Հաճախ ծանոթ և անծանոթ մարդիկ, ինչպես նաև քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ համեմատություններ են անում մեր երկրի և Վրաստանի միջև. շատերի կարծիքով` հարևանները բազմաթիվ հարցերում մեզնից առաջ են: Չգիտեմ, գուցե բիզնես մթնոլորտի կամ ինվեստիցիոն գրավչության տեսանկյունից դա այդպես է` նման բաներ հասկանալու համար անհրաժեշտ են մասնագիտական ուսումնասիրություններ: Բայց սովորաբար համեմատություններն արվում են ավելի պարզ, կենցաղային մակարդակով: Օրինակ՝ «գաիշնիկների» պահվածքի վերաբերյալ: Իսկապես, Վրաստանի մայրուղիներում չկան «թփերի տակ պախկված» և «որսի դուրս երած» ճանապարհային ոստիկաններ: Բայց նման ոստիկաններ այսօր չկան նաև հայաստանյան ճանապարհներին` մենք, համենայնդեպս, ադպիսիններին չհանդիպեցինք: Ասում են նաև, թե հայ մաքսավորները «քրքրում են» սահմանն անցնողներին, իսկ վրացիները` ոչ: Վկայում եմ, որ նման բան չկա. Բագրատաշենի անցակետում մեր կողմից սահմանն անցնելը տևեց 10 րոպե, իսկ վրացական կողմից` 5 րոպե, որովհետև առաջին դեպքում ուղևորները պետք է դուրս գան մեքենայից, իսկ երկրորդ դեպքում` ոչ: Ցանկալի կլիներ, իհարկե, որ մերոնք էլ այդպես կազմակերպեին, որ անհրաժեշտություն չլիներ լքել մեքենան: Բացի այդ` հայկական կողմից մինչև անցակետը մայրուղին վերանորոգվում է, իսկ շրջանցիկ ճանապարհը փոշոտ է և քարքարոտ: Դա էլ է մեր «մինուսը»:

Բայց իմ համար քաղաքակրթության «թեստը» ճանապարհային երթևեկությունն է: Եվ այդ առումով չեմ կարող ասել, որ Թբիլիսիում վարորդներն ու հետիոտնը ավելի «եվրոպամետ» են, քան Երևանում: Հակառակը` քաղաքում 60-70 կմ/ժամ «պաշտոնական» արագության պայմաններում նրանք քշում են 100-ի վրա, և մի բան էլ հետևիցդ «ջղայնացած» ազդանշաններ են տալիս` հավանաբար, դժգոհելով, որ դու օրենքով ես շարժվում: Հայաստանի մայրաքաղաքում այդպես է քշում վարորդների մոտ 20 տոկոսը, Թբիլիսիում` գրեթե բոլորը: Բացի այդ, այստեղ մեքենայի «թարթիչ» միացնելու և հետիոտներին զիջելու «ինստիտուտը» գրեթե բացակայում է: Այնպես որ` ասել, թե հոգեբանական առումով մենք` հայերս, խարխափում ենք քաղաքակրթական միջնադարում, իսկ վրացիներն արդեն միացել են լուսավոր Եվրոպային, մեծ չափազանցություն կլիներ:

Հին քաղաքը Թբիլիսիի կենտրոնական մասում, իհարկե, տպավորիչ է: Փառք ու պատիվ մեր հարևաններին, որ նրանք, ի տարբերություն մեզ` կարողացել են պահպանել հին քաղաքի համն ու հոտը, և դա շատ ավելի գրավիչ է զբոսաշրջիկների համար, քան, ասենք, մեր Հյուսիսային պողոտան: Եթե Թբիլիսիի այդ հատվածում շինարարություն է կատարվում, ապա բացառապես 19-րդ դարի շինությունների իմիտացիայի ոգով: Այդ հսկայական առավելության հետ մեկտեղ կա նաև թերություն` աղբի, մուրացկանների և բոմժատիպ կերպարների առատությունը: Ընդհանրապես, զուտ մակերեսային տպավորությամբ` ժողովրդի սոցիալական վիճակը մեր երկու երկրներում մոտավորապես նույնն է:

…Երբ ճանապարհ էինք հարցնում վրացիներից, նրանբ սովորաբար ասում էին` «վսյո վռեմյա պռյամո»: Երբ նույն հարցով դիմեցինք հայ «ստայանչիկին», նա սկսեց բացատրել` «սկզբից ձախ, հետո էլի ձախ, հետո աջ…»: Մենթալիտետների տարբերություն:

Առավոտ