչ Գայանե Հակոբյանի խոսքերով` իրենց հեռացման պատճառը համարվում է Բրիտանական խորհրդի վերապատրաստման որակավորումը չանցնելը: Սակայն Հակոբյանը ներկայացրեց Բրիտանական խորհրդի հավաստագիրը, որտեղ գրված էր, որ ինքը հաջողությամբ ավարտել է դասընթացը և ամենաբարձր գնահատականն է ստացել:

Նրանց հանդեպ վերաբերմունքը միայն զարմանք է առաջացնում, քանի որ ընդամենը 2 ամիս առաջ համալսարանի ռեկտորը անգլերենի ամբիոնի նախկին վարիչին երաշխավորագիր է տվել, որտեղ հստակ նշված է, որ վերջինիս գիտելիքներն ու հմտությունները բարձր մակարդակի վրա են գտնվում:

ֆրանսերենի ամբիոնի դասախոս Նարինե Կոխտիևան համոզված է, որ ցանկացած հիմնարկում կրճատումները արվում են հանձնաժողովի կողմից` ատեստացիայի հիման վրա։ Նրա խոսքերով` համալսարանի ռեկտորը բացատրություններ տալու ժամանակ չի գտել։

Աշխատանքից հեռացվել են նաև իրավաբանական ամբիոնի 15 և ֆրանսերենի ամբիոնի 4 դասախոսներ:
29 հեռացված դասախոսներից դատարան են դիմել միայն 14-ը: Գայանե Հակոբյանը նշեց, որ մնացածը հիմնականում տարբեր պաշտոնյաներ են և չեն ցանկանում իրենց անունները հրապարակել: Համալսարանի աշխատավարձը վերջիններիս եկամուտի հիմնական աղբյուրը չի հանդիսանում: Դասախոսները դիմելու են ԿԳ նախարարին, Մարդու իրավունքների պաշտպանին, Ֆրանսիական համալսարանի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ, ԱԽ քարտուղար, ՕԵԿ նախագահ Արթուր Բաղդասարյանին և մի շարք այլ պաշտոնյաների:

Հեռացված դասախոսները պնդում են , որ աշխատանքից հեռացվել են օրենքի կոպիտ խախտումով, քանի որ պայմանագրերի ժամկետների մասին տեղեկություններ չեն ունեցել: Սակայն նրանց ասել են, որ ժամկետների մասին իրենք կարող էին ուսումնական մասում գտնվող հատուկ արկղիկներից իմանալ, որոնք դասախոսների խոսքերով տարիներով չեն բացվում:

Մյուս կողմի կարծիքը լսելու նպատակով զանգահարեցինք Ֆրանսիական համալսարանի արտաքին կապերի գծով պրոռեկտոր Արայիկ Նավոյանին: Պարոն Նավոյանի խոսքերով` հեռացված դասախոսները սխալվում են `կարծելով, որ իրենց անօրինական ճանապարհով են աշխատանքից ազատել: «Եթե կարծում են, որ մենք աշխատանքային օրենսգրքով չենք առաջնորդվել, թող դատարան դիմեն ու պարզեն այդ ամենը»,- ասաց պռորեկտորը:

Նավոյանը նշեց, որ համալսարանը կարող է և իրավունք ունի չերկարացնել պայմանագիրն այս կամ այն դասախոսի հետ: Վերջինիս խոսքերով աշխատանքից հեռացված դասախոսների շարքում կան դոկտորանտներ, որոնք պետք է մտածեն իրենց ատենախոսությունների մասին:

Աշխատանքից ազատվել են նաև այն դասախոսները, որոնց ուսանողները չափազանց ցածր են գնահատել: Համալսարանի կողմից վճարված, սակայն վերապատրաստումը չանցած, ինչպես նաև պարբերաբար ուշացող դասախոսները նույնպես նման բախտի են արժանացել:

Պրոռեկտորն ասաց, որ 29 դասախոսներից 14-ը դիմել են Ֆրանսիայի դեսպանին և ստորագրություններ հավաքել, այն դեպքում երբ շատերը պնդում են, որ իրենց ուղղակի սպիտակ թղթեր են տվել:

Հեռացված դասախոսները ստիպում են ուսանողներին դասադուլ կազմակերպել, ինչը Նավոյանի խոսքերով մանկավարժական անբարոյականություն է:

Ալիսա Շեկոյան

Սեպտեմբերի 4-ը արտակարգ իրավիճակների աշխատակցի օրն է: ԱԻ նախարար Արմեն Երիցյանը պատրաստվում է այդ օրը նշել մեծ շուքով, և հենց նույն օրն էլ տեղի կունենա Արտակարգ իրավիճակների նախարարության նոր շենքի բացումը:

Երիցյանն իր պաշտոնավարումը սկսեց մեծ շինարարությամբ` «շինարարություն» բառի իսկական իմաստով` հիմնովին վերանորոգելով նախարարության շենքը, և, փոխաբերական իմաստով` ոչ պակաս տեմպերով վերանորոգելով նաև նախարարության կառույցները` ինչպես հարկն է կադրային փոփոխություններ կատարելով:

Ինչպես երևում է, նախարարությունում արդեն հասկացել են, որ եթե իրենց ղեկավարը տնավորվելու գործը սկսել է կապիտալ վերանորոգումից, ուրեմն նշանակումը հիմնավոր է ու ինչպես նախորդը` մեկ -երկու տարի անց չի պատրաստվում հրաժեշտ տալ պաշտոնին։ Եվ շեֆի աչքին լավ երևալու, թե իրենց աթոռների ամրությունը ի ցույց դնելու համար նրանք ևս` հատկապես նորանշանակ կադրերը, ամեն ինչ անում են` ապացուցելու, որ արժանի են նախարար Երիցյանին։

Մինչև Արմեն Երիցյանի գալուստը, մինչ Փրկարար ծառայության պետ Էդիկ Բարսեղյանի կորուստը (տեղափոխման իմաստով), այս կառույցն ուներ համապատասխան թվով ՀՓԾ տեղակալներ: Էդիկ Բարսեղյանից հետո Արամ Թանանյանը ևս լքեց ՀՓԾ-ն` իհարկե, դարձյալ բավական հարգելի պատճառներով. Թանանյանը տեղափոխվեց Ազգային անվտանգության խորհուրդ` որպես ազգային անվտանգության ռազմավարության իրականացման վարչության պետ: Նրա տեղը մնաց թափուր: Նույն ճակատագրին արժանացավ նաև մյուս տեղակալի` Սերգեյ Ազարյանի աթոռը, որը պաշտոնի բարձրացում ստացավ` դառնալով ՀՓԾ տնօրեն: Տեղակալներից գեներալ-մայորներ Աստվածատուր Պետրոսյանն ու Վրեժ Գաբրիելյանը մնացին տեղերում (դեռևս):

Առաջացած թափուր պաշտոններից մեկը վերջերս համալրվեց. ՀՓԾ տնօրենի տեղակալ նշանակվեց գնդապետ Գագիկ Բեգլարի Կոստանդյանը: ՀՓԾ-ում բոլորը գիտեին այս նշանակման մասին, հրամանը վաղուց տրված էր, սակայն Կոստանդյանի երեսը ոչ ոք չէր տեսնում: Բոլորը զարմանում էին, թե ինչու նորանշանակ տեղակալը չի շտապում զբացեղնել իր աթոռը և, վերջապես, միայն այն բանից հետո, երբ Կոստանդյանին հատկացված աշխատասենյակում սկսվեցին վերանորոգման աշխատանքներ, Հայաստանի փրկարարները միանգամից գլխի ընկան, որ իրենց բաժին է ընկել բավական լավ հոտառությամբ ղեկավար, որ միանգամից յուրացրել է նախարար Արմեն Երիցյանի աշխատաոճը և գործը սկսել… վերանորոգումից:

Միայն սենյակը հիմնովին կարգի բերելուց, կահույքը թարմացնելուց , և իր` ՀՓԾ նոր տեղակալի անունը ցուցատախտակի վրա տեղը-տեղին գրելուց հետո, Կոստանդյանը հայտնվեց հրապարակում:

Ի դեպ, ամենաուշագրավ հանգամանքն այն է, որ Գագիկ Կոստանդյանը Արմեն Երիցյանի սիրելի կադրերից է ոչ միայն «վերանորոգման» առումով, այլ, ըստ երևույթին, նշանակման հարցում ավելի վճռական է եղել Կոստանդյանի` նախկին ոստիկան լինելը. 1978-1996թթ. նա աշխատել է Ներքին գործերի նախարարության տարբեր ստորաբաժանումներում, որից հետո մի տևական շրջան էլ ՀՓԾ ներկա փոխտնօրենը հայտնվել է նաև Ազգային ժողովում` Արտաշես Գեղամյանի կուսակցության պատգամավորի կարգավիճակով: 2000թ. Կոստանդյանը ընդգրկվել է «Հոկտեմբերի 27-ի դեպքերն ուսումնասիրող» հանձնաժողովում` որպես հանձնաժողովի նախագահի տեղակալ:

2007թ. Կոստանդյան Գագոն կարծես դուրս մնաց անցուդարձից ու ընդամենը բիզնեսմեն էր, մինչև որ նախկին ոստիկանի մասին հիշեց փոխոստիկանապետ գործընկերը և բերեց ԱԻՆ` տեղավորելով նախարարության կարևորագույն կառույցներից մեկում:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԿԵՍՈՅԱՆ

Cisco ընկերությունը IP- հեռախոսակապի առաջատար Skype ընկերության տնօրինությանը գնային առաջարկ է ներկայացրել, գրում է TechCrunch-ի գլխավոր խմբագիր Մայքլ Արինգտոնը՝ հղում կատարելով անանուն աղբյուրի։

Cisco ընկերությունը Skype-ի համար առաջարկել է 5 միլիարդ դոլար։ Ի դեպ վերջինս պատրաստվում է բարժեթղթերի առաջնային տեղաբաշխում (IPO) իրականացնել։ Օգոստոսի սկզբներին հայտնի էր դարձել, որ ընկերությունը ԱՄՆ թանկարժեք թղթերի և բիժայի հանձնաժողովին համապատասխան դիմում ներկայացրել։

Ինչպես տեղեկացնում է Արինգտոնը, Skype-ում IPO-ից ակնկալում էին 5 միլիրադ դոլար։ Այդպիսով Cisco-ի առաջարկը լիովին համապատասխանում է ընկերության կողմից սահմանված ծառայության արժեքին։

2009թ․ սեպտեմբերին Skype-ի նախորդ սեփականատերը՝ eBay ինտերնետ-աճուրդը, ընկերության բաժնետոմսերի 70%-ը վաճառեց մասնավոր ներդրողների խմբի՝ իրեն թողնելով 30%-անոց փաթեթ։ Այդ ժամանակ ամբողջ ընկերությունը գնահատվել էր 2.75 միլիարդ դոլար։ eBay-ը 2005 թ․-ին Skype-ը գնել էր 2.6 միլարդ դոլարով։

Skype-ը հանդիսանում է IP-հեռախոսակապի ամենախոշոր ընկերությունն աշխարհում։ Ավելի քան 500 միլիոն մարդ է օգտվում վեջինից։ Իր հերթին, Cisco -ն հանդիսանում է հեռահաղորդակցության ոլորտի լիդերներից մեկը։

Տիգրան Սարգսյանի կառավարությունը բավական իրատեսորեն է գնահատում իր հնարավորությունները: ՀՀ գործադիրը հասկանում է, որ ի վիճակի չէ այլևս տնտեսություն զարգացնել, որ արտադրություն ստեղծելու միջոցով աշխատատեղեր բացելը իր համար պարզապես անիրագործելի երազանք է, հետևաբար միակ բանը, որ կարող է անել` դա ՀՀ քաղաքացիներին` միմյանցից վրա փող աշխատելու հնարավորություն տալն է:

«ՀՀ կառավարությունը հավանություն է տվել «Ավտոտրանսպորտային միջոցների կայանատեղերի տեղական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի, մի շարք այլ օրենքներում փոփոխություն և լրացումներ կատարելու օրենքների նախագծերի փաթեթին։ Նոր օրենքով կարգավորվում են ՀՀ ավտոկայանատեղերի համար տեղական տուրքի վճարման հետ կապված հարաբերությունները, սահմանվում են տուրք վճարողները, նրանց իրավունքներն ու պարտականությունները, տուրքի դրույքաչափերը, տուրքի սահմանման, դրա գանձման կարգը և պայմանները, տուրք չվճարելու համար պատասխանատվությունը»,- ասվում է կառավարության հաղորդագրության մեջ:

Սա նշանակում է, որ Երևանում ամեն քայլափոխի գործող «արի-արիների ինստիտուտը», որ ազդում է յուրաքանչյուր նորմալ մարդու նյարդերի վրա, ոչ միայն չի վերանալու, այլև, դրվելու է պետական մակարդակի վրա ու կատարելագործվելու է, դեռ մի բան էլ պատասխանատվություն է սահմանվելու: Իսկ դա իր հերթին նշանակում է, որ ոստիկանությունն` ի դեմս իրար չհասկացող վարորդի ու «Արի-արիի» ունենալու է բիրիքով պոտենցյալ հանցագործներ։ Այսինքն, բյուջեն լցնելու ավելի արդյունավետ միջոց դժվար թե կարելի էր մտածել։ Ստացվում է` քարից հաց քամող մեր պապերից մնացել է չեղածից փող շինող մեր մենթալիտետը։

Այս «ինստիտուտը» առաջ եկավ վերջին տարիներին, սկզբում այն տարերային բնույթ էր կրում. հատուկենտ զոռբաները կարողանում էին իրենց օբյեկտի հարակից մայթի հատվածում կանգնող ավտոմեքենաների տերերից գումար կորզել: Ընդ որում այդ գումարը պայմանավորված էր մայթը զավաթածի ագահության աստիճանից: Օրինակ` «Փեթակ» առևտրի կենտրոնի շրջակայքում վաղուց արդեն սահմանված վճարը 200 դրամ է, իսկ տոնական օրերին «արի-արիների» ագահությունն այլևս սահմաններ չի ճանաչում։ Նրանք կարող են անգամ մուննաթ գալ վարորդի վրա, թե «2 ժամ կանգնեց, տվածը 100 դրամ ա»: Շատ հաճախ հանդիպում են նաև առանձին ժուլիկներ, որ ներկայանալով որպես մայթի տվյալ հատվածի «արի-արի»` անգամ 5 րոպեով կայանած վարորդից գումար են շորթում:

«Արի-արիների ինստիտուտը», փաստորեն, մինչև ՀՀ կառավարության կողմից նման բարձր մակարդակի բարձրացվելը, արդեն իսկ տեղով խայտառակություն էր: Օրվա ընթացքում մի քանի անգամ կայանող վարորդը օրվա վերջում կարող է փոշմանել տնից դուրս գալու համար:

Բայց մենք չենք բողոքում` միայն նյարդանում ենք, հայհոյում նման բան հանդուժող երկրի ղեկավարությանը, հոգու խորքում ինչ-որ տեղ հուսալով, որ մի օր, կարող է մի էդպիսի «արի-արի» էլ ՀՀ նախագահին կամ վարչապետին կամ գոնե Երևանի քաղաքապետին ռաստ գալ և արդյունքում վերջապես ղեկավարությունն էլ կգիտակցի, թե ինչ պատուհաս են դրանք վարորդների և, ընդհանրապես,սոցիալ-տնտեսական ծանր պայմաններում ապրող շարքային քաղաքացիների համար:

Ի դեպ, թե´ կառավարության, թե Ազգային ժողովի կայքերում հիշյալ օրենքների նախագծերը չկային, այնպես որ ասել, թե հատկապես ի տուրքի, որ տեսակի մասին է խոսքը, հնարավոր չէ: Խոսակցություններ կային, թե հիշյալ փոփոխություններով մեկ ժամվա կայանման համար սահմանվելու է 500 դրամ: Եթե այս տեղեկությունը ճիշտ է, ապա ավելի քան տարակուսելի է, ինչի՞ համար է նախագահ Սարգսյանը նման կառավարություն հանդուրժում. եթե նախագահին անհրաժեշտ է այնպիսի գործադիր, որի շնորհիվ իր ղեկավարած Հայաստանից օրական հազարավոր քաղաքացիներ առնվազն հիասթափվեն և լքեն երկիրը կամ համալրեն ընդդիմության շարքերը, ապա կարելի է ասել `ամեն ինչ ավելի քան պայծառ է ստացվում…

Լուսինե ԿԵՍՈՅԱՆ

«Նորավանք» վերլուծական կենտրոնի տնօրեն Գագիկ Հարությունյանն այսօր հայտարարեց, թե Հայաստանում Ռուսաստանի վարկը պետք է փոքր-ինչ «կարգի բերել»: «Ռուսաստանն այն երկիրն է, որն իր պատմության ընթացքում 22 պատերազմ է մղել Թուրքիայի դեմ, միակ երկիրը, որ Հայաստանում գերեզմաններ ունի: Պետք է հաշվի առնել դա»,- ասել է Հարությունյանը:

Հետո՞ ինչ: Իր շահից ելնելով է պատերազմել: Չմոռանանք, որ 19-րդ դարում Արևելյան և Արևմտյան Հայաստանի տարածքը մտնելիս և թուրքական տիրապետությունը դադարեցնելիս ռուսները սկզբում փորձում էին այդ տարածքները բնակեցնել կազակներով: Չստացվեց, որովհետև պարզվեց, որ կազակները մեր լեռնաշխարհում չեն կարողանում ապրել, այլապես կստեղծեին «Չեռնոռուսիա»: Մեր լեռներում կարողանում է ապրել հիմնականում հայը: Մեկ էլ` պարսիկն ու գենետիկորեն նրան մոտիկ քուրդը: Եվ թուրքը, որը «տարականի» պես ցանկացած պայմանի է հարմարվում ու ցանկացած ազգի բնօրրանում կարողանում բազմանալ:

Սակայն ինչո՞ւ մեր «վերլուծաբանները» ու «քաղաքագետները» հանկարծ ռսի փոխարեն որոշեցին ռսի վարկով մտահոգվել: Այդ ի՞նչ ռուսամոլություն է… Զանգվածային հիպնոսի մե՞ջ ենք մենք` «խելացի հայերս»: Անշուտ` ոչ: Ամեն առանձին հայ անհատ շատ խելացի է: Օրինակ, Ֆրանսիան պետական բյուջեի հաշվին աշխարհի ցանկացած համալսարանում կրթում է այն երիտասարդին, ում IQ-ն (ինտելեկտի գործակիցը) 160 և ավելի է: Հայերիս մոտ այդպիսի IQ-ն նույնքան տարածված է, որքան մարմնի վրայի առատ մազածածկույթը, սակայն հանրային, հավաքական հարթությունում կան այնպիսի դրսևորումներ, որ բանական լինելուց, մեղմ ասած, անչափ հեռու են: Օրինակ, ինչո՞ւ են Երևանում այդքան շատ օտարալեզու ցուցանակները, այն էլ` այնպիսի անուններով, որ հայ մարդն արտաբերելիս լեզուն կկոտրի: Եվ օբյեկտատերերը գերադասում են դրանք պահպանել ցանկացած գնով, անգամ եթե Լեզվի պետական տեսչությունը նրանց տարին մի քանի անգամ տուգանում է: Սովորական օտարամոլություն է, ուրիշ ոչինչ: Որը ստրկամտության բաղադրիչներից մեկն է: «Ты раб, ты трус, ты армянин»,- Պուշկինի այդ բանաձևումը, ցավոք, մինչ օրս չի կորցրել իր արդիականությունը: Վախկոտությանը որոշ չափով հրաժեշտ ենք տվել Արցախյան Մեծամարտի շնորհիվ, սակայն ստրուկի հոգեբանությունը դեռ խորն է նստած:

Եվ այդ ստրուկը լայնորեն դրսևորվեց Դմիտրի Մեդվեդևի այցի առնչությամբ:

Քավ լիցի, մտադիր չենք «քլնգել» ստորագրված փաստաթղթերը. Ազգային էգոիզմի տեսակետից դրանք միանշանակ օգուտ են մեր երկրին, բարձրացնում են մեր անվտանգության մակարդակը, լրացուցիչ սպառազինությամբ ապահովում մեր բանակը, նպաստում մեր էներգետիկ անվտանգությանը… Պարզապես պետական ու հանրային վարքի որոշ գարշելի դրսևորումներ տեսանք:

Օրինակ, փողոցները մաքրեցին հակասանիտարական առևտուր անողներից ու մուրացկաններից, բայց ոչ թե ՀՀ քաղաքացիներին, այլ «ռուսաց թագավորին» այդ տհաճ տեսարանից ազատելու համար: Բայց, ձեր հերն եմ անիծել, ինչո՞ւ Մեդվեդևի մեկնելուց հետո այդ տհաճությունները պիտի վերադառնային: Ինչ է, նրան դրել եք «շեֆի» տե՞ղ, ու հաճոյակատար ստրուկի պես աչքին թո՞զ էիք փչում: Կամ չէ՞ր կարելի Սևանի ճամփան պարզապես նորոգել, որ լավը լինի, պարտադիր «բարձր հյուրի» պատվի՞ն պիտի անեիք… Կամ ինչո՞ւ մեզ ուղղակի բռնաբարեցիք ռուսական դրոշների աներևակայելի առատությամբ, երբ որոշ տեղերում նույնիսկ հայկականի պակաս կա: Կամ ինչո՞ւ պաշտոնական միջոցառումներին և ասուլիսներին մերոնք բացառապես ռուսերեն էին ելույթ ունենում, չէին բարեհաճում մի նորմալ թարգմանիչ ապահովել: Վստահ եմ` եթե մերոնք հայերեն ելույթ ունենային, ռուսները մեզ ավելի շատ կհարգեին, և ամենակարևորը` մենք մեզ ավելի շատ կհարգեինք:

Մեկ ուրիշ երևույթ. շատերը խանդավառվեցին ու սկսեցին երազել, թե «սովետը» կվերականգնվի, ռուսները կրկին մեզ կկառավարեն ու մեր փոխարեն մեր խնդիրները կլուծեն: Ու ամենավատն այն է, որ պաշտոնական քարոզչությունը հակահարված չի հասցնում այդ ստրկական անթասիբ տրամադրություններին: Հաճոյանում են ստրկաբարո զանգվածին, որը ցանկացած ընտրությունների ժամանակ իր քվեն կծախի թեկուզ ռսին, թեկուզ թուրքին, թեկուզ Ժնջիլ Վաղոյին:

Բայց ոչ պակաս գարշելի է և ընդդիմության որոշակի հատվածի թունդ ռուսատյաց քարոզչությունը: Առաջարկում են քիրվայանալ թուրքի հետ, նույնիսկ Ցեղասպանության ուրացման ու Արցախի գնով «պոկվել» ռսից, «ինտեգրվել» Եվրոպա և ՆԱՏՕ, ապրել «արևմտյան արժեքներով»: Թե ինչ է ներմուծվել եվրոպաներից, բացի աղանդների ու գոմիկների գարշելի խրախճանքից, ատոմակայանը փակելու պահանջից, «ընտանիքի պլանավորիչներից», սեքսուալ անբարոյականությունից և դարավոր թշնամու հետ «երկխոսելու» հորդորներից` սատանան գիտի…

Ցավալի է, բայց փաստ. ունենք ստրկամիտ «մտնողների» հսկայական բանակ: Դրա մի մասը «մտնում» է ռսին, մյուսը` եվրոպացուն ու ամերիկացուն` փողին մուննաթ: Մի զանգված էլ կա, որ հաճույքով «կմտներ» թուրքին, բայց բացահայտ դա անել չի կարող: Ինչպես կասեր երջանկահիշատակ Ռոբերտ Սահակյանցը` «1915-ին բռնաբարած տատիկների արգասիք» այդ կադրերի «արյունը քաշում է», և ինքնամոռաց սիրում են թուրքական կլկլոցով երաժշտություն, նաև հեռուստաեթերով են դա փաթաթում ժողովրդի ջանին, ուր հնարավոր է` փողով կամ անվճար սպասարկում են քիրվայությունը…

Մինչդեռ, եթե ձերբազատվենք ստրկական մտածողությունից, ստրկամտության գարշելի վիրուսից, ավելի լավ կճանաչենք ինքներս մեզ, մեր իրական հնարավորությունը: Ռուսն այսօր մեր այդ ներուժը շատ լավ գիտի: Ինչո՞ւ, օրինակ, որոշեց C-300 համալիրներ վաճառել Ադրբեջանին: Դավաճա՞ն է, ուզում է թաքուն մեր շահերը թուրքի՞ն ծախել… Ամենևին էլ ոչ: Ե՜վ Մեդվեդևը, և՜ Լավրովը քանիցս պարզ ասին. թույլ չենք տա նոր պատերազմներ Կովկասում: Ինչքան էլ զարմանալի լինի, մենք` հայերս, այսօր ավելի շատ ենք պատրաստ պատերազմի, քան ամեն օր պատերազմի մասին բարբաջող Ադրբեջանի թուրքերը: Եվ մի օր, որպես կազդուրված ազգ, ցանկանալու ենք պատերազմ: Իսկ ռուսին դա պետք չէ, և այդ պատճառով էլ Ադրբեջանին հիմիկվանից ուզում է պաշտպանել մեր ապագա առողջ պոռթկումից:

Սակայն, ինչպես ասել է լեգենդար ազատամարտիկ Ագոն (Արկադի Կարապետյանը), C-300 համալիրները Բաքուն պաշտպանելու է օդից, մինչդեռ հայ զորականը «գեշ խասիաթ» ունի ցանկացած տեղ մուտք գործել ցամաքով: Եվ մուտք կգործի, եթե մեր մեջ սպանենք ստրկության` 800 տարվա կենսագրություն ունեցող վարակը:

Աջաբսանդալի բաղադրությունը զննեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ

Սեպտեմբերի 11-ին Գյումրիում կմեկնարկի թվով յոթերորդ բիենալեն: Զրուցում եմ Կարեն Ալեքյանի հետ՝ կոնցեպտուալիստ- արվեստագետ, ով Գյումրու 7-րդ բիենալեի շրջանակներում իրականացնում է «Բիենալեն առաջադիմական» պրոյեկտը:

— Բիենալե — տարօրինակ մի բառ, ի՞նչ է դա:

— Ելնելով խորթ ու անհասկանալի իրականությունից: Բիենալեն լինելով ժամանակակից արվեստի ցուցադրություն՝ դեմ է քաղքենությանը:

— Դա նշանակում է, որ բիենալիեն քաղքենու համար հետաքրքիր լինել չի՞ կարող, չի՞ կարող մշակույթային արժեք ունենալ:

— Հետաքրքիր լինել ու արժեք լինելը տարբեր հասկացողություններ են, ու քաղքենու համար արժեքները զուտ նյութական են:

— Գյումրիի բիենալեն շարունակական է դարձել, իսկ որքանո՞վ է գյումրեցին հաղորդակից դառնում իրադարձությանը: Ո՞նց են ընդունում, ինչպե՞ս է քաղաքը փոխվում, կամ եթե չի փոխվում, ապա ո՞րն է պատճառը:

— Մեր հասարակության մեջ, ցավոք, բիենալե երևույթը դիտվում է որպես չհասկացված մի բան, բացառությամբ շատ քչերի: Արվեստի առումով փոխվեց այն, որ ասենք՝ կայացավ գեղարվեստի ակադեմիայի մասնաճյուղը, էլի որոշ բաներ: Բայց մեծ հաշվով արվեստի ընկալումը չի փոխվել: Դեռևս մոդեռնիզմը ընկալվում է որպես ժամանակակից արվեստ:

— Վերջին ժամանակներս ժամանակակից արվեստի մի շարք փառատոնների, ցուցահանդեսների կոնցեպտը թարգմանությունն է,անում են համայնքային արվեստի համատեքստային թարգմանություններ, այն տարօրինակում են, Մշակույթի կոմիտեն, ինչքան հասկացա, համարում է թարգմանությունը, որպես մշակույթային հեղափոխության գլխավոր գործիք: 7-րդ բիենալեն նունպե՞ս այդ կոնցեպտի վրա է կառուցված:

— Դժվար է այս պահի դրությամբ ասել, որ դրա վրա է կառուցված, որ այսօրվա խնդիրն էլ հենց դա է: Թարգմանությունները շատ կարևոր են միջմշակույթային հարաբերությունների, դիսկուրսների առումով:

— Կասկածում ե՞ս, որ դա այսօրվա խնդիրն է: Մեր հասարակության հիմնական պրոբլեմը անհանդուրժողականությունն ու նեղճակատությունը չե՞ն, իսկ դա հենց թարգմանության խնդիր է, որ մեկը մյուսի այլախոհությունը չի ընկալում` սկսած մշակույթից ,վերջացրած նեղ անձնականով:

— Ես ի նկատի ունեի բիենալեն իր հիմնադրման օրվանից: Էսօրվա խնդիրը իհարկե դա է, որ մեկը մյուսին չի հասկանում ու դա վերաբերում է բոլոր բնագավառներին ու հարաբերություններին: Բայց բիենալեին այս անգամ փորձ է արվում նայել 12 տարվա գործնեությանը: Խնդիրը ավելի շատ վերաբերվում է տեղին, թե ինչքանով է տեղի դաշտը հետաքրքրված:

— Տեղի` կոնկրետ Գյումրվա՞:

— Առաջին հերթին Գյումրվա, հետո հայաստանյան, կամ ինչ շարունակություն էլ հնարավոր է, որ ունենա:

— Անցյալ բիենալեն ինձ համար առաջինն էր, ես առաջին անգամ էի ներկա գտնվում նման միջոցառման: Անկախ ամեն ինչից, ո՞նց էի հասկանում, ընկալում բինալեի գործերը, ինձ համար արժեքավոր էր այդքան արվեստագետների, այդ թվում նաև արտասահմանից մասնակցությունը: Ինչպե՞ս է այս տարի լինելու, ովքե՞ր են մասնակցելու, դրսից մասնակիցներ կա՞ն:

— Արտասահմանից կլինի Սալոնիկի բիենալեի կուրատորը, որը կներկայացնի երեք արվեստագետների, ու բիենալեին կից կլինի ցուցադրություն Անգլիայի դեսպանատան նախաձեռնությամբ: Կներկայացվեն մի քանի հայտնի արվեստագետների գործեր:

— Ովքե՞ր են կազմակերպիչները, առանցքային կոնցեպտի հեղինակը:

— Ինստիտուցիաները երեքն են՝ ԳԺԱԿ-ը (Գյումրու ժամանակակից արվեստի կենտրոն), Ուտոպիանան (հայ-շվեցարական մշակույթային միություն), Գյումրիի գեղարվեստի ակադեմիան: Գլխավոր կուրատորը Ազատ Սարգսյան է, առանցքային կոնցեպտի հեղինակը, իսկ կազմակերպիչ կուրատորները 5 հոգի, որոնք զբաղվում են տարբեր ցուցադրություններով:

— Ֆինանսավորում հայթայթելը երևի ամենաբարդ պահն է, արդեն չեմ էլ հարցնում, թե արդյոք՞ մշակույթի նախարարությունը աջակցում է…

— Այս տարի կարելի է ասել ֆինանսը զրոյական է, միշտ էլ բարդ է եղել: Ժողովներից մեկի ժամանակ որոշվեց մերժել նախարարության ֆինանսավորումը, որը մի խղճուկ գումար էր, մերժումն ավելի պատվաբեր էր…

— Շատ էլ լավ եք արել: Անցած բիենալեին մասնակիցների կացարանն ու սնունդը ապահովում էին կազմակերպիչները, երևի այս տարի չսպասենք, հա՞:

— Ցավում եմ, բայց երևի ոչ:

— Բիենալեի կոնցեպտը արխիվացված արխիվներն են՝ «Արխիվների արխիվացումը կամ ապագայի հիշողությունը», ինչպես՞՚ դա հասկանալ:

— Արխիվները դա քաղաքն է, այսինքն՝ իր պատմությամբ, մշակույթով և այլն, դրա արխիվացումը կամ ապագայի հիշողությունը՝ ապագա, որը դեռ գալու է: Այսինքն `պիտի պարզ դառնա մի հարց, արդյո՞ք արխիվի մեջ կարելի է ինչ որ բան անել:

— Որպես արվեստագետ, ի՞նչ ես կարծում, ժամանակակից արվեստը երբևիցե Հայաստանում կդառնա՞ հանրային, մասսայական, կընդունվի՞ գոնե այնպես, ինչպես հիմա ասենք, 60-ականների արվեստն ու տենդենցներն է ընդունում:

— Ես որպես արվեստագետ օպտիմիստ եմ, իսկ որպեսզի ժամանակակից արվեստը հասկացվի, մասայականացվի, հասարակությունը պիտի ընդունի ապրելակերպի, զարգացման այնպիսի ձևաչափեր, որոնք թույլ կտան հասկանալու ժամանակակից արվեստը:

— Իսկ ինչպե՞ս հասնել դրան, մշակույթային հեղափոխությա՞մբ:

— Մշակութային զարգացումները անժխտելիորեն կապված են քաղաքական զարգացումների հետ, դրանք նույն շղթայի օղակներն են, ու մշակութային հեղափոխությունը կկայանա:

— Դժվար չի՞ գավառում լինել կոնցեպտուալիստ — արվեստագետ:

— Ես միշտ մտածել եմ, որ տեղանքը երկրորդական բան է, կարևորը արվեստի ընկալումն է, աշխարհայացքը, մեկ էլ՝ արվեստի դաշտի ինֆորմացիային տիրապետելը: Այդ դաշտը այսօր բավականին լայն է, որը հնարավորություն է ընձեռում արվեստի նմանօրինակ միջոցառումների:

— Բայց այդ դաշտը հիմնականում այդտեղ ստեղծագործող արվեստագետների ու նրանց ընկերների, հարազատների ու բարեկամների դաշտն է, այն պոպուլյար չի: Դա քեզ համար ի՞նչ է նշանակում՝ հանրությո՞ւնը հասուն չի, թե՞ գուցե մենք ենք “выскочки”: Մեզ մոտ փոփ դաշտում նույնիսկ, երբ հայտնվում է մեկը, ընդունված է աֆիշներին գրել “սիրված ու ճանաչված”, չնայած նրան ճանաչում ու սիրում են միայն իր մտերիմներն ու երկու — երեք հարևան: Չկա՞ էդպիսի անհանգստություն, որ մենք մեզ համար ենք արարում ու ոչ ոքի էլ պետք չի դա:

— Չէ, հասարակության հասունությունն է քիչ, ու ամեն ինչ իր զարգացումը ունի ժամանակի ընթացքում: Չկա էդպիսի բան, ժամանակակից արվեստը համամարդկային է, ինքը հարևան, բարեկամ, ազգ, սեռ, ռասա չի ճանաչում:

— Բայց ո՞ւմ է պետք, ի վերջո, եթե հանրությունը հասուն չի, չի հասկանում…

— Դրա համար եմ ասում` ժամանակի հարց է, չի կարող անընդհատ փակ մնալ:

— Երևանում ամեն անհասկանալի բանի ասում են “նփակ”, գյումիրում “բիենալե”:

— Հա, տեղին համեմատություն է, չնայած ՆՓԱԿ-ի ներկայիս վիճակը դրա մասին չի խոսում:

— Ինչո՞ւ, ո՚՞նց էդպես եղավ:

— Որովհետև չունի առաջվա առաջադիմական ակտիվությունը, դարձել է «մասնավոր հոլդինգ»…

— Իսկ ի՞նչ պիտի անի բինեալեն, որ մնա մեկը մեր երկրի մշակույթային կարևոր իրադարձություններից: Մենք ուրիշ ոչինչ չունենք աշխարհին ցույց տալու, բացի մեր չեղած մշակույթից: Կկարողանա՞նք պահպանել Գյումրիի բիենալեն: Ի՞նչ է պետք դրա համար:

— Բիենալեն պիտի կարողանա մեր մշակույթը համաշխարհային ժամանակակից արվեստին ինտեգրելու հնարավորությունը պահպանի: Խնդիրը դա է: Դրա համար Հայաստանի ժամանակակից արվեստի բոլոր ինստիտուցիաներն ու կառույցները համատեղ պիտի ներդնեն իրենց ջանքերն ու ինտելեկտուալ ներուժը:

Լուսինե Վայաչյան

Երբ 2008թ. նախագահական ընտրություններից ու «Օրինաց երկիր» կուսակցության հետ կնքված գործարքից հետո ստեղծվեց Արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը և դրա պորտֆելը հանձնվեց Մհեր Շահգելդյանին, ոչ մեկի մտքով չանցավ առանձապես լուրջ վերաբերվել այդ նախարարությանը:

Բոլորն էլ հասկանում էին, որ գործարք է եղել, որի արդյունքում հարկավոր էր փոխհատուցման կարգով ՕԵԿ-ին ինչ-որ բան տալ. այդ ինչ-որ բանն էլ այստեղից – այնտեղից հավաքած կառույցներն էին, որից էլ նախարարություն ստեղծվեց:

Շահգելդյանն իր կառավարման երկու տարում առանձնապես չաշխատեց փոխել այդ կարծիքը, եթե ոչ հակառակը. հատկապես վերջին շրջանում բավական աղմկալի դեպքեր բացահայտվեցին, օրինակ` մեծ քանակությամբ ալյուր փչացնելու պատմությունը:

Շահգելդյանը պաշտոնանկ արվեց, նրա փոխարեն ԱԻՆ եկավ նախկին փոխոստիկանապետ Արմեն Երիցյանը, որ հրապարակավ խոստացավ ոլորտը կայացնել և Արտակարգ իրավիճակների նախարարությունը դարձնել ամենահզոր կառույցներից մեկը: Երիցյանի կառավարումից անցել է մի քանի ամիս և, դատելով քայլերից, կարելի է ասել, որ նախկին փոխոստիկանապետը շուտով կարող է դառնալ ամենահզոր նախարարներից մեկը:

Կառավարության վերջին նիստում գործադիրի ուշադրության առյուծի բաժինը հատկացվել էր ԱԻ նախարարությանը: Նիստի օրակարգում ընդգրկված ավելի քան հիսուն հարցից տասնյոթը վերաբերել է ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարությունում կատարվող բարեփոխումներին։

«Նախարարության գործունեության երկու տարին ցույց է տվել, որ համակարգում կան գործող մարմինների խնդիրների և գործառույթների կրկնություններ, համանման ստորաբաժանումներ, արդյունավետ չէ տեղեկատվության ստացման, ամփոփման, որոշումների կայացման և կառավարման գործընթացը։ Կառավարության որոշումներից մեկով հստակեցվել են արտակարգ իրավիճակներում բնակչության պաշտպանության և քաղաքացիական պաշտպանության բնագավառներում լիազորված մարմնի խնդիրները, փոփոխվել է նախարարության աշխատակազմի կառուցվածքը, այլ որոշումներով նախարարության ենթակայությանն են հանձնվել Հայաստանի փրկարար ծառայության աշխատակազմի պետական հրդեհային տեսչությունը, «Ճգնաժամային կառավարման պետական ակադեմիա» և «Մթնոլորտային երևույթների ներգործության ծառայություն», սեյսմիկ պաշտպանության արևմտյան, արևելյան, հյուսիսային և հարավային ծառայությունների, «Մթնոլորտային երևույթների վրա ակտիվ ներգործության ծառայություն» ՊՈԱԿ-ները։ Նախարարությանն են վերապահվել «Տեղեկատվական ապահովման և ազդարարման կենտրոն» և «Հատուկ լեռնափրկարար ծառայություն» ՓԲԸ-ների բաժնետոմսերի կառավարման լիազորությունները, իսկ «Հայաստանի հիդրոօդերևութաբանության և մոնիտորինգի կենտրոն» և «Տեխնիկական անվտանգության ազգային կենտրոն» ՊՈԱԿ-ներում նախատեսվել են կառավարման կոլեգիալ մարմիններ։ Ակնկալվում է, որ կատարված բարեփոխմամբ կհստակեցվեն նախարարության և դրա համակարգի մարմինների գործառույթները և խնդիրները, կառուցվածքը կհամապատասխանեցվի խնդիրներին, կապահովվի օպտիմալացումը, կլուծվեն մի շարք այլ հարցեր»,- ասվում է կառավարության հաղորդագրության մեջ: Սա նշանակում է, որ ԱԻՎ- ը հարստացվել է մի շարք նոր կառույցներով, որոնք իրենց հետ կբերեն ճիշտ է ծավալուն աշխատանք, բայց և դրանք կազմակերպելու համար լրացուցիչ միջոցներ։ Ակնհայտ է` Երիցյանն այն նախարարը չէ, որ քչով բավարարվեր։

Լուսինե Կեսոյան