Մոտալուտ կլիմաքսը՝ դաշտանադադարը, հայտարարում է կնոջ  վերարտադրողական առաքելության ավարտը, և կանանց մեծամասնությունը մինչև էսօր դա ընկալում է որպես ողբերգություն. «Ես էլ լիարժեք կին չեմ լինի, կդառնամ ներվի կծիկ, որ մեկ տաքանում, մեկ սառում է, սիրտս էլ ափերից դուրս կգա»: Տղամարդկանց են սկսում նախանձել, որ իրենց մոտ էդպիսի բաներ չկան: Նույնիսկ որոշ բժիշկներ են այդ մոլորությանը նպաստում, երբ 35-ամյա կնոջն ասում են. «Դե, ազիզ ջան, ժամանակն է մտածել կլիմաքսի մասին, ոչինչ չես կարող անել, դրանից էլ համ ճնշումդ է թռնում, համ ցիկլդ ռեգուլյար չի»: Ու ներշնչանքն էնքան մեծ է լինում, որ կանայք արդեն իրենց պարտքն են համարում վատ զգալ կլիմաքսի մասին հիշելուց: Էնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ էդ «ճակատագրական» շրջանը բարդացնում է մեր կանանց կեսից ավելի հատվածի կյանքը: Բայց իրականում ախր կարելի է կլիմաքսի ընթացքում շատ հաճելի կյանքով ապրել:

Կա ռուսական մի ասացվածք.  «В сорок пять, баба — ягодка опять». Իրականում կլիմաքսը բնության յուրատեսակ հոգատարությունն է կնոջ նկատմամբ՝ մայր բնությունը վերջապես ազատագրում է կնոջը երեխաներ կրելու ու ունենալու ծանր բեռնվածությունից, ու էլ չկա նաև անցանկալի հղիության վախը, կինն ազատ է այլևս:

Կլիմաքսի պատճառը ձվարանների ֆունկցիայի մարումն է, որի հետևանքով դադարում են կանացի հորմոններ արտադրվել: Դա տեղի է ունենում աստիճանաբար, որպեսզի օրգանիզմը հասցնի վերակառուցվել նոր պայմաններում: Դաշտանային ցիկլը խախտվում է, դառնում ոչ կանոնավոր, իսկ հետո էլ ընդհանրապես դադարում է՝ ավարտվելով դաշտանադադարով:  Վերարտադրողական համակարգը սկսում է կնոջ օրգանիզմում գործել 7-8 տարեկանից մինչև 60-65 տարեկանը: Իսկ հակառակ գործող պրոցեսը կլիմաքսն է: Սկզբում կլիմաքսը «կասեցնում է» երեխա ունենալու կնոջ ունակությունը, իսկ հետո՝ նաև դաշտանը: Ընդ որում` դա միանգամից տեղի չի ունենում: Սովորաբար այս պրոցեսը կարող է ձգվել մինչև 10 տարի (երբեմն նույնիսկ՝ ավելի երկար):

Կլիմաքսի վրա հասնելու տարիքը հիմնականում ժառանգաբար փոխանցվում է մորից աղջկան և կախված չի ոչ սեռական ակտիվությունից, ոչ ֆիզիկական աշխատանքից, ոչ էլ լավ կամ վատ սնվելուց:

Ավելի հաճախ կլիմաքսը սկսվում է 50-51 տարեկանում, իսկ նախորդող շրջանը սկսվում է 45 տարեկանից: Կանայք հաճախ շփոթում են զանազան հորմոնալ խանգարումները, որոնք ուղեկցվում են նյարդային խանգարումներով, կլիմաքսի հետ: Դա կլիմաքս չի, հանգստացեք, և շատ հեշտ կարող է վերականգնվել ճիշտ սնվելու ու համապատասխան նյարդաբանական բուժումից հետո: Չնայած ոչ մի բան կլիմաքսի տարիքի վրա չի ազդում, այնուամենայնիվ կա վիճակագրություն՝ այն կանայք, ովքեր երջանիկ են անձնական կյանքում, կանոնավոր սեռական կյանք ունեն, հավանաբար կմտնեն այն 35 տոկոս երջանիկների մեջ, որոնց մոտ կլիմաքսն ընթանում է առանց սիմպտոմների:

Նշեմ նաև՝ որակյալ սեռական կյանք, որի արդյունքը պետք է լինի կնոջ բավարարվածությունը, ինչը պակասում է 70 տոկոս հայ կանանց կյանքում, և դա բնավ հայկական գենետիկ առանձնահատկություն չի, այլ քյառթուության ու տգիտության հետևանքով ձևավորված տղամարդկային անկարողության մի տեսակի, երբ սեռական ակտը սահմանափակվում է միայն կոիտուսով՝ առանց արտաքին սեռական օրգանների, մասնավորապես ծլիկի ստիմուլյացիայի, որից էլ հենց էդ 70 տոկոսի մոտ տեղի է ունենում օրգազմ: Ուրեմն, ինչպիսի զուգընկեր ունես՝ այդպիսի կլիմաքս էլ կունենաս:

Կլիմակտերիկ շրջանի սկսվելուն պես, դաշտանի տևողությունն ու արյան քանակը փոխվում են՝ 1-2 օր տևող կարճատև սուղ դաշտանից մինչև 10-12 օրանոց արնահեղումների: Մի բան է կարևոր այստեղ. առաջին իսկ սիմպտոմները նկատելուն պես կինը պետք է դիմի բժշկի: Այլապես, մնալով անիմացության մեջ, կինը սթրեսներ է ապրում, նաև արնահոսությունների պատճառով կտրուկ ընկնում է հեմոգլոբինը, որը կարող է չարորակ գոյացությունների պատճառ հանդիսանալ: Բացի դրանից, կինն իրեն թույլ ու տկար է զգում, չի կարողանում լիարժեք աշխատել:

Կլիմաքսի հիմնական դրսևորումները

Սրտխփոց, տաքության զգացողություն՝ իրական ջերմության բացակայության դեպքում, կարմրած դեմք և պարանոց՝ դա էն է, ինչի մասին ասում են. «Բուղը վրես ա տալիս»: Հենց էդ դավաճան «բուղն» է, որ շուրջբոլորին նկատելի է դարձնում ձեր կլիմաքսը: Լինում են նաև հոգեբանական բնույթի խնդիրներ, տրամադրության անկում, դեպրեսիա, սթրես, արագ նյարդայնանալու հակում, մոռացկոտություն, քնկոտություն: Այնուհետև՝ եղունգների փխրունություն, մազաթափություն, կնճիռներ, ինչպես նաև սեռական բնույթի խնդիրներ:

Շատերը բողոքում են անքնությունից, նյարդային գրգռվածությունից, սկսում է  տատանվել արյան ճնշումը, սրտի դեղերն էլ չեն ազդում: Կարդիոգրաման ու այլ հետազոտությունների արդյունքներն էլ նորմալ են: Հետևաբար՝ սրտանոթային խանգարումներն էլ կարող են լինել կլիմաքսի հետևանք:

Լինում է նաև հաճախամիզություն: Սկսում է չորանալ լորձաթաղանթը՝ անընդհատ ջուր ես ուզում, աչքերդ կարմրում են, կոնյունկտիվիտ է առաջանում, բնական քսուքի պակասը բարդացնում է սեռական հարաբերությունը՝ դարձնելով ցավոտ: Երբեմն հայտնաբերում են ֆիբրոմաներ, բայց պետք չի վռազ վազել վիրահատվելու, կլիմակտերիկ շրջանի ֆիբրոմաների 70 տոկոսն ինքն իրեն ներծծվում է կլիմաքսի ավարտից հետո:

Հետո, ցավում են ոսկորները, հոդերը, մեջքը՝ կալցիումի պակասից է, որը նույնպես հորմոնալ պատճառ ունի: Կնոջ ատամների վիճակը շատ լավ վկայում է կալցիումի քանակության մասին օրգանիզմում, էնպես որ՝ եթե ատամներդ լավ չեն՝ կալցիումի հաբեր պետք է ընդունես, որ չընկնես ոտուձեռ:

Կնոջ կյանքի ոչ էդքան վատ մասը ներառում է կլիմաքսի ու կլիմաքսից հետո շրջանը: Երեխաները մեծացել են, նյութական վիճակը քչից-շատից կայուն է, ավելի շատ ժամանակ է հայտնվել վաղուց երազած ցանկություններն իրականացնելու համար: Ոչինչ չպետք է խանգարի մեզ՝ կյանքն ամբողջությամբ վայելելու համար: Ու եթե կա հնարավորություն՝ անցնել կլիմաքսի միջով առանց «բուղը վրեդ տալու», ճնշման ու կլիմաքսի այլ «հաճույքների», ապա ինչո՞ւ դա չանել՝ դիմելով բժշկի:

Հորմոնափոխարինող թերապիան ոչ միայն լիկվիդացնում է անցանկալի ու ծանր սիմպտոմները, այլ նաև կյանքին այլ որակ է տալիս: Ի դեպ, Ալցհեյմերի հիվանդությունը, որով ավելի շատ կանայք են տառապում, նույնպես հորմոնների պակասության հետևանք է:

Անհատապես ընտրված հորմոնային թերապիան, որը նշանակվում է միայն անալիզների արդյունքների հիման վրա, քանի որ դրանց քանակի տատանումներն ահավոր մեծ են, զգալիորեն կթեթևացնի քո վիճակն ու ոչ մի վնաս չի տա օրգանիզմիդ: Մենակ թե ինքնագլուխ ոչինչ չանես: Ու մի վախենա գիրանալուց, դա 3-4 կիլոգրամից ավել չի, մանավանդ՝ եթե էդքան լավ բան կա դրա մեջ: Համենայն դեպս, ամեն ինչ պետք է արվի միայն բժշկի հետ խորհրդակցելուց հետո, թե չէ իմ մի ընկերուհու նման, որ հարևանուհուն կլիմաքսի շրջանում նշանակված դեղից առել խմել էր, ու 42 տարեկանում մնացել առանց դաշտանի՝ դեղը արնահոսությունը կանգնեցնելու համար էր:

Կլիմաքսի շրջանում, սենց ասած, հորմոնալ հեղափոխություն է տեղի ունենում կնոջ օրգանիզմում: Այդ փոփոխություններն օրգանիզմում նոր անհարմարություններ են ստեղծում, եթե սնունդը ճիշտ չի լինում, օրգանիզմը չի ստանում իրեն անհրաժեշտ հանքային նյութերն ու ճարպերը, «նեղվում են» հատկապես սրտի մկաններն ու ոսկորները:

Հանքային նյութերը պաշտպանում են սիրտը, իսկ ճարպերը էստրոգենների համար դառնում են հումք: Էստրոգենը կարգավորում է խոլեստերինի մակարդակը, նաև ապահովում է ոսկրային համակարգը կալցիումով: Երբ դրանց քանակը բավարար չի լինում, թուլանում է նաև ոսկորների պաշտպանվածությունը: Դրա համար կլիմաքսի շրջանում պետք է օրգանիզմը սնուցել այնպիսի նյութերով, որոնք կփոխարինեն կանացի հորմոններին: Բարեբախտաբար, բնությունը կնոջը խոտաբույսեր է նվիրել, որոնք կպաշտպանեն ու կսնուցեն նրա սիրտն ու ոսկորները: Որոշ նյութեր պարունակում են կալցիում, որն ամրացնում է ոսկորների ուժը, իսկ մագնեզիումն օգնում է ոսկորներին՝ յուրացնել կալցիումը:

Եթե չես ուզում հորմոններ, կան դեղաբույսեր: Եթե էդքան էլ վատ չես զգում, կարող ես դեղաբույսերով յոլա գնալ, բայց դրան պետք է անպայման գումարես ֆիզիկական ծանրաբեռնվածություն, շատ շարժվես: Լավ կլինի՝ գնաս լողավազան, բայց մի պայմանով՝ ինչ էլ անելու լինես ֆիզիկապես, պետք է քեզ հաճելի լինի, ոչ թե զոռով:

Դեղաբույսեր, որոնք կթեթևացնեն վիճակդ

Շնկոտեմ (Клоповник), Ալոճենի (Боярышник), Կարմիր երեքնուկ (Красный клевер), Խայթող եղինջ (Жгучая крапива), Վարսակ (Овес)

Խոտաբույսերից պատրաստիր թուրմեր: Չորացրած բույսը լցրու տարայի մեջ և վրան եռացրած ջուր լցրու: Լավ փակիր տարայի բերանը և թող 4-8 ժամ: Ամեն օր մի բաժակ խմի դրանից: Թուրմը կարող ես սառնարանում պահել 2 օր: Առավել արդյունավետ լինելու համար 2 օր խմիր նույն բույսի թուրմը, հետո փոխիր խոտաբույսը: Համը լավացնելու համար մի քիչ անանուխ՝ նանա, ավելացրու ու կիտրոն:

Թեթև կլիմաքս քեզ, ընկերուհիս: