Ստեղնաշարս կոտրվեր, երբ մի շաբաթ առաջ գրում էի, որ չեն բացառվում բախումներ: Եղավ մի բան, որ կարող էր շատ վատ վերջանալ: Լեփ-լեցուն Հանրապետության հրապարակում տեղի ունեցավ պայթյուն, երբ միանգամից պայթեցին թեթև գազով լցված միանգամից հազարավոր փուչիկներ: Շուրջ 30 մետրանոց բոց ելավ երկինք, բուժօգնության կարիք ունեցան 154 մարդ, 28-ը վերակենդանացման բաժանմունքներում են, 7-ի վիճակը ստույգ պահանջում է ստացիոնար բուժում…

Այդ ամենը կարող էր շատ ավելի վատ վերջանալ, քանի որ խուճապի դեպքում հարյուրավոր կամ նույնիսկ հազարավոր մարդիկ կարող էին մեռնել փախչող բազմության ոտքերի տակ տրորվելով… Սակայն, բարեբախտաբար, խուճապ չեղավ: Ու խուճապ չունենալու համար, այն կանխելու համար պիտի շնորհակալ լինենք ոստիկաններին, մեկ էլ «Հայոց արծիվների» տղերքին, ում առաջնորդին մեր թույնիկ «ազատասերները» սիրում են համեմատել Հիտլերի հետ… Եւ գիշերով ոստիկանապետը ոտքի հանեց քննիչներին, որ պարզեն, թե ինչ էր եղել` անվտանգության կանոնների հանցավոր խախտո՞ւմ, դիտավորությո՞ւն, թե՞…

Ու մինչ քննիչներն աշխատում են և կողմնորոշվում, թե ինչն է նպատակահարմար ներկայացնել հանրությանը, ընթերցողին հիշեցնենք որոշ տարրական բաներ, որ հայտնի են ֆիզիկայի և քիմիայի դպրոցական դասընթացներից: Որպեսզի փուչիկը օդ բարձրանա, այն պետք է լցված լինի օդից թեթև գազով` հելիումով կամ ջրածնով: Հելիումն ավելի թանկ է, բայց վաղուց արդեն նույնիսկ փողոցում փուչիկ վաճառողներն օգտագործում են բացառապես հելիում, և ամբողջ աշխարհում է այդպես ընդունված: Քանզի այն անվտանգ իներտ գազ է, իսկ ջրածինը հեշտ բռնկվող պայթյունավտանգ գազ է, որն, ի դեպ, այրվելու ժամանակ անջատում է շատ ավելի ջերմություն, քան ցանկացած ուրիշ գազ (մոտ 3 անգամ ավել, քան բնական գազը):

Հետևաբար, կասկածից վեր է, որ հրապարակի փուչիկները լցված էին ջրածնով: Ու բավարար էր մեկ փուչիկի դիպչեր վառված ծխախոտ կամ կրակի այլ աղբյուր, որպեսզի բռնկվեին բոլոր փուչիկները: Ու ոստիկաններին մնում է պարզել` դա հանցավոր անփութությո՞ւն էր (ասենք, փուչիկ լցնողը, հաշվի առնելով, որ ջրածինն ավելի էժան է, մի քանի հարյուր դոլար է «տնտեսել»), թե՞ քստմնելի դիտավորություն, որը խուճապ առաջացնելու դեպքում կհանգեցներ այնքան զոհերի, որ «մարտի 1»-ը մանկական խաղ կթվար: Ու կողմնորոշվելու համար` ընդամենը որոշ դիտարկումներ: Հելիումն օգտագործվում է որոշ արտադրություններում և ինչ-ինչ գիտափորձերի ժամանակ, ինչպես նաև օդ բարձրացող փուչիկները և օդապարիկները լցնելու համար: Ջրածինն oգտագործվում է շատ քիչ արտադրություններում (մասնավորապես` ձեթից մարգարին արտադրելու համար), ու գործնականում Հայաստանում հելիում ճարելն ավելի հեշտ է, քան ջրածին…

Դե ուրեմն` եզրակացությունները թողնենք ընթերցողներին: Մանավանդ, որ պայթյունը տեղի ունեցավ կառավարող կուսակցության մեծ միջոցառմանը (քանի որ լռության օր է` չասենք, այն «պուպո՞ւշ» է, թե՞ քըխ): Ու նաև որոշ քաղաքական ուժեր ու գործիչներ (էլի լռության օրվա հանգամանքով անուն չտանք), անսքող հայտարարում էին ցնցումներ կազմակերպելու իրենց մտադրության մասին:

Ինչևէ, անկախ նրանից, դա չարամիտ քաղաքական սադրանք էր, թե հանցավոր անփութության հետևանք, առաջ են գալիս մի շարք հարցեր: Քաղաքացիների անվտանգության պաշտպանության: Ու նաև քաղաքացիների օրինապահության: Ոչ միայն օլիգարխների ու իշխանավորների, այլ նաև` շարքային քաղաքացիների: Օրինակ, ինչո՞ւ պետք է գտնվի որև անասուն, որը զանգվածային միջոցառման ժամանակ ծխախոտով փուչիկ է ծակում և հրճվում: Կամ ինչո՞ւ նույն ծխախոտը նետում ենք ուր պատահի, այդ թվում` չոր խոտի վրա: Ինչո՞ւ ենք աղբանոցի վերածում բնության գեղատեսիլ վայրերը, ինչո՞ւ ենք միզում շքամուտքերում: Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ, ինչո՞ւ… Չէ՞ որ մեզ չեն ստիպում կենդանու վարք ունենալ ոչ Սերժ Սարգսյանը, ոչ Ռոբերտ Քոչարյանը, ոչ էլ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը: Ոչ էլ օլիգարխներն են պարտադրում…

Իսկ եթե պայթյունը ծրագրված հանցագործություն էր, ապա հարցեր են առաջանում` ուղղված իրավապահ և ազգային անվտանգության մարմիններին: Մի քիչ կոպիտ ձևակերպեմ այդ հարցերի ամփոփումը` դուք խո՞տ եք ուտում, պարոնայք…

Ու ընդհանրապես, եթե ուզում ենք երկիրը փոխել դեպի լավը, պիտի նախ ինքներս փոխվենք: Եթե մենք լինենք պարկեշտ ու օրինավոր, ապա պարկեշտ ու օրինավոր կլինեն և՜ մեր իշխանավորները, գործարարները, ոստիկանները, և այլն: Որ ոք այլ մոլորակից չի եկել, բոլորն էլ ելել են մեր ժողովրդի ծոցից:

Շաբաթվա Վարկածները մշակեց ԱՐՍԵՆ ՎԱՀԱՆՅԱՆԸ