Հարցազրույց ԵՊՀ-ի պրոֆեսոր, մանկավարժա-հոգեբանական ակադեմիայի անդամ, դատական փորձագետ-հոգեբան, արձակագիր, ՀՀ գրողների միության անդամ Էլդա Գրինի հետ, որը շուրջ 140 գիտական աշխատանքների հեղինակ է, այդ թվում նաև դասագրքերի ու ձեռնարկների, որոնք, մասնավորապես իրավաբանական հոգեբանության ոլորտում, հանրապետությունում առաջինն են:

—Դուք երկար ճանապարհ եք անցել որպես հոգեբան և համարվում եք այդ բնագավառի գիտակներից մեկը ու Ձեր կյանքի մեծ կենսափորձը թույլ կտա արդեն հստակ տալ մեր ազգի էթնիկ հոգեբանական բնութագիրը:

 -Մեր ազգը փոքր ինչ հակասական է, քանի որ յուրաքանչյուրի մեջ այս կամ այն չափով կա ագրեսիա, բողոք, և մի քիչ էլ վատատեսություն, սակայն այդ ամենը դրսևորվում է նաև զարմանալի մարդասիրական և մասնավորապես՝ հյուրասիրության ֆոնի վրա, այսինքն մի կողմից մենք բռնկվող ենք, անհամբեր, մի քիչ էլ դժգոհ մեր բախտից, կյանքից, բայց մյուս կողմից հարկ եղած դեպքում մենք դիմացինին ձեռք կմեկնենք, կօգնենք, կհյուրասիրենք: Ես համարում եմ, որ այդ դժգոհությունը և վատատեսությունը հնուց է գալիս և երևի մեր ծանր ճակատագիրը ազդել է մեր բնավորության ձևավորման վրա: Դրան գումարած, ընդհանրապես, մենք մեր խառնվածքով ավելի շատ խոլերիկ ենք և մելանխոլիկ: Խոլերիկ ենք, որովհետև մենք գործունյա ենք, աշխատասեր և դա ապացուցվում է ամեն պահ և այսօր հայը ուր էլ գնա, կարող է իր շնորհքի ամենալավ կողմը ցույց տալ:

Մյուս կողմից հայի մեջ մի հոռետեսական, մի տխուր բան կա, իսկ դա էլ մեր պատմությունից է գալիս: Հեշտ բան չէ, երբ դու ոչ միայն կոտորվում ես, այլ նաև քիչ-քիչ կորցնում ես քո տարածքը, իշխանությունը, քո՝ ժամանակին եղած հզորությունը և դա անպայման իր կնիքը դնում է մարդու խառնվածքի վրա:

 —Տղամարդկանց ու կանանց միջև եղած ինչպիսի՞ ակնհայտ դրսևորվող տարբերություններ կնշեք:

— Տղամարդկանց և կանանց խառնվածքային տարբերությունները դժվար է նշել, քանի որ թե՛ կանանց և թե՛ տղամարդկանց մոտ կարող են լինել տարբեր տիպեր: Բայց բնավորության գծերի դրսևորումը կախված է նաև իրավիճակից. օրինակ, երբ բնավորությամբ պայծառ մի աղջիկ ընտրում է մի ընտանիք, որտեղ այսպես ասած «սկեսուրը սղոցում է», նա քիչ- քիչ սկսում է դառնալ ջղային, դառնում է խոլերիկ և նաև մելանխոլիկ, տխրում է, որովհետև չի տեսնում հեռանկար, որովհետև կյանքը ընթանում է կռիվների, բամբասանքի կամ ավելորդ խոսակցության մեջ: Երևի թե նաև դա է պատճառը, որ այսօր հայ կանանց մոտ նկատվում է անվստահություն, անբավարարվածություն, հոգսաշատություն նաև մի քիչ չարություն: Ինչպես նշեցի՝ մթնոլորտն էլ է ազդում մարդու բնավորության դրսևորման վրա և հետո մենք կնոջից բոլորովին այլ պահանջներ և սպասումներ ունենք, իսկ եվրոպացին՝ բոլորովին այլ, հաճախ կնոջը շատ են ծանրաբեռնում և դա այնքան էլ դրական չի ազդում նրա հոգեվիճակի վրա: Բացի այդ, հաճախ ծնողների մոտ եղած պայմաններն ու ամուսնությունից հետո եղած պայմանները կտրուկ տարբերվում են և ադապտացիան դժվար է ընթանում ու անկախ իրենից կարող է չարություն առաջանալ: Տղամարդիկ ևս փոխվել են ու եթե նախկինում նրանց չամուսնացած հատվածը ցանկանում էր 18 տարեկան կին գտնել, դիպլոմն էլ՝ օժիտ վերցնել, ապա այսօր տղամարդը գերադասում է կայացած, աշխատող աղջկա, որը կօգնի իրեն.

 — Սա ինչ է՝ հոգեբանական խնդիր թե՞ միայն սոցիալական.

 — Պատճառը նախևառաջ սոցիալական է: Ուզում են կայացած աղջկա հետ ամուսնանալ, քանի որ իրենք չեն կարողանում նյութապես ապահովել ընտանիքը, այսինքն առաջին հերթին նյութական պատճառն է: Բացի այդ, եթե աղջիկը արդեն կայացած է և կարող է աշխատել և ունենալ թեկուզև չնչին, բայց ստույգ աշխատավարձ,ապա դա արդեն լավ է ընտանիքի համար: Իսկ ընդհանրապես, այժմ տղամարդը նախընտրում է ամուսնանալ հասուն կնոջ հետ, որը ճիշտ կկողմնորոշվի, որի հետ կարելի է մտքերով, հեռանկարով և պլաններով կիսվել և նաև դա է պատճառը, որ այսօր ամուսնության շեմը բարձրացել է:

 -Այսօր հոգևորը գրեթե դեր չունի մեր կյանքում, բայց  մտավոր արժեքները  ավելի շատ կանայք, թե՞ տղամարդիկ են գնահատում:

-Դժվար է ասել, որովհետև ստույգ պատասխանելու համար հարկավոր է հատուկ հետազոտություններ անցկացնել թե՛ հոգեբանության, և թե՛ հատկապես սոցիոլոգիայի գծով:Բայց ընդհանուր պատկերը, ցավոք, այնպիսին է, որ կրթված, բարձրագույն կրթություն ունեցող աղջիկը հաճախ չի նայում տղայի կրթություն ունենալուն, նա ուղղակի ուզում է ամուսնանալ, որպեսզի իր կողքին ունենա ընկեր, երեխաներ, ընտանիք, բացի այդ, երիտասարդ տարիներին միշտ ապագան ավելի վարդագույն է երևում և նա հավատում է, որ ամեն ինչ կլինի լավ և կկարողանա տղային բարձրացնել իր մակարդակին:Անգամ, եթե տղան ունենում է աչքի ընկնող բացասական գծեր, աղջիկը մտածում է, որ ինքը կվերադաստիարակի նրան՝ մոռանալով, որ կնոջը երբեք չի հաջողվում վերադաստիարակել ամուսնուն:

Սեդա Ավետիսյան