«Ապստամբության կամ հեղափոխության հնամաշ գաղափարները պետք է վերջնականապես դուրս մղվեն մեր երկրի քաղաքական օրակարգից: Քանի դեռ դա տեղի չի ունեցել, Հայաստանը իրավական, ժողովրդավարական պետություն դառնալու հեռանկար չի կարող ունենալ: Պատմությանը գրեթե հայտնի չէ որևէ հեղափոխություն, որի արդյունքում ժողովրդավարություն ծնվի: Հեղափոխության արդյունքում, սովորաբար, մի բռնապետությանը փոխարինում է մի այլ բռնապետություն, որովհետև ուժով նվաճված իշխանությունը այլ կերպ` քան ուժով, հնարավոր չէ պահպանել: Իսկ դա այն հեռանկարը չէ, որի համար արժե վատնել ժողովրդի եռանդը»: Այս խոսքերի հեղինակը պատմաբան է, որի գիտելիքների և դատողունակության մեջ ես ոչ մի կասկած չունեմ: «Ի՞նչ է մեր ուզածը և ինչպե՞ս ենք մենք տեսնում այս երկրի բարեփոխումը կամ համակարգային փոփոխությունը: Ես չեմ վախենում այս բառից, թեև շատերը կոմպլեքսավորված են: Մեր խնդիրն է՝ իրականացնել բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն… Ամբողջ աշխարհի ներկայիս քաղաքակրթությունը ստեղծվել է հենց բուրժուադեմոկրատական հեղափոխության շնորհիվ»: Այս խոսքերը նույնպես պատկանում են չափազանց հարգված մի պատմաբանի: Ավելին ասեմ` երկու դեպքերում հեղինակը նույնն է` Հայաստանի աոաջին նախագահ Լևոն Տեր­Պետրոսյանը: Պարզապես աոաջին միտքը նա հայտնել է 2009 թվականի մարտի 1-ին` Մատենադարանի հարթակից (հեղափոխական, ժողովրդական ընդվզման մթնոլորտում), երկրորդը` 2013-ի ապրիլի 13-ին` Մարզահամերգային համալիրի փոքր դահլիճում (պաշտոնական, համագումարային միջավայրում): Ինձ իրավունք չեմ վերապահում բանավիճել առաջին նախագահի հետ` նախևառաջ, կարգավիճակների տարբերության պատճառով: Մանավանդ, վստահ եմ, որ նրա կողմնակիցները մտքի բավական ճկունություն ունեն` բացատրելու, որ աոաջին դեպքում Տեր-Պետրոսյանը «հեղափոխություն» ասելով մի բան էր հասկանում, իսկ երկրորդ դեպքում` բոլորովին այլ բան: Դրա համար էլ երկու բառ ասեմ ընդհանրապես հեղափոխության ճասին, ինչպես որ ես եմ հասկանում: Նախ` ինձ թվում է, որ դասակարգային պայքարի (մասնավորապես` պրոլետարիատի, բուրժուազիայի և մնացածների), ինչպես նաև դրա հեղափոխական լուծումների մասին տեսությունը, որն առաջ է քաշվել 19-րդ դարի կեսերին, 21-րդ դարում փոքր-ինչ հնացել է: Բայց եթե նույնիսկ չի հնացել, ապա այդ տեսության հաճաձայն` հեղափոխություն իրականացնողները խոշոր բուրժուաները, միլիոնատերերը չեն` նրանք հրաշալիորեն հարմարվում են ցանկացած ոեժիմի: Նրանց դեմ է ուղղված եղել մանր բուրժուական կամ պրոլետարական հեղափոխականների ցասումը, նրանց դղյակներն էին վառվում և ավերվում այդ հեղափոխությունների ժամանակ: Վերջապես ցանկացած հեղափոխությունից հետո մեծ է ոչ թե ժողովրդավարություն, այլ ճիշտ հակառակը` ավելի կարծր բռնապետություն հաստատելու վտանգը: Գուցե իսկապե՞ս ժամանակն է այդ բառը հանել մեր բառապաշարից: Վերադառնալով 21-րդ դարի Հայաստան` արձանագրենք, թե որն է այս պահին ցանկացած խելամիտ [ոչ անպայման ընդդիմադիր քաղաքացու ցանկությունը, որպեսզի Երևանի ավագանու առաջիկա ընտրություններում ոչ մի կուսակցություն չհավաքի 40 տոկոս, և Երևանի քաղաքապետը ընտրվի քաղաքական իրական համաձայնությունների արդյունքում: Արդյոք դա կարելի՞ է հեղափոխություն անվանել:

Առավոտ