(Անակնկալ զրույց «Բագին» գրական ամսագրի փոխխմբագիր Սեդա Գրիգորեանի հետ)

Սեդային հանդիպեցի Գրողների միության բակում: Հեղձուկ դահլիճից, ուր ընթանում էր Գրողների համահայկական համաժողովի փակման արարողության մասը կազմող «սովետի» ֆորմատի հայասեր-հայրենասիրական-հայեցի համերգը, դուրս էի եկել մաքուր օդ շնչելու եւ մի գլանակ ծխելու: Ինձ մոտեցավ մի կին ու հարցրեց.

— Այստեղ կարելի՞ է ծխել:

— Այո, ինչո՞ւ չէ:

— Բայց այստեղ կանայք փողոցում չեն ծխում կարծես, մի տեսակ են նայում նրանց:

— Ես ըմբոստ եմ, ես ծխում եմ, թող նայեն:

Այսպես, ծանոթացանք ու շատ թեթեւ, անբռնազբոս շփում սկսվեց: Նա ինձ ձայնագրեց որպես հայ գրողի, ես նրանից հարցազրույց վերցրի որպես համաժողովի մասնակից:

— Սեդա ջան, պատմեք Ձեր ու ամսագրի մասին: «Բագին»-ը ի՞նչ նպատակների է ծառայում:

— «Բագին»-ը գրական-մշակութային հանդես է, հիմնվել է Բեյրութում 1962թ, երկու տարի հետո կլինի 50 տարեկան: Ներկայումս հրատարակվում է երեք ամիսը մեկ անգամ: Խմբագիրը Հակոբ Պալյանն է, ես փոխխմբագիրն եմ: Ունի արվեստի, բանաստեղծության, արձակի, իմացական շարժումի, թատրերգության, համաշխարհային գրականության թարգմանությունների, արխիվային նյութերի բաժիններ: Հրատարակվում են ոչ միայն Լիբանանում, այլև ամբողջ աշխարհում ստեղծագործողների գործերը: Վերջին տարիներին խմբագրատանը անցկացնում ենք նաև ընթերցում- հանդիպումներ: Մեր կարևոր նպատակներից մեկն էլ արեւմտահայերենի պահպանումն ու զարգացումն է:

— Որտե՞ղ եք կրթություն ստացել, ապրել, աշխատել:

— Լիբանանում ավարտել եմ Համազգայինի հայագիտական բարձրագույն հիմնարկի գրական բաժնի քառամյա դասընթացը, այնուհետև բարձրագույն բանասիրական կրթություն եմ ստացել Երեւանի պետական համալսարանում, որն ավարտել եմ 1993-ին: Լիբանան վերադառնալով` աշխատել եմ որպես սրբագրիչ, լրագրող, խմբագիր, գրական էջի պատասխանատու «Ազդակ» օրաթերթում: Տարիներ անց Ամերիկայում աշխատել եմ «Ասպարեզ» օրաթերթում, ավելի ուշ Կանադայում` «Հորիզոն» շաբաթաթերթում: Ավելի քան մեկ տարի առաջ վերադարձա Լիբանան: Ապրում և աշխատում եմ մշակութային մթնոլորտում, սակայն ձգտում եմ լայնացնել հորիզոններս, ուժերս նվիրել համահայկական` Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք մշակութային ծրագրերի իրականացմանը: Եթե մի օր նյութական միջոցներս հնարավորություն ընձեռեն, առավելագույնս կխրախուսեմ և կզարգացնեմ մեր գրականությունը, արվեստը, մշակույթը:

— Իսկ ի՞նչ տվեց Ձեզ այս համաժողովը, ի՞նչ կփոխվի սրանից հետո համահայկական գրականության մեջ:

-Ես առաջին անգամ եմ ներկա գտնվում նման միջոցառման: Համաժողովներն ուղղակիորեն նպատակ չունեն ինչ-որ բան փոխելու, թեև կձգտեն դրան: Բայց միշտ չէ, որ հաջողվում է. երբ մեծ խմբերով, մեծ թվով մարդիկ են հավաքվում, կարծում եմ, որ ակնկալված երկխոսությունը չի ստացվում: Բայց լավ է, որ հավաքվում են, շփվում միմյանց հետ: Բավական հետաքրքիր մարդիկ` գրողներ, բանաստեղծներ, լրագրողներ, մանկավարժներ, հրատարակիչներ էին եկել տարբեր հայ գաղութներից` Աբխազիայից, Վրաստանից, Ամերիկայից, Սիրիայից, Լիբանանից, Անգլիայից, Ռուսաստանից, Թուրքիայից, Իրանից: Մասնակցում էին նաև Հայաստանի և Արցախի գրողներ: Բացումը տեղի ունեցավ հունիսի 28-ին Հայաստանի գրողների միության Ծաղկաձորի ստեղծագործական տանը: Ներկա էին պաշտոնական այրեր, Սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանը, եղան զեկուցումներ, թեմատիկ նյութեր, ընդգծվեց հայ գրականությունը համաշխարհային բեմ բարձրացնելու անհրաժեշտությունը:

— Ի՞նչ սպասելիքներ ունեիք, արդարացա՞ն արդյոք այդ սպասելիքները:

— Սպասելիքներ շատ ունեինք, սակայն ոչ բոլորն իրականացան: Այն լավը, ինչ տեղի ունեցավ, անտեսել չի կարելի: Թերություններ կային, իհարկե, հաջորդ անգամ երեւի կշտկվեն: Օրինակ, կցանկանայի իմանալ տարբեր տարածաշրջաններից եկած հայ գրողների հոգսերն ու խնդիրները: Փոքր-ինչ ուշացումով մտերմացանք միմյանց, այնուամենայնիվ վերջին գիշերներին ինքնաբուխ հավաքվեցինք, բանաստեղծություններ, պատմություններ կարդացինք, երգեցինք. շատ ուրախ, անմիջական մթնոլորտ էր: Շատ հիշարժան պահեր և զբոսանքներ ունեցանք, կիսեցինք մեր մտահոգությունները, հասկացանք, թե քաղաքականապես զգայուն տարածքներում` Վրաստանում, Աբխազիայում, Արցախում և այլուր, հայությունն ազգային-մշակութային գետնի վրա ինչպիսի խնդիրների առջև է կանգնած: Շոշափեցինք հայ գրականության լեզվի և ուղղագրության հարցերը: Ի վերջո, գնահատելին այն էր, որ հանդիպեցինք Հայրենիքում: Այս ամենը ուժ է տալիս, հասկանում ես, որ մենակ չես: Համաժողովը, անշուշտ, իր պտուղները կտա, եթե ճիշտ ուղղորդվի, եթե ճիշտ հասկանանք իրար, եթե ամեն ինչ ճիշտ կարգավորենք:

— Համաժողովը համապատասխանո՞ւմ է քաղաքակիրթ համաշխարհային չափանիշներին:

— Քաղաքակիրթ աշխարհում ամեն ինչ կանոնակարգված է, կա ժամանակի հասկացություն, կա հստակ տարբերություն` որտեղ խոսել կենցաղային, ընկերային խնդիրներից, որտեղ` գրականությունից: Ավելացնեմ, որ համաժողովի եզրափակիչ հանդիպմանը հայտարարագիր ընդունվեց, եղան առաջարկներ` պետք է հովանավորել հայ գրողների օտարալեզու թարգմանությունները. ժամանակն է, որ հայը չգրի միայն հայի համար, միայն հայը չկարդա հայի ստեղծագործությունները, այլ ամբողջ աշխարհն ունենա այդ հնարավորությունը: Պետք է դուրս գալ «խոհանոցային» վիճակից:

Սեդա Գրիգորյանին հրաժեշտ տվեցի այն համոզումով, որ մենք` գրողներս, կհամագործակցենք միմյանց հետ: Եթե ճակատագիրը բաժանել է մեզ, նետել երկրագնդի տարբեր անկյուններ, դարձրել բազմալեզու, դրանից նույնիսկ կարելի է օգուտ քաղել… Թերևս մեկ օր ես Սեդա Գրիգորյանի ստեղծագործությունները ներկայացնեմ ռուսերենով:

Լուսինե Վայաչյան