Միշել Մոնտեն

Հարկ չկա մարդուն երջանիկ համարել, -եթե երջանկություն ասելով հասկանանք վեհանձն հոգու հանգստությունն ու  բավարարվածությունը, ինչպես և իրեն կառավարել իմացող հոգու տոկունությունն ու կայունությունը,-մինչև չտեսնես, թե ինչպես նա խաղաց իրեն վիճակված թատերախաղի վերջին, և անկասկած, դժվարին գործողությունը: Մնացյալում հնարավոր է կեղծել:

Մեր փիլիսոփայական հրաշալի դատողություններն ամբողջովին այլ բան չեն, քան սերտած դաս, և ամեն մի կենսական անախորժություն շատ հաճախ մեր ամենանուրբ լարերին չդիպչելով մեզ հնարավորություն է ընձեռում  առերևույթ լիակատար անխռովություն պահպանել: Բայց մեր ու մահվան միջև  այդ վերջին գոյամարտում շինծուության տեղ չկա այլևս, հարկ կլինի խոսել շիփ-շիտակ և առանց չքմեղանքի բաց անել պուտուկի բերանը՝ ցույց տալու նրա պարունակությունը…

Ահա թե ինչու այդ վերջին փորձությունը վերջնական ստուգում է և փորձաքարն այն ամենի, ինչ կյանքում արվել է մեր կողմից:

Այդ օրը գերագույն օրն է, մեր բոլոր օրերի դատավորը: Այդ օրը, ասում է մի անտիկ հեղինակ, դատում է անցյալի իմ տարիները: Մահին եմ ես վերապահում գնահատել գործունեությանս արդյունքները, և այնժամ պարզ կդառնա՝ խոսքերս միայն լեզվիցս են գալիս, թե նաև սրտիցս: