ԽՍՀՄ փլուզումից հետո մեր երկրում գիտությունը և գիտնականը դուրս մղվեցին պետական և հասարակական ուշադրությունից: Ֆինանսական միջոցների անբավարարությունը, գիտական կապերի խզումը հանգեցրին հանրապետությունում գիտական գործունեության լճացմանը, որի հետևանքը գուցե այն էր, որ հասարակության մեջ փոխվեցին ընկալումները գիտության ու գիտնականի նկատմամբ:

Այսօր գիտնականները չկորցնելով հույսը երկրում իրենց իրական տեղը գտնելուն ուղղված քայլեր են անում, փորձում ֆինանսական միջոցներ գտնել ու հենման կետեր որոնել՝ իրենց աշխատանքի գնահատականը ստանալու համար: Այս հարցում նրանց օգնելու եկավ 21-րդ դարի գիտական մեծ նվաճում հանդիսացող համացանցը, ոլորտի խնդիրները բարձրաձայնելու հարթակ ձևավորվեց:

Իհարկե, ցանկալի կլիներ այնպիսի նախաձեռնությունները, ինչպիսին օրինակ՝ «Պահանջում ենք գիտության ֆինասավորում»-ն է, չլիներ, և գիտության ֆինանսավորման հարցը դուրս մնացած չլիներ մեր ղեկավարության տեսադաշտից, և գիտնականը ոչ թե ստիպված լիներ միջոցներ հայթաթել ու իր ժամանակը, դրանց վրա վատնել, այլ կարողանար և հնարավորություն ունենար գիտական լուրջ աշխատանքով զբաղվել: Որպեսզի մեր ղեկավարությունն էլ չասեր, թե «տվեք արտադրանք ու ինքնաֆինանսավորվեք»:

Այնուհանդերձ գիտնականները ընտրեցին «պահանջելու» մեթոդը, և դա բավական էր, որպեսզի սայլը տեղից շարժվեր:

«Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորում»-ը նոր դաշտ դարձավ համախմբելու երկրում ու երկրից դուրս աշխատաող գիտնականներին, և գիտության խնդիրներով մտահոգ շատ մարդկանց:

Ինչևէ, չմանրամասնելով ՊԳՖԱ-ի ամբողջ անցած ուղին, անդրադառնանք այն հարցին, թե ինչքանով է մեր գիտական դաշտը ներգարավված այս շարժման մեջ: Վերջերս շոշափվում է այն կարծիքը, որ նախաձեռնության մեջ իսկական «գիտական» դեմքեր չկան:

Մասնավորապես, ԳԱԱ Բյուրականի աստղադիտարանի առաջատար գիտաշխատող, աստղագետ Արեգ Միքայելյանը իր հարցազրույցներից մեկում անդրադարձել է այս հարցին, նաև «Պահանջում ենք գիտության ֆինանսավորման ավելացում» խմբի գործունեությանը՝ նշելով. «Առ այսօր մեր լավագույն գիտնականներն այդ խմբում չեն, առհասարակ` մեր գիտնականները համախմբված չեն: Այդ խումբը թող գործի որքան ուզում է, բայց եթե նա հավակնում էր (արդեն հանգիստ անցյալով կարող եմ խոսել դրա մասին) գիտության համընդհանուր շարժման, ապա պետք է ունենար շատ լուրջ ծրագիր եւ, նախեւառաջ, համախմբեր բոլոր գիտնականներին. դա տեղի չունեցավ:

Ճիշտ է պահանջը հնչում է` ավելացնենք գիտության ֆինանսավորումը, սակայն սթափ մտածող ցանկացած մարդ էլ հասկանում է, որ դա միանգամից տեղի ունենալ չի կարող եւ Նախագահ Սերժ Սարգսյանն էլ Ծաղկաձորում հաստատեց դա: Գիտության ֆինանսավորման ոլորտում կտրուկ փոփոխություն չի կարելի ակնկալել եւ պատճառն այն է, որ այլ ոլորտները շատ ավելի գերակա դիրքերում են մեր երկրում: Խոսքն ուժային նախարարությունների մասին է, մինչդեռ մշակույթն ու գիտությունը պետք է լինեն առաջին տեղում»,-նշել է Արեգ Միքայելյանը:

Իհարկե, այս հարցադրումներից հետո փորձեցինք ավելի ուշադիր լինել էջին և մանրամասն ուսումնասիրել, թե հատկապես գիտական ինչպիսի «դեմքեր» են ներգրաված այս շարժման մեջ:

Ծանոթանալով նոթերին միանգամից կարելի է հասկանալ, որ առաջատար գիտնականեր կան շարժման մեջ՝ մասնավորապես, ՀՀ նախգահի մրցանակի մրցանակակիրներ, ինստիտուտների ղեկավարներ, արտասահմանյան շատ ճանաչված պրոֆեսորներ:

Նշենք մի քանի անուներ. Գարիկ Իսրայելյան – աստղաֆիզիկոս, Վիկտոր Համբարձումյանի անվան մրցանակի դափնեկիր, Արամ Պապոյան — ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի նախագահության անդամ, Պետոս Ջուլհակյան — Ֆրանսիայի Լորենի համալսարանի պրոֆեսոր, մոլեկուլային բախումների տեսության լաբորատորիայի վարիչ, Հրանտ Մաթևոսյան — ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս քարտուղար, Ռոման Ալավերդյան — Երևանի պետական համալսարանի օպտիկայի ամբիոնի վարիչ, պրոֆեսոր, Յուրի Մալաքյան — ՀՀ ԳԱԱ Ֆիզիկակակն հետազոտությունների ինստիտուտի տեսական բաժնի վարիչ, և այլն։ Այս շարժմանն աջակցում են Գիտությունների ազգային ակադեմիայի թղթակից անդամ, ֆիզմաթ գիտությունների դոկտոր Արթուր Իշխանյանը և բազմաթիվ այլ ակտիվ գործող դոկտորներ, պրոֆեսորներ, գիտության թեկնածուներ, ասպիրանտներ ու այլ գիտաշխատողներ:

Իր հարցազրույցի ընթացքում Արեգ Միքայելյանը խոսել էր նաև այն խնդրի մասին, որ գիտնակաները միավորված չեն, միասնական ծրագիր չունեն և այլն:

Իհարկե հետաքրքիր էր, թե պարոն Միքայելյանը ո՞ւնի արդյոք այդպիսի ծրագիր, որով կարող է միավորել երիտասարդ գիտնականներին և ընդհանրապես գիտական ներուժը միավորելու հարցում լսել նրա կարծիքը: Այս համատեքստում զրուցեցինք նրա հետ. «Հասկանո՞ւմ եք այդ շարժումը ունի 5400 անդամ, բայց դա դեռ չի նշանակում, որ բոլորը ակտիվ մասնակից են: Այդքան մարդ ուղղակի «լայք» են տվել: Կան երկու-երեք տասնյակ մարդիկ, ովքեր մեկնաբանություններ են անում, կան մի քանի հարյուրի հասնող մարդիկ, ովքեր կարդում են նյութերը քննարկումները, և ամբողջ շարժումը առաջ տանողը մի քանի՝ երկու երեք մարդ են: Այսինքն իմ խոսքը վերաբերում է ակտիվ լուրջ գիտնակաների ներգրավվածությանը: Շարժումը կուժեղանար, եթե մի քանի տասնյակ լուրջ ու ներկայանալի գիտնականներ շարժումը վերցնեին իրենց ձեռքը: Ես ինքս մասնակցել եմ: Անդրադառնամ նաև ԵԳԱԾ-ին տրամադրված 100 միլիոնին։ Ասեմ, որ շատ է շոշափվում, որ դա շարժման ձեռքբերումն է, բայց իրականում դա ավելի վաղ էր նախատեսվել, ուղղակի նախագահին, այսպես ասած, հարմար առիթ էր պետք, որն էլ եղավ Ծաղկաձորյան սեմինարը: Ես ուղղակի չեմ ընդունում պայքարի նման ձևը: Այստեղ ոչ միայն ֆինասականի խնդիրն է, այլ նաև հասարակության վերաբերմունքի՝ գիտության ու գիտնականի նկատմամբ: Պետք է նախ և առաջ լուրջ աշխատանք ու հաջողություն, հետո նոր միայն պահանջել: Այսօր մեր երկրում գիտնականը չունի լծակ»:

Ինչևէ, այն, որ Հայաստանում գիտնակաները միավորված չեն` փաստ է:

Շուշան Գալստյան