Միացյալ Նահանգներու Ներկայացուցիչներու տան քվեարկած թիվ 306 բանաձեւը Հայ դատի աշխատանքներու մարտավարական փոփոխության արգասիքը կարելի է համարել: Բանաձեւը, առանց Ցեղասպանություն բառեզրի օգտագործման, խորքին մեջ կթեւակոխե ճանաչումի հաջորդ հանգրվանը` հատուցումներու մեկ կարեւոր բաժինը:

Ներկայացուցիչներու տունը առանց առաջադրված բառեզրին շուրջ ծավալող բանավեճի խորքին մեջ կանցնի՛ ճանաչման բուն նպատակին եւ Թուրքիայեն կպահանջե իրավունքներու վերադարձ` բուն իրավատիրոջ:

Կը վերադառնանք հատուցումի բաժինին. նախ, տառացիորեն ներկայացնենք թիվ 306 բանաձեւին  հիմնական 4 կետերը.
— Դադրեցնել Թուրքիո մեջ բոլոր տեսակի կրոնական խտրականությունները:
— Արտոնել եկեղեցիներուն իրականացնել կրոնական ծեսեր, մատուցել կրթական, ընկերային ծառայություններ` առանց սահմանափակումներու:
— Վերադարձնել քրիստոնեական եկեղեցիները, կրոնական եւ կրթական կառույցները, դպրոցները, հուշարձանները, սրբավայրերը եւ այլ աղոթատեղիներ, ինչպես նաեւ շարժական գույքը (արվեստի գործեր, ձեռագիրներ, եւ այլն):
— Արտոնություն տալ քրիստոնյաներուն կատարել եկեղեցիներու, աղոթատեղիներու, այլ սրբավայրերու եւ հիվանդանոցներու նորոգության աշխատանքներ:

Առաջին կետը ուշադրություն կգրավե: Բանաձեւի որդեգրումը առաջին հայացքով կձգե այն տպավորությունը, որ որոշումը, իր ընդհանուրին մեջ,  կվերաբերի քրիստոնեական կրոնի ազատության, ընդ որում հայկականին: Ուշադիր ընթերցումը առաջին կետին կնախանշե ինքնին, որ կխոսվի բոլոր տեսակի կրոնական խտրականություններուն վերջ տալու անհրաժեշտության մասին: ,բոլորե-ը այստեղ խտրականություններուն տարատեսակության չի վերաբերիր, այլ կրոններուն: Իսկ բոլոր կրոններուն մեջ կներառվի հրեականը, ինչ որ մտածել կու տա հրեական լոպիի մասնակցության, անուղղակի քաջալերանքին կամ առնվազն գործընթացը չարգելակելու մասին: Բանաձեւը բնականաբար հայկականին առընթեր վայելած է զորակցությունը երկրի թիվ 2 լոպիիստական խմբավորումին` հունական քաղաքական գործոնին: Ուրկե կընդգծվի՛ ճշդված մարտավարության երկրորդ կարեւոր հանգամանքը` լոպիիստական ուժերու կուտակումի ապահովումը, իբրեւ կարեւոր նախադրյալ հաջողության հասնելու:

Կրոնական ազատությունը, եկեղեցիներու նորոգությունը, սրբավայրերու արարողություններ կազմակերպելու իրավունքը մարդկային իրավունքի այնպիսի բաղադրատարրեր են, որոնց առաջադրումն ու պահպանումը նախապես այլ ուխտերով եւ համաձայնություններով վայելած են Միացյալ Նահանգներու աջակցությունը. հաճախ ալ` անոր հառաջատար ներգրավվածությունը նման փաստաթուղթերու ձեւավորման մեջ: Մարտավարական երրորդ արդյունավետ մոտեցումը առաջադրված միջավայրի կիրարկած արժեհամակարգի որդեգրումով նմանատիպ բանաձեւի նախագիծերու ներկայացումին մեջ կկայանա:

Ներազգային առումով եւս տակավ կձեւավորվի ճանաչումեն հատուցում հավաքական աշխատանքի անցում կատարելու անհրաժեշտությունը: Հայաստանի Հանրապետությունը իր բարձրագույն ղեկավարության մակարդակով կխոսի Սեւրի դաշնագիրի այժմեական եւ իրավական կարեւորություն ներկայացուցած ըլլալու իրողության, արդարության վերականգնման եւ Ցեղասպանության հետեւանքներու վերացման մասին, մինչ սփյուռքը հետզհետե պահանջատիրական հիմունքի վրա կշեշտե հատուցումներու իրավական թղթածրարի պատրաստության անհետաձգելիությունը: Այս ծիրին մեջ կարեւոր մեկնակետ կհամարվի սփյուռքի ազգային եւ հոգեւոր կեդրոնին` Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության նախաձեռնած գիտաժողովի կազմակերպումը` միջազգային օրենքի հիման վրա հատուցումներու իրավաքաղաքական պատրաստվածության ենթահողը նախագծելու համար:

Մինչ մարտավարական այլ տեսակի փոփոխություններ այս օրերուն կնախանշեն հաջողության նախադրյալները` Ֆրանսայի մեջ Ցեղասպանության ժխտումի քրեականացումին:

Հայկական գործոնը ինքնապարտադրանքի փաստերով կպարտավորեցնե պաշտոնական Անգարան մերթ դեպի Փարիզ սպառնալու, մերթ դեպի Վաշինկթըն հակազդեցության կարգով հայտարարություններ կատարելու: Իրադարձությունները այնպես մտածել կու տան, որ դեպի 100-ամյակ ճիշդ հունով կառաջնորդվի՛ համահայկական գործոնը:
Շահան Գանտահարյան
«Ազդակ»ի գլխավոր խմբագիր