Վերջերս Բյուրականի աստղադիտարանի առաջատար գիտաշխատող Արեգ Միքայելյանը, խոսելով գիտության  ոլորտի առկա թերությունների, ֆինասավորման ավելացման և հատկապես երիտասարդ գիտնականների  պայքարի մասին, այսպիսի կարծիք հայտնց, որ  պետության կողմից արվող  ֆինասավորումը, այս կամ այն փոքր քայլերը, միայն խայծեր են երիտասարդ գիտնականների համար և նույնիսկ վնասում են  երիտասարդների  պայքարին՝  ավելի թուլացնելով այն: Եվ, ի վերջո, մեկ կամ երկու տարի հետո, նրանք դա կհասկանան և իրենց բախտն ու ճակատագիրը դրսում կփնտրեն:

Զարմանալին ուղղակի այն է, որ այս դաշտում արդեն կայացած, բավականին  գիտական հարուստ կենսագրություն ունեցող անձինք, ովքեր պիտի հուսադրեն ու քաջալերեն մեր երիտասարդներին, կարծես թե հակառակն են անում. ներկայացնում իրականությունն ավելի մուգ գույներով:

Ինչևէ, խնդրի շուրջ մենք զրուցեցինք հենց ԵԳԱԾ-ի ակտիվ մասնակիցներից  մի քանիսի հետ:

Երիտասարդ գիտնական Արթուր Մովսիսյանն, անդրադառնալով վերը նշված խնդիրներին, ասաց. «Վերջին  շրջանում գիտության ոլորտում բավականին աշխուժություն է նկատվում: Նախագահի տված 100 միլիոնը շատ բուռն ընթացքի մեջ է: Մի քանի ծրագրեր ընթացի մեջ են, մի քանիսն արդեն հայտարարվել են. մասնավորապես երիտասարդ գիտնականների` միջազգային գիտաժողովների մասնակցության  և երիտասարդ գիտնականների  կողմից   գիտական դպրոցների կազմակերպման համար: Այդ նույն 100 միլիոնից, հայտարարվել է գիտական լրագրության մրցույթ, շուտով կհայտարարվեն գիտական  դրամաշնորհային  ծրագրերը. այդ մասին արդեն պայմանավորվածություններ կան, և մրցանակաբաշխության ծրագիրն էլ է շուտով իրագործվելու: Այնպես որ, 100 միլիոնի ծրագիրը շատ բուռն ընթացքի մեջ է: Կարևորագույնը դրամաշնորային  ծրագրերն են՝կոնկրետ գիտական աշխատանք կատարելու համար: Այս ծրագրերն  իրականացվելու են տարբեր կազմակերպությունների հետ համատեղ՝ համաֆինանսավոման սկզմունքով: Համագործակցությունը հետևյալ կոնտեքստում է. ինչ գումար, որ մենք ենք դնում այդ 100 մլիոնից, նույն չափի գումար դնելու է մեզ աջակցող կազմակերպությունը: Իսկ մրցանակաբաշխության անվանակարգերը դեռևս քննարկման փուլում են գտնվում, բայց, նախնական տարբերակով, կլինեն մի շարք հայտնի գիտնականների անուներով մրցանակներ. օրինակ, ֆիզիկայի բնագավառում՝ Գուրգեն Ասկարյանի անվան, քիմիայի բնագավառում՝ Հակոբ Չամիչյանի անվան, կենսաբանության բնագավառում՝ Արմեն Թախտաջյանի անվան, մաթեմատիկայի ոլորտում՝ Սերգեյ Մերգելյանի անվան,  լեզվաբանության ոլորտում՝ Հրաչյա Աճառյանի անվան և էլի մի շարք, ընդհանուր առմամբ մոտ տաս անուններ կան տարբեր բնագավառներից»:

Մեր այն հարցին, թե ինչքանո՞վ է նպաստում ՊԳՖԱ-ն ոլորտի աշխուժությանը, նա ասաց.«Ես այս նախաձեռնության ակտիվ մասնակիցներից մեկն եմ և քննադատության տեղ չեմ գտնում, որովհետև բոլոր պահանջները և բոլոր  անելիքները արդարացված են, այդ ամենը շատ տեղին ու ժամանակին հնչեցված կոչեր են: Հարցերը միգուցե որոշ դեպքերում սուր են դրված, բայց իսկապես վիճակը կրիտիկականին մոտ է, և պետք է կտրուկ քայլեր անել, հակառակ պարագայում, այն ինչ- որ հիմա են անում՝ դանդաղ փորձում են փրկել ինչ- որ մի բան, անարդյունավետ կլինի: Մի 10-15 տարուց մենք կկորցնենք գիտնականի տեսակը, գիտությունը կմեռնի, իսկ նորը ստեղծել շատ դժվար կլինի, քան եղածը վերականգնելը: Հիմա պետք է անել ամեն ինչ՝ գոնե արտահոսքը  քչացնելու, դրա համար պետք է քաղաքական կամք և բարի ցանկություն»:

Խոսեցինք ԵԳԱԾ-ի անդամ նաև ՊԳՖԱ-ի ակտիվ մասնակից,  քիմիական գիտություննեի թեկանծու Սարգիս Հայոցյանի  հետ:

Նախագահի տրամադրած 100 միլիոն դրամը, ըստ նրա, պետք է արդյունավետ ծախսվի.«Գիտական դրամաշնորհների հայտի մրցույթներ պետք է հայտարարվեն, գիտական կոնֆերանսներ կազմակերպվեն: Նաև, անվանական մրցանակաբաշխություն պետք է կազմակերպվի: Եվ այն դեռ մշակման փուլում է»:

Մեր այն դիտարկմանը, թե մրցանակաբաշխությունն ավելի վաղ էր նախատեսված, և ո՞րն է ուշացման պատճառը, նա ասաց. «Դե, մենք հստակ ժամանակացույց  չունեինք, պետք է լիներ, ուղղակի անվանակարգերը դեռ պետք է սահմանվեն,  նոր համաֆինասավորում գտնել, այսինքն դեռ մշակման  փուլում է, բայց նախատեսվում է շուտով իրականացնել այդ ամենը: Այժմ այս ծրագրի շրջանակներում մենք համագործակցում ենք մասնավորապես «Գիտության և առաջատար տեխնոլոգիանների ազգային հիմնադրամ»-ի հետ, որը նաև համաֆինանսավորմամբ է հանդես եկել,  նաև «Գիտության պետական կոմիտեն» գիտական գրանտների ծրագրում հանդես կգա որպես համաֆինասավորող կողմ»:

Անդրադառնալով ՊԳՖԱ-ի ընդհանուր գործունեությանը, ձեռքբերումներին և բացթողումներին,  նա ասաց.«ՊԳՖԱ-ն այն հարթակն է, որ այս ոլորտի խնդիրների շուրջ առաջինը բարձրաձայնեց ու դեռևս չի լռում: Հարթակ ստեղծվեց գիտնականների ինտեգրման, միմյանց հետ շփվելու, միմյանց ճանաչելու համար: Իսկ թերությունն երևի այն է, որ մի քիչ դանդաղ ենք առաջ շարժվում, բայց հուսանք, որ դա ժամանակավոր է: Ես այնտեղ բավականին ակտիվ եմ, քննադատելուց քննադատում եմ էլ, ուղղակի, երևի կարելի էր մի քիչ երթեր, ցույցեր կազմակերպել իմ կարծիքով: Այսինքն համացանցային հարթակից դուրս գանք և իրական հարթակ տեղափոխենք պայքարը: Այս հարցը ՊԳՖԱ-ում բարձրացրել եմ դեռ ամենասկզբից: Այն ժամանակ դեռևս քննարկեցին և դա իրատեսական չհամարեց  գիտական հանրությունը: Հիմա չգիտեմ, երևի հասունացել է պահը՝ նորից հարցը բարձրացնելու համար: Տեսնենք՝ ինչպե՞ս կստացվի: Դե առաջ դա տրամաբանական էր, որ չարժի  ցույցեր, պիկետներ ու գործադուլներ կազմակերպել՝ դեռևս չկայացած շարժման համար: Դա, միգուցե, միանգամից մեծ քայլ կլիներ: Հիմա արդեն շարժումը բավականին կայացած է, բավականին առաջընթաց ունի: Միգուցե արժի նաև այդպիսի քայլերի գնալ»:

Շուշան Գալստյան