Հայկական «Fly Armenia Airways» ավիաընկերության «Boeing 737-300» ինքնաթիռի՝ առեղծվածային անհետանալու դեպքի առնչությամբ ՀՀ քաղավիացիայի կոմիտեում շարունակվում է քննություն ընթանալ։ Այս մասին NEWS.am-ին հայտնեցին ՀՀ քաղավիացիայի կոմիտեից, նշելով, որ մանրամասներ չեն կարող հայտնել մինչեւ քննությունը չավարտվի։

NEWS.am-ը զրուցեց վարչապետի նախկին խորհրդական, ավիատոր Հակոբ Ճաղարյանի հետ, որը փետրվարի 23-ին ֆեյսբուքյան իր էջում հայտարարել էր, որ Էստոնիայի մայրաքաղաք Տալլինից թռած ինքնաթիռը պետք է վայրէջք կատարեր Երեւանում, բայց «տեխնիկական անսարքության հետեւանքով» հայտնվել Թեհրանում։

«ՀՀ քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեն եւ «Fly Armenia Airways»-ն միայն գիտեն, թե ինչ թույլտվություն են տվել այդ օդանավին` Էստոնիայից տեղաշարժվելու համար»,- նշեց Ճաղարյանը։

Նա ասաց, որ օդանավն ունեցել է լիտվական գրանցում, հետո փոխանցվել է հայկական ավիաընկերությանը. «Այն դարձել է հայկական օդանավ ու Տալլինից թռիչք կատարել։ Շահագործող ընկերությունն ասում է՝ օդանավը պետք է վայրէջք կատարեր Հոստոմելի օդանավակայանում։ Այդ օդանավայականում կա Boeing օդանավին սպասարկող ընկերություն»։

Հակոբ Ճաղարյանի դիտարկմամբ, այնուամենայնիվ, օդանավն Էստոնիայից դուրս գալու համար պետք է ինչ-որ թույլտվություն ունենար։

Այն տեղեկությունը, որ հայկական օդանավը մինչեւ Թեհրան հասնելը թռիչք է կատարել նաեւ Բուլղարիա՝ Ճաղարյանը հաստատեց. «Այո, 19-ին գիշերել է այնտեղ ու թռիչք կատարել Իրան»։

Մեր դիտարկմանը, որ Բուլղարիան ԵՄ տարածքում է գտնվում եւ հարցին՝ ինչպե՞ս է հայկական օդանավը կարողացել ԵՄ օդային տարածք մտնել, հաշվի առնելով այն, որ մեր օդանավերի մուտքն արգելվում է, Ճաղարյանն ասաց, որ օդանավը կատարել է տեխնիկական թռիչք. «Բացի տեխնիկական թռիչքներից հնարավոր է նաեւ չարտերային թռիչքները։ ԵՄ-ն Հայաստանին «սեւ ցուցակում» ներգրավելով Հայաստանին՝ ամբողջությամբ չի զրկել թռիչք կատարելու իրավունքից»։

Նշենք, որ հայկական օդանավի՝ անհետանալու դեպքի առնչությամբ ՀՀ ՔԱԿ-ը պարզաբանում է ներկայացրել, նշելով, որ կատարվում է քննություն։

Ճաղարյանը շեշտեց, որ այդ քննությունը հնարավոր էր ավարտել ընդամենը մեկ ժամում.

«Պաշտոնական հեռագիր է տրվում Էստոնիայի ավիացիոն իշխանություններին, թե ի՞նչ է ներկայացվել իրենց այդ օդանավը բաց թողելուց։ Դրանից հետո արդեն պարզ է դառնում՝ ինչ է ներկայացված եղել. օրինակա՞ն է եղել, թե՞ ոչ, համապատասխա՞ն է եղել թռիչքային պլանին, թե՞ ոչ։ Առանց այդ գործողության անհնար է լուծում գտնել այդ խնդրին»։

Հարցին՝ արդյոք հնարավո՞ր է, որ Իրանի օպերատորներից մեկին հանձնեն օդանավը, Ճաղարյանն ասաց. «Ես գտնում եմ, որ ամեն բան հնարավոր է, քանի որ այն, ինչն այստեղ կատարվում է, բացարձակ խաբեության գործընթաց է։ Տրվել է վարձակալման, թե վաճառվել է, ես այդ հարցերի պատասխանը չեմ կարող տալ»։

Նշենք, որ «Boeing 737-300» (գրանցումը՝ EK-FAA) ինքնաթիռն ամերիկյան արտադրության է։ Մինչեւ հայկական գրանցում ստանալը օդանավը շահագործվել է Լիտվիայի կողմից

ՀՀ ՔԱԿ-ի կայքից տեղեկանում ենք, որ ինքնաթիռը գրանցվել է Հայաստանում կոնկրետ ժամանակով՝ մինչեւ 2025 թվականի օգոստոսի 20-ը։

Այսինքն՝ «Fly Armenia Airways»-ն օդանավը վարձակալել է մինչեւ 2025 թվականը: 

Նշենք, որ ԱՄՆ օրենսդրությամբ արգելվում է ամերիկյան արտադրության ինքնաթիռների ու ավիացիոն պահեստամասերի փոխանցումը կամ այլ կերպ դրանց տրամադրումը Իրանին։ Նմանօրինակ գործողություններում ներգրավված կառույցները կարող են հայտնվել ԱՄՆ պատժամիջոցների տիրույթում։

ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի նախկին ղեկավար Արա Սաղաթելյանը հայտարարել է, որ այսուհետ զբաղվել է մի ֆեյքի՝ Նիկոլ Փաշինյանի դաստիարակությամբ՝ նշելով, որ իր նկտամամբ իրականացված ամբողջ գործընթացը եղել է քաղաքական՝ կազմակերպված անձամբ Նիկոլ փաշինյանի կողմից։ 

«Փաստինֆո»-ի հաղորդմամբ՝ Արա Սաղաթելյանը նման հայտարարությամբ հանդես է եկել Վերաքննիչ քրեական դատարանի որոշմամբ ազատ արձակվելուց հետո։ Հիշեցնենք, որ նա նախնական կալանքի տակ է գտնվել 14 օր՝ անհիմն, մտացածին մեղադրանքներով, ինչը ամրագրել է նաեւ վերաքննիչ քրեական դատարանը։

«Թե ի՞նչ խնդիրներ է ուզում լուծել իշխանությունը, անգամ ինքը՝ իշխանությունը չի հասկանում, որովհետև իմ խորը համոզմամբ՝ իշխանության գլխում իրար հակասող մտքեր են պարբերաբար ի հայտ գալիս, որը, իհարկե, համապատասխան հոգեվիճակի արդյունք է»,- ասել է Արա Սաղաթելյանը՝ հենց դատարանի բակում՝ պատասխանելով լրագրողների հարցերին ու ներկայացրել այն ապօրինությունների շղթան, որի միջով անցել է 2021 թվականի փետրվարի 19-ից սկսած։

«Եկան գրասենյակ, որտեղ գտնվում էի ես։ Խուզարկեցին ամբողջ տարածքը, առաջին վայրկյաններից բոլորիս արգելեցին օգտվել հեռախոսներից։ Խուզարկության ընթացքում առգրավեցին ամբողջ տեխնիկան և որոշակի փաստաթղթեր։ Այնուհետև թղթերից մի քանիսը ներկայացվեցին դատարանում իբր իմ սենյակից առգրավված։ Ընդհանուր առմամբ, կարող եմ միանշանակ պնդել, որ այս գործընթացը քաղաքական էր, կազմակերպված, նպատակաուղղված էր երկրի իշխանության կողմից՝ մասնավորապես, երկրի իշխանության աթոռը զբաղեցնող Նիկոլ Փաշինյանի կողմից, որի մասին ասում եմ ոչ միայն ես։ Եթե ուշադիր կարդաք ԱԱԾ նախկին տնօրեն Միքայել Համբարձումյանի հայտարարությունը, ապա այնտեղ գրված է, որ ինքը հոկտեմբերի 27-ին արդեն զրույց է ունեցել Նիկոլ Փաշինյանի հետ, բացատրելով, որ թույլ հիմքերով քրեական գործեր քաղաքական հետապնդումների նպատակով հարուցել չի կարելի։ Այս գործն այն գործերից է, որի պատճառով այդ մարդը հրաժարական է տվել»,- ասել է Սաղաթելյանը ու նշել, որ Երեւանի ընդհանուր իրավասության դատարանում տեղի ունեցած դատական նիստի ընթացքում քննիչը փորձել  է մոլորեցնել դատարանին, ներկայացվում էին աղճատված տվյալներ, անգամ աղճատվել էր գաղտնալսումը, որի մեջ ինքն ասել է մի բան, բայց քննիչը աղճատված դատարանին ներկայացրել է մեկ այլ բան»։

«Իմ տպավորությամբ՝ դատարանն էլ կարծես, դեմ չէր մոլորվելու։ Արդյունքում ես հայտնվեցի մեկուսացման վայրում»։

Ըստ Սաղաթելյանի՝ կալանավորեցին սարսափելի վախենալու, ինչ-որ մեծ ցանցի ղեկավար լինելու մեղադրանքով և մոռացել էին դնել արգելանքը շփումների վրա։ Նա հեգնանքով նշեց, որ փորձել է գտնել արգելանքի որոշումը, ինչը չի եղել, ուստիեւ զանգել է տուն ու իրեն անհրաժեշտ պարագաները խնդրել, զանգել է նաեւ հաջորդ օրը ու հետաքրքրվել, թե ինչպես են, ինչից հետո ուրախությունն անցել է, քանի որ նախաքննական մարմինը հիշել է, որ պետք է արգելանք դնի ու շատ արագ բերել են այդ որոշումը։

Դառնալով մեղադրանքին՝ Ա. Սաղաթելյանը նշեց, որ ինքը որեւէ առնչություն չունի իրեն մեղսագրվող ֆեյքի հետ։ Ընդ որում՝ նշեց, որ դատարանում տեղեկացել է, որ «Գագիկ Սողոմոնյան» ֆեյքը գրանցվել է 2018 թվականի հունիսին, իսկ ինքը Proton VPN հավելվածին միացել է 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ։ Ավելին՝ Սաղաթելյանը նկատեց, որ ուժայինների մոտ տպավորություն է, որ այն թաքնվելու համար է, մինչդեռ այդ հավելվածը ընդլայնվելու համար է եւ ավելի մեծ հնարավորություններ է տալիս համացանցից օգտվելու համար։

Արձանագրելով, որ ապօրինի հետապնդման է ենթարկվել՝  Սաղաթելյանը ընդգծել է, որ դրան զուգահեռ նաեւ իրականացվել է իրեն վարկաբեկելու գործընթաց, քանի որ ինքը նաեւ դասավանդում է Երեւանի պետական համալսարանում եւ իրեն վերագրվել են հայհոյախառն արտահայտություններ, ու իր ուսանողները՝ 18-20 տարեկան աղջիկները ֆեյքի էջում պետք է տեսնեն նման հայհոյախառն տեքստեր՝ իրեն վերագրվող։

«Վաղվանից ես դադարեցնում եմ Մանկավարժական գործունեությունը. լինելով գիտությունների թեկնածու, դոցենտ՝ այլևս դաստիարակելու եմ մի դեռահասի, որը կոչվում է Նիկոլ Փաշինյան, զբաղվելու եմ մի ֆեյքով, որ կոչվում է Նիկոլ Փաշինյան»,- նշեց Սաղաթելյանը։

Հայաստանից մեծ միգրացիա է սպասվում, սոցիոլոգների մի մասը նշում է 200 հազար թիվը: Այս մասին մարտի 5-ին Երեւան-Մոսկվա տեսակամուրջի ընթացքում ասաց տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանը:

Նա նշեց, որ Հայաստանից հայերի հեռացումը կարող է նաեւ լուրջ քաղաքական հետեւանքներ ունենալ, որոնք ձեռնտու չեն ինչպես Հայաստանին, այնպես էլ Ռուսաստանին:

«Հայաստանի տնտեսության ուժեղացումը եւ այս իմաստով գործազրկության մակարդակի իջեցումը դրական ազդեցություն կունենան»,- հավելեց փորձագետը:

«Կոնցեռն դիալոգ» փաստաբանական գրասենյակի իրավաբան, փաստաբան Մարտիկ Մարտիրոսյանը հանդես է եկել վերլուծությամբ, որը վերաբերում է ՀՀ գլխավոր շտաբի պետի «պաշտոնանկության» գործընթացի իրավական հետեւանքներին:

Ստորեւ ներկայացնում ենք վերլուծությունը:

«ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնազրկման գործընթաց սկսելն ի սկզբանե հակասահմանադրական է եւ այդ գործընթացքում վարչապետի եւ նախագահի կողմից ընդունված ակտերն առոչինչ են եւ ենթակա չեն կատարման, իսկ կատարումը կարող է հանգեցնել պատասխանատվության:

ՀՀ սահմանադրության 155-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ զինված ուժերի զինվորական ամենաբարձր պաշտոնատար անձը գլխավոր շտաբի պետն է, որին վարչապետի առաջարկությամբ նշանակում է Հանրապետության նախագահը՝ օրենքով սահմանված ժամկետով: Ինչ վերաբերում է սահմանադրության 133-րդ հոդվածին, որի համաձայն Հանրապետության նախագահը, վարչապետի առաջարկությամբ, օրենքով սահմանված դեպքերում եւ կարգով նշանակում եւ ազատում է զինված ուժերի եւ այլ զորքերի բարձրագույն հրամանատարական կազմը, ապա անհրաժեշտ է նկատի ունենալ, որ այն չի վերաբերում ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետին, քանի որ ինչպես արդեն նշվել զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի նշանակման հետ կախված հարցերը կարգավորվում են Սահմանադրության 155-րդ հոդվածով, որտեղ նշված է, որ Զինված ուժերի շտաբի պետը նշանակվում է օրենքով սահմանված ժամկետով: «Պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետը նշանակվում է հինգ տարի ժամկետով: Նշված իրավակարգավորումների լույսի ներքո պարզ է դառնում, որ մինչեւ պաշտոնավորման հինգ տարին լրանալը ԳՇ պետը չի կարող պաշտոնից ազատվել:

Ինչ վերաբերում է «Զինվորական ծառայության եւ զինծառայողի մասին» ՀՀ օրենքով սահմանված կարգավորումներին, նախ հարկ է նշել, որ 40-րդ հոդվածով սահմանվել են զինծառայողներին պաշտոնից ազատելու հիմքերը (դրանցից են այլ պաշտոնի նշանակվելը, զինվորական ծառայությունից ազատելը, հաստիքների կրճատումը եւ այլն): Նույն հոդվածում 2018 թվականին ավելացվել է 3 մասը, որի համաձայն՝

«…Բարձրագույն հրամանատարական կազմի զինվորական պաշտոնից ազատումը կարող է իրականացվել անկախ այն հանգամանքից՝ առկա են սույն հոդվածի 1-ին մասով սահմանված հիմքեր, թե ոչ»:

Չքննարկելով նշված նորմի՝ ՀՀ Սահմանադրության համապատասխանության հարցը (մեր կարծիքով դա հակասահմանադրական է, քանի որ դրանով հիմք է դրվում Զինված ուժերի քաղաքականացմանը, եւ ամեն դեպքում կամայական որոշումները հակասում են իրավական պետության սկզբունքին), գտնում ենք, որ ամեն դեպքում այն կիրառելի չէ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնանկության հարցը լուծելիս, քանի որ ինչպես արդեն նշվել է, որ Զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետը նշանակվում է հինգ տարի ժամկետով: Ի հավելումն նշվածի Հանրապետության նախագահի իրավասությունները սահմանվում են բացառապես Սահմանադրությամբ եւ օրենքներով նրան ավել իրավունք չի կարող տրվել, իսկ Սահմանադրությամբ Հանրապետության նախագահն իրավասու չէ դադարեցնել Գլխավոր շտաբի պետի լիազորությունները: Հավելյալ մանրամասները՝ համապատասխան նորմատիվ հղումներով, նկարագրված են գործընկեր Արամ Օրբելյանի տեղեկանքում:

Այսպիսով կարող ենք արձանագրել, որ նախ սահմանադրությամբ ՀՀ վարչապետին եւ նախագահին զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետին ազատելու իրավասություն վերապահված չէ եւ, երկրորդ, առկա չէ որեւէ իրավական հիմք, որով ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետի լիազորությունները կարող են դադարեցվել:

Այսպիսով, Հանրապետության նախագահի հրամանագիրը, որով Գլխավոր շտաբի պետը ազատվում է (անկախ նրանից կստորագրի Հանրապետության նախագահը այն, թե ոչ, համապատասխան ակտը համարվելու է Նախագահի հրամանագիր) առոչինչ է (ընդունվելու է դրա իրավասությունը չունեցող անձի կողմից): Հայաստանի Հանրապետության «Վարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին» օրենքի 62-րդ հոդվածի 2֊րդ մասի համաձայն որ առ ոչինչ վարչական ակտն ընդունման պահից (բնականաբար նաեւ՝ իրավունքի ուժով ընդունման պահից) իրավաբանական ուժ չունի եւ ենթակա չէ կատարման կամ կիրառման: Հաշվի առնելով նշվածը, հանգում ենք այն եզրակացության, որ ՀՀ զինված ուժերի գլխավոր շտաբի պետը պետք է շարունակի պաշտոնավարել:

Ցավոք, ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի տարած հայտարարությամբ նշվում է, որ ՀՀ ԶՈՒ գլխավոր շտաբի պետն իր պարտականությունների կատարումը կշարունակի ընդամենը մի քանի օր: ՀՀ ԳՇ պետի կողմից իր լիազորությունների իրականացումը դադարեցնելը դեմ է սպայի պատվին, քանի որ դրանով նա կդրժի զինվորական երդումը, ինչպես նաեւ առերեւույթ կհանգեցի քրեական պատասխանատվության:

Այսպես ՀՀ քրեական օրենսգրքի 364-րդ հոդված համաձայն՝ հանցագործություն է համարվում զինվորական ծառայությունից կամ դրա առանձին պարտականությունները կատարելուց զինծառայողի հրաժարվելը, որը զուգորդվել է դրանց չկատարմամբ կամ փաստացի դադարեցմամբ: Արարքի կատարումը ռազմական դրության ժամանակ համարվում է ծանր հանցագործություն:

Ինչ վերաբերում է վարչապետի կողմից առաջարկություն ներկայացնելուն, ապա այս պարագայում առերեւույթ առկա է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 309-րդ հոդվածով սահմանված «Պաշտոնական լիազորությունները անցնելը» հանցագործության հատկանիշներ։ Պաշտոնական լիազորությունների անցնել է համարվում պաշտոնատար անձի կողմից դիտավորությամբ այնպիսի գործողություններ կատարելը, որոնք ակնհայտորեն դուրս են եկել նրա լիազորությունների շրջանակից եւ էական վնաս են պատճառել անձանց, կազմակերպությունների իրավունքներին ու օրինական շահերին, հասարակության կամ պետության օրինական շահերին: Ընդ որում նույն հոդված երրորդ մասով առավել խիստ պատասխանատվություն է սահմանված, եթե արարքի արդյունքում առաջացել են ծանր հետեւանքներ: Տվյալ դեպքում որպես ծանր հետեւանք կարող է դիտվել ՀՀ զինված ուժերի միանձնյա եւ կենտրոնացված ղեկավարման սկզբունքի խաթարումը կամ դրա սպառնալիքը: Ընդ որում նույն հոդվածով կարող է պատասխանատվություն առաջանալ նաեւ Հանրապեպետության նախագահի համար, եթե Սահմանադրությամբ ամրագրված չլիներ ՀՀ նախագահի անձեռնամխելությունը: Ամեն դեպքում Հանրապետության նախագահի պատասխանատվությունը նույնպես կարող է քննարկման առարկա դառնալ սահմանադրության տառացի մեկնաբանման դեպքում, քանի որ համաձայն Սահմանադրության վերջինս անձեռնմխելի է գործողությունների համար, բայց ոչ անգործության, ինը առկա է սույն դեպքում: Նմանատիպ քրեական պատասխանատվություն կարող է առաջանալ նաեւ ցանկացած այլ անձի նկատմամբ, ով համաձայնվի եւ փորձի կիրարկել Նախագահի հրամանագիրը, եթե վերջինս՝ ըստ վարչապետի «իրավունքի ուժով ուժի մեջ մտնի»:

Հաշվի առնելով նշվածը, կոչ ենք անում մնալ օրինականության շրջանակներում եւ չձեռնարկել Սահմանարությունից եւ օրենքներից չբխող գործողություններ, իսկ ակտը «ընդունած» մարմիններին կոչ ենք անում անհապաղ վերացնել համապատասխան առոչինչ ակտը, ապահովելով Գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնավարումը մինչեւ օրենքով սահմանված ժամկետի ավարտը, իսկ Գլխավոր շտաբի պետին կոչ ենք անում շարունակել ծառայությունը եւ այն չդադարեցնել հիմք ընդունելով առոչինչ վարչական ակտը եւ կատարելով այն: