Վերնիսաժը եւ կենդանիների շուկան Երեւանի կազմակերպված առեւտրի այն վայրերն են, որտեղ ՀԴՄ ունենալ չի պահանջվում։ Եւ իրոք, ասենք, մարդն իր համար փորագրում է եւ իր ձեռքի գործը մի քանի կոպեկով վաճառում է. ի՞նչ ՀԴՄ։ Իհարկե, տարածքը «նայողներին» նկարիչներն ու արծաթագործները փող տալիս են`սեղանիկից օրը 500 դրամ։

Նրանց եկամուտի հիմնական աղբյուրը տուրիստներն են, եւ, հատկապես հայրենասեր սփյուռքահայերը։ Նրանք են «Մասիսների», կավե նուռի, «սատանի քարից» պատրաստված խաչքարերի հիմնական սպառողն ու սիրահարը։ Սեղանիկների արանքով տուրիստն անցնում է կրիայի արագությամբ, որովհետեւ հայրենիքի խորհրդանիշներին նայելուց բացի անընդհատ ստիպված է աչքը ոտքի տակ գցել։ Եթե ոչ՝ անմիջապես պատժվում է` բերանքսիվայր ընկնելով քարուքանդ ասֆալտին։ Եթե առեւտուր անելուց հետո է ընկնում, արծաթագործները վազում են եւ առաջին օգնություն են ցուցաբերում սփյուռքահայ բարեկամին։ Եթե ոչ՝ թարախ հայացքով հետեւում են, թե ոնց է վերջինս ոտքի կանգնում, տնքտնքալով ու Վերնիսաժի տերերին ու էս քաղաքն անիծելով` շարունակում ճանապարհը։ «Պատահել է, որ ընկել ոտ ու ձեռ են ջարդել, գլուխն են գետին խփել, — ասում է Արմեն անունով վերավաճառողը, — մի անգամ մի պարսկահայ տատիկ ընկավ ու վեր կենալով ասաց՝ ես պարսկահայ չեմ, պարսկահավ եմ, գետնին չեմ նայում»։

Մերոնք՝ երեւանյան անտերության սովոր, ավելի զգոն են եւ հազվադեպ են վայր ընկնում։ «Էդքան փող են աշխատում ստեղ, դժվա՞ր ա, տարածքը մի քիչ բարեկարգեն, ամոթ ա, չէ՞, վերնիսաժը մեր դեմքն ա», — ասում է անցորդներից Մարինե Բաղրամյանը՝ ցույց տալով նախկին շատրվանի փոխարեն վեր խոյացող ժանգոտ մետաղակույտը։ Եվրոպական բոլոր քաղաքներում էլ կան մեր Վերնիսաժի նման տեղեր։ Դրանք սովորական փողոցներ չեն, այլ տվյալ քաղաքի ոգու, բարքերի, մշակույթի «խտացումներ», որոնց նկատմամբ հաճախ հատուկ մոտեցում կա։ Օրինակ, մի տարի առաջ Մոսկվայի փիս քաղաքագլուխ Լուժկովը քշեց Արբատից փողոցային նկարիչներին, բուկինիստներին եւ երաժիշտներին։

Հետագայում նրանց վերադարձնելու համար նկարչական 60 ստենդ եւ սեղանիկներ տեղադրեցին հին Արբատում՝ գիտակցելով, որ այն մայրաքաղաքի գլխավոր տուրիստական վայրն է։ Մեր Վերնիսաժում առայժմ միայն նոր սրճարաններ են տեղադրվում Կոկա-կոլայի ձրի զոնթիկներով, ձեթի եւ էժանագին պեռաժկու հոտով։ Ի դեպ, այդ սրճարանների պլաստմասսայե աթոռները այստեղ թափառող տարեց մարդկանց համար հաճախ զուգարանի դեր են կատարում։ Հնարամիտ տատիկներն ու պապիկները նստում են այդ աթոռներին, հագեցնում բնական պահանջը եւ արագ հեռանում։ Մատուցողները չեն էլ հասցնում նկատել նրանց աթոռների տակից թափվող հեղուկը։ Ամառը միզողներից մեկին «բռնացրի» այդ գործի վրա։ Նա հրճվեց՝ իր «շուստրիությունից» գոհ. «Լավ եմ անում, աղջիկ ջան, թող տուալետ սարքեն։ Չեն սարքում, ես էլ սենց կանեմ»։ Վերնիսաժի տարածքի վարձակալ «Նավասարդյան» ՍՊԸ –ի գործադիր տնօրեն Կարեն Պապիկյանը հարցերիս պատասխանելիս միեւնույն բառերը կրկնում է տարբեր հերթականությամբ. «Քաղաքապետարանի ծրագիրը կա։ Մյուս տարի վերնիսաժը վերանորոգվելու է, շատ գեղեցիկ ձեւով, էդ ծրագիրը կա, էսքիզը կա, վերանորոգվելու է, շատ գեղեցիկ»: «Հնարավոր չէ՞ր էսքան ժամանակ բարեկարգել», — հարցնում եմ: Պատասխան. «Չէ, դա հատուկ ծրագիր է»: «Քանի՞ մարդ պետք է դեռ ոտքը ջարդի»։ «Եթե անցել է 15 տարի, տունը պետք է նորոգվի՞, թե ՞ չէ»: «Ի՞նչն է պատճառը, որ չեք բարեկարգել մինչեւ հիմա։ Եկամուտնե՞րն են քիչ»: «Ծրագիրը կա, սպասում ենք՝ տարին բացվի, սարքում ենք շատ գեղեցիկ տեղ, թազա ծաղիկներով, վարդերով, բաներով, Պուշկինի այգուց գեղեցիկ է լինելու»: Կարեն Պապիկյանի խիստ հայկական լավատեսությանը չհավատացինք եւ պարզաբանումների համար դիմեցինք քաղաքապետարանի լրատվական վարչության պետ Անժելա Մարտիրոսյանին։ Նա խորհուրդ տվեց Վերնիսաժի հետ կապված հարցերով դիմել Երեւանի գլխավոր ճարտարապետ Սամվել Դանիելյանին, որը, ինչպես հայտնի է, խրոնիկական հեռախոսաֆոբիա ունի։ Նա այս անգամ էլ չարձագանքեց զանգերին, եւ Անժելա Մարտիրոսյանը խոստացավ նրա հետ հանդիպում կազմակերպել մյուս շաբաթ։

Սյուզան Սիմոնյան