Իրանի ներքաղաքական կեանքում գնալով աւելի է ակնյայտ դառնում գալիք նախագահական ընտրութիւնների հունաւորումը` նախընտրական անպաշտօն դրսեւորումներով ու անդրադարձումներով: Եթէ վերջին ամիսներին դա աւելիով քննարկւում-բարձրաձայնւում էր այս կամ այն քաղաքական գործչի թեկնածութեան հաւանականութեամբ, ապա այժմ, դրանք արտայայտւում են քաղաքական ենթատեքստի կարեւորմամբ. այսինքն թէ որ քաղաքական հոսանքին պէտք է վստահել նախագահական ինստիտուտը` գալիք 4 կամ 8-ամեակներին: Եւ քանի որ անցնող 8-ամեայ տիրապետութիւնը միանշանակ պատկանում էր պահպանողական հոսանքին, ընդորում` գործադիր, օրէնսդիր ու դատական եռեակ իշխանութիւններով, եւ որ միեւնոյն ուժերի մէջ դեռեւս առաջին քառամեայ շրջանից նկատելի դարձան մարտավարական թէ ռազմավարական խորքային տարակարծութիւններն ու դրանց հետեւանքներով` կոտորակումներ, ուստիեւ` չի բացառւում եւ աւելի իրական է թւում, որ նոյն հոսանքի առաւել բարեշրջական ու մեղմ քաղաքականութեանը կողմնակից թեւերի ներկայացուցիչները փոխարինելու գան նախորդ ծայրայեղական պահպանողականներին, որոնց ներկայացուցիչն էր համարւում նոյնինքն Ահմադինեժադի իշխանախումբը: Այժմ “նախընտրական՚ խմորումների տւեալ փուլում այս հարցն է առանցքում, որն էլ արդիւնաւորւելու է համապատասխան դէմքերի ու թեկնածուների առաջադրման փուլով:

Իրանական ներքին կեանքի ներկայիս ամենացաւոտ հարցը` դա ներտնտեսական աննախանձելի իրավիճակն է` սղաճի կտրուկ արտայայտութեամբ, բարձր ցուցանիշներով արձանագրւած գործազրկութեամբ, գիւղատնտեսութեան քայքայմամբ (ներմուծումների անհարկի կիրառման հետեւանքով), դրամական ու տարադրամային` ռիալի խիստ արժեզրկմամբ (1 դոլարի ռիալային փոխարժէքը` աւելի քան 25000 ռիալ) եւ այլնով… թէեւ փորձագէտների կարծիքով` արեւմտա-եւրոպական տնտեսական շրջափակումներն են վերոգրեալների առաջացման բուն պատճառները, բայցեւայնպէս` գործադիրին հակադրւող ուժերը արտաքինից բացի, մեղքի մեծ բաժինը վերագրում են կառավարութեան ապիկարութեանն ու մասնաւորապէս նրա տնտեսական քաղաքականութեան ձախողումներին` բոլոր ոլորտներում:

Այս գծով շատ դիպուկ է հնչում օրէնսդիրի ղեկավար, Իսլ. մեջլիսի խօսնակ դոկտ. Լարիջանիի վերջին յայտարարութիւնը, ըստ որի` “տնտեսութեան պատասխանատուները մշուշապատ արտայայտութիւնների փոխարէն` թող որ պարզորոշ խօսեն ժողովրդի հետ…՚, կամ նոյն խորհրդարանի Ծրագրային-բիւջետային յանձնաժողովի մեկնաբանմամբ. “Տնտեսական պատասխանտուների որոշ տեսակէտ-կարծիքները, յատկապէս տարադրամային ոլորտին կապւող, աւարտւեցին նրանով, որ մեր ազգային դրամն ու տնտեսութիւնն է այժմ տուժել…՚:

Միւս կողմից, ահա, այսպէս ասած` կողք քաշւած (ոմանց կարծիքով` մեկուսացւած) բարեկարգչական ճամբարը այն կարծիքի է, որ այս ամենի պատասխանատուն “ոչ թէ լոկ Ահմադինեժադի գլխաւորած վերջին 8-ամեայ կառավարութիւնը, այլեւ նոյնինքն պահպանողական հոսանքներն ու ճամբարն է, որոնք ամբողջական իշխանութիւնն էին վայելում, իսկ այժմ նոյն պահպանողականները իրենց հովանաւորած Ահմադինեժադին պախարակում են, քանզի առջեւում նախագահական ընտրութիւններն են…՚: Իսկ ինչ խօսք` մինչ պահպանողականները ամէն կերպ վերարտադրւելու նպատակ են հետապնդում, նոյնինքն պահպանողական ճամբարի յայտնի ներկայացուցիչ, նախորդ մեջլիսի փոխխօսնակ Բահոնարը զգուշացնում է իր ֆրակցիական կոլեգաներին. “Մեր միջեւ տարակարծութիւնները կարող են աւարտւել 1376-ի (1997 թ.) նման անակնկալներով… (այդ թ.-ին նախագահ դարձաւ բարեկարգչական Խամաթին, ժողովրդի կտրուկ շրջադարձի շնորհիւ. իսկ նման շրջադարձի նախադրեալները այսօրւայ իրանական քաղաքական բեմահարթակում անպակաս են):

* * *

Արտաքին քաղաքական կեանքում, սակայն, կարծես թէ իրադարձութիւնները, հակառակ ներքին-տնտեսականի, համեմատաբար աւելի բարենպաստ են Իրանի համար` հաշւի առնելով այն հանգամանքը, որ վերջերս կայացած «Չմիաւորման շարժման՚ երկրների թեհրանեան համաժողովը ինչ-ինչ, բայց միջազգային պատկառելի վարկ ապահովեց Իրանի Իսլ. Հանրապետութեանը: Իսկ որպէս այդպիսին եւ յատկապէս որպէս նոյն “Շարժման՚ ապագայ եռամեայ նախագահող երկիր` աւելիով է հաշւառելի դառնալու Իրանի ազդեցիկութիւնն ու դերակատարութիւնը` մասնաւորապէս տարածաշրջանային իրադարձութիւնների ուղղութեամբ ինչպէս Սիրիայի, Իրաքի, այնպէս էլ Պաղեստինեան տագնապներում:

Եւ երեւի հէնց քանակական-որակական վերոգրեալ կրեդիտին ի տես էր, որ թեհրանեան համաժողովից անմիջապէս յետոյ, նախ Անգլիան հակադարձեց` Իրանի դէմ շրջափակումներն աւելիով խստացնելու ԱԳնախարար Հէյգի առաջադրանքով, ապաեւ` Կանադան, որն հէնց օրերս միակողմանիօրէն խզեց առանց այն էլ ոչ-բարեկամական դիւանագիտական յարաբերութիւններն Իրանի հետ` Թեհրանում իր դեսպանատան փակման մասին յայտարարութիւն ընդունելով:

Չուշացաւ, սակայն, Իրանի պատասխան քայլը. “Անգլիայի առաջադրանքը անպատասխանատւութեան դրսեւորման հերթական օրինակն է` Իրանի միջուկային խաղաղ նպատակ հետապնդող գործունէութեան նկատմամբ՚,- ասում էր ԻԻՀ ԱԳՆ խօսնակը, իսկ վերջինս, ի պատասխան Կանադայի քայլի, յայտարարում էր. “Կանադայի ծայրայեղական կառավարութիւնը խորապէս ազդեցութեան տակ է սիոնիստական ռեժիմի, իսկ նրա, ԱՄՆ-ի եւ սիոնիստական ռեժիմի հիստերիկ քայլերը Իրանի դէմ հետեւանքն են նաեւ թեհրանեան խիստ յաջող համաժողովի կայացման, որով դիւանագիտական մեծ յաղթանակ էր գրանցւել Իրանի օգտին…՚:

… Եւ հէնց զուգահեռ վերոնշեալ հակաիրան քայլերի` հերթական անգամ Ռուսաստանը, ԱԳնախարար Լաւրովի միջոցով վերահաստատեց իր դիրքորոշումը, առ այն, որ “Իրանի դէմ սպառնալիքի ու բոյկոտումների քաղաքականութիւնը չենք հովանաւորելու…՚:

«ԱԼԻՔ» ՕՐԱԹԵՐԹԻ ԳԼԽԱՒՈՐ ԽՄԲԱԳԻՐ

ԴԵՐԵՆԻԿ ՄԵԼԻՔԵԱՆ