Միշել Մոնտեն

Մեր զբաղմունքների մեծ մասը թատերական են: Mundus universes exercet histrioniam (Ողջ աշխարհը զբաղված է դերասանություն անելով):

Պետք է բարեխղճորեն քո դերը խաղաս, ընդսմին չմոռանալով, որ դա ընդամենը դեր է, որ հանձնարարել են մեզ: Դիմակն ու արտաքին կերպարանքը չի  կարելի էություն դարձնել, օտարամուտը՝ սեփական: Մենք չենք կարողանում շապիկը մաշկից տարբերել: Բավական է ալրոտել միայն դեմքը՝ սրտին ձեռք չտալով: Ես գիտեմ մարդկանց, ովքեր պաշտոնի մեջ բարձրացում ստանալով՝ անմիջապես փոխվում են, տեսքները փոխում և այնպիսի նոր էություն են ձեռք բերում, որ կարևոր պարոն են դառնում և պաշտոն բանեցնում անգամ զուգարանի նստոցին բազմելիս: Ես նրանց չեմ կարող սովորեցնել, որ տարբերակեն իրենց դիրքին, շքախմբին, հեծած ջորուն տրվող պատիվներն անմիջականորեն իրենց տրվող պատիվներից…Նրանք պարծենում ու հոխորտում են և նկրտում իրենց անձն ու բնատուր պաշարը ձգել-հասցնել բազկաթոռի բարձրության:

Պարոն քաղաքապետն ու Միշել Մոնտենը երբեք նույն մարդը չեն եղել, և նրանց միջև մշտապես գոյություն է ունեցել հստակ սահմանազատում: Փաստաբան կամ բանկատեր լինելիս չի կարելի աչք փակել ու  չտեսնել այն խարդախությունները, որոնք շատ հաճախ հատուկ են սույն մասնագիտություններին: Կարգին մարդը պատասխանատու չէ իր արհեստի արատների ու այլանդակությունների համար և դրանց պատճառով չպետք է թողնի այն. այդպես է ընդունված իր երկրում,  և այն շահ ունի դրանից:

Մնում է գոյամիջոց հայթայթել մեզ շրջապատող միջավայրից, մնում է այդտեղից սնունդ քաղել՝  ինչպիսին էլ լինի այն: Բայց կայսեր միտքը պետք է սավառնի իր իշխանության  տակ գտնվող  կայսրության վրա: Նայելով՝ կայսրն այնտեղ պետք է  տեսնի իր էությունից դուրս գտնվող  երևույթներ, և ինքն իր հետ զրուցելով որպես մի ինչ-որ Ժան, մի ինչ-որ Պիեռի հետ՝ պետք է կարողանա իր մի ես-ը տարբերել  մյուս ես-ից: