Ադրբեջանը՝ Ամերիկայի պոտենցիալ գաղտնի զենքը. Աշխարհիկ մահմեդական երկիրը կարող է արժեքավոր դաշնակից լինել Իրանի, Ռուսաստանի ու ահաբեկչության դեմ պայքարում: Այս մասին «Jewish News Syndicate»-ում գրել է Էրիկ Լեւին:

Ստորեւ ներկայացնում ենք հոդվածը.

«Արտերկրում իր իշխանությունը նախագծելու ձևերից մեկը Ամերիկայի համար իր դաշնակիցների և ռազմավարական գործընկերների հետ հարաբերություններն են: ՆԱՏՕ-ի, Իսրայելի, Ճապոնիայի, Ավստրալիայի, Հարավային Կորեայի, Թայվանի և այլ երկրների հետ դաշինքները հիմնված են ժողովրդավարության և մարդու իրավունքների հարգման մեր ընդհանուր արժեքների վրա: Դրանք նաև անհրաժեշտ են մեր ազգային անվտանգության համար:

Սակայն, կարևոր է նաև ռազմավարական գործընկերությունը աշխարհի այլ երկրների հետ, որոնք ունեն ընդհանուր շահեր և Միացյալ Նահանգների հետ ընդհանուր գործ ունենալու պատրաստակամություն: Արաբական աշխարհի, Լատինական և Հարավային Ամերիկայի, Աֆրիկայի և Ասիայի ընկերների և ռազմավարական գործընկերների հետ ամուր հարաբերությունները որոշիչ նշանակություն ունեն հայրենիքը պաշտպանելու համար:

Նման հարաբերությունների առաջին թեկնածուն Ադրբեջանն է։

Գտնվելով Կենտրոնական Ասիայում՝ Ադրբեջանը միակ երկիրն է աշխարհում, որը սահմանակից է ինչպես Ռուսաստանին, այնպես էլ Իրանին: Աֆղանստանից մեր աղետալի եղանակով դուրս գալուց հետո, մասնավորապես Բագրամի ռազմաօդային բազայի տարհանումից հետո, Ամերիկան խուլ ու կույր է մնացել Կենտրոնական Ասիայում: Այնտեղ չունի որևէ հենակետ, որտեղից կարողանա վերահսկել ահաբեկչական գործողությունները, կամ իրականացնել ռազմական ու հետախուզական գործողություններ։ Դա պետք է փոխվի։

Ապրիլին հրապարակված Արտաքին Հարաբերությունների Խորհրդի հոդվածի համաձայն, հետախուզական համայնքը կարծում է, որ Աֆղանստանից ամերիկյան զորքերի դուրսբերումից հետո ինչպես «Ալ-Քաիդան», այնպես էլ «Խորասանի Իսլամական պետությունը» (ISIS-K) հզորանում են և կարող են նշանակալից սպառնալիք լինել նաև Աֆղանստանից դուրս»։

Հոդվածը նաև մեջբերել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի գնահատականը, որտեղ ասվում է. «Ահաբեկչական խմբավորումները Աֆղանստանում ավելի մեծ ազատություն են վայելում, քան նորագույն պատմության ցանկացած ժամանակաշրջանում»:

Ամենաանհանգստացնողն այն է, որ հոդվածը հայտնում է, որ ԱՄՆ հետախուզական ծառայությունները կարծում են, որ «Ալ-Քաիդայի օպերատորների թիվն Աֆղանստանում աճել է 2021 թվականի օգոստոսին ԱՄՆ-ի զորքերի դուրս գալուց հետո: Ինչպես եզրակացրեց ԱՄՆ պաշտպանության նախարարության բարձրաստիճան պաշտոնյան. «Հետախուզական համայնքը [գնահատեց], որ երկուսն էլ. ISIS-K-ն և Ալ-Քաիդան մտադիր են արտաքին գործողություններ իրականացնել, ընդ որում ISIS-K-ն կարող է 2022 թվականին արտաքին հարձակումներ իրականացնել »:

Ռիսկի այս գնահատումները ժամանակի ընթացքում միայն ավելի սարսափելի են դարձել:

Ակնհայտ է, որ Կենտրոնական Ասիայում ամերիկյան ավելի ուժեղ ներկայությունը չափազանց կարևոր է մեր ազգային անվտանգության համար: Ադրբեջանը կարող է մեզ տալ այդ ռազմավարական աշխարհաքաղաքական ներկայությունը։ Լավ նորությունն այն է, որ նրա նախագահ Իլհամ Ալիևի հետ հարաբերությունները հասունացել են նման ընտրության համար:

Ադրբեջանը կարող է 99%-ով շիա մահմեդական է, բայց այն աշխարհիկ է և իսրայելամետ: Քանի որ այն աշխարհիկ երկիր է, քաղաքական իսլամն, ինչպիսին իր հարևան Իրանի կողմից է կիրառվող, դիտարկում է որպես գոյաբանական սպառնալիք: Այդ աշխարհայացքը մեծապես բացատրում է, թե ինչու է Իսրայելի հրեական պետությունը Ադրբեջանի բնական դաշնակիցը: Բաքուն դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատեց Իսրայելի հետ 1992 թվականին անմիջապես այն բանից հետո, երբ Ադրբեջանը հայտարարեց իր անկախությունը Խորհրդային Միությունից: Այդ ժամանակվանից Ադրբեջանը Երուսաղեմից գնել է ավելի քան 1,6 միլիարդ դոլարի ռազմական սպառազինության համակարգեր:

Որպես Իսրայելի ռազմավարական կարևորության ևս մեկ ցուցադրում և որպես Իսրայելի հետ հարաբերությունների հետագա ամրապնդման քայլ՝ նախագահ Ալիևը երկու շաբաթ առաջ հրաման է ստորագրել Թել Ավիվում դեսպանություն հիմնել։ Կենտրոնական Ասիայում գտնվող այդ ազգն առաջին շիա երկիրն է, որը դիվանագիտական ներկայացուցչություն կհիմնի հրեական պետությունում:

Ի տարբերություն Իսրայելի հետ ջերմ հարաբերությունների, Ադրբեջանը էական վտանգ է ներկայացնում Իրանի համար։ Իրանում ապրում են մոտ 20 միլիոն էթնիկ «ազերիներ» (իրանական տերմինը ադրբեջանցիների համար), որոնք ներկայացնում են բնակչության ավելի քան 15%-ը: Շատ ադրբեջանցիներ ավելի հավատարիմ են Բաքվին, քան Թեհրանին և պատրաստ են գաղտնի աշխատել «Հայրենիքի» հետ՝ այաթոլլաներին խարխլելու համար: Իրականում, անհիմն չէ հավատալը նրան, որ Իրանի ներսում գտնվող ադրբեջանական բնակչությունը հանդիսանում է Իրանի և նրա միջուկային ծրագրի վերաբերյալ Իսրայելի անհավանական հետախուզական տեղեկությունների մեծ մասի աղբյուրը:

Թեհրանի և Բաքվի անհամատեղելիությունը և Ադրբեջանի ու Իսրայելի միջև եղած սերտ հարաբերությունների ավելի լավ օրինակ դժվար է գտնել, քան Հայաստանի հետ Ադրբեջանի միջև վերջին պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի տարածաշրջանի համար: Ընդդեմ Հայաստանի Ադրբեջանին աջակցում էին Իսրայելն ու Թուրքիան, իսկ Հայաստանին աջակցում էին Ռուսաստանը և Իրանը։ Բաքվի վճռական հաղթանակը Ռուսաստան-Իրան առանցքի պարտություն էր, և Իսրայելի ու Թուրքիայի դաշնակիցների հաղթանակ ։ Ավելին, Բաքուն չէր վարանում աշխարհին ասել, թե ումից է ձեռք բերել պատերազմում օգտագործած ռազմական տեխնիկայի մեծ մասը՝ Իսրայելից:

ԱՄՆ-ն ու Ադրբեջանը ունեն ընդհանուր շահեր: Մենք երկուսս էլ Իրանի թշնամիներն ենք: Մենք երկուսս էլ մտահոգված ենք Իրանի և Աֆղանստանի նման վայրերում գործող արմատական իսլամական ահաբեկչությամբ: Մենք երկուսս էլ Իսրայելը դիտարկում ենք որպես հզոր ռազմավարական դաշնակից: Մենք երկուսս էլ մտահոգված ենք Կենտրոնական Ասիայում Ռուսաստանի չարամիտ պահվածքով:

Մեզ թույլ տալով իր տարածքն օգտագործել որպես հենակետ, որտեղից կարող ենք հետևել Ռուսաստանին, Իրանին և տարածաշրջանում ահաբեկչական գործողություններին, մենք կարող ենք Ադրբեջանին տրամադրել քաղաքական աջակցություն և ռազմական տեխնիկա, որն անհրաժեշտ է իր շատ վտանգավոր հարևանությարից խուսանավելու համար:

Իրոք, անհրաժեշտության դեպքում Ադրբեջանը կարող է մեկնարկային կետ հանդիսանալ Իրանի միջուկային օբյեկտների վրա հարձակման համար:

Ժամանակն է սկսել նախագահական և Կոնգրեսի պատվիրակություններ ուղարկել Ադրբեջան՝ խոսելու մեր ընդհանուր շահերի և ռազմավարական գործընկերության հաստատման մասին։

Էրիկ Ռ. Լևինը Նյու Յորքի Eiseman, Levine Lehrhaupt & Kakoiannis PC իրավաբանական ընկերության հիմնադիր անդամ է: Նա էսսեիստ է, քաղաքական մեկնաբան և կազմակերպող Հանրապետական կուսակցությանթեկնածուների դրամահավաքի համար՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Միացյալ Նահանգների Սենատի վրա: