Շարունակում ենք գիտության խնդիրների մասին մեր զրույցը գիտական հարթակի  հարուստ կենսագրություն և կենսափորձ ունեցող ներկայացուցիչների հետ, որոնց կարծիքը բավական արժեքավոր է, քանի որ նրանք են «գիտական արտադրանք» տալիս մեր երկրում:

Գիտության ֆինանսավորման ներկա մակարդակի,
երիտասարդներին  այս ոլորտ բերելու, գիտության պրոպագանդայի և համալսարան- ակադեմիա գիտակրթական հարցերի շուրջ  ակադեմիկոս Գ. Սահակյանի անվան տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի վարիչ` ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Էդվարդ Չուբարյանը, այսպիսի կարծիք հայտնեց.«Գիտության ֆինանսավորման ներկա մակարդակի մասին նույնիսկ անհարմար է խոսել, այսպիսի պայմաններում ուղղակիորեն հնարավոր չի գիտությամբ զբաղվել: Երիտասարդներին այս ոլորտ բերելու համար առաջին հերթին նորմալ ֆինանսավորում է անհրաժեշտ: Սակայն դրա բացակայության հետևանքով մենք մեծ կորուստներ ենք ունենում: Երիտասարդը դուրս է գալիս երկրից և էլ հետ չի վերադառնում: Եվ թող մեկը չփորձի նրանց մեղադրել: Իսկ մեր երկրում գիտությամբ զբաղվող մարդկանց տարիքային թույլատրելի շեմը վաղուց անցել է:

Չի կարելի 60-70 տարեկան գիտանականներով գիտություն զարգացնել: Վերջերս շատ հաճախ է խոսվում գիտության խնդիրներից, տարբեր հեռուստածրագրեր են արվում, բոլորն էլ նույն համոզմանն են, որ  գիտությունը իսպառ կարող է վերանալ մեր երկրում՝ ներկա ֆինանսավորման պայմաններում: Բայց մեր իշխանությունները  կարծես թե այս հարցին լուրջ չեն  վերաբերում»:

Խոսելով երիտասարդ գիտնականների մասին, պարոն Չուբարյանն ասաց.«Երբ լսարան եմ մտնում, ուղղակի հիանում եմ մեր երիտասարդներով, նրանց մեջ այնքան շատ են խելացինները, ովքեր կարող են լուրջ  դեր կատարել այս ոլորտում, բայց  ստացվում է, որ մենք կրթում, «ստեղծում» ենք կադրեր՝ ուրիշների համար»:

Երևանի պետական համալսարան- ակադեմիա գիտակրթական կապը պարոն Չուբարյանը բավարար է համարում.«Այդ կապը կա, իհարկե կա: Ես կոնկրետ կարող եմ մեր ֆակուլտետի մասին ասել, որ տարեկան ավելի շատ գիտական հոդվածներ են տպագրվում, քան որևէ այլ բաժնում: Բազմաթիվ ակադեմիկոսներ շարունակում են հավատարիմ մնալ համալսարանին և դասավանդում են այստեղ: Իհարկե, այսօր  այլևս փաստ է,  որ դասախոս աշխատելն ավելի ձեռնտու է, քան գիտությամբ զբաղվելը, քանի որ երկու անգամ գոնե ավելի շատ են վարձատրվում: Ես հիշում եմ խորհրդային տարիններին,  երբ կար ընտրության հնարավորություն, բոլոր երիտասարդները  ընտրում էին գիտական աշխատանքով զբաղվելու ուղին, իսկ այսօր, ցավոք, ճիշտ հակառակ երևույթին ենք ականատես դառնում»:

Վերը նշված հարցերին անդրադառնալով  Ֆիզմաթ գիտ. դոկտոր,պրոֆեսոր  Ռոման Ալավերդյանը գիտության ներկա վիճակը և ֆինանսավորման մակարդակը աղետալի գնահատեց. «Գիտե՛ք, եթե գնահատեմ այսօրվա ընհանուր վիճակը պետք է ասեմ, որ այն  աղետալի է: Այսօր մեր գիտությանը միայն ֆինասավորումը չի պակասում, կան նաև մի շարք այլ խնդիրներ, հատկապես այն, որ  գիտնականները  մեր երկրում համախմբված չեն: Պետք է  հայեցակարգեր մշակվեն, որոնք կօգնեն առաջ գնալուն»,-ասաց  Ռոման Ալավերդյանը՝ ավելացնելով.« Գիտության պրոպագանդան մեր երկրում բավարար է,  դա վերաբերում է և,՛ պետական, և,՛ ոչ պետական լրատվամիջոցներին:

Ինչ վերաբերում է նրան, որ այսօր մեր երկրում, գիտության ոլորտում միայն խնդիրը ոչ բավարար ֆինանսավորումն է, այդքան էլ համակարծիք չեմ: Այս հարցը երկու երես ունի: Պետք է ասել նաև,  որ կոնկրետ այս ոլորտում կա նաև  աշխատատեղերի խնդիր: Ցավո՛ք,  այսօր մեր  տնտեսությունը գիտական հիմքի վրա չէ: Ուստի այս ուղությամբ էլ մենք պետք է մտածենք»:

Իսկ ֆիզմաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Լևոն Ասլանյանը վերը նշված հարցերին անդրադառնալով ասաց .«Բնականաբար, այս ոլորտում վիճակն անմխիթար է: Չնայած կոնկրետ թվային տվյալ­ների չեմ տիրապետում, սակայն լուրջ գիտական հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ գիտու­թյան ինքնավերարտադրման համար կրիտիկական շեմը ՀՆԱ-ի 2 տոկոսի կարգի է: Իսկ Ազգային ժողովում հանրապետության բյուջեի վերջին քննարկումների ժամանակ, եթե չեմ սխալվում, հնչել է  0,25 տոկոս թիվը:  Վստահորեն կարելի է պնդել, որ նման տոկոսով գի­տու­­թյունը ոչ միայն չի կարող զարգանալ, այլ նույնիսկ չի կարող պահպանել ունեցած ձեռքբերումները և նման հանրապետությունը դատապարտված է «բանանային» պետության վերածվելու:

Ինչ վերաբերում է գիտության պրոպագանդային, ապա իմ խորին համոզմամբ մեր երկրում, ավելի շուտ, տարվում է հակապրոպագանդա: Հայտնի արևելյան իմաստություն կա. «Ինչքան էլ ասես հալվա, հալվա, բերանումդ քաղցր չի լինի»: Ինչքան էլ ուզում ես հայտարարի, թե մեր միակ սեփականությունը մտավոր պո­տեն­ցիալն է, երբեք արդյունք չի լինի, քանի դեռ թե՛, վաստակաշատ, թե՛, երիտասարդ գիտ­նա­կան­ները ստրուկի կարգավիճակով են ապրում»:

Շուշան Գալստյան