Պաշտոնական այցով Հայաստան ժամանած ԻԻՀ Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղար Ալի Շամխանին եւս մեկ անգամ վերահաստատել է իրանական կողմի դիրքորոշումը՝ հայտարարելով, որ Իրանն անընդունելի է համարում տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական իրավիճակի փոփոխության որևէ փորձ։ Թեմայի վերաբերյալ «Փաստինֆո»-ն զրուցել է իրանագետ Գարիկ Միսակյանի հետ։

— Պարոն Միսակյան, այս օրերին Երեւանում գտնվող ԻԻՀ Ազգային անվտանգության բարձրագույն խորհրդի քարտուղար Ալի Շամխանին հայտարարեց, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բանակցությունները երկու կողմերի տարածքային ամբողջականության պահպանման շրջանակներում օգտակար կլինեն կողմերի համար: Ձեր կարծիքով ո՞րն էր այցի հիմնական նպատակը և այս հայտարարությունից ի՞նչ հետևություններ կարող ենք անել։

— Ընդհանուր առմամբ, տարածքային ամբողջականության և ինքնիշխանության իրավունքի պահպանումը համարվում է Իրանի արտաքին քաղաքականության հիմնական սկզբունքներից, որի վերաբերյալ Իրանի հայտարարությունները պրոյեկտվում են բոլոր հակամարտությունների վրա։ Սակայն ներկա պահին Ալի Շամխանիի այս հայտարարությունը պետք է դիտարկել՝ հաշվի առնելով ՀՀ Սյունիքի մարզի և ՀՀ-ԻԻՀ սահմանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը։

Իրանի հիմնական անհանգստությունը վերաբերում է հայ-իրանական ցամաքային սահմանի անխափան գործունեությանը և, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» ծրագրի գործարկմանը։ Իրանը ամեն կերպ փորձում է խոչընդոտել այս ծրագրին՝ նաև հայկական կողմին անուղղակի ասելով, որ այս խնդրի վերաբերյալ կարող է դիվանագիտական աջակցություն ցույց տալ Հայաստանին։

Քանի որ Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հանդիպումներից հետո ադրբեջանական կողմից հնչում են ծավալապաշտական հայտարարություններ, իսկ հայկական կողմից դրանք լիարժեք չեն դատապարտվում, ապա Իրանում փորձում են ամենաբարձ մակարդակում հասկանալ Հայաստանի դիրքորոշումը և, ինչու՞ չէ, նաև ստանալ երաշխիքներ, որ Երևանը հաստատակամորեն դեմ է արտահայտվելու հայ-իրանական ցամաքային սահմանի գործունեությունը խաթարող ցանկացած նախագծի։

— Բառացի մեջբերում եմ Ա․ Շամխանիի հետևյալ հայտարարությունը. «Մենք դեմ ենք տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների տանող ցանկացած գործողության: Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ մեսիջ է պարունակում այս հայտարարությունը և ու՞մ է ուղղված։

-«Տարածաշրջանում աշխարհաքաղաքական փոփոխություններ» արտահայտությունը եթե դիտարկենք Իրանի տեսանկյունից, ապա պետք է նշել, որ նախ և առաջ դա վերաբերում է ՀՀ Սյունիքի մարզի նկատմամբ Ադրբեջան-Թուրքիա տանդեմի ծավալապաշտական հայտարարություններին և նկրտումներին, ինչպես նաև Թուրքիայի և Իսրայելի ներկայության պայմաններում Ադրբեջանական Հանրապետության միջոցով աշխարհաքաղաքական փոփոխություններ իրականացնելու փորձերին։

Իրանում, այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը», համարում են «Թուրանական միջանցք», որի գործարկումը աշխարհաքաղաքական լուրջ փոփոխություն է ենթադրելու ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Իրանի համար։ Թեհրանի տեսանկյունից՝ այս միջանցքի գործարկման հիմնական շահագրգիռ կողմը Թուրքիան է, որը, փորձում է շրջանցելով Իրանի տարածքը, ցամաքային մուտք ստանալ ՆԻՀ տարածքով դեպի Ադրբեջանի Հանրապետության արևելյան հատվածներ և Կասպից ծով։ Մյուս կողմից, Իրանը սա դիտարկում է որպես ՆԱՏՕ-ի դիրքերի ամրապնդման փորձ Իրանի հյուսիսային սահմանների երկայնքով։

— Արդյոք կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ այս հայտարարությամբ Ա․ Շամխանին արտահայտում էր պաշտոնական Իրանի դիրքորոշումը, և ինչպիսի՞ն պետք է լինի Հայաստանի պատասխանը։

Ալի Շամխանիի այցը կարևորվում է նաև այն տեսանկյունից, որ այս պաշտոնյան համարվում է Իրանի հոգևոր առաջնորդ Ալի Խամենիի ամենավստահելի քաղաքական կերպարներից, և ի պաշտոնե հաշվետու է անմիջապես հոգևոր առաջնորդին։ Սա կարող է նշանակել, որ այն խնդիրները, որոնց լուծման համար Երևան էր ժամանել Ալի Շամխանին, նախանշվել են անմիջականորեն Իրանի հոգևոր առաջնորդի կողմից։ Այս տեսանկյունից դիտարկելու դեպքում պետք է նշել, որ միանշանակ Ալի Շամխանին արտահայտում է ԻԻՀ պաշտոնական դիրքորոշումը և, Իրանի Հոգևոր առաջնորդի տեսակետները։

Ներկա աշխարհաքաղաքական իրավիճակը հաշվի առնելով՝ Հայաստանը անպայմանորեն պետք է բոլոր ոլորտներում փորձի զարգացնել իր հարաբերությունները Իրանի հետ։ Իսկ Ալի Շամխանիի այցը վկայում է, որ Իրանը ցանկություն ունի նաև անվտանգային և աշխարհաքաղաքական ոլորտներում համագործակցություն ծավալել ՀՀ-ի հետ։