Մեր եկեղեցիների ու վանքերի վերականգման խնդիրը եղել և մնում է անվերծանելի թնջուկ։ Այս ոլորտում անելիքներն այնքան շատ են, որ դրանց անդրադարձը լուրջ ուսումնասիրություն է պահանջում: Դրանով անհրաժեշտ է զբաղվել պարբերաբար և այս հրապարակումը միտված է դրան: Եկեղեցիների վերականգնման թեմային ավելի ամբողջական կանդրադառնանք մեկ այլ հրապարակմամբ:
Լոռին մեր երկրի պատմամշակութային ամենահարուստ տարածաշրջաններից է: Վանական համալիրները մեկը մյուսից հետաքրքիր ու գրավիչ են: Դրանցից մեկը Օձունի վանքն է։ Ներս ես մտնում դարպասներից ու կանաչ սարերի համայնապատկերում իր ողջ շքեղությամբ բացվում է Օձունի հրաշքը:
Օձունի եկեղեցում է ծառայում Տեր-Վրթանես քահանա Բաղալյանը. Եռանդուն, նվիրյալ, պատրաստակամ մի հոգևորական, ով «Հայկական Վարկածին» պատմեց, որ 2006թ.մայիսից Գուգարաց թեմի առաջնորդ Տեր-Սեպուհ արքեպիսկոպոս Չուլջյանի կողմից նշանակվել է Օձունի և ենթաշրջանի հոգևոր հովիվ: Մեր հարցազրույցը ծավալվեց Օձունի խնդիրներ շուրջ.
-Ի՞նչվիճակում էր Օձունի տաճարը, երբ եկաք Օձուն:
-Ինձանից առաջ եկեղեցին երկար տարիներ հոգևոր սպասավոր չէր ունեցել և գտնվում էր անմխիթար վիճակում: Եկեղեցու տանիքներին խոտեր և, անգամ, ծառեր էին աճել: Ինչ արեցինք.
Նախ՝ իմ խնդրանքով համապատասխան կառույցների ղեկավարները եկեղեցին ապահովեցին ջրով, էլեկտրաէներգիայով և գազաֆիկացրեցին, ապա գյումրեցի շինարար Սամվել Տոնոյանի աջակցությամբ վերանորոգեցի եկեղեցու բակի զուգարանները, որոնք կիսակառույց էին և չէին գործում: Այնուհետև՝ օձնեցիների և ծնողներիս աջակցությամբ նորոգեցի բակը երիզող պարիսպը: Իմ խնդրանքով օձնեցի ճանապարհաշինարար Սամվել Տիտանյանը մաքրեց եկեղեցո ւ բակը շինարարական աղբից, վերականգնեց մուտքի կամարը և բակի դարպաս կռեց:
—Ինչու՞ տաճարի անմխիթար վիճակը չներկայացրեցիք Մշակույթինախարարությանը և Մայր Աթոռին:
-2007-ին նախկին գյուղապետ Մելիք Այվազյանը գյուղացիների խնդրանքով դիմեց Լոռու մարզպետ Հենրիկ Քոչինյանին, որն էլ իր հերթին խնդրանքով դիմել էր կառավարությանը, բայց Մշակույթի նախարարությունից պատասխանել էին, որ կառույցը գտնվում է Մայր Աթոռի բալանսի վրա և վերջինիս պարտականությունն է զբաղվել հուշարձանի պահպանմամբ:
—Իսկ Մայր Աթոռին դիմե՞ լ եք:
-Իհարկե՛, դիմել եմ: 2008թ-ի քահանայից ժողովի ժամանակ, բանավոր կերպով, Օձունի եկեղեցու վթարային վիճակը անձամբ վեհափառ հայրապետին ներկայացրեցի: Վեհափառն ինձ հանձնարարեց լուսանկարներով հիմնավորված իրավիճակը ներկայացնել թեմակալ առաջնորդին, որի համապատասխան դիմումից հետո կաթողիկոսը դիմեց կառավարությանը և որքանով տեղյակ եմ կառավարությունը 2009թ-ին շուրջ 7 միլիոն դրամի հատկացում կատարեց Մշակույթի նախարարությունում նախագիծ և նախահաշիվ կազմելու համար, իսկ 2010թ-ին շուրջ 20 միլիոն դրամի հատկացում արվեց նախնական աշխատանքներ սկսելու համար: Այդ ընթացքում ինձ այցելեցին Արմեն Դավթյանն ու Վանուշ Շերմազանյանը մոսկվայաբնակ օձնեցի Մովսես Վարազդատի Ձավարյանի գլխավորությամբ և հայտնեցին, որ Ձավարյանը պատրաստակամ է ֆինանսավորել Օձունի եկեղեցու վերականգնման աստվածահաճո գործը:
2011թ-ի մարտի 3-ին Մայր Աթոռի, Մշակույթի նախարարության և Հովհան Օձնեցու անվան հիմնադրամի միջև եռակողմ համաձայնագիր կնքվեց եկեղեցու վերականգնման վերաբերյալ և 2011-2014 թթ-երին կատարվեցին որակյալ և մեծածավալ շինարարական աշխատանքներ՝ ձուլվեց եկեղեցու գմբեթի դարերի ընթացքում քայքայված խաչի կրկնօրինակը, ամրակայվեց եկեղեցո ւգմբեթը, զույգ զանգակատները, նորոգվեցին եկեղեցու աղոթասրահի ծածկասալերը, կարանախցվեցին եկեղեցու որմերը գմբեթից մինչև պատուհանագոգեր, քանդվեցին և վերաշարվեցին աղոթասրահի քիվերը, իսկ պակասող քիվերն ու քարերը լրացվեցին:
Այդ աշխատանքները վնասու՞մ էին եկեղեցու պատմամշակութային արժեքին:
-Ո՛չ, քանի որ եկեղեցին վերականգնվում էր վերականգնող ճարտարապետ Միշա Հակոբյանի նախագծով: Այն արժանացել էրՄշակութի նախարարության գիտամեթոդական խորհրդի հավանությանը և համաձայնեցված էր Մայր Աթոռի ճարտարապետական բաժնի հետ: Վերականգնումն իրականացվում էր ավանդակա նեղանակով և բարդ կրաշաղախով:
-2014թ-ին եկեղեցու վերականգնումն ավարտվե՞ց:
-Առաջին փուլը բարեհաջող կերպով ավարտվեց:
-Իսկ հիմա ի՞նչ աշխատանքներ են իրականացվում:
-2017թ-ի ապրիլի 4-ից սկսվել է վերականգնման երկրորդ փուլը, որը նախատեսված է ավարտել հոկտեմբերի 5-ին:
-Ի՞նչաշխատանքներ են նախատեսված այս փուլում:
-Այս փուլում նախագծված է բացել թմբուկի չորս և աղոթասրահի արևելյան պատուհանների ներքևի հատվածների հետագայում շարված հատվածները, որի արդյունքում կունենանք այդ լուսամուտների նախնական ուղղահայաց չափսերը: Խորհրդային շրջանում փայտյա լուսամուտներին փոխարինած մետաղական շրջանակով պատուհանները կրկին փոխարինել փայտյա լուսամուտներով: 1980-ականներին վերաշարման նպատակով քանդված հյուսիսային կամ արակապ սրահի կամարներն ու արևմտյան քիվերը վերաշարել և հյուսիսային սրահը հասցնել հարավայինի նիշին: Սալարկել արտաքին սրահների հատակները և ջրամեկուսացում իրականացնել աղոթասրահի շուրջ և այլն:
—Ի՞նչ առումով է կարևոր այս փուլը և Ձեր կարծիով ,ի՞նչբացթողումներ կան:
-Այս փուլն իմ կարծիքով առանցքային է այն առումով, որ իր մեջ ներառում է 80-ականներին քանդված և չվերաշարված մայր քարերի վերաշարում: Ինձ համար դա արդարության վերականգնման նման մի բան է: Բայց այս փուլում չի նախատեսված բակի բարեկարգում, որի մեջ կարծում եմ պիտի ներառվի 80-ականերին տեղահանված տապանաքարերի իրենց նախնական տեղերի վերադարձումը, պիտի բացվեն բակի մյուս երեք մուտքերի կամարատակի 1977թ-ին շարված հատվածները և դարբնի կռածո դարպասներ տեղադրվեն: Եկեղեցու բակի չորս մուտքերից դեպի եկեղեցի տանող քարե արահետներ պատրաստել: Ցանկալի կլինի բակում փոքրիկ տաղավար կառուցել, որպեսզի մոմի, սրբապատկերների և հոգևորգրականության վաճառքը եկեղեցու աղոթասրահից դուրս կազմակերպվի:
—Այս աշխատանքները կատարելու դեպքում եկեղեցին ամբողջական տեսքով կներկայանա՞ այցելուներին:
-Ցավոք, ո՛չ: Դրա համար անհրաժեշտ է ամբողջացնել կամարակապ սրահների թաղերը և դրանց վրա ծածկասալեր տեղադրել, որպեսզի անձրևաջրերը աղոթասրահի ծածկերիցչ թափվեն որմնակամարներին և պատերը խոնավեցնելով թափվեն և փչացնեն արտաքին եռակողմ սրահների հատակի սալիկները:
-Այդ առումով ի՞նչ մոտեցում կա:
-Այդ կտրվածքով պատմամշակութային ամեն կառույցի յուրհատուկ մոտեցում են ցուցաբերում: Օրինակ՝ ամրոցները մասնակի վերականգնվում և կոնսերվացվում են, քանի որ այսօր պրակտիկ չեն օգտագործվում: Վանքերի եկեղեցիներն ամբողջական, իսկ կից կառույցները մասնակի են վերականգնվում: Գործող եկեղեցիների պարագան այլ է, դրանք անշուշտ պետք է բերվեն ամբողջական տեսքի, որպեսզի նախ և առաջ բավարարեն հավատացյալների հոգևոր կարիքները, ապա օտարների մոտ ոչ թե խղճահարություն, այլ հիացմունք առաջացնեն:
—Մենք անշուտ կհետևենք Օձունի վերականգնման ընթացքին, իսկ Ձեզ համբերություն այս դժվարին, նվիրում պահանջող գործում:
-Շատ ուրախ կլինեմ, Աստված օրհնի Ձեզ և Օձուն իվերականգնմամբ բոլոր ուրախացողներին:
Զրույցը վարեց Ռուզան Ավոյանը
- 15:10Նիկոլ Փաշինյանը Սուրբ Գիրքն ընկալում է աղանդավորական մեկնություններով. Տիգրան քահանա Բադիրյան
- 13:10Ադրբեջանը խլացնում է Արցախի բջջային կապի և համացանցի հասանելիությունը. Արցախի ՄԻՊ
- 13:10Ես չեմ պատմելու, թե ինչպես էր Աննա Հակոբյանը բունկերում գոռում՝ «ուզում ա 5 հազար մարդ մորթվի․․․»․ Միքայել Մինասյան
- 15:102020թ. հուլիսի 1-ից կավելանա մինչև 2 տարեկան երեխաների խնամքի համար տրվող նպաստը՝ 18.000-ի փոխարեն՝ ծնողները կստանան 25.500 դրամ
- 14:106 անգամ բարձրացնելու ենք առաջին երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստը՝ 50 հազար դրամից այն դարձնելով 300 հազար դրամ
- 14:10Թուրքիա-Նախիջևան թռիչքների համար Հայաստանի կամ Իրանի օդային տարածքն այլևս չի օգտագործվի
- 12:10Բոլոր զորամասերն 100%-ով ապահովված են ռազմական տեխնիկայով եւ զինամթերքով. ՊԲ N միավորման հրամանատար
- 11:10Հայաստանի լիակատար շրջափակման հեռանկարը. Ինչ զարգացումներ կարող են լինել
- 12:10Ադրբեջանցի գործիչների երեւակայությունը մոլեգնում է. ԼՂՀ ՊՆ
- 15:15Արցախի ՊՆ-ի կոը՝ անվերապահորեն կատարել հրադադարի պահպանման շուրջ պայմանավորվածությունը