ՀԱՊԿ-ում ու Եվրասիական տնտեսական միությունում (ԵԱՏՄ) Հայաստանի դաշնակից Բելառուսը, որն այս տարվա սկզբին կլորիկ գումարի դիմաց Բաքվին էր արտահանձնել Արցախ այցելած բլոգեր Ալեքսանդր Լապշինին, խորացնում է համագործակցությունը Ադրբեջանի հետ ռազմատեխնիկական ոլորտում: Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն հոկտեմբերի 9-ին Մինսկում ընդունել է Ադրբեջանի պաշտպանության նախարար Զաքիր Հասանովին՝ վերջինիս հետ քննարկելով Բելառուսի և Ադրբեջանի ռազմատեխնիկական համագործակցության հեռանկարները: Բելառուսի առաջնորդը հայտարարել է, թե Մինսկը մտադիր չէ արդարանալ Բաքին զենք մատակարարելու համար:

«Մեր հարաբերությունները չեն խախտում միջազգային որևէ պայմանագիր կամ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի որևէ բանաձև: Մենք ինքնիշխան պետություն ենք և իրավունք ունենք որոշել համագործակցության այն ուղղությունները, որոնք համապատասխանում են ժամանակի ոգուն և մեր պետությունների պահանջներին»,- հայտարարել է Լուկաշենկոն:

Դիվերսիֆիկացման խնդիր

Իսկ ի՞նչ զինատեսակներ, ռազմական ի՞նչ տեխնիկա է Բելառուսը վաճառում Ադրբեջանին: Ընդհանրապես ի՞նչ հետաքրքրություն է Բելառուսը ներկայացնում Բաքվի համար ռազմական առումով, կամ ի՞նչ զինատեսակներ է վաճառում Բելառուսը, որն ադրբեջանցիները չեն կարող ձեռք բերել զենքի իրենց հիմնական մատակարարի՝ Ռուսաստանի շուկայում:

«Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում խոսելով թեմայի մասին՝ Մոսկվայի Քաղաքական և ռազմական վերլուծությունների կետրոնի փոխտնօրեն, ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը տեղեկացրեց, որ ըստ մեզ հասանելի աղբյուրների, մինչ օրս Ադրբեջանը Բելառուսից գնել է հիմնականում հակաօդային պաշտպանության (ՀՕՊ) միջոցներ և օգտագործված տանկեր:

«Ըստ էության, այս ամենը կարելի էր գնել նաև Ռուսաստանից, պարզապես հարցն այստեղ այն է, որ Ադրբեջանն ըստ երևույթին ուզում է դիվերսիֆիկացնել իր զենքի մատակարարներին, որպեսզի որևէ մեկից ուժեղ կախվածության մեջ չլինի»,- մեկնաբանեց Խրամչիխինը:

Փորձագետը չի բացառում նաև այն, որ Բելառուսը գուցե ավելի էժան գներով է զենք վաճառում, այդ պատճառով է Ադրբեջանը որոշ զինատեսակներ ձեռք բերում բելառուսական կողմից:

Իսկ Բելառուսի կողմից Հայաստանի դեմ պատերազմող Ադրբեջանին զինելը չի՞ հակասում արդյոք ՀԱՊԿ-ի ու ԵԱՏՄ-ի անդամ պետությունների դաշնակցային հարաբերությունների ոգուն: Պատասխանելով հարցին՝ Խրամչիխինն ասաց հետևյալը. «Գուցե և հակասում է: Դա շատ բարդ հարց է: Պարզապես Բելառուսը զենք է վաճառում նրան, ով ավելի շատ է վճարում: Ես որևէ քաղաքական աստառ չեմ տեսնում դրա մեջ: Այդ համագործակցությունը զուտ կոմերցիոն բնույթ ունի: Եթե Հայաստանը ավելի շատ փող տար, Բելառուսը զենք կվաճառեր նաև նրան: Ավելի ճիշտ՝ Բելառուսը զենք վաճառել է նաև Հայաստանին»:

Ինչ վերաբերում է ընդհանրապես Բելառուսի ռազմարդյունաբերական ներուժին, ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինն ասում է, որ որպես վերջնական արտադրանք Բելառուսն արտադրում է ոչ թե զենք, այլ զանազան համակարգեր, առաջին հերթին՝ էլեկտրոնիկա, և ունեցած հնարավորությունների շնորհիվ բելառուսցիները պարզապես արդիականացնում են խորհրդային տեխնիկան. «Նրանք չեն արտադրում նոր տեխնիկա, այլ արդիականացնում են այն, ինչ արդեն կա, և հենց այդ արդիականացված զինատեսակներն էլ վաճառում են»:

Մատակարարումները՝ թվերով

Ըստ ՄԱԿ-ի սովորական սպառազինությունների ռեգիստրի, 2004-2012 թթ. ընթացքում Բելառուսը Ադրբեջանին մատակարարել է 167 մլն ԱՄՆ դոլարի արժողության սպառազինություն և ռազմական տեխնիկա, մասնավորապես՝ տանկեր (153 միավոր), հրետանային համակարգեր՝ 122 մմ Դ-30 հաուբից հրանոթներ (120 միավոր), «Պիոն» ինքնագնաց հաուբիցներ (12 միավոր), ԲՏՌ-70 (60 միավոր), ինչպես նաև 11 միավոր Սու-25 ինքնաթիռներ: Ադրբեջանցիները Բելառուսից ձեռք են բերել նաև «ԲՈՒԿ-ՄԲ» զենիթահրթիռային համալիրներ:

Խաղաղության խնդիրների ուսումնասիրության ստոկհոլմյան միջազգային ինստիտուտի (SIPRI)՝ 2016 թ. սպառազինությունների միջազգային վաճառքի միտումների մասին զեկույցի համաձայն՝ Բելառուսը 2012-2016 թթ. ընթացքում 625 մլն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ զենք է արտահանել տարբեր երկրներ՝ զենք արտահանող առաջին 25 երկրների ցուցակում զբաղեցնելով 18-րդ տեղը: Այս ժամանակահատվածում Բելառուսի կողմից արտահանված սպառազինության 11 տոկոսը (68 մլն 750 հազար դոլարի չափով) վաճառվել Ադրբեջանին, իսկ բելառուսական զենքի հիմնական գնորդը, ի դեպ, Չինաստանն է: Չինաստանը միաժամանակ Բելառուսի զենքի հիմնական մատակարարներից է:

Հայտնի սկանդալի հետքերով

Զենքի վաճառքի հարցում Բելառուսը զերծ չի մնացել նաև միջազգային սկանդալներից: Լրատվամիջոցները վերջերս կրկին գրեցին այն մասին, որ Բելառուսը 2015 թ. սկսած զենք է մատակարարում Սիրիայի ջիհադիստներին՝ ծայրահեղական ուժերին: Ի միջի այլոց, մեծ է հավանականությունը, որ այս հարցում ևս Մինսկն ու Բաքուն սերտորեն համագործակցում են: EADaily պարբերականը գրում է, որ Բելառուսը զենք է մատակարարում Սիրիայի ահաբեկչական խմբերին ոչ թե ուղղակիորեն, այլ միջնորդավորված՝ այլ պետությունների միջոցով: Մասնավորապես, նշվում է Բուլղարիայի և արևելաեվրոպական մի քանի այլ երկրների մասին: Եվ այս իմաստով ամենևին չի բացառվում, որ բելառուսական զենքը Սիրիայի հակամարտության գոտիներ տեղափոխելու հարցում «բելառուս եղբայրներին» օգնել է Ադրբեջանը, որը, ինչպես բուլղարական «Տրուդ» թերթն էր բացահայտել, նույն Բուլղարիայի օգնությամբ, դիվանագիտական չվերթների քողի տակ զենք է տեղափոխել հակամարտության տարբեր գոտիներ՝ ներառյալ Սիրիան:

Ադրբեջանը փորձում է հակակշիռ ստեղծել հայկական «Իսկանդերին»

Թվում է, թե Բելառուսն առանձնահատուկ ինչ-որ զենք կամ ռազմական տեխնիկա չի տրամադրում ադրբեջանական կողմին: Նշված բոլոր զենքերը մեզ հայտնի են, և Ադրբեջանը դրանք բոլորը կարող էր գնել ու գնում է նաև Ռուսաստանից: Բայց բելառուսա-ադրբեջանական համագործակցության շրջանակներում կարող են լինել որոշ զարգացումներ, որոնք առավել մտահոգիչ են Հայաստանի պաշտպանության և անվտանգության տեսանկյունից: Ռազմական փորձագետ Ալեքսեյ Ալեսինը «Բելառուսկայա դելովայա գազետային» ասել է, թե Բելառուսը շատ բան է արել Ադրբեջանի ՀՕՊ-ն ամրապնդելու համար՝ նախաձեռնելով Ադրբեջանի ՀՕՊ բոլոր համակարգերի, մասնավորապես Ս-200, Ս-125 և «ԲՈՒԿ-ՄԲ» զենիթահրթիռային համալիրների արդիականացումը: Ալեսինը նաև նշել է, թե հնարավոր է, որ Լուկաշենկոյի և Հասանովի հանդիպման ընթացքում բելառուսական կողմն առաջարկած լինի Ադրբեջանին մատակարարել «Պոլոնեզ» համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր:

«Ռուսաստանը մատակարարել է Հայաստանին «Իսկանդեր Է» համակարգեր, որոնք կարող են խոցել թիրախը 280 կմ հեռավորության վրա, և չեմ բացառում, որ հավասարակշռության պահպանման համար Բելառուսը կարող է 200 կմ հեռահարության «Պոլոնեզ» համակարգեր մատակարարել Ադրբեջանին»,- ասել է փորձագետը:

ՌԴ Ռազմական գիտությունների ակադեմիայի պրոֆեսոր Ալեքսանդր Տիխանսկին այլ կարծիք ունի Ադրբեջանին «Պոլոնեզի» մատակարարման հավանականության մասին՝ ասելով, որ դժվար թե Բելառուսը նման բան անի, քանի որ Լուկաշենկոն Հասանովի հետ հանդիպման ընթացքում շեշտել է այն հանգամանքը, որ իրենք արտահանում են «ոչ հարձակողական» զինատեսակներ:

Ալեքսանդր Խրամչիխինն իր հերթին ասաց, որ ինքն ամենևին չի բացառում «Պոլոնեզի» վաճառքը Ադրբեջանին:

«Ես ոչինչ չեմ բացառում, որովհետև ինչպես արդեն ասացի վերևում՝ Բելառուսին փող է պետք, և եթե Ադրբեջանը ցանկանա գնել, ապա Բելառուսը կվաճառի: Ինչ վերաբերում է հարցին, թե որքանով այդ համակարգերը կարող ենք համարել պատասխան «Իսկանդերին», ապա որոշ իմաստով՝ այո: «Պոլոնեզն» իրականում չինական համակարգ է: Դրանք աշխարհում ամենամեծ հեռահարության համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգերն են: Իհարկե, «Պոլոնեզն» այնքան հեռու չի խոցում, որքան «Իսկանդերի» հրթիռները, բայց կարող է համեմատվել «Իսկանդերի» հետ»,- նշեց Խրամչիխինը:

«Պոլոնեզ» համակարգերն արտադրվել են Բելառուսի ռազմարդյունաբերական համալիրի ուժերով: «Պոլոնեզն» առաջին անգամ փորձարկվել է 2016 թ. հունիսին, որից հետո այս համակարգերը մատակարարվել են Բելառուսի զինված ուժերին: