Միշել Մոնտեն

Աթենացի Դեմադոսը դատապարտել էր հուղարկավորության համար անհրաժեշտ բոլոր պարագաների առևտուր անող իր համաքաղաքացիներից մեկին, հիմնվելով այն բանի վրա, թե նա ձգտում էր կորզել չափազանց մեծ օգուտ, որը կարելի էր ստանալ ոչ այլ կերպ, քան շատ շատերի մահվան գնով: Այդ վճիռն ինձ թվում էր անհիմն, քանզի, ընդհանրապես ասած, չկա մի օգուտ, որ կապված չլինի այլոց վնասի հետ, ուստիև, եթե դատելու լինեինք Դեմադոսի նման, պիտի դատապարտեինք ուզածդ վաստակը:

Վաճառականը հարստանում է երիտասարդության շռայլությունից, երկրագործը՝ շնորհիվ հացի բարձր գնի, շինարարը՝ շնորհիվ այն բանի, որ շենքերն են թուլանում ու փլուզվում, դատավորները՝ մարդկանց գժտություններից ու դատավճիռներից, քահանաները (նույնիսկ նրա՜նք) պարտավոր են ինչպես իրենց նկատմամբ եղած մեծարանքին, այնպես էլ հենց սեփական գործունեությանը՝ կապված մեր մահվան ու արատների հետ: Հունական մի կատակերգության մեջ ասվում է, թե ոչ մի բժիշկ չի ուրախանում անգամ իր ամենամերձավոր բարեկամների առողջությամբ, ոչ մի զինվոր՝ հարևանների հետ իր հարազատ քաղաքի հաշտությամբ և այլն: Ի՜նչ ասես:

Եթե մեզանից յուրաքանչյուրը պրպտի իր ներսը, կտեսնի, որ իր ամենանվիրական ցանկություններն ու հոգսերը ծնվում ու սնվում են, մեծ մասամբ, ուրիշի հաշվին:

Երբ ես խորհում էի այդ մասին, մտքովս անցավ, որ բնությունն այստեղ էլ հավատարիմ է իր սահմանած կարգին, քանզի, ինչպես ենթադրում են բնախույզները, յուրաքանչյուր առարկայի ծնունդը, սնունդն ու աճը միևնույն ժամանակ մեկ ուրիշի քայքայումն ու  ոչնչացումն են: