«Մենք նոր ենք, և ինչպես ամեն նոր բան, որ մտնում է շուկա, կարիք ունի ներկայանալու, ասելու, թե` ով ենք, ինչու ենք եկել, ինչ ասելիք ու անելիք ունենք, ուր ենք գնում ու տանում մեր ընթերցողին: Մենք գրում ենք հայ ընթերցողի համար, հայեցի լեզվամտածողությամբ միջին վիճակագրական հային հասանելի լեզվով: Մենք բոլորս տարբեր ենք և կարող ենք ունենալ տարբեր վարկածներ: Մենք չենք պարտադրում մերը և պատրաստ ենք մեր քննարկումներում լսել Ձեր վարկածները հայ հասարակությանը, հայաստանցուն հուզող ցանկացած հարցի շուրջ, լինի դա` քաղաքական, իրավական, սոցիալական, օրենսդրական, մշակութային, կենցաղային, սպառողական, առողջապահական, կրթական, սպորտային, հոգեբանական, բնապահպանական և այլն, բնականաբար, հաշվի առնելով հայկական մենթալիտետը և այն, որ մենք արդեն Եվրախորհրդի անդամ երկիր ենք, որը պատրաստվում է մուտք գործել Եվրամիություն: Հետևաբար, մենք ինքներս կփորձենք մտածել ճկուն, և Ձեր դատին հանձնելով մեր վարկածները, Ձեզ հետ միասին հասնել վերջնական նպատակի` մատնացույց անել բոլորիս հուզող պրոբլեմներն ու փորձել լուծում գտնել դրանց համար: Հուսով ենք դառնալ Ձեր լավ զրուցակիցն ու բարեկամը: Բարի մեկնարկ Մեզ և Ձեզ», — այս ողջույնի խոսքը ես գրել եմ, երբ  մեր www.armversion.com ՝ «Հայկական Վարկած» կայքը մեկնարկեց 10 ամիս առաջ:

Ինձ հրավիրեց Ռուզան Ավոյանը, մենք զրուցեցինք, ու ես սկսեցի գրել: Կայքին բոլոր աշխատողներս վերաբերվում էինք որպես մեր զավակի, մի տեսակ ընտանեկան մթնոլորտ էր՝ միասին ենք սկսել, միասին էլ պիտի զարգացնենք: Աշխատում էինք, բայց շատ շուտով կանգնեցինք մի խնդրի առաջ, որ մեզնից կախված չէր՝ կայքը վատ էր աշխատում: Երբ Ֆեյսբուքում հղում էի տեղադրում, շատերը բողոքում էին, որ դժվար է բացվում, ու դա բնավ ինտերնետի արագության հետ կապ չուներ, պարզ էր, որ կայքի ծրագրային սխալի հետևանք է ու վատ հոսթինգի: Կայքը ծանր էր, չգիտեմ՝ ոնց էր սարքած, բայց շատ ծանր էր:

Իսկ կայքի ստեղծման պատմությունը հետևյալն է. Ռուզան Ավոյանը որոշում է կայք պատվիրել: Նա ինտերնետ-տարածքից քաջատեղյակ չի: Խնդրում է ընկերներին գտնել մեկին, ով կկարողանա news.am-ի կարգի կայք սարքել: Ծանթացնում են Գիրգոր Սեմերջյանի հետ, որը հանձն է առնում «կես գնով»՝ 2000 դոլարի փոխարեն 1000 դոլարով ծրագրավորել ու ձևավորել news.am-ի կարգի կայք:

Կայքը սարքում է, բայց ոչ մի բանով նման չի լինում news.am-ի կայքի ֆորմատին. ով գոնե մի անգամ մտել է մեր հին կայքը, ինձ հետ հաստատ կհամաձայնի: Բազմիցս դիմել ենք Գրիգորին, խնդրել ենք, պահանջել՝ շտկել կայքի թերությունները: Որոշ բաներ մի լավ մուննաթից հետո շտկել է, բայց զուգահեռ անընդհատ ծագել են նորանոր պրոբլեմներ, նորանոր սխալներ: Օրինակ, երբ հղումն ուզում էիր տեղադրել Ֆեյսբուքում, բերում էր տառաթվակույտեր՝ հղման վերնագրի փոխարեն, նկարները չէր բերում, սկզբի տեքստը չէր բերում, ու մենք ստիպված ամեն անգամ ձեռքով տեղադրում էինք տեքստը, որ տգեղ հղում չտեղադրենք:

Մի նյութը սկզբում ուներ երեք հղում: Մի հղումը տեղադրում էիր, հաջորդ օրը չքանում էր. պարզվեց, որ երբ նյութը դրվում է «գլխավոր», այնտեղից հանելուց հետո չի լինում էլ, ուրեմն՝ պետք է հղում տալ ԼՐԱՀՈՍԻՑ: Դե արի, լրագրող, էդքանը ամեն օր հիշիր ու արա: Դե արի, խմբագիր, որ նոր-նոր ինտերնետ տարածք է մտնում, հասկացիր էս բոլոր նրբություններն ու ամենակարևորը՝ կարողացիր ապացուցել դեմագոգին, որ նա քեզ խաբել է: Ու խաբել է ստորաբար, քանի որ Գրիգոր Սեմերջյանի կայքերի պատրաստման արտադրամասի գինը նմանատիպ կայքերի համար 75000 է, նաև գործում է բոնուսային համակարգ, բայց ոչ՝ 250 000 ու նաև 50000՝ էլի չգիտես ինչի համար, ու էլի ամսական 20000՝ «կայքին հետևելու համար»:

Բայց կայքը ծանր էր, ու ամենաբարդը դա էր, Գրիգորը ոչ մի կերպ չէր կարողանում թեթևացնել կայքը: Էն աստիճանի, որ երբ մենք հոսթինգը տեղափոխեցինք այլ տեղ, հոսթինգի աշխատանքն ապահովող ադմինիստրատորը բողոքում էր. «Վերջին 3-4 օրը կայքը օրը ամենաքիչը մեկ ժամ օֆֆլայն է, և ստիպված մենք էլ օրը մեկ ժամ հատկացնում ենք ձեր կայքին: Այնպես որ, ոչ ձեզ, ոչ ինձ սա ձեռք չի տալիս: Դրա պատճառով տուժում են մյուսները»,- ասաց նա ու հրաժարվեց կայքից:

Հոսթինգը տեղափոխելն էլ չփրկեց կայքը, էնպես որ ստիպված եղանք պատվիրել նորը: Գրիգորը մեր հանդիպման ժամանակ ասաց. «Դուրներդ չի գալիս՝ իմ կայքը հետ տվեք, ես ձեզ ձեր գումարը կվերադարձնեմ»: Բայց հետո փոշմանեց, ոչ մի կերպ չի ընդունում, որ իր սարքած կայքը չի համապատասխանում news.am-ի ֆորմատին, այսօր էլ պնդում է, որ ինքը կատարել է առաջադրանքը ու նյուզից լավ կայք է սարքել:

Հիմա խնդիրն այն չի, որ դատարան դիմելիս կարող են պայմանագիր պահանջել, որը չկա, քանի որ եղել է մարդկային գործոնի հարց՝ վստահություն ընկերոջ խոսքին: Իսկ վստահությունը չարաշահած Գրիգորը կարող է խաբել այլ պատվիրատուների, ու  մարդիկ կարող են փչացնել նյարդեր, դրամական միջոցներ, ի վերջո՝ որպես բիզնես պրոյեկտ տուժել, քանի որ ոչ ոք չի համաձայնի գովազդ տեղադրել նման կայքում: Բայց եթե ունենա՞՚ր, կկարողանա՞ր ապացուցել իր հայցի իրավացիությունը: Միգուցե՝ եթե ունենար պայմանագիր, որտեղ նշված կլինեին բոլոր տեխնիկական ու ձևավորման պահանջները, բայց դա անհնար կլիներ Ռուզանի կամ մեկ ուրիշի պարագայում, քանի որ նա կայքը պատվիրելու պահին չի ունեցել համապատասխան իրազեկվածություն ու տեխնիկական գիտելիքներ, որպեսզի ներկայացներ այսպիսի պահանջատիրական պայմանագիր, ու ցավն այն է, որ Ադմինիստրատորին, ում  վստահել է այդ գործը, պատշաճ չի կատարել իր խնդիրը:

Բայց նույնիսկ այս պարագայում անհասկանալի է՝ կա՞ն նման փորձագիտական կառույցներ, կա՞ արդյոք անկախ աուդիտորական կամ հաշտարարական կառույց, որը զբաղվում է ինտերնետ տեխնոլոգիաների ոլորտում գործող կազմակերպությունների ու անհատների խաբեությունների բացահայտմամբ, պաշտպանում է սպառողի շահերը: Ես չգտա: Չկա նման նախադեպ. միակ բանը, որ կարելի է անել՝ դիմել քրեական գործ հարուցելու համար, ինչը Ռուզանը չի ուզում: Դատարանից էլ ասել են՝ դիմեք տեսնենք… Մի խոսքով…

Ես չեմ խոսում տարրական, կներեք, ռուսերեն ասեմ՝ «порядочность»-ի մասին. հայերենում սա «կարգին»-ն է, ու այստեղ օգտագործելը պատկերացում չի տալիս, թե ինչի մասին է  խոսքը, որի մասին չեմ ուզում խոսել: Դա մեր ազգի ամենայուրահատուկ բնորոշիչն է՝ «քցոցին», ու էնքան ենք դրա մասին խոսել, որ իմաստազրկել ենք մեր խոսքը: Ես չեմ ուզում խոսել մարդկայնությունից, ուզում եմ խոսել օրենքից ու իրավունքից: Իսկ օրենքն այստեղ մեծ բաց ունի: Ինտերնետ տեխնոլոգիաների ոլորտի հարաբերությունները անհրաժեշտ է ներառել օրենսդրական դաշտ ու զինել որակյալ փորձագետներով:

Մենք կփորձենք դիմել դատարան ու հայցում ենք ձեր մասնակցությունը քննակմանը: Միգուցե հանրային հնչեղություն տալով այս հարցին՝ կարողանանք ձևավորել նմանատիպ իրավիճակներում կողմնորոշվելու ճիշտ վարվելաձև, ազդելու դատաիրավական փորձագիտության պահանջի ձևավորմանը, որ էլ ոչ ոք մեզ նման չխաբվի, ու խաբելիս հաստատ իմանա, որ կենթարկվի պատասխանատվության:

Մինչ այժմ ինտերնետ տեխնոլոգիաների ոլորտում կատարվող հանցագործությունները եղել են Ազգային անվտանգության իրավասության ներքո: Բայց եթե հանցագործությունը չի վտանգել ազգային անվտանգությունը, այլ «քցել» է այդ ազգի մի հատվածին, կոնկրետ մեզ՝ կայքում գրողներին ու ընթերցողներին, ո՞վ է էդ դեպքում պատասխանատուն:

Մեր պարտքն է զգուշացնել բոլորին Գրիգոր Սեմերջյանի ու նրա կայքարտադրամասի(G Design Group) անազնվության մասին:

Լուսինե Վայաչյան

«Հայկական Վարկած»-ի աշխատակիցներ