«Հայկական Վարկածի» զրուցակիցն է «Լեգիտիմուս» իրավաբանական ընկերության ղեկավար, իրավաբանական գիտությունների թեկնածու Տիգրան Սահակյանը:

Թեմա 1.  Ի՞նչ դեր ունեն «միջնորդները» դատական համակարգում

-Դատական համակարգում հայտնի և վտանգավոր ցավ է նաև «միջնորդների» երևույթը:

Ըստ էության կա նման երևույթի երկու կատեգորիա:

Դրանցից առաջինը, ըստ էության իրենից վտանգ չի ներկայացնում այն առումով, որ կապված է զուտ մեր հասարակության մենթալիտետի հետ: Բոլոր փոքր բնակչությամբ պետություններին բնորոշ երևույթ է` ընկեր, բարեկամ, ծանոթ հարաբերությունները, և երբ դատարանում խնդիր ունեցող կողմերը իմանում կամ ճշտում են, որ, օրինակ դատավորը, դատախազը իրենց «քավորի» ընկերն է, մեծամասնությամբ այդ «քավորը» միջնորդում է պաշտոնյային իր մտերիմի համար օբյեկտիվ լուծում տալու առումով:

Այս երևույթը նույնպես իր մեջ կոռուպցիոն ռիսկ է պարունակում, սակայն դա այսպես ասած «պարտավորեցնող» միջնորդություն չէ: Շատ դեպքերում դատավորը կարող է այդ ինֆորմացիան ունենալով ավելի հետևողական լինի այդ հարցը լուծելիս օրինականությունը պահպանելու համար:

Պրոֆեսիոնալ դատավորի մոտեցումը իր վարույթի գործերին բոլոր դեպքերում այդպիսին է ու նման միջնորդության դեպքում կարող է խոստանալ, որ ամեն ինչ կլուծվի օրենքի սահմաններում: Կամ այդ կողմի պահանջը անօրինական է և դատական պաշտպանություն ունենալ չի կարող: Այսինքն` ասի «ոչ» միջնորդությանը: Ինչո՞ւ նշեցի «պրոֆեսիոնալ դատավոր», քանի որ շատ դեպքերում «ոչ» ասելը բավականին բարդ է, և դատավորը պարտավոր է կարողանա այդ «ոչ»-ը ասել:

Ես չեմ ուզում անդրադառնալ այն պաշտոնյաներին, որոնք կոռուպցիոն ռիսկերի սուբյեկտ են: Այսօր թեման վերաբերում է միջնորդներին:

Այսպես` միջնորդների մյուս կատեգորիան շատ ավելի վտանգավոր կատեգորիա է, որոնք իրենց գործունեությամբ վարկաբեկում են դատական համակարգը, հետևաբար նաև պետությանը, խաթարում են հավատն ու վստահությունը դատարանի, պետության և արդարադատության հանդեպ:

Այս կատեգորիայի միջնորդների դեմ պայքարը հրատապ հրամայական է այսօր: Այդ մասին նշել և հայտարարել է նաև փաստաբանների պալատի նախագահը:

Ինչու՞մ է կայանում դրա վտանգը:

Նման միջնորդը բանակցությունների մեջ է մտնում դատավարական կողմերի հետ, շատ դեպքերում ինքն է դրդում կողմին անօրինական ճանապարհ ընտրել` պատճառաբանելով, որ առանց այդպիսի կոռուպցիոն մոտեցման որևէ հարց չի լուծվի, կողմից ստանում է պայմանավորվածության առարկան` այն պաշտոնյային փոխանցելու և հարցին լուծում տալու խոստումով:

Դատական խնդիրը բոլոր ատյաններով անցնելուց հետո, եթե հարցը դրական լուծում է ստանում` հօգուտ այդ կողմի, միջնորդը բացատրում է, որ իր միջամտության արդյունքն է դա:

Այն երևույթը հասարակության մեջ արմատավորում է այն համոզմունքը, որ արդարադատության կարող են հասնել միայն այդ ճանապարհով, առանց նույնիսկ ենթադրելու, որ պաշտոնյան /դատավորը/ ընդամենը օբյեկտիվորեն կատարել է իր պարտականությունը և իրականացվել է արդարադատություն:

Շատ ավելի վտանգավոր և վարկաբեկիչ է լինում նման հարցի գործընթացի մյուս տարբերակը: Միջնորդը, կողմից ստանում է իբր «դատարանին»  հանձնվելիքը, որը բնականաբար չի փոխանցում, իսկ երբ հարցը բացասական է լուծվում, կողմին բացատրվում է թե դատավարության մյուս կողմը ավելի շատ է ներդրել, այդ իսկ պատճառով հարցը լուծվել է նրա օգտին:

Նման իրավիճակում հայտնված և դառը փորձ ունեցած որևէ քաղաքացի /նաև նրա շրջապատը/, այլևս նույնիսկ մի քանի օբյեկտիվ վերաբերմունք տեսնելուց հետո չի կարող վստահությամբ վերաբերել դատական իշխանությանը և օբյեկտիվորեն արդարադատության իրականացման հնարավորությանը:

Այս երևույթը արմատացած չարիք է  մեր իրականության մեջ և անհրաժեշտ է գործուն և կտրուկ միջոցներ ձեռնարկել այն ի սպառ վերացնելու համար այս առումով կարևոր է նաև հասարակության իրազեկվածությունն ու իրավագիտակցության բարձրացումը:

Այս կատեգորիայի /միջնորդների/ փաստաբանների նաև մեկ այլ արատավոր և ոչ պակաս վտանգավոր վարքագիծ կա: Դատավարության կողմի հետ կնքել է պայմանագիր, ստացել է պայմանագրի գումարը կամ գործի ավարտից հետո ստանալու ակնկալիքով, առանց լուրջ գնահատելու գործի իրավական և դատավարական ռիսկերը անհարկի խոստումներ է տվել կողմին: Գործի ավարտից հետո, երբ օբյեկտիվորեն, օրինականության շրջանակներում պարտվում է կողմը, նման փաստաբանը իր իմիջը պահպանելու համար, արդարացնելու համար իր մատուցած ծառայության և դրա դիմաց վարձատրվելու անհրաժեշտությանը, կողմին բացատրում է, թե իրենք իրավական առումով լիարժեք ճիշտ էին, սակայն «մեր պետությունը պետություն չէ», «դատարաններն աշխատում են միայն ուժեղների համար», դատարանին «վերևից»` «նախագահականից» կամ այլ «իշխանական թևից» հանձնարարել էին դրա համար էլ հարցը բացասական լուծում ստացավ:

Ի դեպ, շուրջ 30 տարիների իմ աշխատանքային գործունեության ընթացքում /իրավապահ և իրավակիրառ մարմիններում/ երբևէ հանրապետության նախագահի կամ նրա աշխատակազմի կողմից որևէ միջնորդություն /հանձնարարական/ չի եղել: Կարող են լինել փորձեր տարբեր վերը նշածս միջնորդների կողմից շահարկելու նախագահի անունը, սակայն նման փորձերը շատ հեշտ խափանվում են, եթե դատավորը սկզբունքայնություն և կամք է դրսևորում:

Սա ևս հասարակության մեջ կարծրացած կարծիք է, որը մեծամասամբ իրականությանը չի համապատասխանում և դրա սուբյեկտիվ պատճառներից է նաև վերը նշածս:

Այս երևույթը լուրջ խնդիրների մի շղթա է, որի մեկ օղակը հանելով հարցը չի լուծվի: Դատավորը պետք է կաշառք չվերցնի, դրա համար պետք է պատշաճ վարձատրվի, նրան  կաշառք տվող պետք է չլինի, փաստաբանը պետք է միջնորդ չլինի և շատ ու շատ այլ մեծ ու փոքր օղակներ այս ցավոտ շղթայի մեջ:

Ամեն դեպքում, քարկոծելն ու վարկաբեկելը հեշտ է, սակայն չի կարելի մոռանալ, որ դատական համակարգը վարկաբեկելով, հասարակության մեջ վստահությունը խաթարելով, խախտվում է հավատը ինչպես արդարադատության, այնպես էլ ողջ պետության նկատմամբ:

Զրուցեց՝ Մարինե Ամիրյանը

Շարունակելի…