Սիրիան կանգնած է հումանիտար աղետի առաջ: Ավելի քան երկու տարի շարունակվող քաղաքացիական պատերազմը խլել է տասնյակ հազարավոր մարդկանց կյանք: ՄԱԿ-ի փորձագետները նշում են 70000, տեղական դիտորդները` 100000 զոհերի մասին:

Սիրական ճգնաժամը վաղուց դուրս է եկել այդ երկրի աշխարհագրական սահմաններից և իր հորձանուտում ներառում է տարածաշրջանի նորանոր երկրների:

Խոսքը միայն այն մասին չէ, որ արաբական այդ երկրին սահմանակից պետություններում ապաստանել են տասնյակ հազարավոր սիրիացի փախստականներ` քաղաքական և սոցիալական լարվածության օջախներ ձևավորելով:

Օրինակ, Իսրայելը մտահոգ է իր անվտանգության խնդիրներով և օրեր առաջ հիթիռակոծեց Սիրիայի տարածքը` ուղղակիորեն ներքաշվելով հակամարտության մեջ:

Շաբաթ օրը սիրիական սահմանից ոչ հեռու գտնվող Թուրքիայի Ռեյհանլի քաղաքում՝ քաղաքապետարանի ու փոստի շենքի մոտ, երկու պայթյուններ էին որոտացել:  Վերջին տվյալներով զոհվել է 42, տուժել 140 մարդ, որից 20-ը գտնվում են ծանր վիճակում: Թուրքիան իրեն իրավունք է վերապահում կատարել «ցանկացած պատասխան միջոցառումներ»: Ընդ որում, Անկարան արդեն հայտարարել է, որ տեղի ունեցած ահաբեկչության պատասխանատու է համարում Սիրիայի կառավարությանը: Դամասկոսը հերքել է այս մեղադրանքները, սակայն աշխարհում շատ քչերն են հավատում Ասադի ռեժիմի անկեղծությանը:

Մանավանդ այն բանից հետո, որ մի շարք արևմտյան մայրաքաղաքներում համոզված պնդում են, որ Բաշարի կողմնակիցները քիմիական զենք են օգտագործել ընդդիմադիր խմբավորումների և ժողովրդի դեմ:

Միևնույն ժամանակ, արևմուտքում անհանգստություն է պատճառում այն հանգամանքը, որ ընդդիմադիր ճամբարում գնալով ավելանում են արմատական իսլամի կողմնակիցները: Հակադրության շարունակությունը հետին պլան է մղում ավելի չափավոր ընդդիմադիրների, ովքեր սիրիական ճգնաժամի խնդրի լուծումը չեն բացառում բանակցությունների ճանապարհով:

Միջազգային մի շարք կազմակերպությունների, արևմտյան ու արաբական երկրների կիրառած պատժամիջոցները, կարծես թե, իրենց բավարար ազդեցությունը չեն ունենում. Ասադի ռեժիմը շարունակում է դիմադրությունը, դեռ ավելին` խոսում է ընդդիմադիր խմբավորումներից երկիրն ազատելու վճռականության մասին:

Թերևս նաև սա է պատճառը, որ Վաշինգտոնում նպատակահարմար են համարել սիրիական ճգնաժամի խնդիրը քննարկել Ասադի հիմնական դաշնակցի` Ռուսաստանի իշխանության հետ: Թեև մի քանի փորձագետներ կարծիք են հայտնել, որ արևմուտքում գերագնահատում են Մոսկվայի ազդեցությունը Սիրիայի իշխանության վրա:

Ինչևէ, անցյալ շաբաթվա ընթացքում` Ռուսատանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հանդիպումներ է ունեցել ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Ջոն Քերրիի, Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դեվիդ Քեմերոնի հետ:

Այդ հանդիպումների արդյունքը հուսադրող է` պայմանավորավածություն է ձեռք բերվել` մինչև մայիսի վերջը Սիրիայի հարցով համաժողով հրավիրելու շուրջ: Հիմք են ընդունվելու ժնևյան համաձայնությունները, որոնք կայացվել են ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի անդամ և արաբական մի շարք պետությունների միջև:

Նման համաձայնությունը խոսում է երկու հանգամանքի մասին.

Առաջին. արևմուտքում հասկացել են, որ սիրական ճգնաժամի հաղթահարման լավագույն դեղատոմսը` Մոսկվայի հետ համաձայնության գալն է:

Երկրորդ. Մոսկվայում հաշտվել են Բաշար Ասադի ռեժիմի անկման անխուսափելիության հետ և փորձում են` խաղարկելով այդ գործոնը, լուծել տարածաշրջանում իրենց ազդեցությունը պահպանելու խնդիրը. հիշեցնենք, որ Միջերկրական ծովում է գտնվում ռուսական ռազմածովային բազան:

Ի դեպ, Ասադի ռեժիմի մյուս հովանավորը` Իրանը, կարծես թե, կանխատեսում է միջազգային համաժողովի հնարավոր դրական որոշումը և շտապել է հայտարարել` դրան իր մասնակցության նպատակահարմարության մասին:

Այսքանով հանդերձ` դժվար է պնդել, որ մինչև մայիսի վերջը հնարավոր կդառնա միջազգային համաժողովի հրավիրումը:

Նախաձեռնողները, մասնավորապես` ԱՄՆ-ն և Ռուսաստանը, տարբեր կարծիքներ ունեն համաժողովի սիրիական ներկայացվածության, հետևաբար` Սիրիայի անցումային կառավարության ձևաչափի մասին:

Եթե Մոսկվայում կարևորում են իշխանության և մասնավորապես` Ասադի անձնական մասնակցությունն անցումային կառավարությանը, մի խոսքով` Սիրիայում իշխանության ձևավորման քաղաքական ժառանգականության սկզբունքը, ապա այլ կարծիքի են Վաշինգտոնում:

«Բանակցությունների սեղանի շուրջ նստող մարդիկ պետք է ընդունեն, որ Սիրիայի անցումային կառավարությունում Ասադը տեղ չունի, քանի որ ըստ Ժնևի առաջին կոնֆերանսի համաձայնագրի պայմանների՝ անցումային կառավարությունը պետք է ձևավորվի երկու կողմերի փոխհամաձայնությամբ: Ակնհայտ է, որ ընդդիմությունը երբեք չի համաձայնի, որ այնտեղ լինի Ասադը»,- նշել է պետքարտուղար Քերրին:

Սիրիական խնդրով համաժողովի հրավիրմանը կարող են խոչընդոտել նաև` Սիրիա ռուսական զինտեխնիկայի մատակարարման մասին լուրերը:

Օրերս Իսրայելը Ռուսաստանին մեղադրել է Սիրիային C-300 հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերով ապահովելու համար, հայտարարելով, որ 900 մլն դոլար արժողությամբ գործարքը նրանց միջև արդեն կնքվել է, և առաջին մատակարարումները Դամասկոս կհասնեն արդեն առաջիկա 3 ամիսների ընթացքում:

Փաստի առթիվ մտահոգություններ է հայտնել Սպիտակ տունը:

Ավելորդ է ասել, որ C-300 հակահրթիռային պաշտպանության համակարգերի մատակարումը Ասադի վարչախմբին` միանգամայն նոր իրավիճակ կստեղծի տարածաշրջանում` գրեթե անխուսափելի դարձնելով խոշորամասշտաբ պատերազմի սանձազերծումը:

Ի դեպ, ԱՄՆ-ի և Իսրայելի մեղադրանքներին` Մոսկվան առայժմ ընդհանուր բնույթի պատասխաններ է տալիս` խուսափելով որոշակիությունից:

Այնուամենայնիվ, հուսանք, որ սիրական հարցում միջազգային կոնսենսուս հնարավոր է: Դա խաղաղություն կբերի տարածաշրջանին ու նաև` անվտանգության երաշխիքներ տասնյակ հազարավոր սիրիահայերի:

Սուրեն Սուրենյանց