Տոնում ենք Հանրապետության օրը: Որը զուգակցվում է Սարդարապատի և Ավարայրի տարեդարձերի հետ: Հեռավոր 1918-ին այդ օրերին նաև բնության քմահաճույքին առնչվեցինք` լեռներում ձյուն էր տեղացել: Կարծես խորհրդանշական լիներ` հայոց պատմության ձմե՞ռն է սկսվում, թե, այնուամենայնիվ, գարունը: Մեր նախնիք իրենց զենքի զորությամբ գարունն ընտրեցին: Այսուհետ և մեկընդմիշտ:

Սարդարապատի հաղթությունից հետո Երևանում դեռ բնակչության 44 տոկոսը թուրք էր: Եվ մեր նորամանուկ Հանրապետության հիմնադիր Արամ Մանուկյանը ճիշտ քաղաքակրթական ընտրություն էր կատարել` մաքրել հայոց մայրաքաղաքն այդ խորթ և թշնամի տարրից: Հիմա մղկտում են դրա համար: Դրանից հետո Արամ Մանուկյանն ապրեց ընդամենը մեկ տարի, մինչև մահացավ տիֆից: Իր ժողովրդի հետ նույն պայմաններում ու նույն զրկանքներով ապրող այդ հսկան, այնուամենայնիվ, լավ էր սերտել պետականաստեղծման դասը` երկիրդ հնարավորինս մաքրիր կենսաբանական թշնամուց: Ու դրա շնորհիվ բռնի սովետականացումից հետո Հայաստանը դարձավ 15 հանրապետություններից մեկը, չնայած բնակչությամբ ընդամենը մեկ տոկոսն էր վերստեղծվող կայսրությունում:

Նաև Նժդեհի հանճարը Հայաստանի կազմում պահպանեց Սյունիքը, որն արդեն Արցախյան մեծամարտի տարիներին ապահովեց մեր հաղորդակցությունն արտաքին աշխարհի հետ Իրանի տարածքով: Նժդեհը սրբություն էր համարում մեր Եռագույնը և Հանրապետության տոնը, և 1988-ին այդ էստաֆետը վերցրեց լուսահոգի Մովսես Գորգիսյանը` Ազատության հրապարակում բարձրացնելով Եռագույնը և ավետելով մոտալուտ Անկախությունը:

Հետաքրքրական է, որ մեր ժողովուրդը մայիսի 28-ը սիրեց ավելին, քան սեպտեմբերի 21-ը: Երևի դրանում գերագույն իմաստ կար` 1918-ի մայիսի 28-ին հայը վերջնականապես զենքի զորությամբ ապացուցեց իր ապրելու իրավունքը: Առաջին Հանրապետությունն ընդամենը դրա դրսևորման դրվագներից մեկն էր: Ինչպես նաև Խորհրդային Հայաստանը, որի գոյության ընթացքում զորավոր սերունդ դաստիարակող ընտիր մտավորականություն ձևավորվեց, որը Ազատամարտին պատրաստեց հարյուր հազարավոր հայորդիների, վերականգնեց մեր գենետիկ կոդի գեղարվեստական ձևակերպումը` «Սասնա ծռեր» էպոսը, 1988-ին մեզ կատաղի ալիքների տեսքով նետեց Ազատության հրապարակ, իսկ այնուհետ` ռազմադաշտ…

Հիմա որպես 20 տարվա պետություն վայելում ենք Երրորդ Հանրապետությունը, որը տարածքով Երկրորդից ահագին մեծ է (29 հազար քառակուսի կիլոմետրի համեմատ վերահսկում ենք 42 հազար քառակուսի կիլոմետր):

Այսօրվա զորակոչիկները ծնվել են անկախ Հայաստանում: Այսօր ունենք Հարավային Կովկասի լավագույն բանակը…

Կարճ ասած, պատմությունը մեզ շանս է տվել` հավերժացնելու մեր Տեսակը: Նաև որոշակի իմաստնություն ենք ձեռք բերել:

Իսկ մեր ունեցածը փառավոր հաղթական բանակ է, որը ի զորու է թարմ ջարդ տալ մեր կենսաբանական թշնամու արհեստական մազութային պետությանը: Ու նաև տալիս է:

Հանրապետության օրվա տոնն է: Անշուշտ, տոնելու ենք լիաթոք: Որպես հասուն ու հաղթական ազգ: Ինչ վերաբերում է հանրապետական կարգերին, ապա ժամանակավորապես դա կլինի: Մինչև մի քանի սերնդի ընթացքում վերականգնենք հայոց ազնվականությունը, որը ամբողջովին կստանձնի մեր հայրենիքի ապագայի պատասխանատվությունը ու դա չի գցի ժողովրդի վրա: Այն ժողովրի, որը անհրաժեշտության դեպքում և նյութական բարիք, և զինուժ է տրամադրում, ու դրանից ավել նրանից պահանջելը արժանի չէ պետական մտածողություն ունեցողին:

Արսեն ՎԱՀԱՆՅԱՆ