Չնայած վերջին մեկ ամսվա ընթացքում մի քանի միջին կարգի պաշտոնյա ձերբակալվել է, իսկ մի քանիսն ազատվել աշխատանքից, մարդկանց մեծ մասը վստահ է, որ այդ պայքարը կրում է իմիտացիոն բնույթ: Իսկ իմ կարծիքով` պետք է ոչ թե գուշակություններ անել` «հավատում եմ-չեմ հավատում», այլ գործել: Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն բարձրագույն իշխանավորներին, այլև մեզ` շարքային քաղաքացիներիս: Երբ մեզնից կաշառք են շորթում, մենք չենք բողոքում երեք պատճառով` 1. չենք հավատում, որ իրավապահներն այդ դեպքով լրջորեն կզբաղվեն, 2. վախենում ենք, որ կաշառակեր չինովնիկը մեզանից վրեժ կլուծի, 3. հոգու խորքում արդարացնում ենք նրան` դե, մարդը ընտանիք է պահում: Եթե այդ հոգեբանական կաղապարը չկոտրվի, մեզ չի փրկի ոչ մի նախագահ և ոչ մի վարչապետ:
Բացի կաշառակերներին բռնելուց` պետք է ստեղծել այնպիսի մեխանիզմներ, որոնք խիստ կսահմանափակեն, իսկ ավելի լավ է` ընդհանրապես բացառեն պետական պաշտոնյայի և քաղաքացու շփումը: Ինչո՞ւմն է այդտեղ խնդիրը: Կաշառակերը երբեք հենց սկզբից կաշառբ չի պահանջում` նրա մարտավարությունն այլ է. նա սկսում է ամեն ինչ «բարդացնել», ուղարկում է ձեզ տարբեր թղթերի ետևից, հետո ամեն մի այդ թղթի մեջ թերություններ է գտնում և դարձյալ շաբաթներով և ամիսներով չի մատուցում ձեզ այն ծառայությունը, որը պարտավոր է մատուցել: Եվ ահա, երբ վերջնականապես զզվում եք այդ վազվզոցից, նա զգում է, որ դուք արդեն հասել եք «անհրաժեշտ կոնդիցիայի» և ակնարկում է, որ կարող է լուծել ձեր հարցը, ինչպես նաև հույս հայտնում, որ դուք նրա լավության տակից դուրս կգաք: Օրենքների անհստակությունը և թղթերի քանակությունը լայն հնարավորություններ են տալիս կաշառակերին նվաստացնելու, «տանել-բերելու» քաղաքացուն` մինչև որ նա «մուծվի»: Պետք է, հետևաբար, այդ բոլոր թղթերը վերացնել: Համակարգիչների և ինտերնետի դարում դա զուտ տեխնիկական խնդիր է: Հունվարի 1-ից բացառապես թվային ձևով ուղարկվող հարկային հաշվետվություն պահանջելը քայլ է ճիշտ ուղղությամբ` այդպիսով ընկերության տնօրենը [կամ հաշվապահը] ընդհանրապես չի հանդիպում հարկային տեսուչին: Պետք է այդ պրակտիկան տարածել բոլոր պետական հիմնարկների վրա` ներմուծելով էլեկտրոնային ստորագրությունը: Ես, օրինակ, ունեմ նույնականացման քարտ` այդ էլեկտրոնային ստորագրությամբ: Բայց այդ քարտն առայժմ ոչ մի տեղ «չի անցնում»: Մինչդեռ նույն պետական հիմնարկները, ինչպես նաև բանկերը պետք է իրար հետ կապված լինեն մեկ ցանցով, որի միջոցով իմ այդ քարտը նրանց երկու րոպեում «կպատմի» այն մասին, թե որտեղ եմ ես ապրում և աշխատում, ինչ աշխատավարձ եմ ստանում, ինչպես եմ մուծում իմ հարկերը, որտեղ եմ վարկ վերցրել և այլն: Այլևս պետք չի լինի անձնագրի ու սոցքարտի պատճենը, տեղեկանք աշխատավայրից և մնացած բազմաթիվ թղթերը: Իսկ ես իմ բոլոր գործարքները կանեմ տնից:
Ի դեպ, երբ այդ համակարգը սկսի գործել, վստահ եմ, որ կլինեն բազմաթիվ դժգոհներ, որոնց մի մասը թերևս կդրսևորի «ընդդիմադիր» կամ «այլընտրանքային» կեցվածք: Բայց դա մեզ` սովորական քաղաքացիներիս համար չորրորդական խնդիր է:

Առավոտ