«Թուրքիան Հայաստանի դեմ պատերազմ կարող է հայտարարել միայն մեկ պարագայում՝ եթե նախապես պայմանավորվածություն ունենա հայաստանյան իշխանության հետ, որ այդ պատերազմի ելքը որոշված է լինելու։ Այսինքն, Թուրքիան Հայաստանի սահմանների վրա կհարձակվի, եթե վստահ լինի, որ գործելու է Շուշիի սցենարը, այսինքն՝ միայն հայաստանյան իշխանությունների հետ դավաճանական պայմանավորվածության պարագայում», —«Փաստինֆո»-ի հետ զրույցում ասել է ռազմական փորձագետ Դավիթ Ջամալյանը։

Փորձագետը նկատում է՝ Թուրքիայի ռազմական ռեսուրսներն այնքան անսահամափակ չեն, որ կրիտիկական գերազանցություն ապահովեն, որպեսզի այդ պետությունը, հիմա էլ պատերազմի մեջ ներքաշվի հայ ռուսական դաշինքի դեմ։ Ջամալյանն ընդգծում է՝ չմոռանանք, որ հենց այս պահին էլ, Թուրքիան հինգ տարբեր ուղղություններով ռազմական կոֆլիկտի մեջ է ներգրավված ՝ Կիպրոսի, Սիրիայի, Լիբիայի, Իրաքի, իսկ հիմա արդեն՝ Արցախի հետ։ Այս ամենը հաշվի առնելով, ռազմական փորձագետը բացառում է Հայաստանի Հանրապետության սահմաններին Թուրքիայի կողմից ռազմական ագրեսիայի ծավալուն գործողությունների մեկնարկը. «Մեկ բացառություն, իհարկե կա։ Թուրքիան անհապաղ կհարձակվի Հայաստանի Հանրապետության վրա, եթե ունենա համապատասխան երաշխիքներ, որ այս իշխանությունները կկրկնեն Շուշիի հանձնման սցենարը։ Այս պարագայում, նրանք կփորձեն ոչ թե Արցախում, այլ հենց Սյունիքում սրել իրավիճակը։ Սա նրանք կանեն միայն Փաշինյանից ամուր երաշխիքներ կորզելուց հետո, առ այն, որ նա հնարավորինս կձգձգի Ռուսաստանի Դաշնությունից օգնություն ստանալու առաջարկի նախաձեռնությունը կամ կձգձգի Ռուսաստանի կողմից՝ օգնություն տրամադրելու առաջարկի պատասխանը։ Այսինքն, այստեղ կգործի բացառապես նույն սցենարը, որով կյանքի կոչվեց Շուշիի անկումը և, որի մասին պատերազմից հետո բարձրաձայնեց ԱԱԾ նախկին տնօրենի պաշտոնակատար Միքայել Համբարձումյանն՝ իր հայտնի հարցազրույցում։ Չէ՞ որ մարդը պատմում էր, թե ինչպես օրեր շարունակ ռուսական կողմը պահանջել է, որպեսզի հայաստանյան իշխանություններն ընդունեն իրենց կողմից առաջարկված խաղաղապահ առաքելությունը, որին Նիկոլ Փաշինյանը համառորեն չի արձագանքել այնքան ժամանակ, մինչև Շուշիի անկումը։ Ի վերջո, Համբարձումյանի ներկայացրած հրաժարականի պատճառը հենց դա էր՝ նա, պարզապես, չցանկացավ մաս կազմել այդ դավադիր անցուդարձին»,- ասում է Դավիթ Ջամալյանը։

Անդրադառնալով 44 օրյա պատերազմի պարտության պատճառահետևանքային կապերին, այդ թվում՝ նաև տարածաշրջանում ռուսական ազդեցության թեմային, ռազմական փորձագետը մեկ անգամ ևս նկատում է՝ պատերազմի ողջ ընթացքում հայ -ռուսական ռազմական դաշինքն, ըստ էության, չի գործել օրվա՝ նիկոլական իշխանության պատճառով. «Եթե այս իշխանությունը հայ- ռուսական ռազմական դաշինքի ողջ ներուժը ճիշտ ժամանակին և ճիշտ կերպով կիրառեր, ապա մենք այդ պատերազմից հաղթող դուրս կգայինք։ Այնպես որ, այս թեմայով չի կարելի վտանգավոր պատրանքների տրվել։ Հայ – ռուսական դաշինքը ոչ միայն միակ հնարավորությունն է այս տարածաշրջանում՝ որպես ռազմական սուբյեկտ լինելու, այլև լիարժեքորեն չի կիրառվել վերջին աղետաբեր պատերազմի օրերին։ Ուղղակի անմտություն է հաշվի չնստել այս տարածաշրջանում ռուսական գործոնի հետ։ Այժմ Նիկոլ Փաշինյանը չի կարող իրեն թույլ տալ հաշվի չնստել տարաշածրջանում ռուսական և իրանական գործոնների հետ։ Ըստ այդմ, դժվար է ասել կգնա՞ արդյոք նա նման դավադիր պայմանավորվածության թուրք ադրբեջանական դանտեմի հետ, թե՞ ոչ»,- ասում է ռազմական փորձագետը։

Տարբեր գնահատականների համաձայն՝ ռուս – ուկրաինական վերջին զարգացումների ենթատեքստում մեծ Ադրբեջանի կողմից ռազմական բախումների հավանականությունը, ինչին ի պատասխան Դավիթ Ջամալյանը նշում է, որ ամենայն հավանականությամբ, Ուկրաինայի սահմաններին Ռուսաստանի Դաշնության հետ լուրջ ռազմական բախում չի ստեղծվի։ Տեղային բնույթի մարտեր կլինեն, բայց ծավալուն մարտական գործողություններ չեն լինի, որովհետև ուժերն ակնհայտորեն հավասար չեն. «Իհարկե, Լոնդոնում կամ Վաշինգտոնում վճռականորեն են տրամադրված, որ Ուկրաինայում մինչև վերջին կաթիլ արյունը կռվեն Ռուսաստանի Դաշնության դեմ, բայց առանց իրենց կողմից զորք ուղարկելու։ Սա, ուղղակի, զավեշտ է, եթե չասենք՝ անբարոյականություն։ Կարծում եմ Ուկրաինայում էլ սա շատ լավ հասկանում են, պարզապես, կտրուկ կերպով տեղի տալ չեն ուզում։ Ըստ էության, Ուկրաինայում իրադարձությունների զարգացումներն ընթանալու են է ղրիմյան սցենարին համահունչ կերպով։ Այսինքն, ժամանակի ընթացքում Ուկրաինայում պարզապես համակերպվելու են, որ այդ տարածքներն, ուղղակի, իրենցը չեն և վերջ»,- ասել է ռազմական փորձագետ Դավիթ Ջամալյանը։