Հարցազրույց` ֆրանսահայ  փաստաբան իրավագիտության դոկտոր, քրեական իրավունքի մասնագետ Սևակ Թորոսանի հետ

Լիբանանից Ֆրանսիա տեղափոխված հայազգի փաստաբան Սևակ Թորոսյանը ծնվել Է Փարիզում, 1973 թվականին: Ուսումնառել է  Փարիզ- I (Panthéon-Sorbonne) և Փարիզ II (Panthéon-Assas) համալսարաննեում, Մասնագիտացել է հանրային իրավունքի ոլորտում : Դոկտորական ատենախոսության նյութը ընտրել է Լեռնային Ղարաբաղի “Պետությունը” , 500 էջ` որի արդյունքում ժյուրիի շնորհավորանքով նրան դոկտորի գերազանցության վկայական է շնորհվել: Փարիզի փաստաբաննեի միության` (որն ունի 24.000 փաստաբան)  ինչպես նաև քրեական իրավունքի ինստիտուտի գիտական խորհրդի անդամ է: Քրեագիտության մասնագետ է, հանդիսանում է նաև Թորոսյան փաստաբանների հաստատության հիմնադիրն ու պատասխանատուն: Հաճախ, եւրոպայում ընթացող դատերի ընթացքում եղել է Հայաստանի կառավարության խորհրդատուն:

Ի դեպ Սևակը հպարտությամբ է պատմում, որ 20 տարի Հոմենենթմենի (Հայ մարմնամարզական ընդհանուր միություն) շարքերում է եղել: Նա հիշում է նաև, որ իրենց տանը ֆրանսերեն խոսելն արգելված էր:

Զբաղվում եք իրավաբանությամբ.Որո՞նք են այն հիմնական խնդիրները , որոնց բախվում են  մեր հայրենակիցները դրսում.

— Քրեական գետնի վրա, Ֆրանսիայի հայերը մեծ աղմուկ հանող փոքրամասնություն  չեն կազմում, բանտերը չեն լցնում, ինչպես ուրիշ որոշ փոքրամասնություններ:

1915 ին գաղթած ժողովուրդ է մեծամասնությունով, քաղաքացիացաց ու խելոքացած: 500.000 հայութեան մեձ մասը 100 տարվա ընթացքում անունով են հայ մնացել:

Միջին արևելքից նոր գաղթած հայերը 1970 տարիներին, կամ Հայաստանեն, ունեն մեկ իրավական ընդհանուր խնդիր, կապված` “թղթերի” հետ, այսինքն` մնայուն ապրելու Ֆրանսիայում. Այս հողի վրա, պայմանները բավականին խստեցված  են բոլոր օտարների համար:

 Կան արդյո՞ք հետաքրքիր գործեր(իրավական առումով)որոնց մասին կցանկանայիք խոսել.

Սփույռքահային հոգեբանութունը ամփողջովին կապված է ցեղասպանութեան հետ: Իրավական մեծ գործընթացը ցեղասպանութեան ճանաչման շուրջ կդառնա այլևս: Քաղաքական ճանաչման անդին, իրավական ճանաչում էր պետք: Այդ դատը, որ 1920-ին պետք էր, դեղի չունեցավ: Մարդասպանները շադոնց մահացաց ըլլալով, քրեական դատ մը այսօր անկարելի կթվի:

Ֆրանսիայում ձև մը գտանք, «ժխտողականություն» հասկացողութեան վրա: 1990-ի օրենքով , ով որ հրեական ցեղասպանությունը հանրային ձևով մերժե, կրնա բանտարկութեան դատապարտվել: Շվեյցարիայում  էլ կա նման օրենք:

Ֆրանսիայի հայկական միությունները մեծ աշխատանք են տանում, որ նման օրենք լինի արգելելու թրքական պետական պրոպագանդան: Թուրքիան մեծ գումարներ է տրամադրում` շահասիրելու համար ժողովրդին ու քաղաքական դերասաները:

Մեր իրավական գործը մաս կկազմե ցեղասպանութեան ճանաչման ընդհանուր նպատակին:

2001-ին օրենքի մեջ գրվեց, որ Ֆրանսիան պաշտոնապես կճանաչի Հայոց ցեղասպանությունը: Շատերը կըսեն, որ նման հայտարարությունը օրենսդրական ճամփով  հայտարարելը սխալ էր: Իրականութեան մեջ, այս օրենքը ամեն ինչ փոխեց: 2001 ից առաջ, քիչ քաղաքական մարդիկ «ցեղասպանություն» բառը կը գործածեին: 2001 ից ի վեր, այդ նույն անձերը կասեն, որ ցեղասպանությունը անվիճելի նյութ է:

Հաջորդ քայլն էր, «ժխտողականություն» օրենքի քվեարկումը և վավերացումը: Դժբախտաբար, քաղաքական և իրավական պատճառով, ներկայացված երկու նախագիծերը մերժվեցին, հանուն ազատ արտահայտության, որը սահմանադրական սկզբունք է:

Սակայն, եկող տարին, երրորդ անգամ լինելով, նոր նախագիծ ենք ներկայացնելու, այս անգամ կառավարութեան գլխավորութեամբ` նախագահ Ֆրանսուա Օլանթը առաջին պաշտպանն է այս գաղափարին:

Փորձեք համեմատական գիծ տանել Հայաստանի և այն երկրի իրավական դաշտերի միջև, որտեղ ծավալել եք ձեր գործունեությունը.

Անկախության օրերին, մեծ պայքար էր սկսել եվրոպական և անգլո-ամերիկեան քաղաքականութունների մեջ, որ նոր անկախացած երկրները մոտեցնեն իրենց իրավական հիմքերին և գաղափարներին: Կը հիշեմ, որ ֆրանսիացի սահմանագրագետ և նաև խորհրդային միութեան մասնագետ Մշել Լեսաժը, որ բավական գործ արած էր 1995 Հայաստանի սահմանադրությունը ընդգծելու համար:

Բայց երկու բանի  կհավատամ: Նախ՝ առանց  անկախ դատավորների, թղթի օրենքը անիմաստ է: Անկախություն նաև նշանակում է որոշ վճարում, որպեսի դատավորը  չկույրանա կուլիսայան  վճարումներին առջև: հետո, անշուշտ Հայաստանը կարող է մոտենալ եվրոպագան չափանիշներուն, բայց իր իրավական իքնությունը ինքը կվորոշե` դրսից որևէ մեկեն դաս չառնելով, բայց նաև այդ առիթը չստեղծելով:

Դուք ունեք նաև գիրք՝ Արարատի Մարգարեությունը  խորագրով. Ինչի՞ մասին է գիրքը և անվան ընտրությունը ինչպե՞ս եք կատարել.

“Արարատի մարկաարեութւնը’’ վեպ է: Փաստաբանի  մը պատմություն է, որ Արարատն է գնելու: Հերոսին ճամփորդութեան շնորհիվ, ուզեցի Հայաստանը ներկայացնել օտարներուն ուրիշ աչքով: Մշակույթ ներկայացնել, քարահունջի խորհուրդը լսել, 7.500 տարվա ժառանգը լուսավորել:

գրեթե մեկ տարի է, որ գիրքը լույս տեսավ, նոր կանդրադառնամ, որ Արարատը շքանիշ մըն է շատ ժողովուրդների համար, մասնավորապես, Սուրբ գրքի երեք կրոնների ժողովուրդների համար`քրիստոնեա, հրեա, կամ իսլամ. կարծես Արարատը այս բոլոր ժողովուրդների ծննդավայրն է:

Կացանկանայիք վերադառնալ Հայաստան, և դա ո՞ր դեպքում կլներ.

Օրինակ, եթե Հայստանում…

Անշուշդ, կը մտածեմ այդ մասին: Համոզված եմ, որ զավակներիս սերունդը թե՛, արևելահայերեն, թե՛, արևմտահայերեն է խոսելու, ինչպես այսօր իմ 4 տարեկան երեխայի բառապաշարով կառնեն բարբառները:

Ինտերնետային կապերը, ճամփորդությունները, փոխադարձ հարաբերությունները պիտի հեշտանան արագորեն: Հաճախ երթալ- գալով, օր մը պիտի ինքնաբերաբար անդրադառնամ, որ արդեն Հայաստանում եմ ապրում:

Հարցազրույցը՝  Շուշան Գալստյանի