Երեւանի կենտրոնական պողոտաներում արձանագրված պատկերները, հասարակություն-իրավապահ մարմիններ հարաբերության ոչ հեռանկարային իրավիճակ  են պարզում: Վերընդգծվում է քաղաքացիական առողջ շարժումների  կայացման անհրաժեշտությունը: Մանավանդ, երբ ընդդիմադիր ուժերի միավորման չկայացմամբ ստեղծված բացը լրացնելու իբրեւ անհրաժեշտություն դիտարկվում էին քաղաքացիական շարժման այդ դրսեւորումները: Այդ շարժման որոշակի գործողությունները հանգեցրին դրական արդյունքի, երբ պետական այս կամ այն հաստատությունը պարտավորվեց առկախել իր որոշումը, երբեմն նույնիսկ բեկանել այն եւ հաշվի նստել ցուցարարների պահանջների հետ: Քաղաքացիական այդ շարժումները ընդհանրապես վերաբերում էին քաղաքի դիմագծի պահպանման, բնապահպանության, հանքերի ապօրինի շահագործման եւ հուշարձանային կառույցների պահպանման առաջադրանքներին:

Բողոքի այդ գործողությունները, մինչեւ վերջերս ընկալվում էին օրենքի սահմաններում. խաղաղ երթեր, բողոքներ, պահանջներ, հավաքներ, հուշագրեր: Նման պարունակում պետք է դիտարկել նաեւ սպա բժշկի ծեծի տակ սպանության դեմ ծավալած շարժումն ու ազատամարտիկ գյուղապետի սպանությունը բացահայտելու պահանջով կազմակերպված բողոքի ելույթների շարքը: Այս բոլորը, իրենց ցուցական տեսքով, խիստ քննադատական մոտեցումներով եւ պահանջատիրական անտեղիտալի կեցվածքներով համարվում էին ընդդիմադիր մշակույթի ձեւավորման նախաքայլերը, միշտ ու միշտ իրավական սահմանագիծը հարգելու սկզբունքով:

Ի վերջո պահանջը օրենքի գերակայությունն է, Սահմանադրության հարգումը եւ օրենքի առջև համահավասարության սկզբունքի կիրառումը: Իսկ նման պահանջն ուղղված է բոլորին: Ճիշտ է, որ օրինախախտման դեպքերը պետք է վերահսկվեն իրավապահ մարմինների կողմից եւ արժանանան համապատասխան հակազդեցության. ճիշտ է նաեւ, որ օրենքի հանդեպ նման միեւնույն զգայնությունը պիտի ցուցաբերի նաեւ քաղաքացին: Երկկողմանի այս զգայնությունը չերևաց նոյեմբերի 5-ին, Երեւանի Մաշտոցի պողոտայում:

Նախ պետք է անմիջապես արձանագրել, որ ըմբոստության փորձը եւ իրավապահ մարմինների դեմ  բռնության կիրառումը կապ չունեին վերը նշված քաղաքացիական առողջ շարժման դրսեւորումների հետ: Այստեղ հրահրումը ակներեւ էր, իբրեւ բողոքի մեթոդ, որ անպայման պիտի հանգեր բախման: Օգտագործված միջոցը` «անանուն-դիմակ», «հեղափոխություն» առաջացնելու կոչեր եւ գավազաններով զինված ներկայանալ նախանշում էին, որ այս վերջին շարժումը կազմակերպված չէր խաղաղ երթերի եւ օրենքի սահմաններում:

Անշուշտ առարկություն կա, որ քաղաքացիական հագուստով բողոքողների շարքերին խառնված ոստիկանների օգտագործած այս մեթոդը եւս հակաօրինական է, ինչ որ երկուստեք օրենքի խախտման երեւույթներ է պարզում։

Փաստ է, որ ըմբոստության այս կոչն ու դրսեւորումը ժողովրդական ընդառաջման չարժանացավ: Հայկական լրատվադաշտը հագեցած է տարաբնույթ մեկնաբանություններով: Մտահոգիչը (եւ ակնկալելին) այն է, որ հակառակորդի լրատվամիջոցը խանդավառությամբ ցուցադրում է ֆիզիկական ընդհարումների պատկերները: Ինչ որ թեմայի շահարկման մասին մտածելու տեղիք է տալիս։

Ձերբակալություններն անշուշտ հետեւելու էին այս բոլորին: Ճիշտ է միաժամանակ նկատելը, որ նման բախումների ականատես ենք եղել ժողովրդավարության համբավ շահած երկրներում եւ պետք չէ ողբերգականացնել պատահարները: Անհրաժեշտ է սակայն դեպքերի զարգացման կանխարգելումը: Չի բացառվում, անշուշտ, որ նոր քաղբանտարկյալների ազատ արձակման պահանջներով հանդես գան ինչպես հայաստանյան, այնպես նաեւ միջազգային կազմակերպությունները:

Երկու տարբեր բնույթի օրինակներ տված լինելու համար, քաղաքացիական շարժման մեթոդները  ազատամարտիկ գյուղապետի սպանության բացահատման կամ  Մաշտոցի պուրակի պահպանման համար կիրառված օրինաչափություններով վերընթանալու անհրաժեշտության առջեւ են: Ի վերջո, իրավական պետության ստեղծման համար օրենքի գերակայությունն ու հարգումը պիտի գան ինչպես իշխանությունների կողմից, այնպես նաեւ հասարակությունից։

Շահան Գանտահարյան

«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր