10 օր ընտրարշավն անցնում էր խաղաղ և կանխատեսելի, տեղավորվելով քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանի ասած «տեխնիկական ընտրությունների» շրջանակում: Եվ ահա հնչեցին կրակոցներ, սակայն բարեբախտաբար Պարույր Հայրիկյանի ստացած վերքը վտանգավոր չէր:

Հավանականությունը, թե թեկնածուն չի դիմի Սահմանադրական դատարան` քվեարկությունը 2 շաբաթով հետաձգելու, այս պահին 50:50 է: Բայց, բնականաբար, հարց է ծագում` ո՞վ կրակեց և ի՞նչ նպատակով:

Կենցաղային կամ անձնական վրեժի վարկածը բացառվում է միանգամից` մի քանի պարզ պատճառով: Նախ` ընտրությունների շրջանը շատ անհարմար է վրեժ լուծելու համար, քանզի կատարվածը միանգամից որակվում է պետական հանցագործություն, բացահայտմանն ուղղվում է պետության ամբողջ ռեսուրսը, և բռնվելու հավանականությունն աճում է մի քանի տասնյակ անգամ, «պլստալու» շանսերը գործնականում զրոյացվում են:

Երկրորդը` անձնական վրեժ լուծողին այնքան էլ հեշտ չէր իմանալ, թե ինչ հաճախականությամբ ու ինչ գրաֆիկով է Պարույր Հայրիկյանը գալիս ոչ թե Դավթաշենի իր տունը, այլ Կենտրոնում գտնվող հորական բնակարան: Հետևելու, նախապատրաստելու, հաշվարկելու համար հաստատ առնվազն խմբային աշխատանք էր պետք: Եվ երրորդը` անձայն զենքի հանգամանքը: 7,62 տրամաչափի զենքը պետք է լիներ կամ խլացուցիչով զենք, կամ հատուկ հրազեն, որը գնդակին հաղորդում է ձայնի արագությունից պակաս արագություն, որպեսզի կրակոցի ձայն չլինի: Իսկ դա հայթայթել անհամեմատ ավելի դժվար է, քան սովորական հրազենը:

Գործնականում մնում է միայն մեկ դրդապատճառ` քաղաքական: Կարծում ենք, դժվար է չհամաձայնել ակտիվ «ֆեյսբուքիստ» Արմեն Աշոտյանի հետ, որ «Պարույր Հայրիկյանի վրա կատարած մահափորձի բացահայտումը պահանջում է դեռեւս հին հռոմեացիներին հուզող հարցի պատասխան` ԻՍԿ Ո՞ՒՄ ԷՐ ԴԱ ՁԵՌՆՏՈՒ:
Ինչ նպատակներ էին հետապնդում հանցագործները, դժվար չէ կռահել`

ա. իրավիճակի ապակայանացման փորձ

բ. ընտրությունների ստվերման փորձ

գ. միջազգային գնահատականները սաստկացնելու փորձ

դ. նոր ընտրությունների նշանակում /թեկնածուի, Աստված հեռու պահի, մահվան դեպքում ըստ Ընտրական օրենսգրքի հոդված 98 կետ 3/»:

Հավելենք նաև, որ ծանր վերքի դեպքում ուժի մեջ կմտներ ՀՀ Սահմանադրության 52-րդ հոդվածը, որի համաձայն՝ «Հանրապետության Նախագահի թեկնածուներից մեկի համար անհաղթահարելի խոչընդոտներ առաջանալու դեպքում Հանրապետության Նախագահի ընտրությունը հետաձգվում է երկշաբաթյա ժամկետով։ Անհաղթահարելի ճանաչված խոչընդոտները չվերանալու դեպքում նշանակվում է նոր ընտրություն, իսկ քվեարկությունն անցկացվում է նշված երկշաբաթյա ժամկետը լրանալուց հետո՝ քառասուներորդ օրը»: Այսինքն` ոճրի պատվիրատուն, բացի քաղաքական ապակայունացումից կստանար մաքսիմում` նոր ընտրությունների նշանակում, և այժմ շանս ունի ստանալ մինիմումը` երկու շաբաթով քվեարկության հետաձգում:
Հիմա փորձենք պատասխանել ԻՍԿ Ո՞ՒՄ ԷՐ ԴԱ ՁԵՌՆՏՈՒ հարցադրմանը:

Ըստ ԱԺ նախկին նախագահ Սամվել Նիկոյանի` շատ-շատերին: Այնուամենայնիվ, մի կողմ թողնենք պոտենցիալ առիթից օգտվողների «բանակը» և կենտրոնանք այն կատեգորիաների վրա, որոնք դրա միջոցով կարող էին սպասարկել սեփական կենսական շահը` արմատական բեկում մտցնելով իրավիճակի մեջ, ու ինչը կարևոր է` ռեսուրս ունեն դրա համար:

ա) Աշխարհաքաղաքական կենտրոնները,

բ) «Բորտին» մնացած ներքին քաղաքական ուժերը և առաջնորդները,

գ) Սեփական դիրքերի համար մտահոգվող օլիգարխիան և նրա հետ սերտաճած ներիշխանական ինչ-ինչ խմբավորումներ:
Սկսենք վերջից` օլիգարխներից: Ընտրություններում դասավորությունն այնպիսին էր, որ Սերժ Սարգսյանի հաղթանակի համար ավելորդ և նույնիսկ անցանկալի էր դառնում օլիգարխիայի և կրիմինալի աջակցությունը: Նույնիսկ սովորական վարչական ռեսուրսն օգտագործելը Սերժ Սարգսյանի ընտրաշտաբը համարեց ավելորդ և հռչակեց դատապարտելի, ու օրինակ Աշոտյանն անցավ չափազանց ջանադիր դպրոցների տնօրեններին պատժելու գործին:

Պարզ է, որ ընտրություններից հետո ՀՀ նախագահը ոչնչով պարտական չէր լինի օլիգարխներին և նրանց սերտաճած տարրերին, հետևաբար նրանց հետ կարող էր վարվել ինչպես ուզում էր, քանզի նրանք հենարան չեն այլևս… Սակայն ոչ մի առանձին վերցրած օլիգարխ միայնակ այդպիսի ռիսկի չէր գնա, այդտեղ թերևս պարտադիր պայման է ԿՆՔԱՀՈՐ կատեգորիան: Այդ դերին պիտանի է թերևս Ռոբերտ Քոչարյանը, սակայն մեղմ ասած կասկածելի է, որ նա անցնի Ռուբիկոնը, որը Սերժ Սարգսյանի հետ մրցակցությունն անջատում թշնամությունից: Նրա պարագայում ավելի տրամաբանական է փորձել պայմանավորվել խաղի կանոնների մասին և պատրաստվել 2017-18 թվականներին: Ի վերջո, կապիտալի արտահանման հնարավորությունը կա ու կա…

Եթե դիտարկենք բ) տարբերակը, ապա քաղաքականապես ամենատուժածը Լևոն Տեր-Պետրոսյանն է, որը հույս ուներ օգտագործել ԲՀԿ-ին, սակայն լրիվ «քցվեց» վերջինիս կողմից: Իսկ ԲՀԿ-ի պարագայում ամենատուժածը ոչ թե Գագիկ Ծառուկյանն է իր կարիերիստների և գործարարների ստվար բանակով, այլ Վարդան Օսկանյանի թևը, որը միաժամանակ սերտ կապակցված է ինչպես Արևմուտքի, այնպես էլ Ռոբերտ Քոչարյանի հետ:

Սակայն Քոչարյանի հանգամանքին արդեն անդրադարձանք (միասին անցած պատերազմի ճանապարհը դատարկ խոսք չի համարի անգամ Քոչարյանին չսիրող, բայց օբյեկտիվ ցանկացած ոք), իսկ Օսկանյանը այդպիսի օպերացիա չէր կարող կազմակերպել առանց արևմտյան հատուկ ծառայությունների աջակցության: Նույնը վերաբերում է և Լևոն Տեր-Պետրոսյանին` նրա սեփական թիմը ահավոր թուլացած և պառակտված է, իսկ դրսի ուժերին ավելի շուտ պետք է ոչ թե ծերացած թոշակառու աղվեսը, այլ ավելի թարմ և հեռանկարային գործիչներ:

Առավել հավանականը թերևս գերտերությունների վարկածն է:
Նախորդ վերլուծությունում ներկայացրել էի, թե ինչ սրընթացությամբ խորացվում է հայ-ռուսական ռազմաքաղաքական և ռազմատեխնիկական սերտագույն համագործակցությունը, ինչի համար էլ Երևան էին շտապել Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարը և ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարը: Աշխարհաքաղաքական հակամարտությունում դա ռուսների համար շատ բարենպաստ է, հետևաբար նրանց դժվար թե պետք լիներ Հայաստանում ներքին վիճակի լարում: Նույնիսկ հակառակը, և պատահական չէ, որ նրանք պատժել են հացադուլի մեջ մտած և Սահմանադրության 52-րդ հոդվածի և անգամ Ընտրական օրենսգրքի հոդված 98 կետ 3-ի կիրառման (եթե հացադուլավորին հանկարծ թունավորեն) հեռանկար ստեղծած Անդրեաս Ղուկասյանին, զրկելով նրան պատկանող «Ռադիո Հայ»-ը «Ռուսաստանի ձայն» ռադիոկայանի վերահեռարձակման իրավունքից:

Իսկ աշխարհաքաղաքական մրցակցությունում պարտվող ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի հատուկ ծառայություններին օբյեկտիվորեն ձեռնտու է Հայաստանի ներքին ապակայունացումը: Ճիշտ է, չպետք է բացառել և ադրբեջանաթուրքական վարկածը, սակայն անգլոսաքսերի պարագայում դա շանս էր` նոր ընտրությունների նշանակման և խաղի նոր ռաունդ սկսելու համար: Եթե պատահականությունը չփրկեր Հայրիկյանին, ապա զրոյից պիտի սկսվեր ամեն ինչ` սկսած թեկնածուների առաջադրման փուլից: Եվ արդյո՞ք նոր կամ հին դեմքեր չէին մտցվի խաղի մեջ… Անգամ եթե քվեարկությունը հետաձգվի երկու շաբաթով, ապա շահած ժամանակը տալիս է նոր հնարավորություն` փորձել ինչ-որ բան փոխելու: Ճիշտ ու ճիշտ ԱՄՆ դեսպան Ջոն Հեֆֆերնի` հենց մահափորձի օրը հայտնած տեսակետի շրջանակում. «Փորձում ենք այնպես անել, որ Հայաստանն հայացքն ուղղի դեպի Արեւմուտք` դեպի Արեւմտյան Եվրոպա, Եվրամիություն, Միացյալ Նահանգներ, ՆԱՏՕ»:

Ի դեպ, դեռ ոչ ոք անգլոամերիկյան ուժերի անունը չէր տվել, երբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ըդվզեց ՀՀԿ-ի այն կարծիքի դեմ, որ մահափորձն ուղղված էր ոչ միայն ընդդեմ պետականության և ընտրությունների, այլ նաև ընդդեմ իշխանության, ու պահանջեց վարչապետից հիմնավորել այդ տեսակետը: Իսկ «Ժառանգության» գլխավոր քարտուղար Ստյոպա Սաֆարյանը հանդես եկավ «լավաշ» հոդվածով ընդդեմ ՀՀԿ-ի ասածների, նույնիսկ պնդելով, թե իշխանությունը փնտրում է ալիբի. «Տասնյակ աղմկահարույց սպանությունների բացահայտման հարցում ձախողված իշխանությունը անբնական համոզվածություն ու վստահություն է հայտնում, որ հանցագործությունը կբացահայտվի եւ գիտի, թե ում էր դա ձեռնտու…

Արդյոք սա նշանակո՞ւմ է, որ իշխանությունը գիտի, թե ո՞վ է կատարել հանցագործությունը (գիտեր նախապատրաստվող հանցագործության մասին, բայց չի կանխել), թե՞ ցանկանում է, որ նա կատարած լինի: Ինչո՞ւ է իշխանությունը ջանում, որ այդ ամենում իրեն կասկածող չլինի՞: Չէ՞ որ ոչ մեկ չէր էլ հասցրել կասկածել… Այդ դեպքում, ինչո՞ւ է իշխանությունը ջանում, որ իրեն չկասկածեն… Նույն ձեռագրով (Հոկտեմբերի 27-ից հետո-խմբ.) Ռոբերտ Քոչարյանի թիմն էր կատարվածը որակում իբրեւ պետականության/իշխանության դեմ ուղղված հանցագործություն եւ ալիբի ստեղծում իր համար»: Նույն ամերիկամետ ծիրում գտնվող մեկ այլ դեմք` ՌԱՀՀԿ փորձագետ էդգար Վարդանյանը. «Այս պահին կցանկանայի շեշտել միայն այն հանգամանքը, որ իշխանությունները շտապեցին` հայտարարելով, թե այդ երվույթն ունի քաղաքական ենթատեքստ»:

Ի դեպ, Ֆեյսբուքում էլ ծլեցին բազում կեղծ և իրական պրոֆիլներ, որոնք միաբերան ժխտում են մահափորձի քաղաքական բնույթը ու առավելևս արտաքին հետքի վարկածը:

Հիմա եթե դիտարկենք անգլոամերիկյան վարկածը, ապա հարց է ծագում, թե ինչո՞ւ որպես զոհ ընտրվեց հենց Հայրիկյանը: Պարզ է, որ զոհը պիտի լիներ լուրջ թեկնածուների, այլ ոչ թե քաղաքական կլոունների շրջանակից, ու թերևս Րաֆֆի Հովհաննիսյանն ու Հրանտ Բագրատյանը Արևմուտքի համար ափսոս էին` հետագա պլանների տեսակետից: Իսկ Հայրիկյանը մեջներից ամենաչափավոր արևմտամետն է, կենսագրությունում չունի «կոմպրոմատներ», որոնց միջոցով իրեն կարելի է կառավարել, համ էլ արդեն 63 տարեկան է, համ էլ Հայաստանի անկախության խորհրդանիշ է համարվում… Ու պատահական չէ, որ սպանությունը չստացվելուց հետո այժմ ջանում են նրան հանգեցնել անպայման 15 օրով քվեարկությունը հետաձգելու տարբերակին, և օրինակ Բագրատյանը հայտարարում է, որ ամեն ինչ անելու է 15 օրով քվեարկությունը հետաձգելու համար…

Այս պահին Հայրիկյանը դեռ վերջնական որոշում չունի, քանզի մի կողմից բժիշկները նրան մտադիր են 7-10 օր պահել հիվանդանոցում, մյուս կողմից նա պարզ հայտնեց չհետաձգելու ցանկության մասին…
Եթե հետաձգի, Արևմուտքը մեր երկրի ներսում լրացուցիչ խաղի 15 օր կստանա, և 15 օրով կերկարացվի և Անդրեաս Ղուկասյանի հացադուլը, ինչը կավելացնի հավանականությունը, որ Անդրեասն էլ ծանր վիճակում կհայտնվի հիվանդանոցում, ու ևս դրա միջոցով 15 օր ավելացնել կլինի:

Այսինքն` հետաձգումը կդառնա արդեն մեկ ամիս…
Եթե Հայրիկյանը որոշի չհետաձգել քվեարկությունը և իր ընտրարշավի մի մասը վարի հիվանդասենյակից, ապա նրա վարկանիշը (որն արդեն բարձրացել է) ևս մեկ թռիչք կարձանագրի: Հենց այդ հեռանկարն է նյարդայնացրել Հրանտ Բագրատյանին ու հատկապես Րաֆֆի Հովհաննիսյանին, որն արդեն երկրորդ տեղն իր գրպանում դրած էր համարում: Հենց այդ պատճառով «Ժառանգությունը» լծվել է արտաքին միջամտության վարկածն ամբողջ ջանասիրությամբ հերքելու գործին, զի Հայրիկյանն արդեն երկրորդ տեղի շանս կարող է ստանալ:

Հենց դա է նյարդայնացնում նաև Արևմուտքին: Եվ թող արդեն ընթերցողը կռահի` ո՞վ էր մահափորձից ժամեր անց` գիշերով, Ֆեյսբուքը լցրել տականքային դեմոտիվատորներով, ուր Հայրիկյանը ներկայացվում էր որպես իշխանության աջակցությամբ ինքն իր վրա կրակոցներ կազմակերպող… Ու թող ԱԱԾ-ն այդ հետքով գնա ու պարզի` ո՞վ էր այդքան վառված Հայրիկյանի ողջ մնալու փաստից:

Ինչևէ, եթե Հայրիկյանը որոշի չօգտվել հետաձգման իր իրավունքից, ապա կրկին խաղի մեջ կարող են մտցնել Անդրեաս Ղուկասյանի` հիվանդանոց պառկելու տարբերակը: Հետևաբար ուզած-չուզած իրավապահները պիտի հետևեն, որպեսզի հացադուլավորի ջրին հանկարծ ոչ ոք ոչինչ չխառնի: Եվ ընդհանրապես թեկնածուների անվտանգությունը դառնում է մարտահրավեր:

Բայց բոլոր դեպքերում այն, որ Հայաստանի անկախության խորհրդանիշ Հայրիկյանը փրկվեց գրեթե ստույգ մահից, թերևս հուշում է, որ Հայաստանն էլ կկարողանա պատվով դուրս գալ այս փորձանքից: Ի վերջո` Տիեզերական Գարունն սկսվել է, որը Արի ազգերի դարաշրջանն է:

Շաբաթվա Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ