Ֆրանսիայի Հանրապետության Սենատն այսօր քննարկեց ու ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ճանաչման անհրաժեշտության մասին» բանաձևը։ Սենատում պատգամավորների ելույթներից հետո վերջնական խոսքով հանդես եկավ
Ֆրանսիայի Հանրապետության Եվրոպայի և արտաքին գործերի նախարարության պետքարտուղար Ժան-Բատիստ Լըմուանը։

«Լուրջ, բռնի ռազմական գործողությունների վեց շաբաթը լուրջ ողբերգություն է մարդասիրական, քաղաքական առումով։ Այս ճգնաժամը մեզ լրջորեն հուզում է, հազարավոր զոհվածներ, քսանամյա երիտասարդներ, որոնց կյանքը խեղվել է, Ղարաբաղից արտաքսված հազարավոր բնակիչներ։ Համերաշխության լուրջ ալիք բարձրացավ տեղական իշխանությունների, ասոցիացիաների օգնությամբ։ Մեր երկիրը, որը մի ժամանակ կարողացել է ընդունել բազում հայերի, որոնք վերապրել են ցեղասպանությունը, պետք է հավատարիմ մնա այդ պատմական բարեկամությանը և այդ խոստմանը ու աջակից կլինի այս առանձնահատուկ դժվար իրավիճակում»,-ասաց Ժան-Բատիստ Լըմուանը, հավելելով, որ Ֆրանսիան նաև Ադրբեջանի ժողովուրդների բարեկամն է։

Խոսելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության մասին, նշեց, որ Ֆրանսիան ակտիվորեն ներգրավվել է բոլոր մակարդակներում՝ բանակցելու հակամարտությանը խաղաղ լուծման համար։ Նշվեց, որ եղել են պահեր, որ հնարավոր է եղել հանգել լուծման, դժբախտաբար, չի ստացվել։

«Դժբախտաբար տեսանք, որ սա վերք էր, որ պատրաստ էր կրկին բացվելու։ Պատերազմը ավարտվեց հրադադարով։ Իրավիճակը խորապես փոխվել է։ Եթե հրադադարի այս համաձայնությունը (նոյեմբերի 9-ի՝ ՀՀ-ի ՌԴ-ի ու Ադրբեջանի պայմանավորվածությամբ․-խմբ) մերը չի եղել, ամեն դեպքում հնարավորություն է տվել ռազմական գործողությունները դադարեցնել։ Սակայն լուրջ հարցեր է դնում, որոնք պետք է լուծվեն»,-ասաց Լըմուանը։

Պետքարտուղարը նշեց, որ բանաձևի առաջարկն արտահայտում է լեգիտիմ հույս, սակայն գործադիր իշխանության պատասխանատվությունն է՝ մշակել ու իրականացնել քաղաքականություն, որը հնարավորություն կտա վերջապես խաղաղություն հաստատել Հարավային Կովկասում։

Լըմունաը նշեց, որ այսօր նպատակն է, որ քաղաքացիական բնակչությունը վերադառնա, խաղաղ ապրի։ Նշվեց, որ սեպտեմբերի 27-ին պատերազմական գործողությունների մեկնարկից ի վեր Ֆրանսիայի նախագահն առաջինն է եղել, որ խոսել ու նշել է, որ հարյուրավոր վարձկաններ են Թուրքիայից ուղարկվել Ղարաբաղ։

«Չնայած մեր պահանջներին՝ հստակեցնել այդ հարցը, Թուրքիան շարունակում է ապակայունացնող դեր խաղալ մեր անմիջական հարևանությամբ»,-ասաց Լըմուանը։

Նշվեց, որ Մակրոնը հեռախոսազրույցներ է ունեցել Հայաստանի, Ադրբեջանի, Ռուսաստանի ղեկավարների հետ, ինչպես նաև ԱԳ նախարար Լը Դրիանը՝ իր գործընկերների։

«Նոյեմբերի 9-ի համաձայնությունը հրադադարի համաձայնություն է։ Ռուսաստանը, բնականաբար, զարմանալի չէ, որ շատ կարճ ժամանակահատվածում զինվորականների կոնտինգենտ ուղարկեց, սակայն այս համաձայնությունը չի լուծում հակամարտությունը, շատ հարցեր են մնում առանց պատասխանի ու հատկապես այն, որը վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակին։ Հրադադարի հիմքի վրա պետք է կարողանալ տևական խաղաղություն հաստատել։

Այս մեծապես փոփոխված համատեքստում Ֆրանսիան երեք ուղղությամբ է գործում՝ առաջինը քաղաքացիական բնակչությանը վերաբերող հրատապությունն է, հումանիտար աջակցությունը։

Հաջորդը մշակութային ու պատմական ժառանգության պահպանումն է Լեռնային Ղարաբաղում։ Ֆրանսիան նախագահի ձայնով կոչ արեց ժառանգության հրադադար իրականացնել։ Դրա համար մեզ պետք է բոլորի համագործակցությունը։

Երրորդ ուղղությունը քաղաքական կարգավորումն է՝ սահմանների անվտանգություն, օտար զինյալների մեկնում։ Եվ այստեղ է, որ Մինսկի խումբը պետք է ամբողջապես ներգրավվի։ Այս հարցերը չպետք է քննարկվեն միայն Թուրքիայի ու Ռուսաստանի միջև։ Հնարավոր չէ այդ երկխոսությունը լինի միայն նրանց միջև։ Ֆրանսիան նպատակ ունի բոլոր կողմերի հետ խոսել, ինչպես միշտ է արել։ Սա շատ կարևոր է, եթե ցանկանում ենք տևական լուծում գտնել։ Սա պայմանն է ոչ միայն լեգիտիմության, այլ նաև արդյունավետության»,-ասաց ԱԳ ներկայացուցիչը։

Լըմուանը ընդգծեց, որ Թուրքիան հստակորեն աջակցել է ռազմականորեն Ադրբեջանին՝ ներառյալ Սիրիայից բերված վարձկաններով։ Ասաց, որ Եվրոպական խորհրդի հաջորդ գագաթնաժողովին քննարկվելու է այս հարցը։ Ֆրանսիան նաև «Գորշ գայլերի» կազմալուծման վրա աշխատանք կատարեց։

«Ինչ վերաբերում է միջազգային քրեական դատարանին, քանի որ մենք բոլորս ենք ցնցվել որոշ դեպքերից, բնականաբար, այստեղ կա կոմպետենցիայի, իրավասության հարց, քանի որ, դժբախտաբար, ոչ Հայաստանը, ոչ Ադրբեջանը Հռոմի պայմանագրի անդամ չեն։ Գուցե ՄԱԿ-ի ԱԽ  որևէ որոշմամբ մի լուծում գտնվի, սակայն այնտեղ այս հարցում տարաձայնություններ կան»,-ասաց Լըմուանը։

Խոսելով Ֆրանսիայի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի ճանաչման մասին՝ Լըմուանն ասաց, որ այս հարցին պետք է պատասխանել ճշմարտության, պատասխանատվության և արդյունավետության ոգով։

«Պետք է հաշվի առնել բոլոր հետևանքները։ Լեռնային Ղարաբաղը իր անկախությունը հայտարարել է 1991թ․-ին։ Ոչ մի պետություն չի ճանաչել նրա անկախությունը, նույնիսկ Հայաստանը։ Եվ մեր կառավարության պատասխանատվությունն է հարց տալ ինքն իրեն՝ արդյո՞ք այս ժեշտը օգտակար ու արդյունավետ կլինի տեղում, արդյո՞ք դրական հետևանքներ կունենա հենց Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի համար։ Մենք պետք է հիշենք, որ արդյունավետությունն է կարևորը։ Ֆրանսիայի պատասխանատվությունը Մինսկի խմբի կազմում այն է, որ Ֆրանսիան չի կարող կշիռ ունենալ այս հարցում, եթե նրա քայլերը չընդունվեն երկու կողմից։ Եթե այսօր մենք ճանաչենք ԼՂ-ն, մենք կկորցնենք մեր հնարավորությունը՝ ազդեցություն ունենալ կողմերից մեկի վրա։ Մինչդեռ մենք պարտավոր ենք շարունակել ներգրավված լինել այս հարցում։

Ֆրանսիայի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչումը օգուտ չի տա ոչ մեկին՝ ոչ Հայաստանին, ոչ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին, ոչ Ֆրանսիային, ոչ Մինսկի խմբի մյուս համանախագահներին, ոչ մեկին։ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության լուծումը չի կարող գտնվել միակողմանի որևէ ժեստի միջոցով, այլ բոլոր կողմերի բանակցությունների։ Այսօր, առավել քան երբևէ, կողմերն ունեն համանախագահների աջակցության կարիքը՝ այս բանակցությունները շարունակելու համար»,-ասաց Ֆրանսիայի Եվրոպայի և արտաքին գործերի նախարարության պետքարտուղար Ժան-Բատիստ Լըմուանը։

Պետնաքարտուղարը նշեց, որ ԵՄ 27 անդամ երկրները վերջերս հայտարարություն են ընդունել, որն աջակցում է հումանիտար օգնությունը, աջակցությունը Մինսկի խմբի համանախագահներին, բանակցությունների վերսկսմանը։

Անհետ կորածների մասին տեղեկատվության հավաքագրման եւ մշակման գործընթացը բարդ է եւ դելիկատ: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց ՀՀ առաջին օմբուդսմեն, իրավապաշտպան Լարիսա Ալավերդյանը՝ մեկնաբանելով Արցախում մարտական գործողությունների հետեւանքով անհետ կորածների որոնման հետ կապված իրավիճակը:

Ավելի վաղ հաղորդվել է, որ անհետ կորածների հարազատներն ամեն օր բողոքի ակցիաներ են անցկացնում՝ պահանջելով տեղեկություն տրամադրել այն մասին, թե ինչ քայլեր են ձեռնարկում երկրի իշխանությունները: Նախօրեին նրանց ընդունել է վարչապետը:

«Հիանալի հասկանում եմ ծնողներին: Մենք այդ հարցով աշխատում ենք 30 տարի: Պետք է ասել, որ տեղեկությունը հրապարակելիս պետք է հաշվի առնել դրա գաղտնիությունը: Սակայն նույնիսկ բողոքի ակցիայի մասնակիցների թվից երեւում է, որ անհետ կորածները շատ են: Իմանալով աշխատանքի բնույթը՝ կարող եմ ասել, որ առաջիկա 2-3 շաբաթվա ընթացքում տեղեկատվության հավաքագրման աշխատանքը նման արդյունքներ չի տա, որոնց մասին հնարավոր կլինի հայտնել հասարակությանը: Ավելին, ադրբեջանական կողմը խոչընդոտում է, ինչպես կարողանում է:

Այլ հարց է դիմել ՄԻԵԴ ՝ գերեվարման հաստատված դեպքերի հետ կապված: Արտակ Զեյնալյանը մասնավոր անձ է: Ինչո՞ւ է տեղեկությունը հայտնում նա, այլ ոչ թե պետությունը: Հանկարծ, չգիտես ինչու, փորձել են խնդիրը բարդել օմբուդսմենի վրա: Դա անգրագիտություն է կամ չարամտություն: Օմբուդսմենն ընդհանրապես որեւէ գործադիր գործառույթ չունի:

Իշխանությունները պատասխանատվությունը գցում են այս կամ այն անձանց կամ ինստիտուտների վրա, որոնք դրանով չպետք է զբաղվեն: Իսկ գործադիր մարմինները, որոնք պետք է զբաղվեն այդ հարցով, իշխանություններից հստակ հրահանգներ չեն ստանում: Իշխանությունները չեն հասկանում իրենց առջեւ դրված խնդիրներն ու չեն կատարում իրենց պարտականությունները: Նրանք չեն կատարում նույնիսկ կառավարական գործառույթները: Պետությունը ձեռքերը լվացել է: Վարչապետը կարո՞ղ է ավելին ասել, քան մասնագիտացված եւ որոշակի գործողություններ կատարող իշխանությունների մարմինները»,-հարց է ուղղել Լարիսա Ալավերդյանը:

Առաջին օմբուդսմենը շատ դրական է գնահատել տեղեկատվության հավաքագրման եւ մշակման խմբի աշխատանքը, ինչպես նաեւ գնդապետ Վ. Ոսկանյանի ղեկավարությամբ անհետ կործաների որոնման աշխատանքների հարցերով Ռուսաստանի խաղաղապահ առաքելության եւ ԿԽՄԿ-ի հետ կապերը: «Երկրորդ հերթին, ստացվում է, որ իշխանությունները խնդիրը բարդում են միայն ՊՆ-ի վրա: Միեւնույն ժամանակ, այդ բազմաբնույթ աշխատանքով պետք է զբաղվեն գրեթե բոլոր նախարարությունները: Նման աշխատանք է կատարել հանձնաժողովը»,-նշեց Լարիսա Ալավերդյանը:

Առաջին օմբուդսմենը կարծում է, որ երկրորդ հանձնաժողովի ստեղծման մասին լուրն ընդհանրապես «սառը ցնցուղ» էր հասարակական կազմակերպությունների համար, որոնք կառավարության որոշմամբ ներառված էին արդեն գործող հանձնաժողովի կազմում: «Եվ հանկարծ մենք լսում ենք եւս մեկ հանձնաժողովի ստեղծման մասին՝ առանց առաջին հանձնաժողովի լուծարման: Ես հատուկ զանգել եմ եւ պարզել, որ լուծարման մասին հրաման չի եղել: Փոխվել է պաշտպանության նախարարը, եւ ի՞նչ: Աջ ձեռքը չգիտի, թե ինչ է անում ձախը: Միեւնույն ժամանակ, գոյություն ունեցող հանձնաժողովը կազմված է գրեթե բոլոր նախարարությունների նախարարների տեղակալներից կամ առաջին տեղակալներից, ինչպես նաեւ կազմակերպություններից, որոնք տասնյակ տարիներ զբաղվում են անհետ կորածների հարցերով, մեր կազմակերպությունն ակտիվ մասնակցել է 90-ական թվականներին որոնման աշխատանքներին: Նոր միջգերատեսչական հանձնաժողովի ստեղծման մասին հայտարարությունը բացարձակ պոպուլիստական քայլ է կամ անտեղյակության արդյունք, իսկ միգուցե՝ արհամարհանք գործող ինստիտուտների եւ հենց վարչապետի հրամանի նկատմամբ»,-եզրափակեց ՀՀ առաջին օմբուդսմենը:  

Արցախի պաշտպանության նախարարության մամուլի ծառայությունը պարզաբանում է տարածել` կապված համացանցում տարածված տեսանյութի հետ, որում տասնյակ զինծառայողներ ինչ–որ անհայտ շինությունում քնած են գետնին։ Այդ կադրերը համացանցում բուռն քննարկումների առիթ են դարձել։ Շատերը մեղադրում են բանակի ղեկավարությանն այն բանի մեջ, որ նրանք զինծառայողների համար չեն ապահովում անգամ տարրական պայմաններ։ 

ԱՀ ՊԲ հաղորդագրության մեջ նշվում է, որ Արցախում շարունակվում են սահմանների ճշգրտման ու նոր սահմանազատման կետերում ՊԲ ստորաբաժանումների վերատեղակայման գործընթացները:

«Հասկանալի պատճառներով` նշված գործընթացը կարող է տեղիք տալ տարակարծությունների, թյուրըմբռնումների և անհարկի շահարկումների: Գիտակցելով և ըմբռնումով մոտենալով հանդերձ մեր համաքաղաքացիների դժգոհություններին և առկա իրավիճակի տարբեր դրսևորումների նկատմամբ ոչ այնքան դրական արձագանքներին՝ ՊԲ հրամանատարությունը հորդորում է լինել համբերատար և վստահեցնում է, որ մեր համերկրացիների անվտանգությունը ապահովված կլինի միշտ և բոլոր դեպքերում»,–նշված է հաղորդագրության մեջ:

Արցախի պաշտպանության նախարարությունը հորդորում է առաջացող հարցերի և խնդիրների դեպքում դիմել պատկան մարմիններին և զերծ մնալ համացանցում այս կամ այն խնդրի համար լուծում գտնելու քայլերից:

Արդեն մի քանի օր է, ինչ լրատվամիջոցներում տեղեկություններ են տարածվում, որ կառավարության ամառանոցում զինված հրոսակախմբեր են հավաքագրվում, որոնց համազգեստ և զենք է տրամադրվում՝ ընդդիմության դեմ գործածելու և առհասարակ՝ իշխանության հակառակորդներին պատժելու նպատակով:

Ըստ մամուլում շրջանառվող տեղեկությունների` հավանական է նաև, որ իշխանությունների կողմից ստեղծված հրոսակախմբերը հրահրեն տարբեր սադրանքներ՝ երկրում ստեղծելով հաշվեհարդարի մթնոլորտ։ Այս մասին հայտարարություն են տարածել մի շարք հասարարակ-քաղաքական գործիչներ:

«Անհանդուրժողականության և ինքնիրավչության այս իրավիճակը խիստ մտահոգիչ է և կարող է հանգեցնել ծանրագույն հետևանքների՝ վտանգելով իրավական պետության հիմքերը։ Սա կարող է բերել ծանրագույն հանցագործությունների և քաղաքացիական բախումների։

Այս պայմաններում դիմում ենք իրավապահ համակարգի պատասխանատու մարմիններին՝ ԱԱԾ-ին, Ոստիկանությանը` կոչ անելով քննության առարկա դարձնել մամուլում հրապարակված տեղեկատվությունը, իրավական գնահատական տալ հրոսակախմբերի ստեղծման գործընթացին, միջոցներ ձեռնարկել դրանց վնասազերծման և կազմակերպիչների հայտնաբերման ու մեկուսացման համար /հավատարիմ մնալով Ոստիկանության մասին օրենքի 2-րդ և Ազգային անվտանգության մարմինների մասին օրենքի 2-րդ և 15-րդ հոդվածների պահանջներին/։

Հակառակ պարագայում ծանրագույն հետևանքների ողջ պատասխանատվությունը կրելու են իրավապահ համակարգի պատասխանատու մարմինները։  Հայաստանում իշխանությունը չի կարող պահպանվել անօրինական խմբերի միջոցով։

Իրավական համակարգի ողջամիտ գործողություններից է կախված՝ մեր երկրում կպահպանվե՞ն իրավական պետության հիմքերը, թե՞ մենք կզիջենք փողոցային հաշվեհարդարներին և սադրանքներին։

Հայաստանում իշխանության փոփոխությունը և բոլոր քաղաքական պրոցեսները պետք է լինեն խաղաղ, օրինականության շրջանակներում և սահուն։

Էլինար Վարդանյան – Այլընտրանքային նախագծեր խումբ

Լարիսա Ալավերդյան – Մարդու իրավունքների առաջին պաշտպան

Ավետիք Իշխանյան – Հայաստանի հելսինկյան կոմիտե

Արփինե Հովհաննիսյան - «Իրավական կրթություն և վերահսկողություն» ՀԿ

Գևորգ Դանիելյան –իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր

Սիրանուշ Սահակյան - «Իրավական ուղի» ՀԿ

Գոհար Մելոյան - Պառլամենտարիզմի զարգացման միջազգային կենտրոն

Ռուբեն Մելիքյան - «Իրավական ուղի» ՀԿ

Զարուհի Հովհաննիսյան – իրավապաշտպան

Զարուհի Փաստանջյան - փաստաբան

Արծրուն Պեպանյան – քաղաքագետ

Ռազմիկ Դավոյան – բանաստեղծ

Սերժ Սրապիոնյան – գրականագետ»