Մենք ստեղծեցինք Իտալիան, մնում է ստեղծենք իտալացիներ:

Ջուզեպպե Գարիբալդի

Հայաստանի երրորդ հանրապետությունը ստեղծվեց հայ ժողովրդի համար պատմական տխուր ժամանակահատվածում, սակայն համաժողովրդական խանդավառության ու ազգային միասնության շնորհիվ: Այս հանրապետության հիմնադիրներն այն օրերին <<Ղարաբաղ կոմիտե>> կոչված հայրենասիրական ճակատի անդամներն եղան՝ Վազգեն Մանուկյան, Վանո Սիրադեղյան, Բաբկեն Արարքցյան, Լևոն Տեր-Պետրոսյան և այլ նվիրյալներ: Հետագայում, այս խումբն ավելի ընդլայնվելով, իր շրջանակներում ներգրավեց տարբեր շահեր ու նպատակներ հետապնդող անձանց, կազմվեց ՀՀՇ-ն: Տեղի ունեցան համաժողովրդական ընտրություններ և ժողովրդի միահամուռ կամոք ՀՀ նախագահ ընտրվեց Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Շարժման մյուս ղեկավարներից յուրաքանչյուրը զբաղեցրեց իրեն արժանի որևէ պաշտոն, իսկ Վազգեն Մանուկյանը բեկվեց իր ընկերներից ու խռովյալի դիրք ընդունեց՝ չգիտակցելով, որ տվյալ իրադրության պայմաններում պետք է բավարարվել նվազագույնի պարտադրանքով, այլ ոչ թե ներկայացնել առավելագույնի պահանջները: Ընթացիկ պատմաշրջանում ՀՀՇ առաջնորդի երերուն աթոռին տիրացան Վանո Սիրադեղյանը, Դավիթ Շահնազարյանը և ուրիշներ, որոնց թվում Տեր Հուսիկ Լազարյան (Գարուշ ավազանի անունով) կոչեցյալ մի քահանա, ում վերապահված էր մեր հայրենիքում պետական պաշտոնյաներ նշանակելու իրավասությունը: Այստեղից էլ մեր ազգային մտածողության մեջ սրբապղծության մանանեխն ընկավ, և աստիճանաբար քաղաքական իշխանություն հաստատեցին կոսմոպոլիտները՝ հոգեբանությամբ ազգատյաց, բարոյապես խենեշ, տիրադավ նպատակամղումով ստահակները: Այս արշավախմբի նպատակն էր երկրի երեսից վերացնել հայրենասերի մեր տեսակը, ոչնչացնել ազգայինը, հայկականը և փոխարենը համատարած այլասերության շերտով ծածկել մեր հայրենի հողը՝ նախապատվություն շնորհելով համասեռամոլներին: Ու՞մ թելադրանքով ու գործուղումով ասպարեզ եկան նախկին կոմունիստ այս երիտասարդները, դեռ պատմությունը կներկայացնի, երբ ծամանակը գա: ՀՀՇ ներթափանցելու առաջին իսկ օրերից այս տղաները ձեռնամուխ եղան ասպարեզից դուրս մղելու նախ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նեցուկներին` Վանո Սիրադեղյանին, Հրանտ Բագրատյանին և այլոց: Պասկվիլներով հեղեղվեց ՀՀ առաջին նախագահի աշխատասենյակը: Եվ վերջինս ստիպված եղավ երկրի նվիրյալներից ոմանց պաշտոնապես մեկուսացնել, որպեսզի գոնե մասամբ հագուրդ տար զրպարտիչների ցանկություններին: Այստեղ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը թույլ գտնվեց: Ամբարտավանների այս ջոկատը համառորեն շարունակեց դավադրությունն այնքան ժամանակ, մինչև քայքայվեց ՀՀՇն, գործող իշխանությունը հրաժարական տվեց, իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ընդհուպ պարտադրված եղավ ժամանակավորապես թողնել մեծ քաղաքականությունը: Հիրավի, Հանրապետության կայացման արշալույսին քարոզչության տաճար ներխուժեց ամբոխավարների մի ջոկատ, որի աղտոտ ցնցոտիները ապականեցին սրբավայրը:

Ջոկատավարը ներկայումս Ղազախստանում Հայաստանի արտակարգ ու լիազոր դեսպան, համասեռամոլ Արա (նույն ինքը՝ Արայիկ) Սահակյանն է, ով  մինչև օրս էլ շարունակում է արատավորել անցյալում անբասիր ու հայենասեր քաղաքական գործիչների անունն ու հեղինակությունը: Այս դեկորատիվ մարդն ու ձախողակ դերասանը Լ. Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ եղել է ԱԺ փոխնախագահ։ Նրան է իրավունք վերապահված եղել անջատել միկրոֆոնը՝ պատգամավորների արդարացի ընդվզումը  կանխելու համար։ Նա այժմ էլ չի դադարում ամենուր հայհոյախոսել իր նախկին առաջնորդին՝ ՀՀ առաջին նախագահին ու նրա շրջապատին: Եվ այս ամենն այն պատճառով, որ անցյալում նրան հնարավորություն չի տրվել ամեն գնով զբաղեցնել Հայաստանի արտաքին կամ ներքին գործերի նախարարի պաշտոններից որևէ մեկը։  Այս մանրախնդիր մարդու (և ոչ միայն նրա) մեքենայություններին  երկար ժամանակ  և վայրկյան առ վայրկյան հետևել է տողերիս հեղինակը։ Այսպես է վարվում անցեղ շունը, որին հատուկ է ուրացողի ու տիրադավի վարքը: Հիշեցնեմ, որ վերը արտահայտված <<համասեռամոլ>> որակման համար պատրաստ եմ պատասխանելու և առերեսման միջոցով ապացուցելու ասածիս ճշմարտացիությունը։ Անհրաժեշտ եմ համարում, որ առերեսումը կատարվի ՀՀ  գլխավոր դատախազի, ազգային անվտանգության և ներքին  ծառայությունների ղեկավարների անմիջական ներկայությամբ։ Ի դեպ, այս քաղաքական ասկարիդի անառակաբարո վարքի մասին քաջատեղյակ է եղել նաև Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, ում չէր խանգարում  նման տականքների գոյությունը իշխանության ներսում։ Ի վերջո, այսպիսի մեկին մեր օրերում դեսպան առաքել, այն էլ մի պետություն, որտեղ գերիշխում է իսլամը, անարգանք է մեր ազգային արժանապատվությանը։

Ճշմարտության դեմ չմեղանչելու համար ասենք, որ հիշյալ գաճաճների խառնամբոխի առաջ գալուն  նպաստեց նաև ՀՀ կառավարության կատարած տնտեսական ռեֆորմը՝ պետական ունեցվածքի անհապաղ վաճառքը՝ հանուն երկրում կապիտալիզմի հիմնադրման: Այս դեպքում էր, որ ստեղծվեց տնտեսական անարխիան, երբ գործարանների սովետական դիրեկտորները հողմացրիվ արեցին բանվորներին, իրենք չնչին գումարներով գնեցին համաժողովրդական ունեցվածքը և նվիրաբերեցին իրենց անբան որդիներին, հայտարարելով, որ այսօրվա պետությունը խորհրդային պետության իրավահաջորդն է։ Եվ աղքատացած բանվորական զանգվածը սովից փրկվելու համար փողոցներում ու ստորգետնյա անցումներում սկսեց վաճառել վերջին վաուչերը և երկիրը լքել: Ավելացնենք նաև, որ երկրում մնացած սև և գունավոր մետաղները արտահանվում էին միայն ՀՀ պաշտպանության նախարարի ստորագրությամբ, ինչը կատարվում էր այժմ հանգուցյալ Վազգեն Սարգսյանի թեթև ձեռքով: Նույն անձի կամայականությամբ և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի լռելյայն համաձայնությամբ Հայաստան բերվեց Ռոբերտ Քոչարյանը: Մարդը հոգով անաստված էր և ատում էր հայոց եկեղեցին։ Այստեղից էլ բխում է այն տրամաբանական հարցը, թե ինչո՞ւ Վազգեն Սարգսյանը մեր հայրենիք բերեց  Ռոբերտ Քոչարյանին: Միգուցե, որ նրան կարգեր անգլիական թագուհի, իսկ ինքը, Կարեն Դեմիրճյանին ստվերելով, միանձնյա կառավարեր երկիրը: Թերևս՝ Հոկտեմբերի 27-ը սպառիչ կերպով տվեց այս հարցի պատասխանը: Իհարկե՝ Աստծո գիտությամբ: Միայն թե ափսոս էին հարակից զոհերը:  Ի լրումն վերոնշյալ միջադեպի մասին եզրահանգման, ասեմ, որ պետք է այստեղ բացառել ռուսների մասնակցությունը Հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործությանը և այս առթիվ դադարեցնել հակառուսական քարոզչությունը, ինչը լայն տարածում է գտել միամիտ մասսաների մեջ։

Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության տարիները Հայաստանի պատմության մեջ գնահատվում է որպես վայրիվերումներով ու արյունոտ իրադարձություններով լի ժամանակաշրջան, չնայած որ, ճիշտ այդ ժամանակ երկրի տնտեսությունն ապրում էր չափավոր վերելք:

Այսօր ժամանակն է, որպեսզի նորովի դիտարկվեն անցյալի պատմական անցքերը և նոր իրավիճակների տրամաբանությամբ ղեկավարվելով, կերտել Հայաստանի երրորդ հանրապետության ընթացիկ պատմությունը:

ՄԵՐՈՒԺԱՆ