Հայկական դրամը (AMD) անցյալ տարի ԱՄՆ դոլարի (USD) նկատմամբ համաշխարհային լավագույն արժույթներից մեկն է եղել։ Այն, ինչպես եւ Ռուսաստանին հարեւան երկրների շատ արժույթներ, Ուկրաինայում պատերազմի սկսվելուց հետո մարտ ամսից կտրուկ թանկացել է, գրում է The Capital-ը։

«Ռուսաստանի քաղաքացիները, որոնք տեղափոխվում են հարեւան երկրներ, ինչպիսին է Հայաստանը, պատերազմի սկզբից նպաստել են արտարժութային փոխանցումների (ֆորեքս) եւ սպառողական ապրանքների պահանջարկի աճին: Bloomberg-ի տվյալներով՝ 2022 թվականի առաջին 10 ամիսներին Հայաստան արտարժույթի ներհոսքը կազմել է 2,8 մլրդ դոլար, ինչը ԱՄՆ դոլարի նկատմամբ 22%-ով ավելի է։

Որո՞նք են հայկական դրամի արժեքի հիմնական գործոնները եւ ի՞նչ հեռանկարներ կան արժույթի համար 2023 թվականին։

Ի՞նչն է առաջ մղում հայկական դրամին

Դրամի արժեքը տատանվում է՝ կախված երկրի տնտեսական աճից, արտաքին առեւտրից եւ Կենտրոնական բանկի դրամավարկային քաղաքականությունից, ինչպես նաեւ Հայաստանի արժութային պահուստներից։

Հայաստանի արտահանման խոշորագույն հոդվածները ներառում են պղինձ եւ ֆեռոհամաձուլվածքներ, էներգակիրներ, ըմպելիքներ, մրգեր եւ բանջարեղեն: Արտահանման լավագույն գործընկերների հնգյակում են Ռուսաստանը, Գերմանիան, Իրանը, Բուլղարիան եւ Նիդեռլանդները։

ԱՄՆ դոլարը՝ համաշխարհային պահուստային արժույթը, արժեւորվել է 2022 թվականին արժույթների զամբյուղի նկատմամբ՝ ի պատասխան աշխարհաքաղաքական լարվածության, ինչպիսիք են ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը եւ Դաշնային պահուստային համակարգի (ԴՊՀ) տոկոսադրույքների ագրեսիվ բարձրացումը՝ գնաճը զսպելու համար: Բայց դրամի ամրապնդումն ավելի ուժեղ է եղել, ինչը հանգեցրել է դոլար/դրամ փոխարժեքի նվազման։

Դրամի հանդեպ ԱՄՆ դոլարի փոխարժեքը սկսել է կտրուկ իջնել 2021 թվականի սկզբին, քանի որ պղնձի գներն աճել են, ինչը հանգեցրել է Հայաստանից պղնձի արտահանման արժեքի բարձրացմանը, իսկ արտասահմանից դրամական փոխանցումներն ավելացել են՝ կապված Covid-19-ի պատճառով կարանտինից հետո զբոսաշրջության աճի հետ։

USD/AMD զույգը 2021 թվականի հունվարի 525-ի բարձր մակարդակից ընկել է մինչեւ 480 դրամ 2022 թվականի սկզբին: Փոխարժեքը կայունացել է 480-485-ի մակարդակում մինչեւ մարտ, երբ այն սկսել է նվազել։ Մինչեւ հունիս զույգը վաճառվում էր շուրջ 407-ով եւ հոկտեմբերին իջել է 400-ից ցածր նիշի: Դրանից հետո այն վաճառվում է 390-ից 400-ի միջեւ՝ հոդվածը գրելու պահին տատանվելով 394-ի շուրջ:

Դրամը նաեւ կտրուկ բարձրացել է եվրոյի (EUR) նկատմամբ՝ EUR/AMD զույգը 2021 թվականի սկզբի 634-ից իջել է մինչեւ 540 մինչեւ 2022 թվականի սկիզբը եւ 397՝ մինչեւ սեպտեմբեր: Հոդվածը գրելու պահին փոխարժեքը կազմել է շուրջ 416,50:

Ուկրաինական պատերազմից խուսափելու համար Հայաստան տեղափոխված Ռուսաստանի քաղաքացիները միլիարդավոր խնայողություններ են բերել երկիր՝ բարձրացնելով դրամի արժեքը։ Արժույթի կտրուկ ամրապնդումը եւ տնտեսական ուժեղ աճը հակասում են հակամարտության սկզբում տնտեսագետների սպասումներին։ Վերլուծաբաններն ակնկալում էին, որ Ռուսաստանի հարեւանները կբախվեն տնտեսական ցնցումների՝ իրենց ամենամեծ առեւտրային գործընկերոջ աշխատանքի խափանումների պատճառով:

Fitch Solutions հետազոտական գործակալության վերլուծաբանները մայիսին գրել են. «Մենք կարծում ենք, որ ավելի բարձր գնաճային ճնշումը, որը մասամբ պայմանավորված է ուկրաինական պատերազմի հետեւանքով առաջարկի ցնցումներով, ինչպես նաեւ վարկավորման խստացված պայմաններով, ճնշում կգործադրի ներքին պահանջարկի վրա 2022 թվականին… Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում, որը կազմում է ՀՆԱ-ի 6,3%-ը եւ հանդիսանում է երկրի ամենաարագ զարգացող ճյուղերից մեկը, զբաղվածների թիվը կրկնակի աճել է։ Համարվում է, որ դա մեծապես պայմանավորված է նրանով, որ ավելի երիտասարդ որակավորված աշխատողները հեռանում են Ռուսաստանից:

Չնայած այս պահանջարկը դրական է, սպառողների տրամադրությունների վրա, հավանաբար, կազդի բարձր գնաճը, որն աստիճանաբար կնվազեցնի իրական աշխատավարձերը… Մեկ այլ գործոն, որը բացասաբար կանդրադառնա մասնավոր սպառման վրա, Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների հավանական նվազումն է, որոնք սովորաբար խթան է հանդիսանում ներքին սպառման համար»: Սակայն վերլուծաբանները հավելել են. «Ռուս միգրանտների ներհոսքը կխթանի մանրածախ եւ սպասարկման ոլորտներն ավելի լայն առումով, ուստի մենք չենք սպասում, որ Հայաստանում աճը կդադարի»:

2021 թվականի 5,7%-ից նվազելու փոխարեն, 2022 թվականին Հայաստանի համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) աճել է՝ առաջին եռամսյակի 8,6%-ից եւ երկրորդ եռամսյակի 13%-ից հասնելով 14,8%-ի երրորդ եռամսյակո ւմ, վկայում ենTrading Economics-ի տվյալները:

Մինչ ավելի ուժեղ արժույթը նվազեցնում է ներմուծվող ապրանքների արժեքը, ուժեղ դրամը ճնշում է գործադրել Հայաստանի արտահանողների վրա, ինչպիսին է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտը, որն արտահանում է ծրագրային ապահովում եւ ծառայություններ:

«ՏՏ ոլորտի կորուստներն ու ռիսկերը դոլարի արժեզրկման ֆոնին գնալով ավելի նկատելի են դառնում,- նոյեմբերին հայտարարեց Գործարարների Մանթաշյանցի միությունը,- Դոլարի արժեզրկումը շատ կտրուկ եւ ուժեղ ազդեցություն է ունեցել հայկական ՏՏ ընկերությունների վրա։ Առավելությունը, որ ունեին հայկական ընկերությունները, աստիճանաբար կորչում է արժեզրկման արդյունքում»։

Հայկական դրամի կանխատեսում. Ի՞նչ է սպասվում դրամին

Գրելու պահին վերլուծաբանների եւ ալգորիթմների վրա հիմնված ծառայությունների կողմից AMD-ի կանխատեսումները ցույց էին տալիս, որ երկարաժամկետ հեռանկարում դրամը կարող է անկայուն մնալ այլ արժույթների նկատմամբ:

Wallet Investor ալգորիթմի կողմից կանխատեսումը նշել է, որ դոլար/դրամ զույգը կարող է իջնել մինչեւ 374,303 մինչեւ այս տարվա վերջը, եւ 355,692 մինչեւ 2024 թվականի վերջը: 2025 թվականի համար կանխատեսման համաձայն՝ մինչեւ 2025 թվականի վերջը դոլար/դրամ զույգը կարող է հասնել 336,55-ի։ ԱՄՆ դոլարը ՀՀ դրամի նկատմամբ 2027 թվականին կարող է ընկնել 300-ից ցածր եւ մինչեւ 2028 թվականի հունվարը կվաճառվի 298,507 դոլարով։

AMD Gov Capital-ի կանխատեսումը ցույց է տվել, որ այս տարվա վերջին ԱՄՆ դոլարը դրամի նկատմամբ կարող է թուլանալ մինչեւ 387,992:

Սակայն Trading Economics-ի 2023 թվականի հայկական դրամի կանխատեսումը ենթադրում է, որ դոլար/դրամ զույգը 12 ամսից առաջին եռամսյակի վերջում 398,08-ից կարող է աճել մինչեւ 416,89` հիմնվելով համաշխարհային մակրոմոդելների եւ վերլուծաբանների ակնկալիքների վրա:

Ըստ դրամի մասին Useforecast-ի երկարաժամկետ կանխատեսման՝ USD/AMD-ը կարող է կայունանալ 404-ի մակարդակում 2023-ի մեծ մասի ընթացքում, իսկ այնուհետեւ մինչեւ 2025-ի վերջը ընկնել մինչեւ 401,63 եւ մինչեւ 2030-ի վերջը՝ մինչեւ 395,37:

EUR/AMD կանխատեսում

Ըստ եվրոյի նկատմամբ հայկական դրամի շուրջ Wallet Investor-ի կանխատեսման՝ EUR/AMD զույգն այս տարի կարող է ընկնել 400-ից ցածր՝ մինչեւ դեկտեմբերի վերջը հասնել 392,311-ի: Դրամի կանխատեսումը ցույց է տվել, որ մինչեւ 2024 թվականի վերջը փոխարժեքը կարող է ընկնել մինչեւ 363,60, մինչեւ 2025 թվականի վերջը՝ 334,51, իսկ մինչեւ 2028 թվականի հունվարը՝ 276,41։

Trading Economics-ի եվրո/դրամ կանխատեսումը նաեւ ցույց է տվել, որ փոխարժեքը կարող է նվազել, թեեւ ավելի դանդաղ տեմպերով, այս եռամսյակի վերջի 419,077-ից եւ տարվա ընթացքում լինել 417,782:

Սակայն ավելի երկարաժամկետ հեռանկարում Useforecast-ի 2030 թվականի հայկական դրամի կանխատեսումը ենթադրում է, որ եվրոն դրամի նկատմամբ 2023-ին 418-421 դրամից կարող է աճել մինչեւ տասնամյակի վերջը հասնելով 443,116-ի»: