Ուղիղ 21 տարի առաջ այս օրը Խորհրդային Հայաստանում տեղի ունեցան առաջին ու վերջին այլընտրանքային խորհրդարանական ընտրությունները: Գերագույն խորհրդի ընտրություններին, իշխող կոմունիստական կուսակցության թեկնածուներից բացի, մասնակցում էին նաև դեմոկրատական շարժման ներկայացուցիչները:

Ոչ ոք չի պնդում, որ այդ ընտրություններն իդեալական էին ու այդպիսին լինել չէին էլ կարող, որովհետև միութենական և տեղական կուսնոմենկլատուրան ամեն ինչ անում էր իշխանությունը պահպանելու համար:

Մոսկվան դիմեց սադրանքների, նաև` կեղծիքների, սակայն համաժողովրդական, համազգային շարժման էներգիան շատ մեծ էր, հանրապետությունն ապրում էր ոչ թե Մոսկվայից եկած ցուցումներով, այլ` հրապարակից, հասարակությունից եկած ազդակներով:

Մայիսի 20-ը 88-ի հուժկու շարժման տրամաբանական հանգրվանն էր, հետևանքը, ձեռքբերումը:

Համազգային շարժման ներկայացուցիչների հաղթանակն այդ ընտրություններում լուծեց երեք խնդիր:

Նոր խորհրդարանը, որ օգոստոս ամսից վերանվանվեց Ազգային Ժողով, 1990 թ.-ին ընդունեց մի կարևոր, պատմական փաստաթուղթ` Անկախության հռչակագիրը, որով դրվեց մեր երկրի անկախության հիմքը: Հենց այս խորհրդարանն էլ մեկ տարի անց` 1991 թ.-ի սեպտեմբերի 21-ին, հռչակեց Հայաստանի անկախությունը` հիմք ընդունելով երկու օր առաջ կայացած հանրաքվեի արդյունքները:

Նոր խորհրդարանը վերացրեց միակուսակցական համակարգը, օրենսդրորեն ամրագրեց մարդկանց քաղաքական, քաղաքացիական իրավունքները: Արդ, դրվեցին ժողովրդավարական Հայաստանի հիմքերը` անկախ հետագա տարիներին արձանագրված մեծ հետընթացից:

Եվ վերջապես, 1990 թ.-ի Գերագույն խորհրդի ընտրությունները նպաստեցին ժողովրդի վստահությունը վայելող իշխանության ձևավորմանը: Այս հանգամանքն էական բարենպաստ նշանակություն ունեցավ արցախյան պատերազմում հայկական կողմի տարած հաղթանակի գործում:

1990-ի խորհրդարանը Երրորդ հանրապետության պատմության մեջ միակն էր, որում որոշումները կայացվում էին քաղաքական երկարատև բանավեճերից հետո: 1995, 1999, 2003, 2007 թթ. խորհրդարանական ընտրություններն իրենց որակով զիջում էին 1990-ի ընտրություններին, խորհրդարանների քաղաքական և ինտելեկտուալ որակը` նույնպես: Դժբախտաբար, հայկական պառլամենտարիզմը խոր ճգնաժամ է ապրում` ապացուցելով, որ Հայաստանը հեռու է իրական դեմոկրատիայից և կառավարման ավտորիտար մշակույթի կրող է: Հուսանք, որ 2012 թ.-ի խորհրդարանական ընտրությունները և նոր ԱԺ-ի քաղաքական և մտավոր պոտենցիալը կխախտեն այս տխուր ավանդույթը:

Սուրեն Սուրենյանց