Երբ ես 6 տարեկան էի, ծնողներս ինձ առաջին անգամ տարան Մոսկվա և ցույց տվեցին Կարմիր հրապարակը: Ես անմիջապես նկատեցի, որ Երևանի Լենինի հրապարակը ավելի գեղեցիկ է, և ծնողներս ինձ հետ համաձայնեցին: Ասեմ, թե ինչը ինձ դուր չէր գալիս խորհրդային երկրի գլխավոր հրապարակում. Վասիլի Երանելիի տաճարի խայտաբղետ գույները, Լենինի դամբարանի հսկայական հերթը, ինչպես նաև թանգարանային նմուշ հանդիսացող կառափնարանը: Լինինի [Հանրապետության] հրապարակում այդ ամենը չկա` կա տուֆի ջերմությունը, կան շատրվաններ, կար Լենինի արձան, որը ոչ մեկին չէր խանգարում և հակառակը` որպես բարձրարվեստ գործ գեղեցկացնում էր հրապարակը: Սակայն ՀՀՇ-ի հեղափոխական թևը այդ արձանի մեջ «թշնամական գաղափարախոսություն» գտավ ու որոշեց այն քանդել: Բայց հեղափոխությունը վաղուց արդեն ավարտվել է, և այժմ շատ տրամաբանական է պահպանել, եթե ուզում եք` «պահածոյացնել» այն, ինչ վերաբերում է մեր պատմական հիշողությանը: Քաղաքացիական գիտակցության, պետական կարգի, տնտեսության, քաղաքականության մեջ, հավանաբար, պետք է հեղափոխություն, բայց Թումանյանը, Կոմիտասը, Թամանյանը «ռեմոնտի» և «մոդերնիզացիայի» կարիք չեն զգում: Հանրապետության հրապարակի վերաբերյալ քաղաքապետարանը ճարտարապետական մրցույթ է հայտարարել, և քանի որ այդ գործի նախաձեռնողը Նարեկ Սարգսյանն է, որը քաղաքաշինական շատ հարցերին տվել է առնվազն վիճելի լուծումներ, կասկածներն անխուսափելի են: Ինչի՞ մասին է խոսքը: Եթե Լենինի արձանի փոխարեն պետք է դրվի, ասենք, Գարեգին Նժդեհի արձանը, ապա խորհուրդ եմ տալիս չշտապել, վաղը իշխանության կգա մեկ այլ կուսակցություն, որը, բացառված չէ, շեղվելուց և տարոնականությունից հեռու կլինի և կորոշի այդ արձանն էլ քանդել: Եթե խնդիրը Կառավարության շենքի գլխին գմբեթ դնելն է, ապա դա ինձ հիշեցնում է Կոմիտասի «Լոռվա գութաներգին» փոփ երաժշտության նմուշ ավելացնելը: Վերջապես, հրապարակի տակ ստորգետնյա ավտոկայան կառուցելուց առաջ դարձյալ խորհուրդ եմ տալիս հետաքրքրվել, թե օրական քանի հոգի է օգտվում Ազատության հրապարակի տակի կայանից՝ անիմաստ ծախս էր: Հուսով եմ` ոչ մի հայ ճարտարապետի «տեսլականի» մեջ չի մտնում Հանրապետության հրապարակում որևէ շենք ձևափոխելը: Մենք առանց այդ էլ շատ բան անիմաստ քանդեցինք ու խեղաթյուրեցինք: Օրինակ` Երիտասարդական պալատը կամ «Դվին» հյուրանոցը:…Վերջում ևս մի հիշողություն: Տարիներ առաջ Երևանում էր հյուրընկալվում մեր հայրենակից Միքայել Տարիվերդիևը: Կոմպոզիտորը մեր հեռուստատեսությամբ մասնակցում էր մի հաղորդման, որտեղ կային նաև երաժիշտ-կատարողներ: Նրանցից մեկը կին էր, որը պարբերաբար մոտենում էր դաշնամուրին և վերադառնում սեղանի մոտ: Ամեն անգամ, երբ այդ կինը մոտենում էր սեղանին, Տարիվերդիևը վեր էր կենում և ուղղում կնոջ աթոռը: Քաղաքային մշակույթը, իմ կարծիքով, դա է: Ոչ թե երկնաքերերը:

Առավոտ