Այսօր համայն հայությունը, մեզ հետ նաև՝ առաջադեմ ողջ մարդկությունը, ոգեկոչում են Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակը:

Հայաստանի Երրորդ Հանրապետության կազմավորումից հետո՝ Ապրիլի 24-ի խորհրուդն որոշակիորեն վերանայվել է: Մեկ բան է, երբ մեր ժողովրդի պատմության այդ սև էջն իմաստավորվում էր պետության բացակայության պայմաններում, այլ է, երբ ունես պետություն, որը հիշելուց, պատմությանն անդրադարձ կատարելուց զատ ու առավել՝ հետևություններ անելու, ցեղասպանության հետևանքները վերացնելու, անցյալից դասեր քաղելով՝ կոնկրետ քաղաքականություն իրականացնելու, համաշխարհային հանրությանը սեփական «ես»-ը մատուցելու և նույն այդ հանրության հետ ներդաշնակ քայլելու առաքելություն ունի:

Ապիլի 24-ին Թուրքիայի դրոշ վառելը, թուրքերին հայհոյելն այլևս հերոսություն չեն ընկալվում, ավելին՝ հնացած բաներ են, պայքարի ձևեր, որոնցով զինված են պետականազուրկ, պետություն ունենալու հեռանկարից զուրկ ժողվուրդները: Նման վարքագիծը նույնքան ժամանակավրեպ է, որքան՝ այս պահին հայ վիրժառուի կողմից թուրք դիվանագետի սպանությունը:

Սողոմոն Թեհլերյանը գործել է կոնկրետ պատմական շրջանում, կոնկրետ իրավիճակում և բնական է, որ նրա անձի մեջ մարմնավորված է ընդհանուրիս արդար ցասումը: Սողոմոն Թեհլերյանի կերպարի մերօրյա վերարտսդրություն չի կարող և չպետք է լինի, որովհետև դա հավասարազոր կլինի սեփական պարտության խոստովանության:

Ոչ բարեկամ պետության դրոշ այրելը, ահաբեկչությունը՝ ժամանակակից աշխարհում թուլության, անզորության դրսևորումներ են:

88-ի շարժումն որոշակի սրբագրում մտցրեց մեր քաղաքական մտածողության մեջ, մեզ ազատագրեց անցյալի կապանքներից, «խրամատային» մտածողությունից, հայկական հարցն՝ այլ պետությունների մանրադրամի վերածելու մեր բարդույթից:

Ապրիլի 24-ը, կոնկրետ իմ համար, մի քանի խորհուրդ ունի, դասեր, որոնք կօգնեն, կնպաստեն, որպեսզի մենք հաղթահարենք զոհի բարդույթն, ընկալենք, որ պետությունն առաջին հերթին պետք է ծառայի իր քաղաքացուն՝ պատմական արդարության վերականգնման միջոց, գործիք լինելու փոխարեն:

Առաջին հերթին, մենք՝ որպես հասարակություն, պետք է քաղաքակրթական մշակույթ ձևավորենք ամեն տեսակի բռնության, ահաբեկչության դեմ՝ լինեն դրանք ներքին, թե արտաքին հարթություններում, քաղաքական, տնտեսական, թե՝ սոցիալական հարաբերություններում:

Երկրորդ, պետք է ստեղծենք համաշխարհային զարգացման համատեքստին համապատսախանող երկիր՝ իր կառավարման որակով, քաղաքացիական, սոցիալական կառուցվածքով, հարաբերություններով: Այդ պետության գլխավոր հարստությունը պետք է լինի մարդը, քաղաքացին, որի անվտանգությունն ու բարեկեցությունն առաջնահերթություն դառնան պետության համար:

Մեկընդմիշտ պետք է հիշել, որ մեր անվտանգության գլխավոր երաշխիքն ոչ թե բանակն է, առավել ևս՝ օտար մի պետություն՝ իր ռազմական ներկայությամբ, այլ՝ Հայաստանի բնականոն հարաբերություններն իր հարևան երկրների հետ:

Թյուր և վտանգավոր է այն կարծիքը, որ ռուսական բանակը մեզ կպաշտպանի թուրքական վտանգից: Պատմությունը հակառակն է ապացուցել, հայկական հարցը մշտապես մանրադրամի արժեք է ունեցել ռուս-թուրքական հարաբերություններում: Չի կարելի թույլ տալ, որ ռուսները կամ այլք մեզ ու մեր խնդիրներն օգտագործեն՝ Թուրքիայի հետ իրենց հարաբերությունների համատեքստում: Դրա արդյունքում՝ միշտ մենք ենք տուժում:

Արդյո՞ք հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորումը Ցեղասպանության ուրացում է՝ ինչպես պնդում են ոմանք:

Միանշանակ՝ ոչ, որովհետև, ըստ իս, հենց հայ-թուրքական երկխոսության օրակարգում ավելի դյուրին կլինի հասնել Թուրքիայի կողմից Ցեղասպանության ճանաչմանը:

Ի վերջո, Թուրքիան կամ այլ երկիր կճանաչեն, թե՝ ոչ Ցեղասպանությունը, դա՝ ոչ թե մեր, այլ իրենց խնդիրն է: Յուրաքանչյուր պետություն, ժողովուրդ ինքն է որոշում քաղաքակրթվածության, կայացվածության իր մակարդակը: Ըստ այդմ՝ մենք, համաշխարհային հանրությունը կարող ենք դատել՝ այդ պետությունը ինչքանո՞վ է համապատասխան ժամանակակից ժողովրդավարական պետության չափանիշներին, ինչքանո՞վ է որևէ հասարակություն հավատարիմ հումանիտար արժեքներին:

Բավ է՝ գնահատենք այլոց վարքագիծը, ժամանակն է ձևավորել սեփական օրակարգը՝ որպես ապագային ձգտող, կայացած և ինքնիշխան պետություն:

Սուրեն Սուրենյանց