Ի՞նչը կարող է ավելի սարսափելի լինել, քան ծանր թմրամիջոցներ համարվող հերոինն ու կոկաինը … Պարզվում է` սովորական ցավազրկող հաբը կամ նյարդերը հանգստացնող դեղը, եթե այն ընկնում է թմրամոլի ձեռքը:

Այս խնդիրը վաղուց է արդիական Ռուսաստանում։ Այնտեղ վաղուց ի վեր բանը բանից անցել է։ Մեզ մոտ սկսեցին անհանգստանալ այն ժամանակ, երբ մի քանի այդպիսի դեղերի միջոցով պատրաստվող թմրանյութերի ներերակային օգտագործումը սկսեց հասնել մտահոգիչ չափերի:

Առողջապահության նախարարության նարկոլոգիական կլինիկայի կազմմեթոդական բաժնի վարիչ Սեդա Ջամալյանի խոսքերով` կլինիկայում բուժվողների մեջ շատ են «կոակսիլ»-ից եւ «սեդալգին»-ի ու բենզինի խառնուրդից պատրաստվող թմրամիջոցներից կախման մեջ ընկած մարդիկ: «Ահավոր ծանր վիճակում են գալիս, մարդիկ կան, որ բուժմանը չեն դիմանում, հրաժարվում, թողնում գնում են: Նույնիսկ հերոինից եւ կոկաինից կախվածությունը բուժելն ավելի հեշտ է, քան այս թույներից»,- խոստովանում է բժիշկը: Ինչպիսի՞ հետեւանքներ են ունենում «ինքնաշեն» թմրամիջոցները: Ներերակային թմրամիջոցներին բնորոշ ծանր հետեւանքներից (ՄԻԱՎ, հեպատիտներ, արյան վարակ, գերդոզավորում) բացի «կոակսիլը» առաջացնում է փտախտ եւ կուրություն: «Ներարկման տեղից սկսվում են բարդություններ, վերքը չի լավանում եւ վերածվում է փտախտի, որի պատճառով թեւը հեռացնում են: Մենք ունենք այդպիսի հիվանդներ, որոնց թեւը ամպլուտացիայի է ենթարկվել: Մյուս բարդությունը` ազդում է տեսողության վրա: Հատկապես այն մարդկանց մոտ, ովքեր օգտագործում են համակարգիչ, տեսողության լուրջ խնդիրներ են առաջանում, կուրանում են»,- ասում է Սեդա Ջամալյանը:

Նրա խոսքով` վատ հետեւանքներ է ունենում նաեւ «պենտալգին» եւ «սեդալգին» դեղերով պատրաստվող թմրամիջոցների օգտագործումը: «Գյումրիում դա արդեն դարձել է մոդայիկ ինչ-որ բան, խառնում են բենզինի հետ եւ ներարկում: Մեծ բարդություններ է առաջացնում, անձը շատ է փոխվում, դեգրադացվում, հնարավոր չի լինում բուժել նրան: Թեեւ դեռ լրիվ չի ուսումնասիրված, որովհետեւ նոր են սկսել դա օգտագործել»: Մտահոգիչ է հատկապես այն, որ այս ցավազրկող դեղերը հասանելի են բոլորին` էժան են եւ գտնվում են ազատ վաճառքում:

«Կոակսիլը», ինչպես ասացինք, արդեն հասցրել է լուրջ խնդիրներ առաջացրել Ռուսաստանում: Դրա օգտագործումը տարածված է հատկապես երիտասարդության շրջանում: Դեղ արտադրող ընկերության հետ դատական քաշքշուկներից եւ երկար քննարկումներից հետո միայն կարողացան խիստ վերահսկողություն սահմանել դեղի վաճառքի վրա:

Հայաստանում նույնպես փորձում են քայլեր ձեռնարկել այդ ուղղությամբ, բայց թե ինչ կստացվի, դժվար է ասել: Ոստիկանության` թմրաբիզնեսի դեմ պայքարի վարչությունը եւ նարկոլոգիական կլինիկայի մասնագետները պնդում են, որ «կոակսիլը» պետք է ընդգրկել սահմանափակ շրջանառություն ունեցող հոգեմետ դեղերի ցանկում: Սակայն ամեն ինչ այդքան էլ հեշտ չէ:

ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի դեղագործական գործունեության կազմակերպման եւ դեղերով ու տեխնոլոգիաներով ապահովման բաժնի պետ Մարինա Հարությունյանն ասում է, որ «կոակսիլը» կընդգրկվի հոգեմետ դեղերի ցանկում, եթե դեղի բաղադրատոմսում նշված լինի, որ պարունակում է հոգեմետ նյութեր: Յուրաքանչյուր դեղ Հայաստան մտնելուց եւ գրանցվելուց առաջ անցնում է լաբորատոր փորձաքննություն: «Կոակսիլ»-ի փորձաքննության արդյունքները ցույց են տվել, որ այդ դեղը հոգեներգործող բաղադրիչներ չի պարունակում:

Դեղագործն ասում է, որ խնդիրը «կոակսիլ»-ով չի սահմանափակվում: Նեյրոլեպտիկ ցանկացած դեղամիջոց, այլ նյութերի հետ խառնելով, հնարավոր է ստանալ թմրամիջոց. «Նույնիսկ սովորական ցավազրկող դեղերից եւ աչքի կաթիլներից են ստանում, նշանակում է` բոլոր այդ դեղերը պետք է ընդգրկվե՞ն հոգեմետ դեղերի ցանկում»:

Չնայած այս հանգամանքներին, Մ. Հարությունյանի հավաստմամբ, առողջապահության նախարարությունն արդեն դիմել է «կոակսիլ» արտադրող ֆրանսիական ընկերությանը, որպեսզի դեղերի վրա մակնշեն հոգեմետ ազդեցության առկայությունը: Բայց ի՞նչ պատասխանի է սպասում նախարարությունը, եթե փորձաքննությունը ցույց է տվել, որ «կոակսիլը» նյարդեր հանգստացնող սովորական դեղամիջոց է, որը դուրս է գրվում բժշկի դեղատոմսով:

«Ինչ նշանակություն ունի, որ «կոակսիլը» հոգեմետ չէ: Դա մի դեղ է, որն առաջացնում է կախվածություն: Եթե դա օգտագործում են թմրամիջոց ստանալու համար, ուրեմն հսկողության տակ պետք է պահել այնպես, ինչպես ցանկացած ուրիշ թմրամիջոց»,- այս կարծիքին է նարկոլոգ Սեդա Ջամալյանը:

Կարծում եմ` առողջապահության նախարարության խնդիրը ոչ թե «կոակսիլը» հոգեմետ դեղ դարձնելն է, այլ դրա շրջանառությունը վերահսկելը եւ սահմանափակելը այնպես, ինչպես, օրինակ, արվում է թույների դեպքում: Համոզված եմ` առողջապահության նախարարությունը ոչ մեկին չի դիմել թույների մեջ հոգեներգործուն նյութեր փնտրելու եւ թմրամիջոցների շարքին դասելու խնդրանքով:

Իսկ բժշկի դեղատոմսով դուրսգրումը մեր երկրում չի կարող խոչընդոտ դառնալ նեյրոլեպտիկ դեղի ձեռքբերման համար, եթե հաշվի առնենք, որ Հայաստանում յուրաքանչյուր երրորդ մարդն ունի նյարդերը հանգստացնելու կարիք:

Մերի Ալեքսանյան