«Ժամանակ»-ի զրուցակիցն է Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի առաջատար վերլուծաբան Դավիթ Շահնազարյանը:

– Պարոն Շահնազարյան, ապրիլյան քառօրյա պատերազմից հետո կայացավ Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների երկրորդ հանդիպումը, այս անգամ, իհարկե, ՌԴ նախաձեռնությամբ էր, և դրա միայն ավարտին հրավիրվեցին ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահները՝ ամերիկյան և ֆրանսիական կողմերը: Այդ հանդիպումից առաջ մտավախություններ կային, որ դա Վիեննայից առանձին, զուգահեռ գործընթաց կարող է լինել, որը կարող է նաև հակասել, բայց պաշտոնական հայտարարության մեջ ֆիքսվեց Վիեննայի գործընթացին հավատարիմ մնալու ձգտումը, միևնույն ժամանակ նշվեց, որ լինելու է այլ գործընթաց՝ ի հավելումն ԵԱՀԿ շրջանակի: Ձեր տպավորությունները և Ձեր գնահատականները. ին՞չ տվեց այդ հանդիպումը:

– Հարկ է ուշադրություն դարձնել, որ հանդիպումից բառացիորեն մի քանի օր առաջ տեղի ունեցան երկու կարևոր իրադարձություններ: Առաջինը՝ հանդիպումից մեկ շաբաթ առաջ ՌԴ պաշտոնական շրջանակները հայտարարեցին, որ ՌԴ-ն «Տոս-2»՝ «Սոլնցեպյոկ» բացառապես հարձակողական զենքերի երկրորդ խմբաքանակն է սկսել առաքել Ադրբեջան, նախկինում Ադրբեջանն արդեն 15 հատ ուներ, հիմա, ըստ պաշտոնական հաղորդագրության՝ ստանալու է ևս 18-ը, որոնցից 6-ն արդեն Ադրբեջանում են: Երկրորդ հայտարարությունը, որ եղավ այդ հանդիպումից 3-4 օր առաջ, այն էր, որ ՌԴ-ն ամբողջությամբ ավարտել է T-90 տանկերի առաքումն Ադրբեջան, դրանք ժամանակակից տանկեր են, որից ՀՀ-ն չունի: Պատահական չէ, որ այս ամենը հայտարարվում է հենց այս հանդիպումից առաջ, դրանք պաշտոնական հայտարարություններ են:

– Եվ դրան զուգահեռ՝ չկա հայտարարություն 200 միլիոն դոլարի վարկով ՀՀ-ին զենք տրամադրելու մասին:

– Պաշտոնապես, իմ հավաստի տեղեկություններով, ըստ էության ՀՀ-ին ասվել է՝ մինչև տարվա վերջ մոռացե՛ք այդ մասին: Եվս մեկ պաշտոնական հաղորդագրություն եղավ ԵԱՀԿ-ից, որ ԵԱՀԿ-ն որևէ կապ չունի այս հանդիպման հետ: Սա աննախադեպ հայտարարություն էր, նման հանդիպումներ նախկինում էլ էին եղել, հիշենք Սոչիի հանդիպումը, բայց միայն այս անգամ հայտարարվեց այս մասին: Հանդիպումը ես երկու տեսանկյունից եմ գնահատում. մի կողմից շատ լավ՝ այն իմաստով, որ այս անգամ էլ Լավրովի պլան կոչված փաստաթուղթը չդրվեց սեղանին: Ըստ Լավրովի, այսինքն ռուսական պլանի՝ նախատեսվում է ռուս, այսպես կոչված, խաղաղարարների՝ իրականում զինուժի տեղակայում, այդ պլանը, ըստ էության, արգելափակվել էր Վիեննայի հանդիպման ընթացքում, որը ԱՄՆ-ն էր նախաձեռնել, այդ իմաստով լավ է, որ դա չդրվեց սեղանին: Ի՞նչ է տեղի ունեցել: Վիեննայի հանդիպումից հետո շփման գծի վրա կարծես թե էական խախտումներ չեն եղել, որովհետև ամերիկյան կողմն էր, ըստ էության, Վիեննայի հանդիպումից հետո ստանձնել նոր լարվածություն չստեղծելու պատասխանատվությունը շփման գծում, թեև դա իրավաբանորեն ձևակերպված չէ, բայց դա փաստ է, որն արդյունք է տվել: Հիմա այդ պատասխանատվությունը, կարելի է ասել, պաշտոնապես ստանձնել է ՌԴ-ն: Ես խորապես համոզված եմ, որ ՌԴ ինքնուրույնության աստիճանը այս հանդիպման ժամանակ բավականին ցածր է եղել, որովհետև դեռ ապրիլի առնվազն կեսերից Մոսկվայի և Վաշինգտոնի միջև միայն ԼՂ հարցով շփման ինտենսիվ խողովակ է եղել, և այդ խողովակն աշխատել է, երբ այդ խողովակով մերթընդմերթ ինչ-որ բարդություններ էին ծագում, արդեն Քերիի և Լավրովի միջև հեռախոսային զրույցներ էին լինում: Համոզված եմ, որ առնվազն ամերիկայն կողմի հետ, կարծում եմ՝ նաև ֆրանսիական կողմի հետ ամբողջովին համաձայնեցված է եղել Սանկտ Պետերբուրգի հանդիպումը, և պատասխանատվությունը փոխանցվել է ՌԴ-ին:

… Ադրբեջանն իր դիրքորոշումը չի փոխում, և իրականում քանի որ այն, ինչ տեղի է ունեցել ապրիլին, ես բազմիցս ասել եմ, դա ադրբեջանառուսական համատեղ միջոցառում էր, որը պետք է կյանքի կոչեր Լավրովի պլանը, երևի ճիշտ կլիներ, որ սեղանի մի կողմում նստեր Ս. Սարգսյանը, իսկ դիմացը նստեին Պուտինն ու Ալիևը՝ որպես այս գործում գործընկերներ:

– Բայց փոխարենը Լավրովն էր Ս. Սարգսյանի կողքին նստած:

– Ի՞նչ հետևություններ պետք է անի Հայաստանը. Չնայած այն հանգամանքին, որ մի քանի օր առաջ  Սանկտ Պետերբուրգում այդ մեծ համաժողովին Պուտինը Արևմուտքին ցույց տվեց սպիտակ դրոշի ծայրը, ըստ էության, դա հայտարարություն էր, որ ինձ հնարավորություն տվեք, որպեսզի ես իմ արժանապատվությունը ներսում՝ Ռուսաստանում փրկելով՝ կարողանամ ձեզ հետ արդեն սկսել համագործակցություն. գիտե՞ք ինչ է նշանակում Պուտինի համար ընդունելը, որ ինքը տարածաշրջանային գերտերություն է, և աշխարհում կա միայն մի գերպետություն, դա Միացյալ Նահանգներն է, ասել, որ Եվրոպայի հետ ուզում է համագործակցել: Ինչևէ, հիմա Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցը և այն, ինչ կատարվում է դրա շուրջ, պետք է դիտարկել ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների ենթատեքստում և պատրաստ լինել, որ Ռուսաստանն Ադրբեջանի ձեռքերով նորից փորձելու է գործողության մեջ դնել Լավրովի պլանը: Եվ այս անգամ անակնկալի չգալու համար, ինչպես դա տեղի ունեցավ ապրիլին, եկեք դադարենք պատրաստվել նախորդ պատերազմներին, ապրիլը ցույց տվեց, որ մենք պատրաստվում էինք 90-ականների պատերազմներին, որովհետև առաջիկա բախումները կամ առաջիկա պատերազմի նոր շրջանը, որ կարծում եմ անխուսափելի է, նման չի լինելու նույնիսկ ապրիլյան պատերազմին, և դրան մենք պետք է պատրաստ լինենք թե՛ քաղաքականապես, թե՛ ռազմական առումով, թե՛ տնտեսական և աշխարհաքաղաքական առումներով, կարծում եմ՝ հնարավոր չի լինելու դրանից խուսափել: Ավելացնեմ նաև, որ հասարակությունը այս ապրիլյան պատերազմից հետո սկսել է պարզ ընկալել միմյանց հետ կապված երկու ճշմարտություն՝ որ Ռուսաստանը մեզ համար ոչ բարեկամ երկիր է, ես մեղմ եմ ասում, և երկրորդ, որ ապրիլյան պատերազմը 2013թ. սեպտեմբերի 3-ին ընդունված որոշման ուղղակի հետևանք է:

«Ժամանակ»