Անցյալ տարի սեպտեմբերին Հայաստանի անտարբեր հայացքի ներքո, և երկու գերատեսչությունների՝ ԿԳ և սփյուռքի նախարարների հարցին մակերեսային, ոչ պրոֆեսիոնալ մոտեցման արդյունքում, փակվեց Բեռլինի Ազատ համալսարանի Հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանության ամբիոնը:

Դոկտոր Ժիրայր Քոչարյանն վերը նշված ամբիոնի վերջին վարիչն է, ահա թե ինչ է պատմում նա՝ Ազատ համալսարանում կարևորագույն այդ օջախի փակման հետ կապված:

 —Պրն Քոչարյան, ներկայացրե՛ք Ձեզ.

— Մինչև անցյալ տարի սեպտեմբեր Հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանության սեմինարներում հայկական բաժնի վարիչն էի: Քարտեզագրություն եմ ուսանել Բեռլինում, ապա աշխարհագրություն եմ ուսումնասիրել՝ մարդու և միջավայրի փոխհարաբերությունը: Երկրորդ ճյուղս բանասիրությունն է՝ իրանական ֆիլոլոգի, միջին պարսկերեն, որը գրաբարին մոտ է: Գիտությունների դոկտոր եմ: Եվ այդ ժամանակ, դժբախտաբար, մահացավ Բեռլինի ազատ համալսարանի Հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանության հայկական բաժնի դասախոս դոկտոր Ֆրունջյանը, (նա էր այդ բաժնի պատասխանատուն) որի մոտ ես ուսանել եմ նաև արևմտահայերեն և գրաբար: Նրա մահից հետո, այդ պաշտոնը ստանձնեցի ես, մինչև անցյալ տարվա սեպտեմբեր:

—Մի փոքր պատմեք Բեռլինի Ազատ համալսարանի Հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանության ամբիոնի մասին.

— Բեռլինի համալսարանում, որտեղ հայագիտություն ամբիոն կար, 1921 թ.-ին հիմնադրել էր Ժոզեֆ Մարքուարդթն, հիմնել էր նաև իրանագիտության ամբիոն, նրա մահից հետո՝ հայագիտական ամբիոնը փակվեց, բայց հայոց լեզուն միշտ դասավանդվեց հալասարանում, որովհետև եթե որևէ մեկն ուզում է լրջորեն ուսանել համեմատական լեզվաբանություն, պիտի նաև հայոց լեզվին ծանոթանա, և երբ Ֆրունջյանը ստանձնեց այդ պարտականությունը, չզբաղվեց միայն գրաբարով այլ նաև աշխարհաբարով, ես ավելի ընդարձակեցի՝ Հայաստանի աշխարհագրություն, Հայոց եկեղեցու պատմություն, Արցախյան ազատագրական պայքար, ազգագրական որոշ թեմաներ:

—Քանի՞ ուսանող եք ունեցել.

-Ունեցել ենք 5-11 ուսանող, ամեն սեմեստր՝ 6 ամսյակ, այնտեղ այդպես է հաշվվում, ձմեռային, ամառային վեցամսյակ: Ես հիշում եմ, երբ իրանագիտություն էի ուսանում, մենք երկու հոգի էինք, և եթե մեզանից որևէ մեկը բացակայում էր, պրոֆեսորն ասում էր. «Հիմա, որ ուսանողների 50 տոկոսը չկա, ուրեմն գնանք սրճարան»:

—Ի՞նչպես եղավ, որ ամբիոնը փակվելու որոշում կայացվեց:

-Բեռլինի սենատը որոշեց, որ Ազատ համալսարանը շատ է մեծացել, ունի 63.000 ուսանող և աշխատակազմը 100.000-ի է հասնում, այսինքն՝ էլ տեղ չունի դասավանդումների համար, որոշեցին մի քիչ փոքրացնել, նույն քաղաքում, եթե մյուս համալսարանում նույն առարկաները կային կամ նույն ամբիոնը կար, պետք չկար, որ մյուսում էլ լիներ, այդպես իրենք որոշեցին հավասարակշռություն ստեղծել, ի միջի այլոց Հնդեվրոպական և համեմատական լեզվաբանություն արդեն Հոլբոլդում էր կար, որոշեցին Ազատ համալսարանը փակեն, որովհետև այնտեղ ի տարբերություն Հայաստանի, տարբերություն չկա, որ համալսարանը գնաս:

Հայաստանում համալսարանները դպրոցի շարունակությունն են, այնտեղի համալսարանները գիտության հետազոտության կենտրոններ են, ասենք՝ ակադեմիայի պարտավորություն են ստանձնում, որովհետև ակադեմիա չկա: Եվ սահմանափակ չի, կարող ես ոչ թե 3, 4 տարում ավարտել, այլ 8 տարում, միայն թե չափանիշները պետք է լրացրած լինես: Այդպիսով հայագիտականը վերացավ, ես գնացի մեր գիտական միավորման գրասենյակ, որովհետև մենք կապվում էինք հին փիլիսփայական գիտությունների մասնաճյուղին, խոսեցի, շատ ուրախացան և ասացին, որ հայոց լեզուն ավանդույթ ունի հատկապես Բեռլինում, (չմոռանաք, որ գերմանացիները մեծ ներդրում ունեն հայագիտության մեջ, Հուբշմանն առաջինն էր, որ փաստեց, թե հայոց լեզուն հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի ուրույն ճյուղն է) և կարելի է բացել լեկտորատ՝ ապագայում ամբիոնի հեռանկարով, կհրավիրեին դասախոսների նաև Հայաստանից, որովհետև մեկ դոցենտով  չէինք կարող հայագիտական բացել, դժբախտաբար, այդ առիթն էլ մենք կորցրեցինք: Բաժինը պետք է ունենար 48.000 եվրո տարեկան բյուջե, որից միայն 24,000 պետք է վճարեր հայկական կողմը: Դա իմ սխալն էր, որ գումարի հարցով դիմեցի ՀՀ Սփյոռքի, ԿԳ նախարարություններին:

— Հիմա մի քիչ մանրամասն կպատմեք այդ մասին.

— Դեհ… ձգձգեցին, երկարացրեցին և վերջը պատասխան չտվեցին, թերթերում էլ ոչ ճիշտ տեղեկություններ հրապարակեցին:

Շարունակելի…