Մի քանի օրից կլրանա «Մարտի 1»-ի ողբերգության 10-րդ տարելիցը: Մարտի մեկին զոհվեցին տասը ՀՀ քաղաքացիներ, որոնք այդ օրերին մասնակիցն էին Երևանի կենտրոնում տեղի ունեցող քաղաքական գործընթացին: Ամեն տարի մարտի մեկին հիշեցնում են այդ մասին, որոշ ուժեր փորձում են շահարկել, ու թեման փակվում է: Տասը տարի անց ՀՀ ԱԺ ընդդիմադիր «ԵԼՔ» խմբակցության ղեկավար Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնությամբ (որն, ի դեպ, Մարտի 1 –ի ակտիվիստներից էր ու բոլորի հիշողության մեջ դեռ թարմ է նրա գործողությունների հաջորդականությունը) ,ԱԺ-ում տեղի են ունենում խորհրդարանական լսումներ: Կարծես թե բոլորին մեկ հարց է հետաքրքրում. «Ով կազմակերպեց այդ ոճիրը»:

Ամեն ինչ քննարկումներից այն կողմ չի անցնում, որովհետև պարզելու ոչինչ էլ չկա: Քաղաքացիները շատ լավ հիշում են թե՛ առաջին նախագահի՝ այդ գիշերը հանգիստ քնելու բարձրաձայնած միտքը, թե՛ Նիկոլի դերակատարումը, բոլորը գիտեն, թե ով է տվել ժողովրդի վրա կրակելու հրամանը։ Ոչ ոք իրավասություն չուներ նման հրաման տալու, բացառությամբ մեկ մարդուց: Այդ մարդը ՀՀ 2-րդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանն էր, ով ի պաշտոնե նաև մեր երկրի գերագույն գլխավոր հրամանատարն էր:

Ոճրագործությունն ուներ ընդամենը մեկ կազմակերպիչ, կային նաև օժանդակողներ, այդ օրերի իշխանության ներսում գտնվող մարդիկ, իսկ թե ովքեր հրամանը կատարեցին, այ դա տասը տարի անց կարծես արդեն հանրությանը չի հուզում: Քաղաքացիներն ուզում են, որ պետությունը հստակ մի հարցի պատասխանի: Ինչու չի պատժվում այդ ոճրի թիվ մեկ հրաման տվողն ու կազմակերպիչը:

Առհասարակ Քոչարյանը պատմության ու սերունդների հիշողության մեջ կմնա որպես արյունոտ ձեռքերով մեկը: Քոչարյանի իշխանության սկզբում տեղի ունեցավ Հայաստանի պատմության ամենամեծ ամոթը՝ «Հոկտեմբերի 27»-ը: Քոչարյանը հեռանալուց էլ մաքուր չգնաց: 10 դիակ Երևանի փողոցում և հրաժեշտ պաշտոնին: Լսումների և քննարկումների կարիք էլ չի մնացել: Ինչ եղավ, եղավ մահացողներին ու նրանց ընտանիքներին, որովհետև մեծ հաշվով՝ ընդդիմությունն էլ թքած ունի եղածի վրա: Չենք մոռանում, թե ինչ էր ասում Տեր -Պետրոսյանի ամենահավատարիմ զինակիցը՝ Լևոն Զուրաբյանը Վարդան Օսկանյանին. «Կասեն մարտի 1, չգիտեմ ինչ, չգիտեմ ոնց»:

Գաղտանզերծված այս խոսակցությունը հիանալի ներկայացնում է այն իրավիճակը, ինչ կա փտած ու լճացած քաղաքական համակարգում: Այս լսումները նրա համար են, որ արդարացնեն իրենց մանդատներն ու ժողովրդի աչքին թոզ փչեն:

Մկրտիչ Հարությունյան